Triều đại nhà Đinh

Nhà Đinh
1
Nhà Đinh
Loạt bài
Lịch„sử„Việt„Nam
Thời tiền sử
Hồng Bàng
An Dương Vương
Bắc thuộc lần I (207 TCN - 40)
Nhà Triệu (207 - 111 TCN)
Hai Bà Trưng (40 - 43)
Bắc thuộc lần II (43 - 541)
Khởi nghĩa Bà Triệu
Nhà Tiền Lý và Triệu Việt Vương (541 -
602)
Bắc thuộc lần III (602 - 905)
Mai Hắc Đế
Phùng Hưng
Tự chủ (905 - 938)
Họ Khúc
Dương Đình Nghệ
Kiều Công Tiễn
Nhà Ngô (938 - 967)
Loạn 12 sứ quân
Nhà Đinh (968 - 980)
Nhà Tiền Lê (980 - 1009)
Nhà Lý (1009 - 1225)
Nhà Trần (1225 - 1400)
Nhà Hồ (1400 - 1407)
Bắc thuộc lần IV (1407 - 1427)
Nhà Hậu Trần

Khởi nghĩa Lam Sơn
Nhà Hậu Lê (1428 - 1788)
Lê sơ
Lê
trung
hưng
Nhà Mạc
Trịnh-Nguyễn
phân tranh
Nhà Tây Sơn (1778 - 1802)
Nhà Nguyễn (1802 - 1945)
Pháp thuộc (1887 - 1945)
Đế quốc Việt Nam (1945)
Nhà Đinh
2
Chiến tranh Đông Dương (1945 - 1975)
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Quốc gia Việt Nam
Việt Nam Cộng hòa
Cộng hòa Miền Nam Việt Nam
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (từ
1976)
Xem thêm
• Vua Việt Nam
• Nguyên thủ Việt Nam
• Các vương quốc cổ
• Niên biểu lịch sử Việt Nam
Nhà Đinh (chữ Hán: 丁朝 (Đinh Triều)) là triều đại phong kiến trong lịch sử Việt Nam bắt đầu năm 968, sau khi
Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước và kết thúc năm 980 khi con của Đinh Tiên Hoàng là
Đinh Phế Đế nhường ngôi cho Lê Hoàn.

Cố đô Hoa Lư, dấu tích kinh đô nhà Đinh
Lịch sử
Thống nhất giang sơn
Năm 944, Ngô Quyền mất, anh/em vợ là Dương Tam Kha cướp ngôi
của nhà Ngô, xưng Dương Bình Vương. Các nơi không chịu thuần
phục, nhiều thủ lĩnh nổi lên cát cứ các vùng thường đem quân đánh lẫn
nhau.
Con trưởng của Ngô Quyền là Ngô Xương Ngập bỏ trốn. Dương Tam
Kha nhận Ngô Xương Văn - con thứ của Ngô Quyền - làm con nuôi.
Năm 950, Ngô Xương Văn lật đổ Dương Tam Kha, trở thành Nam Tấn
Vương. Ngô Xương Ngập được đưa về, cũng làm vua, là Thiên Sách Vương. Đó là thời Hậu Ngô Vương.
Năm 954, Ngô Xương Ngập chết. Đến năm 965, Ngô Xương Văn chết, con Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Xí nối
nghiệp. Nhưng vì thế lực suy yếu nên lui về giữ đất Bình Kiều. Quý tộc nhà Ngô, các tướng nhà Ngô cùng các thủ
lĩnh địa phương đều nổi dậy chiếm cứ một vùng. Bắt đầu từ đó hình thành thế mà sử sách gọi là loạn 12 sứ quân.
Trong số các lực lượng nổi dậy chống triều đình, nổi lên Đinh Bộ Lĩnh (Đinh Hoàn). Ông là người Hoa Lư, châu Đại
Hoàng. Cha là Đinh Công Trứ, nha tướng của Dương Đình Nghệ, giữ chức thứ sử Châu Hoan.
Thời kỳ đó Đinh Bộ Lĩnh cũng tập hợp dân chúng ở Hoa Lư. Sau vì bất đồng với người chú, Đinh Bộ Lĩnh cùng con
trai Đinh Liễn sang đầu quân trong đạo binh của sứ quân Trần Minh Công (Trần Lãm) ở Bố Hải Khẩu. Sau khi Trần
Minh Công chết
[1]
, Đinh Bộ Lĩnh thay quyền, đưa quân về Hoa Lư, chiêu mộ binh lính, chống nhà Ngô và các sứ
quân khác.
Trong hơn 3 năm, Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp 12 sứ quân, thống nhất đất nước.
Nhà Đinh
3
Đinh Tiên Hoàng
Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, tự xưng là Đại Thắng Minh Hoàng đế, tức là Đinh Tiên Hoàng, đặt quốc
hiệu là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư.
Đinh Bộ Lĩnh có ba con trai: Đinh Liễn, Đinh Toàn (Đinh Tuệ) và Đinh Hạng Lang. Đinh Liễn là con cả, đã cùng
Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp 12 sứ quân. Năm 978, Đinh Bộ Lĩnh lập con út là Hạng Lang làm thái tử. Đinh Liễn quá tức

giận nên giết chết Hạng Lang vào mùa xuân năm 979.
Cuối năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại trong cung. Sử ghi thủ phạm là nội nhân Đỗ Thích, nhưng
các nhà nghiên cứu gần đây đặt ra giả thiết khác, chủ mưu là Lê Hoàn và Dương hậu.
Đinh Phế Đế
Năm 979 Đinh Toàn, con trai còn lại của Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, là Đinh Phế Đế.
Đinh Toàn khi đó mới 6 tuổi. Quyền lực thực tế năm trong tay Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, là nhiếp chính. Các
đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp thấy vậy, lại nghi Lê Hoàn tư thông cùng Thái hậu Dương Vân Nga nên
cử binh đến đánh. Lê Hoàn dẹp tan, Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp đều bị giết chết. Phò mã Ngô Nhật Khánh
bỏ trốn vào nam sang Chăm Pa, sau đó cùng vua Chăm Pa với hơn nghìn chiến thuyền định đến đánh kinh đô Hoa
Lư nhưng bị bão dìm chết.
Năm 980, nhà Tống rục rịch điều quân sang đánh Đại Cồ Việt, Thái hậu Dương Vân Nga cùng triều thần tôn Lê
Hoàn lên làm vua, tức vua Lê Đại Hành. Nhà Đinh kết thúc, truyền được đến đời thứ hai, trị vì 12 năm (968-980).
Lê Hoàn sau khi lên ngôi lập ra nhà Tiền Lê đã đánh thắng quân Tống (tháng 4 năm 981). Đinh Toàn trở thành Vệ
Vương có mặt trong triều đình Tiền Lê 20 năm. Năm 1001, trong lần cùng vua Lê Đại Hành đi dẹp loạn Cử Long
thuộc vùng Cầm Thuỷ Thanh Hoá, Đinh Toàn bị trúng tên chết.
Nội trị
Bộ máy chính quyền
Đồng tiền Thái Bình hưng bảo, tiền đầu
tiên ở Việt Nam
Năm 971, Đinh Tiên Hoàng bắt đầu quy định cấp bậc văn võ trong triều
đình. Trong triều có sự tham gia của các nhà sư vì những đóng góp của họ
trong quá trình dẹp loạn 12 sứ quân
[2]
. Vua Đinh phong cho các quan văn
võ:
• Nguyễn Bặc làm Định quốc công
• Đinh Điền làm ngoại giáp
• Lưu Cơ làm Đô hộ phủ sĩ sư (chức vụ coi việc hình án)
• Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân,
• Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt đại sư

• Trương Ma Ni làm Tăng lục
• Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được trao chức Sùng chân uy nghi.
Năm 975 vua Đinh ban quy định áo mũ cho các quan văn võ
[3]
. Bộ máy
chính quyền nhà Đinh vẫn được xem là đơn sơ
[4]
.
Nhà Đinh
4
Quân đội
Theo sử sách, quân đội nhà Đinh có mười đạo: mỗi đạo có 10 quân, 1 quân 10 lữ, 1 lữ 10 tốt, 1 tốt 10 ngũ, 1 ngũ 10
người. Như vậy tổng số theo lý thuyết là 1 triệu người.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu nhiều ý kiến cho rằng con số đó không có thực. Chữ Thập, theo Lê Văn Siêu, chỉ
mang tính khái quát toàn thể về cách tổ chức kiểu "ngụ binh ư nông" như nhà Lý sau này, thời bình cho làm ruộng,
chỉ huy động khi cần
[5]
; còn Trần Trọng Kim ước đoán quân đội nhà Đinh nhiều nhất chỉ có đến 10 vạn người
[6]
.
Pháp luật
Do ảnh hưởng nhiều năm từ thời loạn lạc, có nhiều người quen thói lúc loạn, không chịu tuân theo luật lệ. Do đó vua
Tiên Hoàng dùng pháp luật nghiêm ngặt để trừng trị.
Đại Việt sử ký toàn thư ghi về việc này:
Vua [Đinh Tiên Hoàng] muốn dùng uy chế ngự thiên hạ, bèn đặt vạc lớn ở sân triều, nuôi hổ dữ trong cũi, hạ
lệnh rằng: "Kẻ nào trái phép phải chịu tội bỏ vạc dầu, cho hổ ăn". Mọi người đều sợ phục, không ai dám
phạm
[3]
.
Trần Trọng Kim cho rằng "hình uy nghiêm như thế, thì cũng quá lắm, nhưng nhờ có những hình luật ấy thì dân trong

nước mới dần dần được yên"
[6]
.
Đối ngoại
Nhà Tống đang trên đường thống nhất Trung Quốc sau hơn 50 năm loạn lạc. Quân Tống do Phan Mỹ chỉ huy đã áp
sát nước Nam Hán ở cạnh nước Đại Cồ Việt. Năm 970 Đinh Tiên Hoàng sai sứ sang giao hảo với Tống Thái Tổ.
Việc ngoại giao với phương bắc từ đó được duy trì khá đều đặn và hòa bình.
Sang năm 972, Tiên Hoàng lại sai con cả Đinh Liễn đi sứ sang Biện Kinh. Năm 973, Đinh Liễn trở về, nhà Tống lại
sai sứ sang phong cho Tiên Hoàng làm Giao Chỉ quận vương, Đinh Liễn làm Kiểm hiệu thái sư Tỉnh Hải quân tiết
độ sứ An Nam đô hộ
[3]
.
Đầu năm 975, Tiên Hoàng lại sai Trịnh Tú đem vàng, lụa, sừng tê, ngà voi sang triều cống nhà Tống. Ngay mùa thu
năm đó, nhà Tống sai Hồng lô tự khanh Cao Bảo Tự cùng Vương Ngạn Phù sang gia phong cho Nam Việt Vương
Liễn làm Khai phủ nghi đồng tam ty, Kiểm hiệu thái sư, Giao Chỉ quận vương. Từ đó về sau, Đinh Liễn được giao
làm chủ việc ngoại giao với nhà Tống
[3]
.
Đến năm 976, vua Đinh sai em Trần Lãm là phò mã Trần Nguyên Thái sang nhà Tống đáp lễ. Năm sau (977), ông lại
sai sứ sang mừng vua Tống mới là Tống Thái Tông lên ngôi. Đó cũng là lần ngoại giao cuối cùng giữa nhà Đinh và
nhà Tống mà sử sách đề cập.
Nhận định
Thời kỳ phục quốc của Việt Nam thế kỷ 10, từ họ Khúc chỉ xưng làm Tiết độ sứ, tới Ngô Quyền xưng vương và tới
vua Đinh xưng làm hoàng đế. Sau hai vua nhà Tiền Lý xưng đế vào thế kỷ 6, 400 năm sau người cầm quyền Việt
Nam mới thực sự vươn tới đỉnh cao ngôi vị và danh hiệu, khẳng định vị thế vững chắc của quốc gia độc lập. Trong
hoạt động ngoại giao, nhà Đinh được nhà Tống thừa nhận và coi trọng.
Việc vua Đinh khéo kết hợp dùng võ công và biện pháp chiêu hàng các sứ quân để sớm chấm dứt loạn 12 sứ quân
(968) là rất kịp thời, vì không lâu sau đó nhà Tống duỗi tới Quảng Châu, diệt nước Nam Hán (971), áp sát biên giới
Đại Cồ Việt. Nếu không có sự xuất hiện của Đinh Bộ Lĩnh để thống nhất quốc gia bị chia sẻ tan nát, Việt Nam khó
thoát khỏi họa xâm lăng từ phương bắc tái diễn khi nhà Tống hoàn thành việc thống nhất phương Nam.

Kế tục nhà Ngô, nhà Đinh tiếp tục xây dựng bộ máy cai trị trên lãnh thổ, dù chưa được hoàn bị như nhà Lý sau này
nhưng bước đầu đã đi vào nề nếp.
Tổng cộng nhà Đinh có hai đời nhưng thực chất chỉ có 1 đời vua Tiên Hoàng.
Nhà Đinh
5
Di tích thời nhà Đinh
Tượng đài Đinh Tiên Hoàng Đế ở thành phố Ninh Bình
Ở Hải Dương
[7]
có rất nhiều di tích thời Đinh, thờ các tướng lĩnh
và quan trung thần của Đinh Tiên Hoàng như: Đình Bình An, xã
Tân Việt thờ Hùng Lĩnh Tráng Trần ở Bình Giang; Đình Chanh
Trong, xã Thúc Kháng thờ Khanh Công; Đình Băng Trai, xã Vĩnh
Hồng thờ Trình An Tể; Đình Nhân Kiệt, xã Hùng Thắng thờ trung
thần Đinh Điền. Ở Thanh Miện có Đình Đỗ Hạ, xã Phạm Kha thờ
Lý Trí Thắng; Đền Từ Ô, xã Tân Trào; Đình Đỗ Thượng, xã Phạm
Kha thờ Lý Trí Thắng. Ở Thanh Hòa có Chùa Liên Minh và đình
Thiệu Mỹ, xã Vĩnh Lập thờ Đặng Danh Trí, Trịnh Thị Khang,
Đặng Công Trân; Miếu Thánh Cả, xã Thanh Bình thờ Đặng
Châm, Trịnh Thị Khang, Đặng Trí. Ngoài ra có Đình Kim Đôi, xã
Cẩm Hoàng (Cẩm Giàng) thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Đình Đông
Quan, xã Tân Hưng (Gia Lộc); Miếu Phú Nội, xã Bình Dân (Kim
Thành) thờ tướng giúp vua Đinh; Đình Ngọc Uyên, phường Ngọc
Châu (tp Hải Dương) thờ Lê Viết Hưng, Lê Viết Quang; Đình
Thụy Trà, chùa Thụy Trà, miếu Thụy Trà xã Thượng Đạt (Nam
Sách) thờ danh tướng Phạm Công Hòa; Đình Dậu Trì, xã Hồng
Thái (Ninh Giang) thờ Trần Minh Công.
Nam Định có những di tích tiêu biểu sau: Đình Xám: thôn Lạc Đạo, xã Hồng Quang, huyện Nam Trực, thờ Trần
Minh Công tức Trần Lãm. Đình Thượng Đồng: xã Yên Tiến, huyện Ý Yên. Đình thờ Đinh Tiên Hoàng làm thành
hoàng. Đền Vua Đinh (Yên Thắng), Ý Yên thờ vua Đinh Tiên Hoàng, Đền Gin: thông Chiền, xã Nam Dương, huyện

Nam Trực, một trong 12 sứ quân; Đền An Lá: xã Nghĩa An, huyện Nam Trực thờ Nguyễn Tấn, một vị tướng của nhà
Đinh (thế kỷ thứ X); Đền Hưng Lộc: xã Nghĩa Thịnh, huyện Nghĩa Hưng, thờ Phạm Cự Lượng tướng thời Đinh.
Ninh Bình là vùng đất có kinh đô Hoa Lư, ở đây có khá nhiều di tích liên quan đến triều đại nhà Đinh như: Cố đô
Hoa Lư với Đền Vua Đinh Tiên Hoàng, Đền thờ Công chúa Phất Kim, sông Sào Khê, Động Thiên Tôn, Tràng An
Các di tích quê hương nhà Đinh với đền thờ Đinh Bộ Lĩnh, động Hoa Lư, các đền thờ Đinh Điền và Nguyễn Bặc
Hưng Yên có Đình Phù Liệt, xã Thắng Lợi, huyện Văn Giang thờ ngũ vị đại vương âm phù Đinh Bộ Lĩnh thắng trận.
Đền Kim Đằng ở thôn Kim Đằng, phường Lam Sơn, thành phố Hưng Yên thờ Đinh Điền.
Tham khảo
• Đại Việt Sử ký Toàn thư
• Nguyễn Danh Phiệt (1990), Nhà Đinh dẹp loạn và dựng nước, NXB Khoa học xã hội
• Lê Văn Siêu (2004), Việt Nam văn minh sử cương, NXB Thanh niên
Chú thích
[1] Có tài liệu ghi là Trần Lãm già yếu trao lại quyền cho Bộ Lĩnh
[2] Lê Văn Siêu, sách đã dẫn, tr 52
[3] Đại Việt sử ký toàn thư, quyển V (http:/ / www. informatik. uni-leipzig. de/ ~duc/ sach/ dvsktt/ dvsktt06. html)
[4] Lê Văn Siêu, sách đã dẫn, tr 57
[5] Lê Văn Siêu, sách đã dẫn, tr 55
[6] Việt Nam sử lược, bản điện tử, tr 36
[7] Hải Dương thời Đinh - Tiền Lê (http:/ / www. nguoichilinh. com/ Default. aspx?ID=0& cid=132& nid=1106)
Nhà Đinh
6
Liên kết ngoài
• Nhà Đinh 12 năm (968-980), quốc hiệu Đại Cồ Việt, kinh đô Hoa Lư (http:/ / quehuongonline. vn/ VietNam/
Home/ Dat-nuoc-Con-nguoi/ Tom-tat-nien-bieu-lich-su-Viet-Nam/ 2005/ 02/ 1DEC01FB/ )
• Chép về Nhà Đinh trên Đại Việt Sử Lược (http:/ / gralib. hcmuns. edu. vn/ greenstonelib/
library?e=d-000-00 0sachlich 00-0-0 0prompt-10 4 0-1l 1-vi-50 20-about 00031-001-1-0utfZz-8-00&
a=d& cl=CL1& d=HASH01f2870e199afddcb319ab14. 2. 4)
• Sử thời Nhà Đinh (http:/ / motgoctroi. com/ StLichsu/ Nghiencuu_LS/ NhaDinh. htm)
• Giai đoạn độc lập - Nhà Đinh (http:/ / www. isvn20. com/ dulich/ viet-nam-que-huong-toi/ lich-su-viet-nam/
182-giai-on-c-lp-nha-inh. html)

Nguồn và người đóng góp vào bài
7
Nguồn và người đóng góp vào bài
Nhà Đinh ÃNguồn: ÃNgười đóng góp: Benjamin Lin, Ctmt, Docteur Rieux, Future ahead, Kien1980v, Lưu Ly, Mxn, Nguyễn Thanh Tuyền,
Sideduck, Sparrow, Ti2008, Trungda, Vinhtantran, Volga, 影武者, 越南人非常支持台灣獨立, 12 sửa đổi vô danh
Nguồn, giấy phép, và người đóng góp vào hình
Image:Viet Nam Trong.png ÃNguồn: ÃGiấy phép: GNU Free Documentation License ÃNgười đóng góp: Original
uploader was DHN at en.wikipedia
Tập tin:codoj9.JPG ÃNguồn: ÃGiấy phép: Public Domain ÃNgười đóng góp: Thành viên:Kien1980v
Tập tin:Thai Binh Thong Bao- Dinh Bo Linh.JPG ÃNguồn: ÃGiấy phép: Public Domain ÃNgười
đóng góp: Lưu Ly, Vinhtantran
Tập tin:Tuongdaidinhtienhoangde2.JPG ÃNguồn: ÃGiấy phép: Public Domain ÃNgười đóng góp: Original
uploader was Kien1980v at vi.wikipedia
Giấy phép
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/