ngữ văn 9 phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ

Thanh H i (1930 – 1980), ng i con c a x Hu m ng m , là nhà th tiêu bi u cho thả ườ ủ ứ ế ộ ơ ơ ể ơ
ca cách m ng mi n Nam th i kì ch ng M c u n c. Ông tham gia hai cu c kháng ạ ề ờ ố ĩ ứ ướ ộ
chi n và kiên trì bám tr quê h ng trong nh ng n m tháng en t i nh t. Th ông ó ế ụở ươ ữ ă đ ố ấ ơ đ
ghi l i giai o n lch s au th n g và oanh li t c a nhân dân mi n Nam Thành n g ạ đ ạ ị ửđ ươ ệ ủ ề đồ
T qu c.ổ ố

Sau hòa bình, tâm h n thi s r ng m , hòa chung v i ni m vui c a t tr i gi i phóng. ồ ĩ ộ ở ớ ề ủ đấ ờ ả
Ông ti p t c làm th ca ng i cu c s ng m i ang h ng ngày thay da i tht, không ế ụ ơ ợ ộ ố ớ đ ằ đổ ị
ng ng v n lên trên con n g i t i t n g lai t i sáng. Bài th Mùa xuân nho nh ừ ươ đườ đ ớ ươ ươ ơ ỏ
sáng tác n m 1980, in trong t p Mùa xuân t này (1982), c ánh giá là m t bài th ă ậ đấ đượ đ ộ ơ
hay, th hi n quan i m s ng, cái nhìn l c quan tin t n g c a tác gi i v i t n c ể ệ để ố ạ ưở ủ ảđố ớ đấ ướ
và dân t c trong giai o n lch s m i xây d ng T qu c p giàu.ộ đ ạ ị ử ớ ự ổ ố đẹ

Bài th là ti ng lòng yêu m n và g n bó thi t tha v i t n c , v i cu c i ; th hi n ơ ế ế ắ ế ớ đấ ướ ớ ộ đờ ể ệ
c nguy n chân thành c a nhà th mu n c c ng hi n, óng góp m t mùa xuân ướ ệ ủ ơ ố đượ ố ế đ ộ
nho nh vào mùa xuân l n lao c a dân t c. T ó m ra nh ng suy ngh v ý ngha và ỏ ớ ủ ộ ừđ ở ữ ĩ ề ĩ
giá tr cu c s ng c a m i cá nhân là s ng có ích, có c ng hi n cho cu c i chung.ị ộ ố ủ ỗ ố ố ế ộ đờ

B c c bài th có th chia làm 4 ph n:ố ụ ơ ể ầ

Ph n 1: Kh u, t M c gi a dòng sông xanh n Tôi a tay tôi h ng: C m xúc c a ầ ổđầ ừ ọ ữ đế đư ứ ả ủ
nhà th tr c mùa xuân c a thiên nhiên, t tr i.ơ ướ ủ đấ ờ

Ph n 2 : Hai kh ti p theo, t Mùa xuân ng i c m súng n C i lên phía tr c : ầ ổ ế ừ ườ ầ đế ứđ ướ
C m xúc v mùa xuân t n c .ả ề đấ ướ

Ph n 3 : Hai kh th ti p theo, t Ta làm con chim hót… n Dù là khi tóc b c : Suy ầ ổ ơ ế ừ đế ạ
ngh và c nguy n chân thành c a nhà th tr c mùa xuân t n c .ĩ ướ ệ ủ ơ ướ đấ ướ

Ph n 4 : Kh th cu i : Tình c m yêu m n thi t tha và l i ng i ca quê h n g, t n c.ầ ổ ơ ố ả ế ế ờ ợ ươ đấ ướ

Theo quy lu t thiên nhiên muôn i , mùa ông l nh l o trôi qua là mùa xuân xanh t i ậ đờ đ ạ ẽ ươ
l i tr v v i ti ng chim r n rã và muôn hoa khoe s c, khoe h ng. B c tranh xuân m ạ ở ề ớ ế ộ ắ ươ ứ ở
u bài th th t n s , gi n d mà không kém ph n p :đầ ơ ậ đơ ơ ả ị ầ đẹ đẽ

M c gi a dòng sông xanhọ ữ
M t bông hoa tím bi cộ ế
i con chim chi n chi nƠ ề ệ
Hót chi mà vang tr iờ

Ch b ng vài nét phác h a : dòng sông xanh, bông hoa tím bi c, ti ng chim chi n chi n ỉ ằ ọ ế ế ề ệ
hót vang tr i, tác gi ã v ra b c tranh mùa xuân t i p v i không gian cao r ng và ờ ảđ ẽ ứ ươ đẹ ớ ộ
s c màu t i th m. Nh ng màu s c có tính ch t; c tr ng c a x Hu (sông xanh, hoaắ ươ ắ ữ ắ ấ đặ ư ủ ứ ế
tím bi c) và c âm thanh vang v ng c a ti ng chim chi n chi n l nh lót, t i vui.ế ả ọ ủ ế ề ệ ả ươ

Dòng sông trong xanh, hi n hòa làm n n cho s c tím bi c c a bông hoa, có th là bông ề ề ắ ế ủ ể
hoa súng. Bông hoa nh bé soi mình trên m t n c, v n lên ón nh ng tia n ng m t ỏ ặ ướ ươ đ ữ ắ ặ
tr i. Mùa xuân thu nh trong khung c nh n s y. Nhà th l ng ng m và l ng nghe ờ ả ả đơ ơ ấ ơ ặ ắ ắ
v i v say mê và t m lòng tràn y m t c m xúc thanh cao, trong sáng. Ôi ti ng chim ớ ẻ ấ đầ ộ ả ế
chi n chi n – con chim thân thu c c a quê h n g mi n Trung! Ti ng chim thánh thót ề ệ ộ ủ ươ ề ế
nh chu i ng c long lanh, ng thành t ng gi t ni m vui, r i xu ng cõi lòng r ng m ư ỗ ọ đọ ừ ọ ề ơ ố ộ ở
c a thi s, th m vào tâm h n ang r o r c tình xuân. Nhà th chào ón mùa xuân b ng ủ ĩ ấ ồ đ ạ ự ơ đ ằ
t t c con ng i mình, cho hên m i có nh ng câu th th m thi t ân tình n v y.ấ ả ườ ớ ữ ơ ắ ế đế ậ

C m xúc c a tác gi tr c c nh mùa xuân c a thiên nhiên c di n t t p trung chi ả ủ ả ướ ả ủ đượ ễ ả ậ ở
ti t r t t o hình này:ế ấ ạ

T ng gi t long lành r iừ ọ ơ
Tôi a tay tôi h ng.đư ứ

V hai câu th trên, có hai cách hi u. Cách hi u th nh t: t ng gi t ây là gi t m a ề ơ ể ể ứ ấ ừ ọ ở đ ọ ư

xuân long lanh trong ánh sáng c a tr i xuân. Ta có th g n hai câu th này v i hai câu ủ ờ ể ắ ơ ớ
th tr c : i con chim chi n chi n, Hót chi mà vang tr i hi u theo cách th hai: nhà ơ ướ ơ ề ệ ờ để ể ứ
th a tay h ng t ng gi t âm thanh ti ng chim. ây có s chuy n i c m giác. ơ đư ứ ừ ọ ế Ở đ ự ể đổ ả
Ti ng chim t ch là âm thanh (c m nh n c b ng thính giác) chuy n thành t ng gi tế ừ ỗ ả ậ đượ ằ ể ừ ọ
long lanh ánh sáng m t tr i (hình và kh i, c m nh n c b ng th giác) và c b ng xúcặ ờ ố ả ậ đượ ằ ị ả ằ
giác (Tôi a tay tôi h ng). Hi u theo cách th hai này thì câu th có ngh thu t iêu đư ứ ể ứ ơ ệ ậ đ
luy n h n nh ng c ng c u kì h n. Dù hi u theo cách nào thì hai câu th y v n bi u ệ ơ ư ũ ầ ơ ể ơ ấ ẫ ể
hi n ni m say s a, ngây ng t c a nhà th tr c v p c a mùa xuân.ệ ề ư ấ ủ ơ ướ ẻđẹ ủ


Xuân n v i thiên nhiên, xuân n v i lòng ng i . Su t m y ngàn n m d ng n c và đế ớ đế ớ ườ ố ấ ă ự ướ
gi n c , hình nh dân t c Vi t Nam k t t l i hình nh ng i c m súng và ng i ra ữ ướ ả ộ ệ ế ụ ạ ở ả ườ ầ ườ
ng. Nhà th Thanh H i nhìn âu c ng th y s c xuân ph i ph i:đồ ơ ả đ ũ ấ ứ ơ ớ

Mùa xuân ng i c m súngườ ầ
L c gi t y trên l ngộ ắ đầ ư
Mùa xuân ng i ra n gườ đồ
L c tr i dài n ng mộ ả ươ ạ
T t c nh h i hấ ả ư ố ả
T t c nh xôn xao…ấ ả ư

T c m xúc tr c mùa xuân c a thiên nhiên, nhà th m r ng, nâng cao thành c m ừ ả ướ ủ ơ ở ộ ả
nh n v mùa xuân t n c v i hình nh ng i c m súng, ng i ra ng, bi u tr ng ậ ề đấ ướ ớ ả ườ ầ ườ đồ ể ư
cho hai nhi m v chi n u và lao ng xây d ng T qu c. Ý này không m i, nh ng tácệ ụ ế đấ độ ự ổ ố ớ ư
gi ã t o nên s rung ng c a câu th b ng hình nh n i n i tràn y l c non c a ả đ ạ ự độ ủ ơ ằ ả ơ ơ đầ ộ ủ
mùa xuân: L c gi t y trên l ng… L c tr i dài n ng m . Mùa xuân, cây c i âm ch i ộ ắ đầ ư ộ ả ươ ạ ố đ ồ
n y l c. L c là ch i non, lá nõn, t ng tr ng cho may m n, thành công và h nh phúc. ẩ ộ ộ ồ ượ ư ắ ạ
Ng i cám súng b o v T qu c thì l c là vòng lá ng y trang xanh t i gi t y trên ườ ả ệ ổ ố ộ ụ ươ ắ đầ
l ng. Ng i nông dân ra ng, l c là n ng m m n m n tr i dài, h a h n m t mùa ư ườ đồ ộ ươ ạ ơ ở ả ứ ẹ ộ
màng b i thu. T t c nh h i h , T t c nh xôn xao, i p t t t c cùng v i các tính t ộ ấ ả ư ố ả ấ ả ư đ ệ ừ ấ ả ớ ừ

h i h , xôn xao làm táng thêm s c xuân mãnh li t trong m i con ng i và trong c c ngố ả ứ ệ ỗ ườ ả ộ
ng r ng l n là dân t c.đồ ộ ớ ộ

Mùa xuân c a t tr i hi n hi n trong hình nh l c non theo chân ng i c m súng và ủ đấ ờ ể ệ ả ộ ườ ầ
ng i ra ng còn có ý ngh a kh ng nh con ng i Vi t Nam ang em mùa xuân n ườ đồ ĩ ẳ đị ườ ệ đ đ đế
kh p m i mi n t n c. Ph i g n bó v i quê h ng, v i con ng i b ng tình c m máuắ ọ ề đấ ướ ả ắ ớ ươ ớ ườ ằ ả
th t, nhà th Thanh H i m i có c nh ng liên t ng v a r t chân th c, v a r t lãng ị ơ ả ớ đượ ữ ưở ừ ấ ự ừ ấ
m n nh v y.ạ ư ậ

C nh v t mùa xuân t i p, lòng ng i mùa xuân ph i ph i… i u ó g i cho nhà ả ậ ươ đẹ ườ ơ ớ Đ ề đ ợ
th ngh t i t n c v i m t ni m vui, ni m t hào to l n:ơ ĩ ớ đấ ướ ớ ộ ề ề ự ớ

t n c b n ngàn n mĐấ ướ ố ă
V t v và gian laoấ ả
t n c nh vì saoĐấ ướ ư
C i lên phía tr c.ứ đ ướ

S c s ng c a b n ngàn mùa xuân t n c v t v và gian lao c nhà th nh n th y ứ ố ủ ố đấ ướ ấ ả đượ ơ ậ ấ
trong nh p i u h i h cùng nh ng âm thanh xôn xao c a cu c s ng. t n c c ị đ ệ ố ả ữ ủ ộ ố Đấ ướ đượ
hình dung b ng m t n d ngh thu t r t p : t n c nh vì sao, C i lên phía ằ ộ ẩ ụ ệ ậ ấ đẹ Đấ ướ ư ứ đ
tr c.ướ

Hình nh so sánh t n c nh vì sao có ý ngh a vô cùng sâu xa. Ngôi sao vàng n m ả Đấ ướ ư ĩ ă
cánh r c r n i b t trên n n th m c a lá c T qu c là linh h n dân t c, là khát v ng ự ỡ ổ ậ ề đỏ ắ ủ ờ ổ ố ồ ộ ọ
c l p, t do thiêng liêng ngàn i. T trong c nh nô l t i t m, nhân dân Vi t Nam độ ậ ự đờ ừ ả ệ ố ă ệ
d i s lãnh o c a ng, c a Bác H kính yêu ã anh d ng vùng lên t gi i phóng, ướ ự đạ ủ Đả ủ ồ đ ũ ự ả
kh ng nh tên tu i c a t n c Vi t Nam trên th gi i. Vi t Nam v i bao chi n công ẳ đị ổ ủ đấ ướ ệ ế ớ ệ ớ ế
l y l ng chi n th ng gi c ngo i xâm, r t x ng ng là vì sao sáng ng i. Vì sao y gi ẫ ừ ế ắ ặ ạ ấ ứ đấ ờ ấ ờ
ây v n ti p t c t a sáng, v t lên m i gian nan, th thách trên con ng i t i t ng đ ẫ ế ụ ỏ ượ ọ ử đườ đ ớ ươ
lai.

M ch ngu n c m h ng c a nhà th v n có s hòa h p, ng nh t gi a cái chung và ạ ồ ả ứ ủ ơ ẫ ự ợ đồ ấ ữ
cái riêng. Nhà th mu n góp m t Mùa xuân nho nh c a mình vào mùa xuân l n lao, ơ ố ộ ỏ ủ ớ
r ng m c a tr i t và lòng ng i:ộ ở ủ ờ đấ ườ

Ta làm con chim hót
Ta làm m t cành hoaộ
Ta nh p vào hòa caậ
M t n t tr m xao xuy n.ậ ố ầ ế

ó là khát v ng c hòa nh p vào cu c s ng c a t n c, c c ng hi n ph n t t Đ ọ đượ ậ ộ ố ủ đấ ướ đượ ố ế ầ ố
p – dù nh bé c a mình cho cu c i chung. i u tâm ni m y c nhà th th hi nđẹ ỏ ủ ộ đờ Đ ề ệ ấ đượ ơ ể ệ
m t cách chân thành qua nh ng hình nh t nhiên, gi n d .ộ ữ ả ự ả ị

áng quý thay là c nguy n khiêm nh ng mà vô cùng chân thành c a nhà th . Đ ướ ệ ườ ủ ơ
Không n ào, khoa tr ng, tác gi ch xin c làm con chim nh dâng ti ng hót cho ồ ươ ả ỉ đượ ỏ ế
i, làm m t cành hoa i m tô thêm s c th m c a mùa xuân t m . Trong b n hòa ca đờ ộ đ ể ắ ắ ủ đấ ẹ ả
r n rã, t ng b ng muôn n t nh c t i vui, nhà th ch xin c làm M t n t tr m xao ộ ư ừ ố ạ ươ ơ ỉ đượ ộ ố ầ
xuy n.ế

Thanh H i ã m n nh ng hình nh t i p c a thiên nhiên th hi n c nguy n ả đ ượ ữ ả ươ đẹ ủ đế ể ệ ướ ệ
c a mình:ủ

Ta làm con chim hót,
Ta làm m t cành hoa.ộ

ph n này, tác gi ã l p l i hình nh và âm thanh mùa xuân ph n u. C u trúc l pỞ ầ ả đ ặ ạ ả ở ầ đầ ấ ặ
l i nh v y t o ra b c c ch t ch . Nh ng hình nh ch n l c c nh c l i ã mang ạ ư ậ ạ ố ụ ặ ẽ ữ ả ọ ọ đượ ắ ạ đ
m t ý ngh a m i: ni m mong mu n c s ng có ích c c ng hi n cho i c a nhà ộ ĩ ớ ề ố đượ ố đượ ố ế đờ ủ
th là l t nhiên, c ng gi ng nh con chim góp ti ng hót trong tr o và bông hoa góp ơ ẽ ự ũ ố ư ế ẻ

h ng s c cho i thêm t i p.ươ ắ đờ ươ đẹ

Sáng t o c s c nh t c a Thanh H i trong bài th này là hình nh mùa xuân nho ạ đặ ắ ấ ủ ả ơ ở ả
nh , cùng v i nh ng hình nh cành hoa, con chim, n t tr m xao xuy n. T t c u ỏ ớ ữ ả ố ầ ế ấ ả đề
mang m t v p bình d , khiêm nh ng, th hi n i u tâm ni m chân thành, tha thi t ộ ẻ đẹ ị ườ ể ệ đ ề ệ ế
c a nhà th .ủ ơ

Ý th c công dân c a Thanh H i b c l r t rõ qua hình nh giàu s c bi u c m, gây xúc ứ ủ ả ộ ộ ấ ả ứ ể ả
ng sâu xa:độ

M t mùa xuân nho nhộ ỏ
L ng l dàng cho iặ ẽ đờ
Dù là tu i hai m iổ ươ
Dù là khi tóc b c.ạ

Tác gi ã khéo léo kh ng nh: m t cu c i h u ích chính là m t mùa xuân nho nh ả đ ẳ đị ộ ộ đờ ữ ộ ỏ
góp ph n t o nên mùa xuân v nh h ng c a thiên nhiên, t n c.ầ ạ ĩ ằ ủ đấ ướ

Nh ng câu th cu i cùng mang m d u n c a nh ng làn i u dân ca tr tình x Hu ,ữ ơ ố đậ ấ ấ ủ ữ đ ệ ữ ứ ế
gi ng nh ti ng lòng sâu l ng, thi t tha c a nhà th :ố ư ế ắ ế ủ ơ

Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
N c non ngàn d m mìnhướ ặ
N c non ngàn d m tìnhướ ặ
Nh p phách ti n t Hu .ị ề đấ ế

V ng v ng âu ây câu ca ngân dài trên sóng n c H ng Giang trong nh ng êm ă ẳ đ đ ướ ươ ữ đ
tr ng sáng: N c non ngàn d m y cái tình …, làm xao xuy n lòng ng i. Nhà th T ă ướ ặ đầ ế ườ ơ ố
H u, ng i con x Hu ã l y câu ca quen thu c y làm t a cho m t bài th nói v ữ ườ ứ ế đ ấ ộ ấ ự đề ộ ơ ề

quê h ng t n c yêu d u: N c non ngàn d m.ươ đấ ướ ấ ướ ặ

Trong bài th Mùa xuân nho nh , Thanh H i vi t: N c non ngàn d m mình, N c non ơ ỏ ả ế ướ ặ ướ
ngàn d m tình. Trên m nh t này, âu âu cùng p nh g m nh hoa, âu âu c ng ặ ả đấ đ đ đẹ ư ấ ư đ đ ũ
th m m ngh a tình.ấ đượ ĩ

th hi n thành công n i dung t t ng c a bài th , tác gi ã s d ng và sáng t o Để ể ệ ộ ư ưở ủ ơ ả đ ử ụ ạ
nh ng th pháp ngh thu t thích h p, tiêu bi u là th th ng ngôn và các hình nh, ữ ủ ệ ậ ợ ể ở ể ơ ũ ả
t ng ch n l c, tinh t .ừ ữ ọ ọ ế

Thi h ng c a nhà th xu t phát t c m xúc tr c mùa xuân c a thiên nhiên, t tr i ứ ủ ơ ấ ừ ả ướ ủ đấ ờ
n mùa xuân c a lòng ng i trong mùa xuân r ng l n c a t n c. Qua bài th , tác đế ủ ườ ộ ớ ủ đấ ướ ơ
gi th hi n khát v ng c hi n dâng mùa xuân nho nh c a cu c i mình vào mùa ả ể ệ ọ đượ ế ỏ ủ ộ đờ
xuân bào la c a cu c i chung.ủ ộ đờ

c bài th Mùa xuân nho nh , m t c m xúc thanh cao, trong sáng t nhiên dâng ng p Đọ ơ ỏ ộ ả ự ậ
h n ta. Chúng ta chia s ni m vui v i nhà th tr c v p c a thiên nhiên và t n c ồ ẻ ề ớ ơ ướ ẻ đẹ ủ đấ ướ
lúc vào xuân và m i ng i hãy làm m t ti ng chim, m t cành hoa góp ph n tô i m cho ỗ ườ ộ ế ộ ầ đ ể
cu c i thêm p. Hãy gi cho tâm h n mình mãi mãi thanh xuân!ộ đờ đẹ ữ ồ