co 1 khong 2 cach ghen cua HOAN THU

Hoạn Thư ghen ra sao?

Lâu nay, nhiều người vẫn dùng hình ảnh Hoạn Thư - một nhân vật mang nhiều
nét điển hình trong thế giới Truyện Kiều của Nguyễn Du - để chỉ những
phụ nữ hoặc là mắc bệnh ghen tuông nam nữ vô cớ hoặc là có những màn đánh
ghen ầm ĩ ở đời. Kỳ thực, trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, từ câu 1528 (khi
Hoạn Thư chính thức xuất hiện) đến câu 2014 (lúc Hoạn Thư lui vào hậu trường và
màn ghen tuông khép lại) Nguyễn Du đề cập chủ yếu đến mối quan hệ rắc rối giữa
ba nhân vật Thúc Sinh - Hoạn Thư - Thuý Kiều và cái máu "nhà ghen" của Hoạn
Thư, thì Hoạn Thư hoàn toàn không phải là con người ghen tuông theo kiểu mà lâu
nay người đời vẫn gán ghép.

Hoạn Thư là người như thế nào? Trong "lý lịch trích ngang" của nhân vật con
nhà gia thế này Nguyên Du đã ghi:
Ở ăn thì nết cũng hay.
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già. (2534)

Rõ ràng, trong cuộc sống ("ở ăn") Hoạn Thư là một phụ nữ tốt ("nết cũng
hay"); khôn ngoan, hiểu biết nghĩa lý ("nói lời ràng buộc") và tỏ ra cứng rắn khi giải
quyết những việc thuộc về lý ("tay cũng già"). Thuý Kiều cũng đã từng tìm hiểu và
đánh giá về mặt hạnh kiểm ở con người Hoạn Thư:

Trộm nghe kẻ lớn trong nhà,
Ở vào khuôn phép nói ra mối dường (1484).

Một người được cả Thuý Kiều lẫn Nguyễn Du ghi nhận như vậy hẵn không thể
có những "đòn ghen" vô cớ.
Trong những ngày "Chỉ non thề bể nặng gieo đến lời" (1368), ân ái với Thúc
Sinh; Thuý Kiều - nạn nhân của "đòn ghen" Hoạn Thư sau này - đã nhiều lần lo,
nghĩ:

Bấy lâu khăng khít dải đồng,
Thêm người người cũng chia lòng riêng tây.
Vẻ chi chút phận bèo mây,
Làm cho bể ái khi đầy khi vơi.
Trăm điều ngang ngửa vì tôi,
Thân sau ai chịu tội trời ấy cho. (1346)
Là người "Thông minh vốn sẵn tính trời"(0029) Thuý Kiều tiên liệu trước:
Dễ loà yếm thắm, trôn kim.
Làm chi bưng mắt bắt chim khó lòng. (1508)
Nên đã khuyên Thúc Sinh :
Đến nhà, trước liệu nói sòng cho minh.
Dù khi sóng gió bất bình
Lớn ra uy lớn tôi đành phận tôi. (1512)
Cốt để:
Sao cho trong ấm thì ngời mới êm. (1506)

Tiếc rằng con người "quen thói bốc rời" nơi Thúc Sinh chẳng mảy may nhập
tâm "Nghĩ đà bưng bít miệng bình, Nào ai có khảo mà mình lại xưng (1578) nên hậu
quả xảy ra đúng y như điều mà Thuý Kiều tiên đoán.

Như vậy, hành động của Hoạn Thư là có nguyên cớ và trong một chừng mực
nào đó nó hợp với cách ứng xử thường tình hiện hữu của dân gian: "Ghen tuông thì
cũng người ta thường tình"(2366), "Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai"(2370).
Chính cái lý lẽ này được Hoạn Thư đưa ra để "tranh tụng" và cứu sống mình tại
phiên toà Lâm Tri sau này.
Một điểm nữa cần được "minh oan" là hành động ghen tuông của Hoạn
Thư khác với sự ghen tuông ầm ĩ như thói thường.

Khi biết Thúc Sinh dan díu với Thuý Kiều, Hoạn Thư cũng ghen, cũng giận
"Lửa tâm càng dập càng nồng" (1537) nhưng lại tự nhủ:

Dại chi chẳng giữ lấy nền
Hay chi mà rước tiếng ghen vào mình.(1542)

Hoạn Thư đã hành động nhất quán với điều tự nhủ ấy: ghen mà như không
ghen, ghen nhưng không để người khác thấy:
Nỗi lòng kín chẳng ai hay,
Ngoài tai để mặc gió bay mái ngoài. (1554)

Kể cả khi có người mách tin để tâng công, dầu biết rõ đó là sự thật mười mươi
Hoạn Thư vẫn một mực bảo vệ danh dự cho chồng:
Chồng tao chẳng phải như ai
Điều này hẳn miệng những người thị phi.
Vội vàng xuống lệnh ra uy,
Đứa thì vả miệng đứa thì bẻ răng. (1562)

Và khi Thúc Sinh trở lại nhà, dầu trong lòng đang chất chứa "lửa tâm", "trách
người đen bạc ra lòng trăng hoa" (1538) nhưng Hoạn Thư vẫn "cười nói tỉnh say"
và về mặt hình thức bên ngoài vẫn tỏ ra "Chữ tình càng mặn, chữ duyên càng nồng"
(1570).

Sau này, khi xuất hiện đầy đủ ba nhân vật, màn kịch hạ dần; mặc dầu đòn ghen
của Hoạn Thư rất thâm sâu "Làm cho con ở chúa nhà đôi nơi" (1814) , bắt nàng
Kiều hầu rượu "Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi" (1836) và đánh đàn "Bản đàn
dạo thử một bài chàng nghe" (1850), dày vò tâm can Thúc Sinh "Nỗi lòng càng
nghĩ càng cay đắng lòng" (1870), nhằm đến mục đích "Làm cho nhìn chẳng được
nhau, Làm cho đầy đoạ cất đầu chẳng lên!"(1520); nhưng Hoạn Thư không mảy
may đả động đến chuyện trăng hoa giữa Thúc Sinh và Thuý Kiều. Kể cả khi Thúc
Sinh "tìm hoa quá bước" đến Quan Âm Các gặp Kiều; hai người nắm tay nhau thở
than sụt sùi, quyến luyến "Con tằm đến thác cũng còn vương tơ" (1976), rồi nói xấu
Hoạn Thư: nào là "Thấp cơ thua trí đàn bà" (1946), nào là " Riêng tưởng bấy lâu,

Lòng người nham hiểm biết đâu mà lường" (1968); Hoạn Thư nghe rõ từ đầu đến
cuối "Rành rành kẽ tóc chân tơ" (1997) nhưng vẫn cho qua "Cười cười nói nói ngọt
ngào" (1983), cùng chồng uống trà rồi nối gót đi về như một cặp uyên ương "Thiền
trà cạn nước hồng mai, Thong dong nối gót thư trai cùng về" (1992).

Thực chất đây là một cách ghen khác người làm Thuý Kiều phải thất sắc "Thực
tang bắt được dường này, Máu ghen ai cũng chau mày nghiến răng" (2010), nhưng
Hoạn Thư thì vẫn "Giận dầu ra dạ thế thường" (2013). Càng nghĩ Thuý Kiều càng
thấy sợ: "Thân ta ta phải lo âu, Miệng hùm nọc rắng ở đâu chốn này" (2016).

Thực ra, Hoạn Thư chưa lần nào đánh Kiều. Có người cho rằng câu "Nhẹ như
bấc, nặng như chì" (1879) là muốn nói đến đòn roi của Hoạn Thư đối với Thuý
Kiều, hiểu như vậy e rằng chưa đúng. Ở đây Nguyễn Du muốn nói đến "đòn ghen"
thâm hậu của Hoạn Thư: không ồn ào mà hiệu quả, không đánh vào thể xác Thuý
Kiều mà đánh sâu vào tâm tưởng, thế mới là "nhẹ như bấc" nhưng lại "nặng như
chì", làm Thuý Kiều nhục nhã, đau đơn ê chề "Một mình âm ỷ đêm chầy, Đĩa dầu
vơi nước mắt đầy năm canh" (1884), đủ để mặc cảm về địa vị, về "chữ trinh", về
thân phận mình. Hoạn Thư khéo léo phá vỡ dây tơ giữa Kiều và Thúc Sinh, làm
Kiều ra đi một cách tự nguyện.

Để kết lại những điều minh oan cho Hoạn Thư trước "bia miệng" người đời, xin
trích dẫn ra đây mấy nhận xét của thi sĩ Bùi Giáng đối với nhân vật mà ông cho là
hiếm có ở đời này: "Biết chồng mê một gái giang hồ mà không eo sèo, ầm ĩ, thản
nhiên tìm phương sách đối phó Ai nói rằng nàng hiểm độc tàn ác? Không, ta quá
yêu Kiều, chủ quan mà nói thế. Thử đặt ta vào địa vị của Hoạn thư xem. Gặp một
người chồng nhu nhược lại liều lĩnh ăn chơi, quen thói “bốc rời” như Thúc sinh, nếu
không phải là tay Hoạn thư thì làm sao cảnh nhà không tan nát? Nàng đã khéo léo
buộc Sinh nuốt nước bọt bỏ Kiều, mà tuyệt nhiên trong gia đình không xảy ra một
chút gì xô xát Nàng còn tỏ ra độ lượng với Kiều nhiều. Lẽ ra nếu là kẻ tầm thường
ti tiện, thì khi thấy kẻ thù mình càng tài tình, càng thêm căm hận. Hoạn Thư không

thế. Thấy Kiều có tài đánh đàn, dường như qua cung đàn nỉ non thánh thót, Hoạn
thư đã cảm thông phần nào tâm sự của Kiều. Nàng biết thương tài Kiều, và “Khuôn
uy dường cũng bớt vài bốn phân”. Sau này lại thuận cho Kiều ra tu ở Quan Âm Các.
Kiều trốn đi không cho người theo bắt lại. Hoạn thư có thể dễ dàng hại Kiều, nhưng
nàng không nỡ

Hoạn Thư quân tử và khôn ngoan, ghen tuông mà độ lượng".
Đặng Thanh Nghị @ 19:04 06/10/2010