Bài 24 MT6

Lớp 6 bài 24: Giới thiệu một
số tranh dân gian Việt Nam

I. Giới thiệu về tranh dân gian Việt Nam
 So với kiến trúc và điêu khắc, hội hoạ tôn giáo
và cung đình Việt Nam không lưu lại được bao
nhiêu tác phẩm. Ngoài một số tranh thờ và chân
dung thì di sản tranh truyền thống của ta chỉ còn
lại những tờ tranh khắc gỗ vui mắt, giản dị và
giàu ý tứ gọi là tranh dân gian, trải qua 2 thế kỉ
đã phục vụ nhu cầu thẩm mĩ của đông đảo nhân
dân, chứa đựng nhiều nét thông minh, tài hoa và
đậm sắc thái dân tộc.
Hai trung tâm sản xuất tranh dân gian quan
trọng nhất thời trước là Đông Hồ và Hàng
Trống, nhờ tổ chức có quy mô và tập hợp được
nhiều nghệ nhân tài hoa.

1. Tranh dân gian Đông Hồ
•
a.Giới thiệu :
-Làng Đông Hồ là một làng nhỏ ven
sông Đuống, cách hà Nội 40km, nay
thuộc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành,
Bắc Ninh. Xưa kia tục gọi là Đông Mại,
hay làng mái, thường hay nhắc tới trong
câu ca dao quen thuộc
Hỡi cô thắt dải lưng xanh
Có về làng Mái với anh thì về
Làng mái có lịch có lề

Có ao tắm mát có nghề làm tranh
-Tranh Đông Hồ tên đầy đủ là tranh khắc
gỗ dân gian Đông Hồ nổi tiếng từ thế kỉ
16, phát đạt liên tục nhiều đời, và được
nhân dân ta lưu giữ cho đến ngày nay
như một nét văn hoá truyền thống.
Thiếu nữ bán tranh trong
đình Đông Hồ

b. Đặc điểm
•
Nét đặc thù của tranh Đông Hồ là được in hoàn
toàn bằng tay với các bản màu, mỗi màu dùng
1 bản và bản nét ( màu đen ) được in sau cùng.
Thường tranh Đông Hồ chỉ dùng 4 màu.
•
VD : Các công đoạn in bức tranh Đàn lợn:

•
Tranh Đông Hồ in trên giấy điệp.Giấy điệp là
loại giấy dó dai bền, có phủ lớp bột trắng mịn
óng ánh nghiền từ vỏ điệp (loài hến biển), quấn
với hồ nếp loãng, quét lên giấy bằng cái thép
dẹt, rộng bản, kết bằng lá thông. Nhờ đó, tạo
được những vệt dài trông như thớ giấy với 1 vẻ
đẹp đặc trưng.
•
Mực in tranh được sản xuất thủ công tại chỗ từ
vật liệu dễ kiếm, dễ chế biến. Màu đen là than lá
tre, xanh (lá chàm), vàng tươi (hoa hoè hay hạt

dành dành), đỏ tươi (bột son tán mịn), đỏ thắm
(gỗ vang).Mực trắng chế từ phấn vỏ điệp. Mỗi vị
luyện với hồ nếp, quấn nhuyễn thật kĩ, gọi là
thuốc cái, rất bền màu.

Tranh Đông Hồ Đánh ghen
Bản khắc gỗ Bản in trên giấy điệp

Tranh Đông Hồ Mục đồng thổi sáo
Bản khắc gỗ
Bản in trên giấy điệp

•
Đề tài rất phong phú, gồm 5 thể loại :
-Tranh thờ
-Tranh lịch sử
-Truyện tranh
-Tranh chúc tụng
-Tranh sinh hoạt

Trưng Trắc

Phú Quý

Múa rồng

2. Tranh dân gian Hàng Trống
•
a. Giới thiệu:
Việt nam xưa kia cũng

giống như các nước nông
nghiệp khác, trong quá
trình đấu tranh chinh
phục thiên nhiên, người
nông dân thường có
những ý niệm không rõ
về con người, về cuộc
sống đo đó nảy sinh
nhiều thứ tín ngưỡng.
Những hình thái tin
ngưỡng đó được phản
ánh trong tranh thờ cổ
dân gian mà phổ biến
nhất là tranh Hàng Trống.
Thợ vẽ tranh Hàng Trống đầu
thế kỉ 20

b. Đặc điểm
•
Tranh Hàng Trống được in trên giấy khổ
lớn với nét đặc trưng là nửa in nửa vẽ
tức là chỉ khắc in một bản nét đen, còn lại
toàn bộ màu sắc đều tô bằng tay.
•
VD : Tranh Hàng Trống Trẻ con
Bản nét
Bản in

•
Tranh chỉ có 1 bản đen đầu tiên, sau khi in tranh được tô

màu lại bằng tay.Từ bản khắc gỗ, những bức tranh
được in ra bằng mực Tàu nguyên chất.
•
Tranh được in trên giấy dó bồi dầy hay giấy báo khổ
rộng.
•
Tranh dùng các gam màu thuốc nước,tô bằng bút lông
mềm rộng bản, một nửa ngọn bút chấm màu, nửa ngọn
bút kia chấm nước lã, tô tranh theo kĩ thuật vờn màu.
Màu chủ yếu là lam, hồng, đôi khi có thêm lục, đỏ, da
cam…
Nghệ nhân Lê Đình Nghiên
Đang vẽ tranh Hàng Trống tại
Bảo Tàng Mỹ Thuật TPHCM

•
Đề tài tranh rất phong phú nhưng chủ yếu là
tranh thờ. Ngoài ra còn có các loại tranh miêu
tả cuộc sống sinh hoạt, vui chơi, hay phỏng theo
các vở tuồng.
Múa sư tử
Phật bà Quan Âm

Tranh Tố nữ

II. So sánh tranh dân gian Đông Hồ và Hàng Trống
Tranh Đông Hồ Cá chép
Tranh Hàng Trống Cá
chép trông trăng

•
Đều là loại tranh khắc gỗ
•
Bố cục chắc chắn. Màu sắc tươi tắn, giản
dị.
•
Đề tài phong phú, phục vụ đời sống tinh
thần người dân Việt.
Giống nhau

Phương diện so sánh
Tranh Đông Hồ Tranh hàng Trống
1. Đề tài
Tranh thờ, tranh lịch
sử, truyện tranh, chúc
tụng, tranh sinh hoạt
Tranh thờ, tranh vui
chơi, sinh hoạt
2. Kĩ thuật in
In cả phần nét và màu Chỉ in phần nét, màu
được tô bằng tay, kĩ
thuật vờn phối màu
3. Màu
-Màu sắc đơn giản,
thường có từ 4-5 màu
-Màu lấy từ thiên
nhiên
-Màu sắc phong phú,
sinh động
-Vẽ bằng phẩm màu

4. Đường nét
Cứng cáp Mềm mại
5. Đối tượng
treo tranh
Đại đa số các tầng
lớp, đặc biệt là nông
dân
Dân thành thị, đình
chùa

III. Luyện tập
Em hãy quan sát các tranh dưới đây và cho
biết bức tranh nào là tranh Đông Hồ, bức tranh
nào là tranh Hàng Trống

Chuột rước đèn
Hổ

Chọi cá
Đám cưới chuột
Hổ công thần

Bé và trâu
Hứng dừa

Đức mẫu Thượng ngàn
Đánh ghen

IV. Câu hỏi và bài tập
•

Em hãy nói về nội dung và hình thức của
bức tranh Đám cưới chuột :