Phân tích bài “thơ duyên” của xuân diệu

Phân tích bài “Thơ duyên” của Xuân Diệu
Vũ trụ bao la, vài làn gió xiêu xiêu với những cành cây lả lổ trong sự thay đổi của đất trời
bỗng làm cho tâm hồn thi nhân rung động, bỗng bừng lên niềm giao cảm trước cái mênh
mông vô tận của thiên nhiên, của cuộc đời; để lời thơ lại dồi dào lên đầu ngọn bút. Có lẽ
bạn sẽ cười: đề tài đó không còn mới ]ạ nữa, nó quen thuộc và gần gũi lắm rồi. Nhưng cái
hay của bài thơ là ở hồn thơ, cái hồn lại ẩn kín, ẩn sâu ki diệu lắm. Vì vậy, trong cái quen
thuộc bình thường kia còn có vẻ đẹp .tiềm ẩn của thiên nhiên, vẻ đẹp tiềm ẩn của hồn
người luôn luôn giao hoà gắn bó. TÌU1 duyên của Xuân Diệu là một bài thơ như thế. Bài
thơ đã mang đến cho người đọc cảm giác dễ chịu, khoan khoái, nó mở ra một không gian
thoáng đãng qua hình ảnh Chiều mộng hoà thơ và nhánh duyên. Trong các chiều mộng
mơ, có lẽ thi nhân đã say sưa, đã chuếnh choáng trước cảnh nên thơ của đất trời, cho nên
cảm xúc cứ theo đà ấy mà trào dâng, chiều mộng mơ ấy. Chính nó, cái hoà thơ trong một
buổi chiều để từ cảnh mà sinh tình, cái tình bao la lại tràn lên cảnh trong cái duyên gắn
bó với hồn người với cây cỏ mây trời. Thiên nhiên trời đất được mớ ra không nhanh,
không vội vàng mà lan toả từ từ nhẹ nhàng, nó đến với người đọc từ cái say của thi sĩ…
không say sao lại có cái chiều mộng hoà thơ. Đoạn đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên
hài hoà có màu sắc có âm thanh, có cảnh có tình. Đát trời mùa thu! Đó là màu xanh ngọc
lấp ló sau những vòm me xanh ngắt, là tiếng líu ríu lách tách của một sức sống đang vươn
lên phơi phới của một cập chim chuyền. Và mùa thu là một tiếng đàn bay bổng lâng lâng
trong không gian mùa thu êm dịu. Trong cái bát ngát cua màu xanh, có một tiếng chim
lao xao trong tiếng đàn ngân nga trải dài qua là hình ảnh vô cùng lãng mạn, nó đẹp trong
cái vẻ êm ả, bình yên bởi cánh đồng trong những ảm thanh dìu dịu. Người ta bảo mùa thu
buồn lắm, nhưng cầnh trong bài lại khòng lạnh chút nào bởi nó có những âm thanh huyền
diệu, đan chen nhẹ nhàng và giao hoà trong gió mây, bay qua những vòm me xanh, thổi
tan vào bầu trời xanh như ngọc. Chính cách miêu tá chân thực cụ thể sinh động này mà ta
mới hiểu được cái chiều mộng ở trên kia mới thây được làm sao lại có một bài thơ hoà
trong chiều mơ, làm sao lại có một nhánh duyên yêu kiều bí ẩn đến như vậy. Thơ viết về
thiên nhiên, về vũ trụ đất trời không phải là hiếm. Vì thê để nó sống và tồn tại không phải
là điều dễ dàng. Và có lẽ, cái châ’t’ sông của bài thơ này không phải là cái cảnh vật cụ
thể, sinh động của chiều thu như ở trên mà còn là cái sav của lòng thi sĩ với đất trời cởi
mở giao hòa, sự hoà quyện giữa linh hồn và cảnh vật. Nêu ở đoạn một, cảnh được miêu tả

ớ chiều sâu, ở sự cụ thể chinh xác, thì các đoạn tiếp theo cảnh dược mở ra theo chiều
rộng, cảnh vật bay lên lâng lảng tạo cho người đọc một cảm giác bất ngờ, sau chuyển
sang cảm giác thoải mái dễ chịu trước cái không gian bao la vô tận, vô cùng. Nhà thơ đã
đem đến cho người đọc sự tiếp nhận thanh thoát không gò bó chút nào. Từ bầu trời xanh
ngọc, từ vòm lá me bay với tiếng đàn êm dịu, ý thơ bỗng vút lên bay cao bay xa, nơi đó
là: Con đường nho nhỏ gió xiêu xiêu Lả lả cành hoang nắng trở chiều. Cảnh vật ở đây rõ
ràng không cụ thể mà dưới con mắt nhìn say sưa của nhà thơ, tất cả lâng lâng đều như
nhớ lại, có cái gì vừa vời vợi xa xôi, lại vừa thân quen gần gũi. Dường như thu vào tầm
mắt cá vũ trụ bao la, dường như con người cũng lung lay xiêu xiéu theo làn gió, dường
như tất cả những lá bay theo cành hoang trong các buổi nắng trở chiều. Xiêu xiêu là gì?
Lả lá là gì? Không ai hay, chỉ biết nó gợi hình gợi âm sắc lắm. Người ta nghe thấy gì
thoang thoảng lao xao trong gió, người ta thấy cái la đà, phất phơ chuếnh choáng trong
những cành hoang. Tất cả đều là cánh dầy nhưng sao mà êm, nhẹ đến nỗi cảnh như muốn
bay lên trong không trung, như muốn tan ra loãng vào mây vào gió. Như thế mới thấy
được cái đẹp của tiết trời sang thu: dịu dàng và thanh thoát cái đẹp đã cuốn hút hồn thi
nhân, đã làm say lòng người để cho mọi vật dưới con mắt nhà thơ nên lung linh, cảnh đây
như tan ra trở thành vô hình. Như thế mới tháv thế nào là: lần đầu rung động nỗi thương
yêu, lâu nav ta cứ thấy có anh có em là nghĩ ngay đến tình yêu trai gái. Trong bài này,
Xuân Diệu cũng nhắc đến nhiều lần: Em bước điềm nhiên không vướng chân – Anh đi
lững đững chảng theo gần; Anh với em như một cặp vần hay là lòng anh thôi dã CƯỚI
lòng em.Nhưng xin những người thấm thơ hây hiểu thoáng hơn, cởi mớ hơn để cho cảnh,
cho tình đẹp với vẻ đẹp tự nhiên của nó. Cánh dẹp thế này làm sao nhà thơ không thể gọi
bằng tiếng em? Chính cái Em bước điềm nhiên không vướng chân – Anh đi lững (ỉững
chẳng theo gần càng khẳng định cái say của thi nhân là có thực, càng làm cho cảnh đẹp
hơn lên. Em là em, là cả đất trời, là VÜ trụ bao la kia muôn màu muôn vẻ dưới chiều thu!
Anh là anh là kẻ đang khao khát, đang đi tìm cái nhựa sống ở đời. Vô tâm thôi nhưng cái
huyền diệu, cái mộng mơ của em đã níu kéo hồn anh, đã đến trong con mắt của anh tự
nhiên, bình thản, tâm hồn thi sĩ đã đến đúng nơi con tim khao khát kiếm tìm. Vì thế mà
Anh với em như một cập vẩn, vì thế mà giữa người với cảnh không còn giới hạn khoảng
cách mà đã hoà với nhau như một, tình và cảnh giao hoá tha thiết. Cái hay, cái tinh tế của

bài thơ là Xuân Diệu đã phát hiện được cái hơi thớ của chuyển mùa: thu đến. Nhà
thơ.nghe được hơi muôn loài. -Bài thơ diễn tả đưực niềm giao cảm đầy tinh tế và hứng
khởi của nhà thơ với cuộc đời với thiên nhiên vũ trụ, đất trời. Sao nhà thơ lại có thể nhìn
thấy ở đám mây cái dáng bay gâp gấp, sao nhìn thấy ở con cò một đôi cánh phân vân.
Rõ ràng cái gấp gấp và phân vân kia là tâm trạng bên trong của sự vật, cái ở bẽn trong bí
ẩn tiềm tàng mà nhà thơ vẫn cảm và nói lên quả là bài thơ tuyệt diệu lắm. Ta bắt gặp một
cách tả mới, một cách nhìn mới: Nhà thơ không chỉ tả bút pháp cụ thể chân thật, sinh
động, không chỉ tả theo chiều rộng của không gian bao la, thoáng đãng mà nhà thơ còn
miêu tả cái hồn của đất trời của cây cỏ, hoa lá. Nhà thơ đi sâu vào bên trong tâm tình của
sự vật, cái đẹp của đất trời, cái hứng khởi say sưa của thi nhân khiến cho dưới con mắt
nhà thơ, tất cá đều tràn đầy sức sống, tất cả đang cựa quậy, chuyển hoá, tất cả đều mang
trong mình cái cảm giác lâng làng của chiều thu. Mây trắng về đău bay gấp gấp Con cò
trên ruộng cánh phân văn Chim nghe trời rộng dang thêm cánh Hoa lạnh chiều thưa
sương xuống dần Vì thế mà có một áng mây bay vội vã, có một con cò dang cáiih phân
vân; vì thế mà trời rộng thêm ra bởi đôi cánh vẫy vùng của một con chim tự do trong trời
đất. Cảnh đẹp như thế sao ta chẳng gọi là em? Cảnh đến người, nhà thơ tìm đến cảnh
bằng sự tự nguyện, nhất thành và say sưa với một đói mát khách quan cho nên nào phải
băng nhân gạ tỏ niềm mà lòng anh vẫn cưới lòng em. Cưới ở đây là sự gặp gỡ sự hoà
giữa cảnh và tình với vũ trụ bao la. Anh cưới em bởi trái tim yêu đời của anh đã tìm thấy
em. Ớ đây cái tình yêu đất trời, cuộc đời, cỏ cây, hoa lá của nhà thơ cũng giống như tình
yêu trai gái: Nó cũng thiết tha, mặn nồng cũng say và đầy ngưỡng mộ. Thế mới thấy
được cái duyên của tác giả, sâu sắc hơn những cái duyên yêu kiều đã làm nên một bài thơ
Thơ duyên tuyệt diệu. Ta bảo ta chán thơ thiên nhiên đất trời bởi nó không còn là đề tài
mới lạ, nó trở thành quen thuộc và muôn thuở của mỗi nhà văn nhưng nếu ta biết tìm từ
trong cái quen thuộc ấy: cái sâu xa của hồn thơ cái gửi gắm của hồn thi sĩ sê thấy thú vị
và chăng chán chút nào. Tha duyên là bức tranh, vẻ đẹp lâng lâng bay bổng. Bài thơ viết
về mối quan hệ, mối giao cảm của nhà thơ với đất trời, với cuộc đời nhưng đã tựu trung
được cách miêu tả thiên nhiên, cũng là cảnh đầy những cảnh, được miêu tả theo chiều sâu
tỉ mỉ sinh động, cảnh được miêu tả theo chiều mở rộng của không gian mang hơi thu lãng
đãng và cảnh được tả bàng sự phát hiện và lột tá ở bén trong linh hồn. Chính điều đó đã

gợi sự tiếp nhận thoải mái thanh thoát ở người đọc; đã làm nên cái duyên của bài thơ. ơi
Xuân Diệu, một hôm nào đó đã thốt lên rằng: Hôm nay trời nhẹ lên cao Tôi buồn không
hiểu vỉ sao tôi buồn Thì hôm nay đã hoà mình vào cuộc sông, không thể đô’i lập với cái
tôi của mình với cuộc sống, với người đời và thế giới. Hôm nay nhà thơ tự khẳng định
mình: khát khao giao cảm với đời, yêu cuộc sông với vũ trụ bao la, với con đường nho
nhỏ gió xiêu xiêu – lả lả cành hoang nắng trở chiều đế đễn bảy giờ”Lòng anh thôi dã cưới
lòng em”