Tính hữu ích của thông tin kế toán cho việc ra quyết định của nhà đầu tư trên thị trường chúng khoán Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHệ MINH
o0o




LÊ TH THANH XUÂN




TệNH HU ệCH CA THỌNG TIN
K TOÁN CHO VIC RA QUYT
NH CA NHÀ U T TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN
VIT NAM




LUN VN THC S KINH T






TP. H CHệ MINH ậ NM 2010
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHệ MINH

o0o


LÊ TH THANH XUÂN



TệNH HU ệCH CA THỌNG TIN
K TOÁN CHO VIC RA QUYT
NH CA NHÀ U T TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN
VIT NAM


Chuyên ngƠnh: K toán
Mƣ s: 60.34.30


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:

PGS.TS VÕ VN NH


TP. H CHệ MINH ậ NM 2010

LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn thc s kinh t: “Tính hu ích ca thông tin k toán
cho vic ra quyt đnh ca nhƠ đu t trên th trng chng khoán Vit
Nam” là công trình ca vic hc tp và nghiên cu khoa hc tht s nghiêm túc
ca bn thân. Nhng kt qu nêu ra trong lun vn này là trung thc và cha
đc công b rng rãi trc đây. Các s liu trong lun vn có ngun gc rõ
ràng, đc tng hp t nhng ngun thông tin đáng tin cy.
TP. HCM, tháng 01 nm 2010
Tác gi


Lê Th Thanh Xuân


MC LC
Mc lc
Danh mc t vit tt
Danh mc các bng và hình
Trang
PHN M U 1
1. LỦ do chn đ tài 1
2. i tng và phm vi nghiên cu 2
3. Phng pháp nghiên cu 2
4. ụ ngha khoa hc và thc tin ca đ tài nghiên cu 2
5. Kt cu ca lun vn 3
CHNG 1 C S Lụ LUN V K TOÁN VÀ THỌNG TIN K
TOÁN 4
1.1 Bn cht ca k toán và thông tin k toán 4
1.1.1 K toán và phân loi k toán 4
1.1.1.1 nh ngha k toán 4

1.1.1.2 Phân loi k toán 8
1.1.2 Thông tin k toán và các hình thc chuyn ti thông tin k toán 18
1.1.2.1 Thông tin k toán 19
1.1.2.2 Các hình thc chuyn ti thông tin k toán 20
1.2 Tính hu ích ca thông tin k toán đi vi các đi tng s dng 22
1.2.1 Tiêu chun xác đnh tính hu ích ca thông tin k toán 23
1.2.1.1 Tiêu chun xác đnh 23
1.2.1.2 Xu hng tính hu ích ca thông tin k toán trong tng lai 25


1.2.2 Mc tiêu ca các đi tng s dng thông tin k toán 26
1.2.3 Nhu cu và yêu cu thông tin k toán ca nhà đu t trên TTCK 28
CHNG 2 THC TRNG V THỌNG TIN K TOÁN CUNG CP
CHO NHÀ U T TRÊN TTCK VIN NAM 31
2.1 Tng quan v TTCK Vit Nam 31
2.1.1 Lch s ra đi và phát trin ca TTCK Vit Nam 31
2.1.1.1 S ra đi ca UBCKNN 31
2.1.1.2 T chc trc thuc UBCKNN 33
2.1.1.3 Tình hình hot đng ca TTCK Vit Nam trong nhng nm qua 36
2.1.2 Các yu t tác đng đn hot đng ca TTCK Vit Nam 47
2.2 Vai trò thông tin k toán đi vi hot đng ca TTCK Vit Nam 54
2.3 ánh giá tính hu ích ca thông tin k toán đi vi nhà đu t trên TTCK
Vit Nam 56
CHNG 3 MT S GII PHÁP NÂNG CAO TệNH HU ệCH CA
THỌNG TIN K TOÁN I VI NHÀ U T TRÊN TTCK VIT
NAM 67
3.1 Quan đim thc hin 67
3.1.1 Phù hp vi môi trng pháp lỦ và kinh doanh ca Vit Nam 67
3.1.2 Tha mãn nhu cu s dng thông tin cho các nhà đu t trên TTCK 67
3.1.3 Thích ng vi thông l quc t 68

3.1.4 Vn dng có hiu qu công ngh thông tin 68
3.2 Các gii pháp nâng cao tính hu ích ca thông tin k toán 69
3.2.1 Gii pháp lp và trình bày BCTC 69
3.2.2 Gii pháp đánh giá và công b thông tin 79


3.2.2.1 i vi Kim toán đc lp – Vai trò đánh giá thông tin 79
3.2.2.2 i vi UBCKNN, S GDCK – Vai trò công b thông tin 82
3.2.3 Gii pháp v trách nhim pháp lỦ đi vi thông tin đã công b 83
3.3 Các gii pháp khác có liên quan 86
3.3.1 Chun mc k toán 86
3.3.2 Ch đ k toán 87
3.3.3 Chun mc kim toán 88
3.3.4 ng dng tin hc trong k toán 90
3.4 Các kin ngh 92
3.4.1 B tài chính, UBCKNN và S GDCK 92
3.4.2 Các công ty đi chúng, công ty niêm yt trên TTCK 94
3.4.3 Các nhà đu t 95
KT LUN 98
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc

DANH MC T VIT TT


AICCPA
BCKT
BCLCTT
BCTC
BCTN
BKS
CK
DN
EPS
FASB
HQT
HNX
HOSE
IAPC
IASB
IFAC
ISA
KTV
NHNN
SGDCK
TTCK
TTGDCK
UBCKNN
VAA
VACPA
VAS

VSA
y ban thut ng hc vin k toán viên công chng M.
Bng cân đi k toán.
Báo cáo lu chuyn tin t.
Báo cáo tài chính.
Báo cáo thng niên.
Ban kim soát.
Chng khoán.
Doanh nghip.
Lãi c bn trên c phiu.
y ban chun mc k toán tài chính M.
Hi đng qun tr.
Sàn giao dch chng khoán Hà Ni
Sàn giao dch chng khoán Tp. H Chí Minh.
y ban thc hành kim toán Quc t.
y ban Chun mc k toán Quc t.
Liên đoàn k toán Quc t.
Chun mc kim toán quc t.
Kim toán viên.
Ngân hàng Nhà nc.
S giao dch chng khoán.
Th trng chng khoán.
Trung tâm giao dch chng khoán.
y ban chng khoán Nhà nc.
Hi k toán kim toán Vit Nam.
Hi kim toán viên hành ngh Vit Nam.
Chun mc k toán Vit Nam.
Chun mc kim toán Vit Nam.

DANH MC BNG VÀ HÌNH

Danh mc các bng Trang
Bng 2.1: Quy mô CK niêm yt trên Hastc 28
Bng 2.2: Quy mô niêm yt trên HoSE 30

Danh mc các hình Trang

Hình 1.1: S đ h thng thông tin trong mt t chc 19
Hình 1.2: S đ chc nng ca h thng k toán 21
Hình 1.3: S đ các báo cáo k toán 21
Hình 2.1: Biu đ VN-Index nm 2000 32
Hình 2.2: Biu đ VN-Index nm 2001 32
Hình 2.3: Biu đ VN-Index nm 2002 33
Hình 2.4: Biu đ VN-Index nm 2003-2005 34
Hình 2.5: Biu đ VN-Index nm 2006-2007 36
Hình 2.6: Biu đ Hastc-Index nm 2005-2008 38
Hình 2.7 Biu đ VN-Index nm 2008-2009 40


1
PHN M U
1. LỦ do chn đ tƠi
Mc đích ca k toán là cung cp thông tin đ thc hin các quyt đnh kinh
t. Các báo cáo tài chính là mt trong nhng hình thc chuyn ti thông tin k
toán đn ngi s dng, đc bit là đi vi nhng ngi s dng bên ngoài
doanh nghip. Các báo cáo tài chính đc lp và trình bày vi đnh hng cung
cp thông tin hu ích cho ngi s dng nhm đa ra các quyt đnh kinh t phù
hp, đó cng là mc đích chung ca báo cáo tài chính. Vai trò cung cp thông tin
hu ích ca báo cáo tài chính càng quan trng hn đi vi các nhà đu t trên th

trng chng khoán. Vic minh bch thông tin k toán ca các doanh nghip là
mt trong nhng yu t quan trng giúp hn ch ri ro cho nhà đu t cng nh
tính n đnh ca th trng. Theo kt qu ca các công trình nghiên cu  các
nc có th trng chng khoán phát trin mnh nh Anh, M, Canada, Úc thì
thông tin k toán rt hu ích cho vic đa ra quyt đnh ca nhà đu t. Bt k
mt thông tin k toán theo chiu hng có li hay bt li v tình hình tài chính,
kinh doanh ca các công ty đi chúng đc công b s lp tc tác đng đn giá
c phiu trên th trng chng khoán.
Th trng chng khoán Vit Nam đã ra đi và đi vào hot đng đc hn 09
nm (t tháng 7 nm 2000) và tri qua nhiu giai đon thng trm, ch s VN-
Index có lúc lên đn gn 1.200 đim nhng có lúc li xung gn 250 đim. ã có
lúc ngi ta tranh nhau mua c phiu bng mi giá và cng có lúc nhà đu t ào
t bán ra. Din bin bt thng trên th trng chng khoán Vit Nam trong thi
gian qua bi s tác đng ca rt nhiu yu t và cng là điu tt yu đi vi mt
th trng chng khoán còn non tr so vi th trng khu vc và th gii. Th
trng chng khoán Vit Nam s còn cn thêm mt thi gian đ hoàn thin, n
đnh và phát trin.
Trong bi cnh th trng chng khoán Vit Nam đã và đang còn nhiu bin
đng bt thng, cha đng nhiu ri ro, câu hi đt ra là thông tin k toán hu

2
ích nh th nào đi vi nhà đu t khi thc hin các quyt đnh ca mình nói
riêng, cng nh đi vi s phát trin n đnh ca th trng nói chung. ó là vn
đ mà tác gi nghiên cu trong đ tài “Tính hỐ ích ca ỏhông ỏin k ỏoán cho
ốic ra qỐyỏ đnh ca nhà đỐ ỏ ỏrên ỏh ỏrng chng khoán Viỏ Nam”.
2. i tng vƠ phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu là v thông tin k toán và tính hu ích ca thông tin k
toán cho vic ra quyt đnh ca nhà đu t trên th trng chng khoán Vit
Nam.
Phm vi nghiên cu ch yu ch yu là thc trng v thông tin k toán cung

cp cho nhà đu t trên th trng chng khoán Vit Nam trong thi gian qua t
đó đ ra các gii pháp nâng cao tính hu ích ca thông tin k toán đi vi nhà
đu t trên th trng chng khoán Vit Nam.
3. Phng pháp nghiên cu
Bng phng pháp nghiên cu thc chng. T c s lỦ lun ca thông tin k
toán và tính hu ích ca thông tin k toán, thông qua vic tìm hiu thc tin v
tính hu ích ca thông tin k toán đi vi nhà đu t trên th trng chng khoán
trong thi gian qua đ đa ra kt lun.  tài đc thc hin qua các bc sau:
Bc 1: Thu thp và nghiên cu tài liu t sách, báo, internet các vn đ có
liên quan đn đi tng nghiên cu ca đ tài.
Bc 2: Tng hp, x lỦ và phân tích tài liu. Kt hp gia kin thc v c
s lỦ lun vi nghiên cu thc tin đ thc hin ni dung đ tài.
Bc 3: Kt hp vi kt qu kho sát thc t đ nhn ra thc trng và xu
hng ca vn đ nghiên cu t đó đa các các gii pháp và kt lun cho đ tài.
Ngoài ra, các phng pháp nghiên cu khác nh phng pháp phân tích, so
sánh… cng đc tác gi s dng trong quá trình thc hin đ tài.
4. ụ ngha khoa hc vƠ thc tin ca đ tƠi nghiên cu
 tài khng đnh tính hu ích ca thông tin k toán cho vic ra quyt đnh
ca nhà đu t trên th trng chng khoán. Vi kt qu ca đ tài, tác gi mong
mun s là mt trong nhng tài liu giúp cho các cá nhân và t chc đang và s

3
tham gia đu t trên th chng khoán Vit Nam nhn thc đc vic quan tâm
đn các thông tin k toán đc công b bi các công ty đi chúng, công ty niêm
yt khi thc hin các quyt đnh đu t là ht sc quan trng, đó chính là công c
hu ích giúp nhà đu t tránh đc ri ro do thc hin các quyt đnh không phù
hp. Các công ty đi chúng, công ty niêm yt cn phi công khai minh bch
thông tin v tình hình tài chính và hot đng kinh doanh ca mình đ bo v
quyn li cho nhà đu t cng nh bo đm tính n đnh ca th trng.
Bên cnh đó, tác gi cng đ xut mt s gii pháp đ nâng cao tính hu ích

ca thông tin k toán đi vi nhà đu t trên th trng chng khoán Vit Nam.
Tuy nhiên, đ tài cha đi sâu phân tích tác đng ca thông tin k toán đi vi nhà
đu t cng nh s bin đng ca th trng chng khoán.
5. Kt cu ca lun vn
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn bao gm 03 chng chính:
Chng 1: C s lỦ lun v k toán và thông tin k toán.
Chng 2: Thc trng v thông tin k toán cung cp cho nhà đu t trên th
trng chng khoán Vit Nam.
Chng 3: Mt s gii pháp nâng cao tính hu ích ca thông tin k toán
đi vi nhà đu t trên th trng chng khoán Vit Nam.








4
CHNG 1
C S Lụ LUN
V K TOÁN VÀ THỌNG TIN K TOÁN

1.1 Bn cht ca k toán vƠ thông tin k toán
1.1.1 K toán vƠ phơn loi k toán
1.1.1.1 nh ngha k toán
Có rt nhiu đnh ngha khác nhau v k toán, tác gi xin trình bày mt s
đnh ngha v k toán ca các nc trên th gii và ca Vit Nam đã đc đa
ra, nh sau:


Các đnh ngha k ỏoán ca các nc ỏrên ỏh gii
 Theo J.Furaste, nhà kinh t hc ni ting ca Pháp, ông cho rng: “H
thng k toán là mt lnh vc khoa hc hin đi vi mc đích tính toán giá tr tài
sn ca doanh nghip, đng thi xác đnh giá tr ca vn đu t”.
 Sokolov, mt chuyên gia hàng đu v k toán  Nga, đã đa ra hai khái
nim v k toán. Th nht, khái nim k toán xét v khía cnh lỦ thuyt: “K
toán chính là khoa hc v bn cht cng nh cu trúc các s kin din ra trong
cuc sng, trong hot đng kinh doanh ca con ngi. Nhim v ca k toán là
phn nh ni dung các quá trình hot đng kinh doanh cng nh mi liên h gia
các phm trù pháp lut và phm trù kinh t trong quá trình hot đng kinh doanh
đó”. Th 2, khái nim k toán xét t khía cnh thc t: “K toán là mt quá trình
theo dõi, phân loi, tng hp, phân tích, và chuyn ti thông tin v các s kin
xy ra trong hot đng kinh doanh ca con ngi. Nhim v ca k toán xét t
khía cnh này là vic đa ra các ngun thông tin phc v cho mc đích qun lỦ”.
 Ronnald J.Thacker nêu quan đim ca mình v k toán, đc trình bày
trong cun sách “Nguyên lỦ k toán M”, nh sau: “K toán là phng pháp
cung cp thông tin cn thit cho qun lỦ có hiu qu và đ đánh giá hot đng
ca mi t chc”.

5
 Còn theo Giáo s, Tin s Robert Anthony, mt nhà nghiên cu lỦ lun
kinh t ni ting ca trng i hc Harvard  M, cho rng: “K toán là ngôn
ng kinh doanh”.
 nh ngha v k toán đc trình bày trong “Báo cáo v lỦ thuyt k toán
cn bn” đc ban hành bi Hip hi k toán Hoa k: “K toán là mt tin trình
ghi nhn, đo lng và cung cp các thông tin k toán nhm h tr cho các đánh
giá và các quyt đnh ca ngi s dng thông tin”.
 y ban thut ng ca hc vin k toán viên công chng M (AICPA), đã
đnh ngha: “K toán là mt ngh thut dùng đ ghi chép, phân loi và tng hp
theo mt phng pháp riêng có di hình thc tin t v các nghip v, các s

kin kinh t và trình bày kt qu ca nó cho ngi s dng ra quyt đnh”.
 Theo Liên đoàn k toán quc t (IFAC), cho rng: “K toán là ngh thut
ghi chép, phân loi, tng hp theo mt cách riêng có bng nhng khon tin các
nghip v, và các s kin mà chúng có ít nht mt phn tính cht tài chính và
trình bày kt qu ca nó”.
 Theo y ban thc hành kim toán quc t (IAPC), thì: “Mt h thng k
toán là hàng lot các nhim v  doanh nghip mà nh h thng này các nghip
v đc x lỦ nh mt phng tin duy trì các ghi chép tài chính”.

Các đnh ngha k ỏoán ca Viỏ Nam
 Trong nn kinh t theo c ch k hoch hóa tp trung, k toán đc xem
là: “K toán xã hi ch ngha là công vic tính toán, ghi chép, phn ánh bng con
s mt cách liên tc, toàn din và h thng các loi vt t, tin vn và mi hot
đng kinh t, qua đó mà giám đc tình hình thc hin k hoch nhà nc; tình
hình bo v tài sn xã hi ch ngha”.
 Theo điu l t chc k toán nhà nc, thì: “K toán là công vic ghi
chép, tính toán bng con s di hình thc giá tr, hin vt và thi gian lao đng,
ch yu di hình thc giá tr đ phn ánh, kim tra tình hình vn đng ca các
loi tài sn, quá trình và kt qu hot đng sn xut kinh doanh, s dng vn và
kinh phí ca nhà nc cng nh ca tng t chc xí nghip”.

6
 Theo Lut k toán Vit Nam ban hành vào nm 2003: “K toán là vic thu
thp, x lỦ, kim tra, phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính di hình
thc giá tr, hin vt và thi gian lao đng”.
 nh ngha v k toán đc đng trên website www.vcci.com.vn: “K
toán là ngh thut thu nhn, x lỦ và cung cp thông tin v toàn b tài sn và s
vn đng ca tài sn (hay toàn b thông tin v tài sn và các hot đng kinh t tài
chính) trong doanh nghip nhm cung cp nhng thông tin hu ích cho vic ra
các quyt đnh v kinh t - xã hi và đánh giá hiu qu ca các hot đng trong

doanh nghip”.
Qua các đnh ngha v k toán đã đc nêu nh trên có th nhn thy rng
tùy thuc vào cách thc tip cn v k toán mà có nhiu đnh ngha khác nhau v
k toán. Tuy nhiên, nhng đnh ngha này đu thng nht vi nhau  ch: “K
toán là mt h thng nhng khái nim và phng pháp hng dn chúng ta thu
thp, đo lng, x lỦ và truyn đt nhng thông tin cn thit cho vic ra quyt
đnh kinh t hp lỦ”
1
.
Các đnh ngha trc đây v k toán thng chú trng đn các nhim v gi
s sách ca k toán đó là vic ghi chép, phân loi và tng hp các nghip v kinh
t phát sinh. Tuy nhiên ngày nay, đnh ngha hin đi v k toán rng hn nhiu.
K toán đc đnh ngha nh là mt h thng thông tin dùng đ đo lng, x lỦ
và truyn đt nhng thông tin v tài chính ca mt đn v kinh t. Thông tin này
giúp ngi s dng có th đa ra các quyt đnh hp lỦ ca mình.
T vic tip cn các quan đim khác nhau v khái nim k toán thông qua
mt s các đnh ngha nêu trên, bn chỏ ca k ỏoán đc nhìn nhn nh sau:
 K toán lƠ mt ngôn ng
K toán đc nhn thc là mt ngôn ng kinh doanh. ó là mt phng tin
truyn đt thông tin v mt doanh nghip. Nhn thc k toán là mt ngôn ng
kinh doanh vì các hot đng kinh doanh khác nhau ca mt doanh nghip đc
báo cáo trên các báo cáo k toán bng ngôn ng k toán cng ging nh tin tc
đng ti trên báo chí hay trên các phng tin truyn tin khác.
1
Nguyên cu bn cht k toán qua các khái nim v k toán, Webketoan.vn

7
 K toán lƠ mt h thng thông tin
K toán đc cho là quá trình kt ni gia mt ngun thông tin, mt kênh
thông tin vi tp hp nhng ngun nhn thông tin. Theo quan đim k toán là

mt h thng thông tin, k toán có th hiu là: “Quá trình mã hóa các quan sát
theo ngôn ng ca k toán thành các kỦ hiu qua các báo cáo ca h thng đó và
gii mã chúng đ truyn đt các kt qu đó”. Quan đim này nhn mnh đn vic
nhn thc và truyn đt thông tin k toán.
 K toán lƠ mt h s lch s
K toán đc xem là phng tin cung cp thông tin lch s ca mt t chc
và các giao dch ca nó vi các môi trng xung quanh nó. i vi ch s hu
hay đi vi các c đông ca mt doanh nghip, các h s k toán cung cp lch
s v trách nhim qun lỦ các ngun lc ca ch s hu. K toán là h thng
thông tin hot đng qua 3 (ba) giai đon: Giai đon thu thp và ghi nhn; Giai
đon đánh giá kt qu và hiu qu; Giai đon cung cp thông tin cho hoch đnh.
 K toán lƠ mt hƠng hóa
K toán cng đc xem là hàng hóa sinh ra t mt hot đng kinh t. Bi vì,
k toán cung cp thông tin hu ích cho các đi tng cn s dng thông tin khác
nhau. Ngi nhn thông tin có th đa ra các quyt đnh sáng sut và hiu qu
hn. Thay vì nu không có thông tin, mun có đc các thông tin cn có chi phí
b ra, ngi s dng thông tin này phi nhn din đc kt qu ca thông tin làm
thay đi các quyt đnh so vi chi phí đ có đc thông tin.
S la chn thông tin k toán và các k thut k toán có th nh hng đn
li ích ca các nhóm ngi khác nhau trong xã hi. Kt qu là có mt th trng
thông tin k toán vi cung và cu xác đnh có th không ging nhau.
 K toán phn ánh thc trng kinh t hin hƠnh
K toán cng đc xem xét nh mt phng tin phn ánh thc trng kinh t
hin hành. Theo quan đim này thì c bng cân đi k toán và báo cáo kt qu
hot đng kinh doanh đu phi da trên c s đánh nào mà phn ánh phù hp
nht thc trng kinh t thay vì chi phí lch s. Phng pháp đc xem là phn

8
ánh phù hp nht thc trng kinh t nhn mnh vào giá hin hành và giá tng
lai hn là giá lch s. Mc tiêu chính ca quan đim này ca k toán là đ xác

đnh thu nhp thc s, là quan đim phn ánh s thay đi v ca ci ca doanh
nghip theo thi gian.
1.1.1.2 Phơn loi k toán
Theo quan đim ca nhiu chuyên gia k toán, k toán trong nn kinh t th
trng đc phân chia thành bn b phn: LỦ thuyt k toán, K toán tài chính,
K toán qun tr và Kim toán.
A. LỦ thuyt k toán
LỦ thuyt k toán cung cp nhng c s và gii thích cho s phát trin ca k
toán thc dng. K toán thc dng nhm đáp ng yêu cu cung cp nhng thông
tin cn thit cho ngi s dng bên trong hay bên ngoài doanh nghip. LỦ thuyt
k toán là s gii thích rng rãi nhng ng x ca ngi cung cp thông tin và
ngi s dng thông tin.
S phát trin ca LỦ thuyt k toán tri qua các giai đon chính sau
2
:
 Trc 1400, trc khi h thng đnh khon kép đc chính thc hóa vào
nhng nm 1400 có rt ít nhng bài vit v lỦ thuyt k toán da trên thc tin.
Trong sut thi k phát trin ca h thng đnh khon kép ch yu là trong thc
tin.
 T 1450 đn 1750 - Thi k tin lý thuyt: Vào nm 1494, khi Luca
Pacioli vit cun sách toán hc trong đó có chng v toán hc trong kinh
doanh, có th nói rng đây là cun sách đu tiên v k toán. Là tài liu đu tiên
vit v h thng k toán đnh khon kép mà chúng ta bit hin nay. Trong vòng
300 nm sau khi lỦ thuyt k toán ca Pacioli ra đi vào nm 1494, s phát trin
ca k toán tp trung vào vic chun hóa thc tin.
 T 1800 đn 1955 – Thi k khoa hc ph bin: Trong sut thi k này,
hu ht s phát trin ca lỦ thuyt quan tâm đn vic cung cp nhng gii thích
v thc tin. áng k nht là trong vic cung cp các khuôn mu chung đ gii
thích và phát trin k toán thc dng. LỦ thuyt đc phát trin rng rãi trên
2

Accouting Theory – Fifth Edition- John Wiley & Son Australia,Ltd.

9
phng pháp phân tích kinh nghim. Bi vì mc đích ca nhng lỦ thuyt này
cung cp khuôn mu chung cho tt c phng pháp k toán đc đa ra và vì
chúng đc phát trin da trên kinh nghim nên chúng đc gi là “Khoa hc
ph bin”.
 T 1956 đn nhng nm 1970 – Thi k quy chun: Gi là “Thi k quy
chun” bi vì  thi k này các lỦ thuyt k toán n lc thit lp “Nhng tiêu
chun” cho “K toán thc dng tt nht”. Trong sut thi k này, s tranh lun
ch yu v vic ghi nhn và trình bày thông tin theo giá tr đo lng đúng hn
hay là theo giá tr thc t phát sinh. Tuy nhiên, cuc tranh lun không đa ra mt
kt qu rõ ràng, dn đn phng pháp giá gc vn đc tip tc s dng. Tiêu
đim ca thi k lỦ thuyt k toán quy chun giai đon t 1956 đn 1970 là nh
hng ca s thay đi giá trong giá tr ca tài sn và vic xác đnh li nhun.
 T nhng nm 1970 đn 2000 – Thi k lý thuyt k toán thc chng: LỦ
thuyt thc chng c gng đt ti vic cung cp khuôn mu đ gii thích nhng
điu quan sát đc trong thc tin. Mc tiêu ca lỦ thuyt k toán thc chng là
gii thích và d đoán k toán thc dng.
Các khuôn mu lỦ thuyt ra đi đu tiên  Hoa K và đc phát trin  các
quc gia Anglo-Saxon, không phát trin  các quc gia thuc trng phái Châu
Âu lc đa. T nm 1978 – 2000 y ban Chun mc K toán Tài chính M
(FASB) ban hành FASB Framework di dng mt loi công b v các khái
nim ca k toán tài chính, bao gm: SFAC 1- Mc đích báo cáo tài chính ca
doanh nghip (1978); SFAC 2- Tiêu chun cht lng ca thông tin k toán
(1980); SFAC 3- Các yu t ca báo cáo tài chính (1980); SFAC 4- Mc đích
báo cáo tài chính ca t chc phi li nhun (1980); SFAC 5- Ghi nhn và đánh
giá trong báo cáo tài chính doanh nghip (1984); SFAC 6- Các yu t ca báo
cáo tài chính (1985), thay th cho SFAC 3; SFAC 7- S dng các dòng tin và
hin giá đ đánh giá trong k toán (2000). Nm 1989, y ban Chun mc K

toán Quc t (IASC) (nay là IASB) ban hành IASB Framework di dng mt
khuôn mu lỦ thuyt ca các chun mc k toán quc t. Các khuôn mu lỦ

10
thuyt to c s lỦ thuyt vng chc cho quá trình son tho chun mc k toán;
giúp gim thiu nh hng chính tr và s thiu nht quán trong quá trình này
ca các quc gia; cung cp thông tin cho các bên hiu bit v nhng yêu cu c
bn ca báo cáo tài chính.
 T nm 2000 đn nay – Thi k phát trin pha trn gia lý thuyt thc
chng và lý thuyt hành vi: Bng s gii thích và d đoán ca k toán thc dng,
Watts và Zimmerman cho rng lỦ thuyt thc chng khi kt hp vi vic chn
mt phng pháp k toán đã đa ra nhng ch dn sai lm. H phn đi vic cho
rng lỦ thuyt thc chng giúp d đoán các phn ng ca các đi tng tham gia
trên th trng chng khoán (nh là các c đông) đ hng đn hot đng qun
lỦ và thông tin trên báo cáo k toán. Vào nhng nm 1980 nghiên cu hành vi
xut hin. Nghiên cu hành vi đc quan tâm ch yu vi vic khát quát hn
nhng vn đ v xã hi qua nhng con s k toán và các hot đng liên quan ca
các nhà qun lỦ, các c đông, các ch n và chính ph cng nh h tác đng li
vi thông tin k toán. LỦ thuyt k toán hành vi hng ti vic tp trung xem xét
nhng nh hng ca yu t tâm lỦ hc và xã hi hc mang tính cá nhân trong
vic trình bày hay s dng k toán ca h. Mc dù, nghiên cu hành vi càng
ngày s chp thun càng tng lên tuy nhiên cho đn tn bây gi thì lỦ thuyt k
toán thc chng vn chim u th trong các tài liu nghiên cu v k toán.
B. K toán tƠi chính
Theo Lut k toán Vit Nam s 03/2003/QH11: “K toán tài chính là vic thu
thp, x lỦ, kim tra, phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính bng các
báo cáo tài chính cho đi tng có nhu cu s dng thông tin ca đn v k
toán”.
Mc đích ca k toán là cung cp thông tin đ thc hin các quyt đnh kinh
t, mc đích chính ca k toán tài chính là thc hin các báo cáo tài chính, và

thông qua các báo cáo này cung cp thông tin hu ích cho các đi tng s dng
bên ngoài doanh nghip nh các nhà đu t, các ch n và các đi tng khác
nhm đa ra các quyt đnh kinh t phù hp.

11
Báo cáo tài chính phn nh tình hình tài chính ca doanh nghip bng cách
tng hp các nghip v kinh t, tài chính có cùng tính cht kinh t thành các yu
t ca báo cáo tài chính. Các yu t liên quan trc tip đn vic xác đnh tình
hình tài chính trong Bng cân đi k toán là Tài sn, N phi tr và Vn ch s
hu. Các yu t liên quan trc tip đn đánh giá tình hình và kt qu kinh doanh
trong Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh là Doanh thu, thu nhp khác, Chi
phí và Kt qu kinh doanh
3
.
K toán tài chính phi tuân th theo các nguyên tc k toán chung đc tha
nhn. Theo chun mc k toán Vit Nam s 01- “Chun mc chung” thì các báo
cáo tài chính phi đc lp trên các ngỐyên ỏc k ỏoán c bn sau :

C s dn ỏích: Mi nghip v kinh t, tài chính ca doanh nghip liên
quan đn tài sn, n phi tr, ngun vn ch s hu, doanh thu, chi phí phi
đc ghi s k toán vào thi đim phát sinh, không cn c vào thi đim thc t
thu hoc thc t chi tin hoc tng đng tin. Báo cáo tài chính lp trên c s
dn tích phn nh tình hình tài chính ca doanh nghip trong quá kh, hin ti và
tng lai.

Hoỏ đng liên ỏc: Báo cáo tài chính phi đc lp trên c s gi đnh là
doanh nghip đang hot đng liên tc và s tip tc hot đng kinh doanh bình
thng trong tng lai gn, ngha là doanh nghip không có Ủ đnh cng nh
không buc phi ngng hot đng hoc phi thu hp đáng k quy mô hot đng
ca mình. Trng hp thc t khác vi gi đnh hot đng liên tc thì báo cáo tài

chính phi lp trên mt c s khác và phi gii thích c s đã s dng đ lp báo
cáo tài chính.

Giá gc: Tài sn phi đc ghi nhn theo giá gc. Giá gc ca tài sn
đc tính theo s tin hoc khon tng đng tin đã tr, phi tr hoc tính theo
giá tr hp lỦ ca tài sn đó vào thi đim tài sn đc ghi nhn. Giá gc ca tài
sn không đc thay đi tr khi có quy đnh khác trong chun mc k toán c
th.
3
Chun mc k toán Vit Nam s 01- “Chun mc chung”

12
 Phù hp: Vic ghi nhn doanh thu và chi phí phi phù hp vi nhau. Khi
ghi nhn mt khon doanh thu thì phi ghi nhn mt khon chi phí tng ng có
liên quan đn vic to ra doanh thu đó. Chi phí tng ng vi doanh thu gm chi
phí ca k to ra doanh thu và chi phí ca các k trc hoc chi phí phi tr
nhng liên quan đn doanh thu ca k đó.

Nhỏ qỐán: Các chính sách và phng pháp k toán doanh nghip đã
chn phi đc áp dng thng nht ít nht trong mt k k toán nm. Trng
hp có thay đi chính sách và phng pháp k toán đã chn thì phi gii trình lỦ
do và nh hng ca s thay đi đó trong phn thuyt minh báo cáo tài chính.

Thn ỏrng: Thn trng là vic xem xét, cân nhc, phán đoán cn thit đ
lp các c tính k toán trong các điu kin không chc chn. Nguyên tc thn
trng đòi hi:
– Phi lp các khon d phòng nhng không lp quá ln;
– Không đánh giá cao hn giá tr ca các tài sn và các khon thu nhp;
– Không đánh giá thp hn giá tr ca các khon n phi tr và chi phí;
– Doanh thu và thu nhp ch đc ghi nhn khi có bng chng chc chn

v kh nng thu đc li ích kinh t, còn chi phí phi đc ghi nhn khi có bng
chng v kh nng phát sinh chi phí.

Trng yỐ: Thông tin đc coi là trng yu trong trng hp nu thiu
thông tin hoc thiu chính xác ca thông tin đó có th làm sai lch đáng k báo
cáo tài chính, làm nh hng đn quyt đnh kinh t ca ngi s dng báo cáo
tài chính. Tính trng yu ph thuc vào đ ln và tính cht ca thông tin hoc
các sai sót đc đánh giá trong hoàn cnh c th. Tính trng yu ca thông tin
phi đc xem xét trên c phng din đnh lng và đnh tính.
VƠ các yêu cu k toán c bn sau đây:

Trung thc: Các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo
cáo trên c s các bng chng đy đ, khách quan và đúng vi thc t v hin
trng, bn cht ni dung và giá tr ca nghip v kinh t phát sinh.

13
 Khách qỐan: Các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo
cáo đúng vi thc t, không b xuyên tc, không b bóp méo.

y đ: Mi nghip v kinh t, tài chính phát sinh liên quan đn k k
toán phi đc ghi chép và báo cáo đy đ, không b b sót.

Kp ỏhi: Các thông tin và s liu k toán phi đc ghi chép và báo cáo
kp thi, đúng hoc trc thi hn quy đnh, không đc chm tr.

D hiỐ: Các thông tin và s liu k toán trình bày trong báo cáo tài chính
phi rõ ràng, d hiu đi vi ngi s dng. Ngi s dng  đây đc hiu là
ngi có hiu bit v kinh doanh, v kinh t, tài chính, k toán  mc trung bình.
Thông tin v nhng vn đ phc tp trong báo cáo tài chính phi đc gii trình
trong phn thuyt minh.


Có ỏh so sánh: Các thông tin và s liu k toán gia các k k toán trong
mt doanh nghip và gia các doanh nghip ch có th so sánh đc khi tính toán
và trình bày nht quán. Trng hp không nht quán thì phi gii trình trong
phn thuyt minh đ ngi s dng báo cáo tài chính có th so sánh thông tin
gia các k k toán, gia các doanh nghip hoc gia thông tin thc hin vi
thông tin d toán, k hoch.
C. K toán qun tr
Theo Lut k toán Vit Nam s 03/2003/QH11: “K toán qun tr là vic thu
thp, x lỦ, phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính theo yêu cu qun
lỦ và quyt đnh kinh t, tài chính trong ni b đn v k toán”.
Theo đnh ngha ca Vin k toán viên qun tr Hoa K: “K toán qun tr là
quá trình nhn din, đo lng, phân tích, din gii và truyn đt thông tin trong
quá trình thc hin các mc đích ca t chc. K toán qun tr là mt b phn
thng nht trong quá trình qun lỦ, và nhân viên k toán qun tr là nhng đi tác
chin lc quan trng trong đi ng qun lỦ ca t chc”
4
.
Mc tiêu ln nht ca k toán qun tr là cung cp thông tin cho quá trình ra
quyt đnh và qun lỦ hot đng ca t chc ca nhà qun tr. Mc dù hu ht
thông tin do phng pháp k toán qun tr cung cp đu là nhng thông tin tài
4
Sách “K toán qun tr-PGS.TS Phm Vn Dc-ng Kim Cng-NXB Thng kê-2007


14
chính, nhng k toán qun tr vn rt chú trng đn vic trình bày thông tin phi
tài chính. Thông tin k toán qun tr là mt trong nhng ngun thông tin ban đu
ca quá trình ra quyt đnh và kim tra trong t chc, có tác dng giúp các nhà
qun tr các cp trong t chc có nhng quyt đnh tt hn, qua đó ci tin kt

qu chung ca t chc.Ngc li vi k toán tài chính, k toán qun tr nhm
cung cp thông tin đ thc hin các quyt đnh ni b ca doanh nghip, các tiêu
chun ca k toán qun tr đc thit lp bi chính đn v và không theo bt k
mt quy đnh chung nào.
 Mi quan h gia k toán tƠi chính vƠ k toán qun tr.
K toán qun tr và k toán tài chính đc coi là b phn hu c ca k toán
doanh nghip.
K toán tài chính và k toán qun tr có nhng đim ỏng đng nh sau
5
:
 C hai đu có mi quan h cht ch vi thông tin k toán, đu nhm vào
vic phn ánh kt qu hot đng ca doanh nghip, đu quan tâm đn doanh thu,
chi phí và s vn đng ca tài sn, tin vn.
 C hai đu có mi quan h cht ch v s liu thông tin. Các s liu ca
k toán tài chính và k toán qun tr đu đc xut phát t chng t gc. Mt
bên phn ánh thông tin tng quát, mt bên phn ánh thông tin chi tit.
 C hai đu có mi quan h trách nhim ca nhà qun lỦ.
Bên cnh nhng đim tng đng nêu trên thì k toán tài chính và k toán
qun tr còn có nhng đim khác biỏ c bn, đó là:
 V đc đim thông tin: K toán qun tr nhn mnh đn s thích hp và
tính linh hot ca s liu, thông tin đc tng hp phân tích theo nhiu góc đ
khác nhau. Thông tin ít chú trng đn s chính xác mà mang tính cht phn ánh
xu hng bin đng, có tính d báo vì vy thông tin k toán qun tr phc v cho
vic đánh giá và xây dng các k hoch kinh doanh, thông tin đc theo dõi di
hình thái giá tr và hình thái hin vt. Trong khi đó, k toán tài chính phn ánh
thông tin xy ra trong quá kh đòi hi có tính khách quan và có th kim tra
đc. Thông tin ch đc theo dõi di hình thái giá tr.
5
Trang web ca ACCA – din đàn du hc Úc

15
 V mc đích: Mc đích ch yu ca k toán qun tr là cung cp thông tin
phc v điu hành hot đng sn xut kinh doanh. Còn mc đích ca k toán tài
chính là cung cp thông tin phc v cho vic lp các báo cáo tài chính.
 V đi tng phc v: i tng phc v ca k toán qun tr là các nhà
qun lỦ doanh nghip (Hi đng qun tr, Ban giám đc). Trong khi đó đi tng
phc v ca k toán tài chính rt rng, đó là ch s hu, các nhà qun lỦ và c
các đi tng bên ngoài doanh nghip nh: các nhà đu t, ngân hàng và các ch
n khác, các c quan điu hành ca Chính ph.
 V nguyên tc cung cp thông tin: K toán qun tr không có tính bt
buc, các nhà qun lỦ đc toàn quyn quyt đnh và điu chnh phù hp vi nhu
cu và kh nng qun lỦ ca doanh nghip. K toán tài chính phi tôn trng các
nguyên tc k toán đc tha nhn và đc s dng ph bin, nói cách khác k
toán tài chính phi đm bo tính thng nht theo các nguyên tc và chun mc k
toán nht đnh đ mi ngi có cách hiu ging nhau v thông tin k toán. c
bit là báo cáo tài chính và k toán tài chính phi tuân th các quy đnh ca pháp
lut hin hành, nht là nhng yêu cu qun lỦ tài chính và các yêu cu ca xã hi
thông qua vic công b nhng s liu mang tính bt buc.
 V phm vi ca thông tin: Phm vi thông tin ca k toán qun tr liên quan
đn vic qun lỦ trên tng b phn (phân xng, phòng ban) cho đn tng cá
nhân có liên quan. Còn phm vi thông tin ca k toán tài chính liên quan đn
vic qun lỦ tài chính trên quy mô toàn doanh nghip.
 V k báo cáo: K toán qun tr có k lp báo cáo nhiu hn: QuỦ, nm,
tháng, tun, ngày. K toán tài chính có k lp báo cáo là: QuỦ, nm.
 V tính bt buc theo lut đnh: K toán tài chính có tính bt buc theo
lut đnh. K toán tài chính có tính bt buc theo lut đnh có ngha là s sách
báo cáo ca k toán tài chính  mi doanh nghip đu phi bt buc thng nht.
K toán qun tr không có tính bt buc.

16
D. Kim toán
Có nhiu đnh ngha khác nhau v kim toán, nhng đnh ngha đc chp
nhn rng rãi hin nay là: “Kim toán là quá trình thu thp và đánh giá bng
chng v nhng thông tin đc kim tra nhm xác đnh và báo cáo v mc đ
phù hp gia nhng thông tin đó vi các chun mc đc thit lp. Quá trình
kim toán phi đc thc hin bi các kim toán viên đ nng lc và đc lp”
6
.
Có th phơn loi kim toán theo hai cách ch yu sau:
 NỐ phợn loi ỏheo mc đích, kim toán bao gm: Kim toán hot đng;
Kim toán tuân th; Kim toán báo cáo tài chính.
+ Kim toán hot đng: Là vic kim tra và đánh giá v s hu hiu và tính
hiu qu đi vi hot đng ca mt b phn hay toàn b t chc đ đ xut
nhng bin pháp ci tin.
+ Kim toán tuân th: Là vic kim tra nhm đánh giá mc đ chp hành
mt quy đnh nào đó, thí d các vn bn pháp lut, nhng điu khon ca mt
hp đng hay mt quy đnh ca đn v.
+ Kim toán báo cáo tài chính: Là cuc kim tra đ đa ra Ủ kin nhn xét
v s trình bày trung thc và hp lỦ ca báo cáo tài chính ca mt đn v. Do
báo cáo tài chính bt buc phi đc lp theo các chun mc k toán và ch đ
k toán hin hành, nên chun mc k toán và ch đ k toán đc s dng làm
thc đo trong kim toán báo cáo tài chính. Kt qu kim toán báo cáo tài chính
có th phc v cho đn v, Nhà nc và các bên th ba, nhng ch yu là phc
v cho bên th ba nh các c đông, nhà đu t, ngân hàng.v.v. đ h đa ra
nhng quyt đnh kinh t ca mình.
 NỐ phợn loi ỏheo ch ỏh kim ỏoán, kim toán bao gm: Kim toán
ni b; Kim toán ca Nhà nc; Kim toán đc lp.
+ Kim toán ni b: Là loi kim toán do nhân viên ca đn v thc hin.

H có th thc hin: Kim toán hot đng; Kim toán tuân th; Kim toán báo
cáo tài chính. Vi th mnh là Kim toán hot đng.
6
Sách “Kim toán”- B môn Kim toán-khoa KT-KT- H Kinh t Tp.HCM- NxB L XH - 2009.

17
+ Kim toán Nhà nc: Là hot đng kim toán do các công chc ca Nhà
nc (thanh tra, cán b thu…) tin hành và ch yu là thc hin kim toán tuân
th. Riêng ti các đn v s dng ngân sách Nhà nc, kim toán viên ca Nhà
nc có th thc hin kim toán hot đng hoc kim toán báo cáo tài chính.
+ Kim toán đc lp: Là loi kim toán đc tin hành bi các kim toán
viên thuc nhng t chc kim toán đc lp. H thng thc hin kim toán báo
cáo tài chính và có th cung cp dch v khác nh kim toán hot đng, kim
toán tuân th, t vn v k toán, thu, tài chính…
Trong nn kinh t th trng, báo cáo tài chính đã đc kim toán tuy đc
nhiu ngi s dng, nhng ngi s dng ch yu là các bên th ba, bi l
thng h ch tin cy kt qu kim toán báo cáo tài chính ca kim toán viên đc
lp do s đc lp ca kim toán viên (KTV). Vì th vai trò ca kim toán đc lp
trong lnh vc này tr nên rt cn thit và khó th thay th.
Vai trò ca kim toán đc lp trong nn kinh t th trng
+ ng  gc đ xã hi, hot đng kim toán đc lp đi vi báo cáo tài
chính, khi đc pháp lut quy đnh s tr thành mt công c giúp bo v s n
đnh ca nn kinh t, đc bit là đi vi các quc gia mà th trng chng khoán
gi mt vai trò quan trng trong nn kinh t.
+ i vi doanh nghip, kim toán đc lp góp phn to nên giá tr gia tng
cho báo cáo tài chính ca doanh nghip, ngoài ra h còn có th t vn giúp
doanh nghip hn ch kh nng xy ra các sai phm v k toán, tài chính…
Báo cáo kim toán
Theo chun mc kim toán s 700 (VSA 700): “Báo cáo kim toán là loi
báo cáo bng vn bn do kim toán viên và công ty kim toán lp và công b đ

nêu rõ Ủ kin chính thc ca mình v báo cáo tài chính ca mt đn v đã đc
kim toán”.
 Các loi báo cáo kim toán v báo cáo tƠi chính
Cn c kt qu kim toán, KTV có th đa ra mt trong nhng loi Ủ kin
sau: