Nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố điều hành công ty đến hiệu quả hoạt động của công ty cổ phần

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
õõõõõ



PHM QUC VIT




NGHIÊN CU NH HNG CA CÁC NHÂN T IU
HÀNH CÔNG TY N HIU QU HOT NG CA
CÔNG TY C PHN



Chuyên ngành: Kinh t tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.31.12.01



LUN ÁN TIN S KINH T




Ngi hng dn khoa hc: GS.TS. Trn Ngc Th

TP.H CHÍ MINH – NM 2010




i
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Nhng s liu,
d liu và kt qu đa ra trong lun án là trung thc và ni dung lun án cha
tng đc ai công b trong bt k công trình nghiên cu nào.

Ngi cam đoan

Tác gi

ii
MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, các ch vit tt

Danh mc các bng
Danh mc các hình
PHN M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V NH HNG CA CÁC NHÂN T
IU HÀNH CÔNG TY N HIU QU HOT NG CA CÔNG TY
C PHN 12
1.1. Công ty c phn và hiu qu hot đng 12
1.2. iu hành công ty 16
1.3. Các nghiên cu v nh hng ca điu hành công ty đn hiu qu
hot đng ca công ty c phn 19
CHNG 2: XÂY DNG MÔ HÌNH NGHIÊN CU 39
U
2.1. Phát trin các gi thit nghiên cu 39
2.2. La chn mô hình nghiên cu 47
2.3. Ngun d liu và phng pháp thu thp 51
2.4. Mô t bin ph thuc, các bin đc lp và các bin kim soát và thit
lp phng trình hi quy xác đnh mi tng quan gia các nhân t điu
hành công ty và hiu qu hot đng 54
2.5. Phng pháp x lý s liu và lý gii kt qu nghiên cu 61
CHNG 3: LÝ GII KT QU NGHIÊN CU 66
U
3.1. Lý gii kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi tp
d liu tng th 66

iii
3.2. Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi trong các phân t
thng kê 73
3.3. Kt qu nghiên cu phng trình hi quy phi tuyn bc 3 gia t l
s hu c phn ca thành viên BG vi hiu qu hot đng. 116
3.4. Lý gii v các gi thit nghiên cu cha đc chng minh hoc bác

b. 124
CHNG 4: MT S GI Ý CHÍNH SÁCH NÂNG CAO HIU QU
HOT NG CA CÔNG TY C PHN  VIT NAM 131
4.1. C s gi ý chính sách nâng cao hiu qu hot đng ca công ty c
phn  Vit Nam 131
4.2. Mt s gi ý trong vic hoàn thin c ch điu hành công ty  Vit
Nam 133
4.3. Mt s gi ý trong vic hoàn thin nng lc cnh tranh ca Vit Nam
143
KT LUN, HN CH CA NGHIÊN CU VÀ HNG NGHIÊN CU
TIP THEO 149
DANH MC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CU CA TÁC GI Ã
CÔNG B CÓ LIÊN QUAN N LUN ÁN 154
TÀI LIU THAM KHO 155
PH LC 162

iv

DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT

Các ký hiu,
t vit tt
Ting Anh Ting Vit
BG Ban giám đc
BKS Ban kim soát
CEO Chief Executive Officer Tng giám đc/Giám đc
CTCP Công ty c phn
DNNN Doanh nghip nhà nc
HCD i hi đng c đông
ESO Employee stock option

Quyn chn c phiu cho
ngi lao đng
FDI Foreign Direct Investment u t trc tip nc ngoài
FPI Foreign Portfolio Investment u t gián tip nc ngoài
HQT Hi đng qun tr
HOSE
Hochiminh City Secutities
Exchange
S Giao dch chng khoán
TP. H Chí Minh
OECD
Organisation for Economic
Co-operation and
Development
T chc Hp tác và Phát
trin kinh t
ROA Return On Asset
T sut li nhun trên tng
tài sn
ROE Return On Equity
T sut li nhun trên vn
ch s hu


v
Các ký hiu,
t vit tt
Ting Anh Ting Vit
ROI Return On Investment
T sut li nhun trên vn

đu t
ROS Return On Sales
T sut li nhun trên
doanh thu
TNHH Trách nhim hu hn
WTO World Trade Organization
T chc Thng mi Th
gii

vi

DANH MC CÁC BNG

Bng 3-1: Kt qu thng kê mô t các bin đc lp, các bin kim soát và bin
ph thuc đi vi tp d liu tng th. 66
Bng 3-2: H s tng quan cp gia các bin đc lp và các bin kim soát
đi vi tp d liu tng th. 68
Bng 3-3: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi tp d
liu tng th 70
Bng 3-4: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công
ty có s hu nhà nc kim soát 74
Bng 3-5: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công
ty có quy mô lao đng ln 78
Bng 3-6: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công
ty có quy mô lao đng nh 80
Bng 3-7: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công
ty có cht lng lao đng cao. 86
Bng 3-8: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công
ty có cht lng lao đng thp 92
Bng 3-9: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các công

ty có quy mô vn ln 97
Bng 3-10: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các
công ty có quy mô vn nh 99
Bng 3-11: Kt qu kim đnh T-test v s khác bit gia hiu qu hot đng
trong 2 phân t thng kê theo tiêu chí “có” và “không có” ch tch HQT
kiêm nhim chc v tng giám đc. 103

vii
Bng 3-12: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các
công ty có t l n cao. 105
Bng 3-13: Kt qu x lý phng trình hi quy tuyn tính bi đi vi các
công ty có t l n thp. 108
Bng 3-14: Kt qu kim đnh T-test v s khác bit gia hiu qu hot đng
trong 2 phân t thng kê theo tiêu chí “có” và “không có” ch tch HQT
kiêm nhim chc v tng giám đc. 110
Bng 3-15: Kt qu kim đnh T-test v s khác bit ca hiu qu hot đng
vi 2 phân t thng kê theo cng đ cnh tranh trung bình và cao 112
Bng 3-16: Các yu t quan trng ca môi trng v mô qua các nm 2006 –
2008 114
Bng 3-17: Kt qu kim đnh T-test v s khác bit gia hiu qu hot đng
trong 2 phân t thng kê theo các yu t ca môi trng v mô. 115
Bng 3-18: Kt qu x lý phng trình hi quy phi tuyn bc 3 đi vi tp d
liu tng th 117
Bng 3-19: Kt qu x lý phng trình hi quy phi tuyn bc 3 đi vi các
công ty có quy mô vn ln 119
Bng 3-20: Kt qu x lý phng trình hi quy phi tuyn bc 3 đi vi các
công ty có quy mô vn nh 121
Bng 3-21: Các h s tng quan gia các bin đc lp, bin kim soát vi
hiu qu hot đng trong các phân t thng kê 129

viii
DANH MC CÁC HÌNH

Hình 1-1: H thng điu hành công ty 17
Hình 2-1: Mô hình nghiên cu nh hng ca các nhân t điu hành công ty
đn hiu qu hot đng ca các công ty c phn 50

Hình 3-1:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca c đông ln nc ngoài đi vi tp d liu tng th 71

Hình 3-2:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong BKS ti các công ty có s hu nhà
nc chi phi 75

Hình 3-3:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca c đông ln nc ngoài đi vi các công ty có quy mô lao đng
nh 81

Hình 3-4:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca c đông ln trong nc đi vi các công ty có quy mô lao đng
nh 82

Hình 3-5:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong BG đi vi các công ty có quy mô
lao đng nh 82

Hình 3-6:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong BG đi vi các công ty có cht
lng lao đng cao 87

Hình 3-7:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên nc ngoài trong BKS đi vi các công ty có cht
lng lao đng cao 88


ix
Hình 3-8:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn c đông ln trong nc đi vi các công ty có cht lng lao đng
cao. 88

Hình 3-9:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong HQT đi vi các công ty có cht
lng lao đng cao 89

Hình 3-10:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn c đông ln nc ngoài đi vi các công ty có cht lng lao đng
thp 93

Hình 3-11:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên nc ngoài trong BKS đi vi các công ty có cht
lng lao đng thp 94

Hình 3-12:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và vic ch
tch HQT kiêm nhim tng giám đc đi vi các công ty có quy mô vn
nh 100

Hình 3-13:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong BKS đi vi các công ty có quy mô
vn nh 101

Hình 3-14:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và t l s hu
c phn ca thành viên trong nc trong HQT đi vi các công ty có t l
n cao. 106

Hình 3-15:  th biu th tng quan gia hiu qu hot đng và vic kiêm
nhim chc v tng giám đc ca ch tch HQT đi vi các công ty có t l
n thp 109


1
PHN M U

1. Tính cp thit ca lun án
Vic tách bit gia quyn s hu và quyn qun lý trong công ty c
phn mt mt to ra tác đng tích cc trong vic huy đng các ngun vn
trong xã hi đ phát trin hot đng kinh doanh trong các công ty này, nhng
mt khác đã gây ra vn đ mâu thun v li ích ca c đông và ngi đi din
(Ban giám đc). Các sáng kin trong hot đng qun lý công ty c phn nhm
gim thiu mâu thun này hình thành nên tp tc điu hành công ty (corporate
governance)  các nc khác nhau. T chc Hp tác và Phát trin Kinh t
(OECD) đã đa ra Các nguyên tc điu hành công ty vi mc đích h tr các
chính ph thành viên trong vic đánh giá và hoàn thin khung pháp lý, th ch
cho hot đng điu hành công ty ti các quc gia này, đng thi cung cp các
ch dn và đ xut cho th trng chng khoán, nhà đu t, các công ty và các
bên khác tham gia vào quá trình phát trin hot đng điu hành công ty.
 các nn kinh t chuyn đi (transition economies) nh Vit Nam,
điu hành công ty còn mi m không ch đi vi các nhà qun lý công ty, mà
còn đi vi các c quan qun lý nhà nc và các bên liên quan khác nh công
chúng đu t, các t chc tài chính trung gian Vic áp dng các nguyên tc
điu hành công ty vào thc tin qun lý nhà nc đi vi các doanh nghip,

đi vi th trng chng khoán  Vit Nam mi đc th nghim  nhóm các
công ty niêm yt trên các S giao dch chng khoán Hà Ni và TP. H Chí
Minh k t nm 2007. Cn thit phi có các nghiên cu v tác đng ca các
nhân t điu hành công ty đn hiu qu hot đng ca công ty, mt mt đóng
góp vào h thng lý lun v điu hành công ty, mt khác đ xut các gi ý
chính sách hoàn thin hot đng điu hành công ty  nc ta.


2
2. Tình hình nghiên cu có liên quan đn lun án
Mt s nghiên cu đã đc thc hin nhm kim chng mi tng
quan gia mc xp hng điu hành công ty và hiu qu hot đng ti các
nc đã phát trin nh Bauer và các cng s (2004), hoc Drobetz và các
cng s (2004), kt qu các nghiên cu này cho thy mi tng quan dng
gia hai bin trên [8] [23]. Tuy nhiên, tác gi cha phát hin thy các nghiên
cu tng t đc thc hin ti các nc đang phát trin, đc bit là các nn
kinh t chuyn đi.
Nhóm nghiên cu th hai tp trung vào xem xét mi quan h gia cu
trúc s hu và hiu qu hot đng. Shleifer và Vishny (1997) đã chng minh
rng  các nc có c ch bo v c đông thiu s tt, s có mt ca c đông
ln đã to ra tác đng tích cc đn hiu qu hot đng [52]. Nhng  các
nc mà cu trúc s hu tp trung là ph bin li phát sinh vn đ mâu thun
v li ích gia c đông ln và c đông thiu s, đc bit c đông ln là các
gia đình nh nhiu nhà nghiên cu nh La Porta, Lopez-De-Silanes và
Shleifer (1999), Claessens và các cng s (2000), Faccio và Lang (2002),
Dyck và Zingales (2004) đã nhn đnh [10]. Các tác gi trên cho rng s hin
din ca c đông ln gây nên tác đng tiêu cc đi vi giá tr công ty  các
nc có cu trúc s hu tp trung và c ch bo v c đông thiu s cha
hoàn thin.
Nhóm nghiên cu th ba tp trung vào xem xét tác đng đn hiu qu

hot đng t các tính cht ca Hi đng qun tr (HQT) nh quy mô, tính
đc lp, tính chuyên nghip, uy tín, s hu c phn ca các thành viên Hi
đng, vic kiêm nhim tng giám đc ca ch tch HQT. Tuy nhiên, kt qu
các nghiên cu đc thc hin cho đn nay cha thng nht mi quan h rõ
ràng gia các tính cht ca HQT vi hiu qu hot đng ca công ty, ngoi

3
tr quy mô HQT gây ra tác đng tiêu cc đn hiu qu theo Eisenberg và
các cng s (1998) và Yermack (1996) đã phát hin [24], [58].
Nhóm nghiên cu th t tp trung nghiên cu vn đ đi din, tc là
xem xét tác đng ca các tính cht ca Ban giám đc (BG), mà nhân t
quan trng nht là t l s hu c phn ca thành viên Ban giám đc, đn
hiu qu hot đng ca công ty. Jensen và Meckling (1976) cho rng t l s
hu c phn ca các thành viên ban giám đc càng ln, h càng có xu hng
ra quyt đnh nhm ti đa hoá giá tr tài sn ch s hu, vì điu này đng
ngha vi ti đa hoá giá tr tài sn ca chính h [34]. Gi đnh này đc gi là
hiu ng “hi t li ích” (convergence of interest). Ngc li, các nhà nghiên
cu khác nh Demsetz (1983), Fama và Jensen (1983) cho rng vi mt mc
đ s hu c phn xác đnh, vic hng th nhng đc quyn dành cho ban
giám đc nh lng, thng, đn bù hp đng… có th vt quá nhng thua
l mà h phi gánh chu khi giá tr công ty b st gim. ây đc gi là hiu
ng “ngn chn” (“entrenchment” effect) [21], [26]. Nhiu nghiên cu đnh
lng đã đc tin hành ti các môi trng kinh doanh khác nhau đ kim
chng s tn ti ca hai hiu ng nói trên nh Morck và các cng s (1988),
McConnell và Servaes (1990), Hermalin và Weisback (1991), Ram Mudambi
và Carmela Nicosia (1998), Christina (2002), nhìn chung kt qu nghiên cu
đu thng nht có s tn ti ca hai hiu ng trên [47] [45] [31] [48] [16].
Tuy nhiên cho đn nay, tn ti mt s vn đ lý thuyt cha đc kim
chng, đó là:
(1) Trong nn kinh t đang chuyn đi sang c ch th trng và môi

trng pháp lý cha hoàn thin, liu có tn ti đng thi hiu ng “hi t li
ích” và hiu ng “ngn chn” không?
(2) Trong môi trng pháp lý cha hoàn thin, nhng tính cht nào ca
HQT có th gây tác đng đn hiu qu hot đng?

4
(3) Nhng tính cht nào ca Ban kim soát (BKS) trong công ty c
phn có th gây tác đng đn hiu qu hot đng?
ây là nhng gi ý cho tác gi trong vic phát trin các gi thit nghiên
cu.
Trên c s phân tích môi trng kinh doanh  Vit Nam, tác gi đ
xut by gi thit nghiên cu sau đây:
Gi thit nghiên cu 1: t l s hu c phn nhà nc có tng quan
âm vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 2: t l s hu c phn nc ngoài có tng
quan dng vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 3: t l s hu c phn t nhân ln có tng
quan âm vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 4: t l s hu c phn ca thành viên HQT có
tng quan âm vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 5: Ch tch HQT kiêm nhim Tng giám đc có
tng quan dng vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 6: T l s hu c phn ca thành viên Ban kim
soát có tng quan dng vi hiu qu hot đng ca công ty.
Gi thit nghiên cu 7: tn ti đng thi hiu ng “hi t” và hiu
ng “ngn chn”, th hin qua mi tng quan gia t l s hu c phn ca
ban giám đc và hiu qu hot đng ca công ty là phi tuyn tính.
3. Mc tiêu ca lun án
Mc tiêu chung
Nghiên cu mi tng quan gia các nhân t điu hành công ty vi

hiu qu hot đng ca công ty c phn ti Vit Nam, đi din cho nn kinh t
đang chuyn đi sang c ch th trng và môi trng pháp lý cha hoàn
thin.

5
Các mc tiêu c th
- Nghiên cu mi tng quan gia cu trúc s hu vi hiu qu hot
đng ca công ty c phn  Vit Nam;
- Nghiên cu mi tng quan gia các tính cht ca Hi đng qun tr,
mà c th là t l s hu c phn ca thành viên HQT và vic ch tch
HQT kiêm nhim chc v tng giám đc, vi hiu qu hot đng ca công
ty c phn  Vit Nam;
- Nghiên cu mi tng quan gia t l s hu c phn ca thành viên
Ban kim soát vi hiu qu hot đng ca công ty c phn  Vit Nam;
- Kim đnh s tn ti ca hiu ng “hi t li ích” và hiu ng “ngn
chn”, thông qua kim đnh mi tng quan gia t l s hu c phn ca
thành viên Ban giám đc vi hiu qu hot đng ca công ty c phn  Vit
Nam.
4. i tng và phm vi nghiên cu ca lun án
i tng nghiên cu
i tng nghiên cu ca lun án là hiu qu hot đng ca công ty c
phn trong mi tng quan vi các nhân t điu hành công ty trong nn kinh
t Vit Nam đang chuyn đi sang kinh t th trng vi môi trng pháp lý
cha hoàn thin.
Phm vi nghiên cu
- V mt không gian: trong lun án tp trung nghiên cu nhóm công ty
bt buc áp dng các nguyên tc điu hành công ty trong hot đng ca mình,
đó là các công ty niêm yt trên S Giao dch chng khoán TP. H Chí Minh.
- V mt thi gian: thi gian kho sát và thu thp d liu là 3 nm, t
2006 – 2008, vì trc thi gian này, các công ty niêm yt rt ít và cha bt

buc áp dng các nguyên tc điu hành công ty.


6
5. Phng pháp nghiên cu
Cách tip cn nghiên cu và mô hình nghiên cu
Xut phát t đi tng nghiên cu và mc tiêu nghiên cu đã đ cp 
trên, tác gi thc hin vic kim chng các gi thit nghiên cu trong môi
trng kho sát mi, do đó tác gi la chn phng pháp nghiên cu đnh
lng thông qua xem xét mi quan h gia các nhân t điu hành công ty vi
hiu qu hot đng ca công ty c phn, mô t đnh lng các nhân t này,
phân tích đnh lng qua kim đnh mc đ gii thích ca phng trình tng
quan, các tham s có ý ngha thng kê ca phng trình hi quy, thng kê so
sánh giá tr trung bình ca hai phân t thng kê.
Mô hình nghiên cu do tác gi xây dng phi phù hp vi đi tng
nghiên cu và mc tiêu nghiên cu, do đó bin ph thuc là hiu qu hot
đng ca công ty c phn, các bin đc lp đc tác gi chia ra thành bn
nhóm, đó là (1) cu trúc s hu, (2) các tính cht ca HQT, (3) các tính cht
ca BKS và (4) các tính cht ca BG. Mi bin đc lp này có th đc đo
lng bi các bin trung gian, phù hp vi các gi thit nghiên cu đã đ
xut. Ngoài ra, trong mô hình nghiên cu còn s dng các bin kim soát
khác thuc v môi trng bên trong và môi trng bên ngoài ca công ty.
Bin kim soát mô t môi trng bên trong ca doanh nghip đc la chn
bao gm tng ngun vn, s lng lao đng, cht lng lao đng, t l n,
hiu qu hot đng quá kh. Bin kim soát mô t môi trng bên ngoài ca
doanh nghip là cng đ cnh tranh trong ngành và các yu t thuc môi
trng v mô.
Phng pháp thu thp, x lý và phân tích d liu
i tng kho sát
Tác gi đ xut s dng các công ty niêm yt trên S Giao dch chng khoán

TP.HCM (HOSE) đ đi din cho đi tng kho sát, vì nhng công ty niêm

7
yt trên HOSE đu là công ty c phn, có quy mô vn ln (vn điu l ti
thiu là 80 t đng), có ngha v tuân th Quy ch Qun tr công ty
1
và xây
dng iu l theo iu l mu áp dng riêng cho các công ty niêm yt trên
S Giao dch chng khoán
2
, mà ni dung Quy ch qun tr công ty và iu l
mu này tuân theo nhng nguyên tc c bn v điu hành công ty do OECD
đ xut, do đó, có th nói đây là nhóm công ty phù hp đ kim đnh nh
hng ca các nguyên tc điu hành công ty đn hiu qu hot đng. Mt lp
lun h tr cho vic la chn đi tng kho sát này là do thanh khon ca th
trng cao, nên nhà đu t có th d dàng tham gia góp vn vào các công ty
niêm yt, hoc thoái vn đu t mà không gp tr ngi ln. Mt thun li
khác ca mu kho sát này nm  tính sn có ca thông tin th cp, do các
công ty niêm yt có ngha v công b thông tin theo quy đnh ca pháp lut
hin hành.
Ngun d liu và phng pháp thu thp s liu
Tác gi đ xut s dng thông tin th cp là bn cáo bch (bao gm bn
cáo bch niêm yt, bn cáo bch phát hành ln đu hoc bn cáo bch phát
hành thêm) và báo cáo tài chính nm (có kim toán) đ thu thp d liu cn
thit.
Trong khong thi gian 2006 – 2008, tác gi thu thp đc mu d liu
bao gm 133 bn cáo bch (kèm theo đó là báo cáo tài chính nm trc và
nm cung cp bn cáo bch). Trong s đó, có 2 bn cáo bch phát hành ln
đu, 39 bn cáo bch phát hành thêm và 92 bn cáo bch niêm yt. Nu chia
theo nm, nm 2006 có 45 bn cáo bch, nm 2007 – 58 và nm 2008 – 30.

1
Theo Quyt đnh ca B Tài chính s 12/2007/Q-BTC ngày 13/3/2007 v vic ban hành quy ch qun tr
công ty áp dng cho các công ty niêm yt trên S giao dch chng khoán/trung tâm giao dch chng khoán.
2
Theo Quyt đnh ca B Tài chính s 15/2007/Q-BTC ngày 19/03/2007 v vic ban hành iu l mu áp
dng cho các công ty niêm yt trên S giao dch chng khoán/Trung tâm giao dch chng khoán.

8
Phng pháp x lý d liu
Trong trng hp nghiên cu ca lun án, d liu đã có sn, công c
x lý là phng trình hi quy, cn có s tr giúp ca phn mm thng kê.
Hin có nhiu phn mm thng kê đc s dng nh SPSS, Eviews,
STATA Vi yêu cu x lý s liu ca lun án, ch cn phn mm d s
dng nh STATA là có th giúp x lý s liu theo yêu cu đ ra.
Trình t x lý s liu bao gm: mô t và trình bày d liu, kho sát
tng quan cp gia các bin đc lp và các bin kim soát, đánh giá đ phù
hp ca phng trình tng quan, la chn bin gii thích, xem xét phng
trình hi quy trong các phân t thng kê theo các bin kim soát.
Kho sát tng quan cp gia các bin đc thc hin bng cách thit
lp ma trn h s tng quan và xem xét h s tng quan cp gia các bin
đc lp và bin kim soát, tìm ra nhng cp bin có h s tng quan cao. 
gim thiu hin tng đa cng tuyn, tác gi đ xut tiêu chí loi b mt bin
ra khi phng trình hi quy đi vi các cp bin có h s tng quan cp ≥
0,7.
 chng minh s phù hp ca phng trình hi quy này trong vic
gii thích bn cht, mi liên h gia các s vt, hin tng, trong lun án s
s dng thc đo R
2

điu chnh. Thc đo này phù hp đ đánh giá các tình
hung hi quy tuyn tính đa bin. i vi các hin tng kinh t - xã hi, R
2
điu chnh thng không cao nh trong các hin tng t nhiên hoc k
thut. Tiêu chí la chn phng trình hi quy phù hp do tác gi đ xut là R
2
điu chnh ≥ 0,3.
 la chn các bin gii thích t phng trình hi quy theo tiêu chí
mc có ý ngha thng kê, tác gi s dng mc có ý ngha 1% và 5%. Tuy
nhiên, trong trng hp Vit Nam, vi gi đnh là d liu thu thp cha đy
đ, có th chp nhn thêm mc có ý ngha 10%.

9
 kho sát sâu hn mi tng quan gia bin ph thuc và các bin
đc lp, tác gi s dng phân t thng kê theo các bin kim soát thuc môi
trng bên trong nh s lng lao đng, cht lng lao đng, quy mô vn, t
l n. Ngoài ra, tác gi s kim đnh gi thit v s sai bit ca hai giá tr
trung bình nhm kim tra mc đ khác bit ca hiu qu hot đng trong
phân t thng kê theo các bin kim soát thuc môi trng bên ngoài nh
cng đ cnh tranh trong ngành, các yu t thuc môi trng v mô.
Trong vic lý gii kt qu nghiên cu, tác gi s s dng các lý thuyt
đã nghiên cu, kt hp vi thc tin ca môi trng kho sát đ bin lun ý
ngha kinh t ca các mi tng quan có ý ngha thng kê gia các bin đc
lp và bin kim soát t kt qu kim đnh, thông qua đó:
(1) Khng đnh các gi thit nghiên cu đã đ xut đi vi d liu đc
la chn, đóng góp vào h thng lý lun v điu hành công ty trên th gii;
(2) Lý gii nguyên nhân b bác b hoc cha chng minh đc ca các
gi thit nghiên cu đã đ xut đi vi d liu đc la chn;
(3)  xut mt s gi ý chính sách nâng cao hiu qu hot đng ca
công ty c phn  Vit Nam đi vi các c quan qun lý nhà nc;

(4) Xác đnh các hn ch ca nghiên cu và đ xut hng nghiên cu
tip theo.
6. Tính mi, tính đc đáo, tính sáng to ca lun án
Trc khi thc hin nghiên cu này, tác gi cha phát hin thy nghiên
cu đnh lng tng t  Vit Nam v nh hng ca các nhân t điu hành
công ty đn hiu qu hot đng ca công ty c phn. Mt khác, nh đã đ cp
trong phn tóm tt tình hình nghiên cu có liên quan đn lun án, các nghiên
cu trc đây  nc ngoài ch nghiên cu riêng r tác đng ca tng nhân t
điu hành công ty đn hiu qu hot đng, cha tng hp các nhân t này vào
trong mt phng trình tng quan (tr trng hp s dng mc xp hng

10
điu hành công ty). Ngoài ra, trong mô hình nghiên cu do tác gi xây dng
đã s dng tính cht ca Ban kim soát nh là mt bin đc lp mi có kh
nng gây ra tác đng đn hiu qu hot đng ca công ty c phn.

Kt qu x lý và lý gii s liu nghiên cu ca lun án đã:
- Xác nhn gi thit nghiên cu v t l s hu c phn t nhân ln có
tng quan âm vi hiu qu hot đng ca công ty trong nhóm công ty có quy
mô lao đng nh.
- Xác nhn gi thit nghiên cu v vic ch tch HQT kiêm nhim
Tng giám đc có tng quan dng vi hiu qu hot đng ca công ty
trong nhóm công ty có quy mô vn nh, hoc nhóm công ty có t l n thp.
- Xác nhn gi thit nghiên cu v t l s hu c phn ca thành viên
Ban kim soát có tng quan dng vi hiu qu hot đng ca công ty trong
nhóm công ty có s hu nhà nc kim soát, hoc nhóm công ty có quy mô
vn nh.
- Xác nhn gi thit nghiên cu v tn ti đng thi hiu ng “hi t li
ích” và hiu ng “ngn chn” trong nhóm công ty có quy mô vn nh đi vi
thành viên nc ngoài trong BG. Bên cnh đó, hiu ng “hi t li ích” còn

đc phát hin thy  các nhóm công ty có quy mô lao đng nh, nhóm công
ty có cht lng lao đng cao, hoc nhóm công ty có quy mô vn ln.
- Bác b gi thit nghiên cu v t l s hu c phn ca thành viên
HQT có tng quan âm vi hiu qu hot đng ca công ty trong nhóm
công ty có t l n cao.

Trên c s các kt qu nghiên cu ca lun án, tác gi đ xut các gi ý
chính sách nâng cao hiu qu hot đng ca công ty  Vit Nam, đc chia

11
thành hai nhóm: hoàn thin c ch điu hành công ty  Vit Nam và hoàn
thin nng lc cnh tranh ca Vit Nam, c th là:
- Bo v quyn và li ích hp pháp ca c đông thiu s;
- Kt hp tp trung quyn lc và minh bch trong công ty c phn;
- Phát trin chng trình ESO dành cho cán b qun lý, song song vi
vic kim soát đc quyn ca nhóm ngi này;
- Khuyn khích s hu c phn và gia tng nng lc giám sát ca BKS;
- m bo bình đng gia các thành phn kinh t trong tip cn ngun
vn, đt đai, th trng;
- Tng cng vai trò t qun ca các hip hi ngành ngh;
- Hoàn thin môi trng v mô.

12
CHNG 1: TNG QUAN V NH HNG CA
CÁC NHÂN T IU HÀNH CÔNG TY N HIU
QU HOT NG CA CÔNG TY C PHN

1.1. Công ty c phn và hiu qu hot đng
1.1.1. Công ty c phn
Công ty c phn (CTCP) là mt loi hình công ty trách nhim hu hn

(TNHH), ngha là ch s hu ca công ty (gi là c đông) ch chu trách
nhim v các khon n và ngha v tài sn khác ca công ty trong phm vi s
vn cam kt góp vào công ty. im khác bit gia CTCP và các công ty
TNHH loi khác là quyn t do chuyn nhng phn vn góp ca ch s hu,
tr mt s trng hp đc bit b hn ch theo quy đnh ca pháp lut (chng
hn nh c đông sáng lp, c đông nhà nc), do vy danh sách c đông
không n đnh theo thi gian. Chính t đc đim này mà tt c c đông không
trc tip điu hành hot đng ca công ty, mà tp th c đông s bu ra các
nhóm đi din cho quyn li ca h, mà c th là Hi đng qun tr (HQT)
và Ban kim soát (BKS), đng thi thng nht vi nhau mt tha thun chung
v các quy tc ng x trong ni b công ty, gi là iu l ca Công ty. n
lt mình, HQT li giao quyn điu hành hot đng thng xuyên ca công
ty cho nhóm ngi có nng lc qun lý, gi là Ban Giám đc (BG). Nh
vy, trong công ty c phn có s tách bit gia quyn s hu v vn và quyn
s dng vn, ch s hu vì lý do nào đó cn thoái vn có th chuyn nhng
cho ngi khác mà không phi chu ràng buc t phía các ch s hu khác.
Loi hình công ty này rt thun li đ thu hút ngun vn đu t trong xã hi.

13
Bên cnh u đim nói trên, s tách bit gia quyn s hu v vn và
quyn s dng vn gây ra vn đ ngi đi din
3
, khi ngi s dng vn
(BG) không tuân th nhng cam kt vi ngi ch s hu v vn (các c
đông). Quá trình điu chnh quan h gia c đông và BG theo thi gian đã
hình thành nên các nguyên tc điu hành công ty.

1.1.2. Hiu qu hot đng ca công ty c phn và phng pháp đo lng
Hiu qu hot đng ca công ty c phn (corporate performance hoc
firm performance) là ch tiêu rt quan trng đi vi các bên liên quan nh c

đông, ban giám đc, ch n, nhà cung cp, ngi tiêu th… trong vic ra
quyt đnh kinh doanh hoc đu t. Hiu qu hot đng ca công ty đc đo
lng bng nhiu ch tiêu khác nhau trong các nghiên cu khoa hc. Nghiên
cu ca Hult và các cng s (2008) đánh giá cách thc đo lng hiu qu
hot đng trong các nghiên cu khoa hc đã công b v doanh nghip kinh
doanh quc t (international business), bao gm các cp đ tp đoàn, công ty
và đn v kinh doanh chin lc (strategic business unit), cho thy có ba tiêu
chí đo lng hiu qu hot đng đc s dng là hiu qu tài chính (financial
performance), hiu qu kinh doanh (operation performance) hoc hiu qu
tng hp (overall performance) [32].
Hiu qu tài chính trong nhiu nghiên cu bao gm t sut li nhun
trên vn đu t, t sut li nhun trên doanh thu, t sut li nhun trên tng


3
Vn đ ngi đi din (principal - agent problem) trong kinh t hc là nhng khó khn phát sinh do tình
trng thông tin không đy đ và không cân xng khi mt ngi ch tr tin thuê ngi đi din thc hin
mt công vic nào đó, nhng li không th giám sát đy đ. Vn đ ngi đi din có liên h cht ch vi ri
ro đo đc (moral hazard), khi ngi đi din có đng c hành đng không phù hp (theo quan đim ngi
ch) khi li ích ca hai bên không đng nht.

14
tài sn, t sut li nhun trên vn ch s hu, li nhun biên, thu nhp c
phn thng, th giá c phiu, tng trng doanh thu và Tobin’s Q.
Hiu qu kinh doanh đc đo lng bi th phn, tn sut gii thiu sn
phm mi và sáng ch, cht lng hàng hoá/dch v, nng sut lao đng, mc
đ hài lòng và duy trì lc lng lao đng.
Hiu qu tng hp thng bao gm uy tín, kh nng tn ti, mc đ đt
đc mc tiêu, so sánh vi đi th cnh tranh…
Kt qu nghiên cu ca Hult và các cng s cho thy hiu qu tài chính

đc đo lng ph bin nht là ch tiêu doanh thu (44%), t sut li nhun
trên tng tài sn - ROA (40%); hiu qu kinh doanh đc đo lng ph bin
nht là th phn (47%); còn hiu qu tng hp đc đo lng ph bin nht là
uy tín (30%). Tuy nhiên, đa s nghiên cu (44,8%) tp trung kho sát s liu
 cp đ công ty và s dng ch tiêu tài chính đ đo lng hiu qu [32].
Hiu qu tài chính trong các nghiên cu khoa hc thng đc đo
lng thông qua các tip cn sau: tip cn th trng, tip cn t báo cáo tài
chính và tip cn kt hp.
Tip cn th trng xem hiu qu tài chính là t sut li nhun trên vn
đu t (ROI) vào c phiu ca công ty đang xem xét. Ch tiêu này đc tính
bng t s gia tng c tc và chênh lch giá nhn đc trong mt khong
thi gian so vi vn đu t ban đu. Cách tip cn này có u đim là da trên
thu nhp thc t bng tin ca nhà đu t, nên có tính thuyt phc cao. Tuy
nhiên, th giá c phiu chu nh hng nhiu bi tâm lý ca nhà đu t (lc
quan hoc bi quan v th trng); đc bit trên nhng th trng chng khoán
mi phát trin (emerging market), vic giám sát tuân th quy đnh pháp lut
cha cht ch và th trng kém hiu qu v mt thông tin, nên giá chng
khoán d b thao túng bi hot đng đu c bt hp pháp, do đó ROI cha
phi là ch tiêu tt đ đo lng hiu qu hot đng ca công ty. Mc khác, khi

15
công ty thc hin các nghip v tách, gp c phiu, phát hành quyn mua c
phn, c phiu thng, tr c tc bng c phiu… s làm th giá c phiu điu
chnh tng ng và làm công thc tính toán ROI tr nên rt phc tp.
Cách tip cn th hai là da vào thông tin do công ty cung cp, mà ch
yu t báo cáo tài chính. Theo cách tip cn này, nhng ch tiêu đo lng hiu
qu tài chính ch yu là các t sut li nhun nh t sut li nhun trên tng
tài sn (ROA), t sut li nhun trên vn ch s hu (ROE) Hai ch tiêu này
có quan h vi nhau vì ROE khuych đi ROA thông qua đòn by tài chính.
Tuy nhiên, đ đo lng hiu qu hot đng trong nghiên cu thì ch tiêu ROA

toàn din hn do tính đn kh nng khai thác toàn b tài sn ca công ty. u
đim ca cách tip cn này là d tính toán ch tiêu, nhng nhc đim li nm
 tính sn có và tính chính xác, trung thc ca thông tin t báo cáo tài chính.
Cách tip cn th ba kt hp c hai khía cnh th trng và công ty, các
nhà nghiên cu thng s dng ch tiêu Tobin’s Q hoc t s th giá/giá s
sách (PBV – price to book value ratio). Tobin’s Q đc tính bng t s gia
giá th trng ca tài sn vi giá tr thay th ca tài sn. R. Bauer và các cng
s đã đ xut cách tính Tobin’s Q: giá th trng ca tài sn đc tính bng
cách cng giá s sách ca tài sn vi giá th trng ca c phiu đang lu
hành, sau đó tr đi giá s sách ca c phiu lu hành, còn giá tr thay th ca
tài sn đc tính bng giá s sách ca tài sn [8]. Ch tiêu PBV tng t nh
Tobin’s Q, nhng không tính trên tng tài sn, mà ch so sánh giá th trng
và giá s sách ca vn ch s hu, do đó PBV cha đc toàn din bng
Tobin’s Q. Ch tiêu Tobin’s Q ph thuc vào các giá tr vô hình ca công ty,
nim tin ca th trng đi vi tng lai ca công ty và phng pháp hch
toán giá tr s sách ca tài sn. u đim ca ch tiêu này là d tính toán, giúp
nhn dng và c lng giá tr vô hình không đc ghi nhn trong báo cáo tài