Lịch sử kiến trúc thế giới la mã cổ đại


La Mã cổ đại hay Rome cổ đại là một nền văn minh phồn thịnh, bắt đầu
trên Bán đảo Ý từ thế kỉ 8 trước Công nguyên. Trải dài qua Địa Trung Hải, và
với trung tâm là Roma, La Mã cổ đại là một trong những nền văn minh lớn
nhất thế giới trong thời kỳ cổ đại.
[1]
Trong suốt 12 thế kỉ tồn tại của nền văn
minh, qua các cuộc chinh chiến và đồng hóa, La Mã cổ đại đã thống trị các
khu vực Nam Âu, Tây Âu, Tiểu Á, Bắc Phi và một phần của Đông Âu. Đây là
nền văn minh quyền lực nhất trên lãnh thổ Địa Trung Hải.

Được chia làm 4 giai đoạn:
Thời kì Quân chủ (753-509 TCN)
Thời kì Cộng hoà(510-30 TCN)
Thời kì Đế quốc( 30TCN-476SCN)

 !"#$%&"'(")*"+%"%
,(" -"".")/012-"3456)7"8"'4975:
"!"91$;-$<"0.'4=>?4@0-AB114!)/$7
1>C"0D"3"E("""F
Gạch La Mã
G-H$"I"3.J$: <"$4=-"0-'"3".>$-1K"
-"49E8DE1"F1K";$LK"4("'K"M"'K"149K"
!"'49"M"4,"-="":N:).J9OFPF
Bê tông La Mã
+QR;,("0S03B?",">T)("UV4R"3D"W9'1E/"X3
+S$9"";,("+S49?"".$"1!"9'.YZ"Q"76"49
AB:"J["3B"F\"?"0I&,";,("$"3]+S9V
:"$0(E^F,("+S_0-9>A"B 4M4('1494?"
01' $``$"'"3=4901'49#<"$4=;,("3=06)03B?"F1"956)
7"_0-0Q19" I"$"E"A490B".Z"-F

$-"9
Theatre
a91+S03B56)7"V:b1E4710//c]"_d6)"a'
0/"d"e("FaM"("K""9).K"1";1"")F1frons scaenae(1)9>
;Z3]"$ 89"6"E:'03BAB;V1>F1proscaenium(4)9>;Z
3]"0D1-" 83=6"E:4=1C"8>"f)F*7b"3V"4g".
W)- 03B"K":)("T4?"1proscaeniumFh".,C49E47
E1"b'6"E:'iK"h
Amphitheatre
a91+S %"$'d_a@jk
X"03B?"$4l@10:';b"&"(">"'1>[ (">"
49"M""0:;!'81"M">)/"FWK"-"0Y"K"9 hình tròn
hoặc hình bầu dục ngoài trời với ghê ngồi nâng cao.
1a914!"!"+S":.","0-cM/Eimda'"3"I/03B56)
7"3=7e/TC'c"]"n^ompV0F
q^r
a914!"
!"03B56)7","E# 0//+Ss="":.YZ03BE1"bO'OOOo
O'OOO'49(" ":t""g"0I"'Q&J""J_"4!4903B"8("
4=012-'4M49-3B"F
Circus
19>00Y"$9]="03B?"$17E"(">"$"0//
+SFR"4=1d%%49 %%'9>$""M"00Yb88"
$"]""9)F900Y$1>05%"7'0"7'49"M"9";Y
u"Ev"7E"T"["0//0S03B7"V0.F1E("";Yu"
3]"9>K"M"("9;$!"V0I'"g"1;V>b 6"
1-)[%$J9-$9"m4!"0Ew E8"F
Basilica
9>!"9(">"="'"<E"$"$Q14:"0J 1 x.Y03B7
"F1;0I&,"E(".Z"g"("1$"9$bF+QRK"Z0-"'

;3]"Z9">">:E(""F1C0"6.53=">"
49$<"$4=1C0I'0Y1"1".Y5),"T1_:)"n%%$)pF
Forum
$9>Tb"3]"(">"'9")/$4$0_9".'"3>E
B'R"4=1!"9?"$19"49TI)9"F
+A9" C.>$4=1E83=E1"Fa$9Z"g"&,2"".
"39>EB'>u"09"9>"<"$1$-0>"5S>'493]".1
$-0>"0-"';$L1>b$"8"491>""'1>[ '
44Fd:b1$y.>0J"]z %V 8;#'49{"y.R)"9]F
+>1"K"$9"b"$d|"'4=1>d|",";,"1F
Horreum
W$%9>$-E$(">"03B?"$"]Ek+S_0-F'$%+S
03B?"0Y3M"J$-9"&,""3"{C'I('3B'7 2'
TI"1$498b012-Fe/"C0$-"0/TC'9" CH$%0S.I"
OO$%0Y": "IK"F
qr
."M"W$%LmO !"VI"'
;$ >"tE$b"^^FOOO}%%4("n^mFOOO~pF
qr
W$%{".Y03B"9>"<3M1 2"'$Q89>
34"F
qOr
+>C$%("Z"g". I"C""31"6"9"'$"0.10L
Tx1.Y03B3M'"3"Z"g"T"["":$%4f"9"<91$-
7 2"3"{C49I(03B3M4903B 6" C;V"9"3=F
qmr
Insula
•"V€&"&
jC"9"3"JI"[9"% ?4?$>$-1"I6"3F1
!"1•":9V0I$E(".Eb"g"C"$1$"3]"B U$-"49/

"3=1)F_)/9"U'0C"4=03]" C'4="M""#;b$4F•"%
3]"")Y'E("9"-"'49u;1)4KT10("49":g">"5>"
Thermae
d:b19" C+S0S.8":>d%%'><V _;/"$4#("
>"' Y?49$3Fd Y?.Y;$L449-'{""3;<>Fd#9
>$-0>"T"["0C4="3]+S'.YEw$90/"49]'4= 8:: 
03BB: ;V8" Fa9#{"03B": ,"$;7'"9 C49 1$
09FX"3]"03BR""3=c>$"("J"EJ$QC'$Q;‚"1C"
"3=F
Đền
eJ"]+S7b"3V"E/"Xƒ"49E/"XW)- Fa.":"-" I" 8
3=!"9'$"0.;$L>9","4=>'> $"$n&J"b"p'E14=0J"W)
- 9bQ0J.Y&/ "F
Villa
+>;7+S9>"("903B56)7"$1I"= 3B"3$"]EK
>"W!49e//+SF
<V-I"
Đường giao thông
e3]":T"["0C4=4)K49 1Y""9"3=+S'4903B56)7"
cE$b"OOda("T4V>"49"C>"!+S49e//
+SFX"":  3<"&"M$4)Y","Q0:T6"0>'T"
Z496"3]"'4944")Y"">0)J"("8"Z493<"
-9".F
qmr
„0i"$7 1Y"H$%'<"^P03]"T6"7="Uc
0('49mmi"0S03BE/"C4=";VC"^03]"="Fd3]"9;‚"01
$Q;,("F
Aqueduct
1T%*%$4'd6)"a
aM""3]+S56)7""JC"f""3=0Y03"3=c"<59" C49:"

['": $ !"#(">"'"94"'4! ""3=491>3
"6"Fa3=b03B$-;U;‚"1 Z- C""3=b4903Bb49$1<
T"6"""3='M1:"-49"3=bFC"f""3={"": "3=
$1$-0>"E1E$1"b"'5)51'1"-491E43]"F
C"f""3=)Y""3=T7: f","'03B56)7";‚"1C"f".0>C
"U9;‚"01'-$Q;,("F…I"="03B("3=Q0:'490%$103]"
0L"Z
Cầu
I+S'03B56)7";V"3]+S_0-'9"M"6)I="49690I&,"
03B56)7"FI+S03B56)7";‚"0149.4!"31:X<;b"F
a."'I+S0Q3"9?"01K"",9","14!n4$$pR">
E83=49K"-"Fa3]+S56)7"b" 0<"949"J4!C"f"
"3=Fj†3+S9"M""3]0I&,"49$0/"E>1-"("" 9
"M""3])":56)7"6)I4=;,("'9[[9€ %%"&F,"
"$93]"03B% ;‚"-$Q01C 1
Canals
j,"+S9>("0Z"g"'R"$)B'C"$1"3='b-$
0:'C"{490J3=""/EbF+>CE,"0J3="0S03B-;V1"9
0x_53494f")5:"L"CEb$_["0-F
Cisterns
YZ"3="[0S03B _;/"/ -1-CC"f""3=4903]"
"1"X"'": 1>0K"'0:"("" '"0"$9"'"9#
(">")g"ZbT6"bT6"+SF
q‡r
Đập
ˆ6)7"0 +S;#0I>1",X$"]Ek0/TC0IF
qPr
)/ 
"VK;1"E(‚"0/TC'?Y91i"#…'14R""e("'
49W "F

1$-0 3]"Q ":90 E‰;‚"0:)01490 ["7F
qr
aM" ?4?
>$-1?08'Š"-""3)B'EY$1{'!"("'M0:'$Q>7
E/B 1Z"g""9)FC":0 +S0S03Bg",";V70]
4MC":490Q;9$ caemencium (bê tông La Mã)$"1-";,
("F
a956)7"+S9"3]0I&,""""M"1?"_"0"14!49?
3]"'9[tB 49$/E/0 [F$-0 0I&,"03B=;V"M""3]
+S;$L0 4!["7'0 4!'0 ?C"'490 4!?C"F
:X"8
Monolith
d$"E/"X'+$"$9>:X03BET"3>0<"4c>U01$Q01
>,"Fdb"01"),"EC03BN:)$":b1$-1!"9+SF$
L1-"‹E149E(";)Y"sE149)Y"s$QE14'
)Y"49"6","EUQ0:49$48n48?"34%ŒI'E("ps$QE'
)Y"497","V>48Š"0Z"n48?"3$Œ>pF
Obelisk
€;%E9>093V""$';C"Q'0I"UI"49E/X;‚">K""3E7
1 F
Victory Column (Cột chiến thắng)
+>cột chiến thắngo$Q cột khải hoàno9>3B"093=K"Z>>'03B
56)7"0Y3V""=>#"B$"/"")1-"F>3]"0Z","
>;?49,"R"9>;Z3B"4I")>"R"/""F
Triumphal Arch(vòm khải hoàn)
d%$}dVH$%'>H$"4!Eb$9"0I4>_"4!0<"
+>4!Eb$9"9>:X$="$"K"-">_"4!4=>$Q
"JC0'3]"03B/E/0YV>"9">03]"FW)/C8"4!Eb
$9"o>4!!"V,"490I>4("oc60S03B?""31)/CE/"X
,";VW)- _0-F0_="3]+S9;/"X"9">:X

0Z"7$)":F1>0SV9")/CI""8,"Q"$94!'$"
E10I>'b ."EU4!"."39>;> "7'0SV9"E"
$1&""#"("6"49("1$9"M""3]B56)4!C")J"0-F
Vườn La Mã
3]"$"$";'Le9$a
3]"+S0S;b"3V";V"3] 'd3'49W)- E†943]"Fd$"
"%"&'43]"9> I":b1"-Fd%$$%ƒ%'AE43]"
","03BI""949I" b."M"C"$496)b"
3]"E("i9"$"M""3]9.F1>ETV…$ %$:)E
43]"#"4="9V0S03B"U-0Y01 Z"1-"/E("""("9
H$"";K"F
9"w0Q;
Mosaic
Có hai kỹ thuật chính trong khảm Mosaic: opus vermiculatum sử dụng những Tesserae nhỏ , điển
hình là những khối vuông 4 mm hoặc ít hơn, và được sản xuất tại xưởng. Các Tesserae nhỏ tạo ra
cho phép tạo ra các chi tiết rất tinh xảo, và bức tranh có thể tạo ra ảo ảnh. Kỹ thuật bình thường,
opus tessellatum , sử dụng các Tesserae lớn hơn, được đặt ở nơi thi công.
Hypocaust
9C"3V9"]+S_0-FHypocausts đã được sử dụng để sưởi ấm các phòng tắm
nóng, nhà ở và các công trình khác. Mặt sàn được nâng lên trên mặt đất bởi những cây cột, gọi
là pilaeE, với một lớp gạch, sau đó một lớp bê tông, sau đó là một gạch trên đầu; và có một
không gian trống bên trong các bức tường để không khí nóng và khói từ các lò sẽ đi qua những
vùng này và ra khỏi ống khói trên mái nhà, do đó làm nóng nhưng không gây ô nhiễm bên trông
nhà.