Slide kiến trúc thế giới

26.04.10
1
KIẾN TRÚC AI CẬP CỔ ĐẠIKIẾN TRÚC AI CẬP CỔ ĐẠI
(5000 TCN – TK. III SCN)
CÁC ẢNH HƯỞNG TỰ NHIÊN & XÃ HỘI
ĐỊA LÝĐỊA LÝ
Ởû Đông Bắc Phi, giữa 2
biển Đòa Trung Hải – Hồng
Hải, là đầu mối giao thông
quan trọng giữa 3 châu lục
- Á, u, Phi, giữa 2 rặng
núi và sa mạc Lybia. Là dải
phù sa hẹp dọc sông Nil.
KHÍ HẬUKHÍ HẬU
Nóng khô, ít mưa, nắng nhiều, vì vậy kiến trúc không có
nhiều cửa sổ, có các mảng tường lớn trang trí phù điêu.
Hình khối giản dò, không cần mái dốc để thoát nước
nhanh. Do khí hậu, công trình kiến trúc được trường tồn.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
ĐỊA CHẤT - VẬT LIỆU XÂY DỰNG
ĐáĐá : : Đá dùng phổ biến, rộng rãi trong các công trình
quan trọng, kiến trúc được trường tồn. Có nhiều loại đá tốt.
GoGỗã : : không có nhiều gỗ tốt, phải nhập từ không có nhiều gỗ tốt, phải nhập từ Libăng, ít Libăng, ít dùng dùng
gỗ làm nhà. Gỗ tốt làm hòm cho các xác ướp (mummy), gỗ làm nhà. Gỗ tốt làm hòm cho các xác ướp (mummy),
đặc đặc biệt dùng biệt dùng từng từng tấm lớn.tấm lớn.
Bùn, lau sậy : trộn làm mái nhà, mái bằng, vách, tạo gờ
chỉ bắt chước dáng nhà bằng lau sậy (gờ cong Ai cập đặc
trưng “Gorge Egypte” - nguồn gốc từ mái lau sậy trộn bùn
chưa khô, trùng xuống khi mới xây).
Gờ cong Ai Cập
CHẾ ĐỘ XÃ HỘI, GIAI CẤP

Đặc điểm nổi bật : xã hội chiếm hữu nô lệ + thần
quyền, vương quyền các Pharaon - hoàng đế uy quyền
tuyệt đối.
Thần quyền (tín ngưỡng)
:
Hoàng đế tự coi là thần linh, giữa hoàng đế Ai cập và
vua - thần không có ranh giới rõ
ràng, tự tạo vẻ thần bí.
Vương quyền
: thể hiện qua việc
thống trò tuyệt đối trong xã hội
và chiếm hữu nhiều nô lệ.
GIAI CẤP : Thứ tự đẳng cấp trong xã hội như sau :
Pharaon : có quyền hành cực lớn.
Tăng lữ
Thư lại (Virit), quan lại quý tộc.
Nông dân công xã (sức sản xuất kém, hợp tác lao động
trong công xã).
Thợ thủ công
Nô lệ : từ nhiều nguồn, kể cả tù nhân chiến tranh, lao
động tại các mỏ đá, công trường xây dựng.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
26.04.10
2
TÔN GIÁO TÍN NGƯỢNG :
Đa thần giáo bao trùm không khí thần bí. Pharaon tự cho
là thần, siêu nhân, dìm dân chìm đắm trong ngu tối, khắc
phục tai họa bằng cúng bái, dẫn tới việc xây dựng nhiều
đền thờ.
Tin tưởng sâu

sắc vào thần
linh, mỗi nơi,
mỗi thành
phố lại có
thần riêng.
Tin vào sự sống vónh hằng ở kiếp sau nên có tục ướp xác
giữ nguyên vẹn, chờ K’A (linh hồn) nhập lại, sống tiếp ở
kiếp sau. Lăng mộ xây trường tồn với thời gian. Vua chết
chôn ở bờ Tây sông Nil, tang lễ được cử hành trọng thể
trong đền tang nghi gắn liền với kim tự tháp.
Quan niệm sống hiện tại là tạm thời, coi Nhà ở chỉ là tạm
bợ.
KINH TẾ :
Nghề thủ công phát triển cao, đặc biệt toán, triết được trau
dồi trong giới tăng lữ.
Lao động chính là nông dân công xã và nô lệ, có giả thiết
cho rằng lao động xây dựng kim tự tháp là thợ chuyên
nghiệp.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
LỊCH SỬ CÁC THỜI KỲ KIẾN TRÚC :
Dân Ai Cập là thổ dân Châu Phi và người Hamites ở
Châu Á sang đồng hóa.
Các thời kỳ lòch sử :
Cổ vương quốc (3000 ~ 2000 TCN) : thời kỳ cường
thònh.
Trung vương quốc
(2000 ~ 1600 TCN) : bò người Hiksot
đô hộ.
Tân vương quốc
(1600 ~ 1100 TCN) : độc lập nhưng

suy tàn.
Thời kỳ bò La Mã đô hộ
:
Thời kỳ Saite (660 ~ 332 TCN).
Thời kỳ Ptolemée (332 ~ 30 SCN).
Cổ vương quốc (3000 - 2000 TCN)
Thủ đô
: Memphis.
Loại hình kiến trúc đáng chú ý :
Lăng mộ (Mastaba,
Kim tự tháp - Pyramid của Zoser, quần thể Gizeh, )
Trung vương quốc (2000 ~ 1600 TCN)
Thủ đô
: Thebes, mở ra thời kỳ Thebain. Ở các triều đại
thứ XI – XII, Ai cập bò xâm lược bởi người Hiksot.
Công trình tiêu biểu : lăng mộ nhỏ hơn thời Cổ Vương
quốc, kết hợp Mastaba-Pyramid. Xuất hiện kiểu kiến trúc
Pilon (Tháp môn).
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Tân vương quốc (1600 ~ 1100 TCN) : giai đoạn suy tàn.
Thủ đô
: Thebes, gồm các vương triều thứ XVIII – XX.
Công trình tiêu biểu
: Lăng mộ trong núi đá (Hypogeé)
hay nửa trong, nửa ngoài (Semi-hypogeé) lợïi dụng các
hang đá tự nhiên.
Thời kỳ bò La Mã đô hộ :
Thời kỳ Saite (660 ~ 332 TCN).
Thời kỳ Ptolemée (332 TCN ~ 30 SCN).
Khi nữ hoàng Cleopatre băng hà, Ai Cập trở thành một

tỉnh của La Mã.
Kiến trúc chòu ảnh hưởng của đế quốc La-Mã.
ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC
Kiến Tạo :
Kết cấu : phổ biến là hệ tường dầm, cột dầm chòu lực.
Cột rất lớn, khoảng cách cột nhỏ gây cảm giác áp chế
nặng nề, thích hợp với ý đồ tư tưởng huyền bí.
Móng : móng cạn, xây
trên nền cao nguyên,
sa mạc dọc sông Nil,
xây trực tiếp trên nền,
cường độ đất khá tốt,
vì vậy nhà lớn mà
không cao, mặt bằng
trải dài.
26.04.10
3
Kỹ thuật xây đá rất cao :
+ Dùng sa thạch từng tảng lớn (Tân vương quốc).
+ Dùng đá vôi xây các bức tường dày (Cổ vương quốc).
+ Dùng nêm gỗ để ghép đá.
+ Dùng đá hoa cương cho những thành phần đặc biệt
(cột tháp cao hơn 33m).
+ Dùng ngọc thạch trắng ốp ngoài mặt tường các đền thờ
tạo áo tường.
+ Dùng đá hộc xây tường 2 lớp, chen đá nhỏ vào giữa.
+ Dùng đá xây tường nhô con quạ (nhô dần ra) vượt các ô
cửa.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Khung sườn gỗ :

Dùng gỗ chà là làm
khung nhà ở.
Mái :
Dùng lau sậy trộn bùn
làm mái (mái bằng)
cho nhà thông thường,
lợp tấm đan (dalle)
bằng đá cho các công
trình quan trọng.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Xây vòm nôi (Vôute en berceaux
- Pháp, Cradle vault, Barrel vault–
- Anh) lợp các hành lang hẹp
dài.
ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT KIẾN TRÚC
Công trình có qui mô lớn, kích
thước đồ sộ, thần bí, nặng nề
áp chế con người, cách bố trí
tôn nghiêm chặt chẽ, liên tục,
đồng nhất.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Tính liên tục thống nhất
Mặc dù mỗi công trình
một vẻ nhưng vẫn có tính
đồng nhất cao trong bố cục
(như bố cục kéo dài
sau Pilon), điêu khắc,
trang trí.
Thể thức hóa : người Ai Cập
mô phỏng thiên nhiên, kiến

tạo các thành phần kiến trúc.
Các thức kiến trúc Ai cập
:
Gờ mái (Gorge Égypte)
Tường đầu cột.
Đầu cột.
Thân cột.
Chân đế.
26.04.10
4
Các loại thức Ai Cập :
Thức Bông sen (Lotuforme)
Thức Chỉ Thảo (Papyruforme)
mô phỏng cây Papyrus.
Thức hình chuông
(Campaniforme).
Thức cây Kè (Palmiforme)
Thức Hathor (Hathorique)
Thức Tiền Doric (Proto Doric)
thức này có trước, không liên
quan đến cột Doric Hy Lạp.
Cột Proto Doric
Thức cột Hathor Đền thờ nữ thần Hathor 110 TCN – 68 SCN
Trang trí : hội họa và điêu khắc có tính qui ước. Do ít
mở cửa, các mảng tường lớn có thể làm phù điêu tô hồ
hay tường đá chạm màu.
27.04.10
1
CÁC LOẠI HÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂUCÁC LOẠI HÌNH KIẾN TRÚC TIÊU BIỂU
Nổi Nổi bật là kiến trúc tôn giáobật là kiến trúc tôn giáo chủ chủ yếu là đền thờ yếu là đền thờ TempleTemple

và và lăng lăng mộ.mộ.
1. KIẾN TRÚC LĂNG MỘ 1. KIẾN TRÚC LĂNG MỘ ::
Lăng mộ có Lăng mộ có 03 03 loại loại ::
MastabaMastaba (lăng mộ hình tháp cụt(lăng mộ hình tháp cụt))
PyramidPyramid (kim tự tháp(kim tự tháp))
HypogéeHypogée (hang mộ(hang mộ))
Lần lượt xuất hiện Lần lượt xuất hiện theo theo thời thời gian gian tiến tiến hóa. hóa.
Vua chúa, quan lại cao cấp thường có 02 mộ (giả và thật).Vua chúa, quan lại cao cấp thường có 02 mộ (giả và thật).
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Mastaba Mastaba : : Lăng Lăng mộmộ bban an đầu dùng cho Vua, sau dùng đầu dùng cho Vua, sau dùng
cho quan cho quan đại thầnđại thần
Hình Hình tháp tháp cụt, cụt, trục chính hướng Bắc trục chính hướng Bắc –– Nam. Dây chuyềnNam. Dây chuyền
chia 02 chia 02 đường tách biệt giữa người đường tách biệt giữa người sốngsống, , người người chếtchết
Ý đồ xuất phát từ việc bắt chước ngôi nhà giả, về sau phátÝ đồ xuất phát từ việc bắt chước ngôi nhà giả, về sau phát
triển dạng triển dạng kiểu, qui mô kiểu, qui mô (theo (theo từng vương từng vương triều)triều) và là và là
tiền thân của Pyramid.tiền thân của Pyramid.
MASTABAMASTABA
Vương triều 1Vương triều 1: bắt chước ngôi nhà giabắt chước ngôi nhà giả, có nhiều ô û, có nhiều ô
phòng, ô giữa phòng, ô giữa để xác chết, các ô xung quanh để đồ cúng.để xác chết, các ô xung quanh để đồ cúng.
Khối chính chìm sâu xuống đáyKhối chính chìm sâu xuống đáy, , tường gạch xây dày có tường gạch xây dày có
gângân (bắt (bắt chước ô panel chước ô panel gỗ trang gỗ trang trí kiểu cung trí kiểu cung điện) trên điện) trên
lợp mái lợp mái gogỗ. ã.
Công trình tiêu biểu : Công trình tiêu biểu : Mastaba Aha Mastaba Aha ở Sakkarû Sakkara
Vương triều 2 Vương triều 2 && 33 :
Trục Trục hướng Bắc Namhướng Bắc Nam, cửa thang , cửa thang từ từ phía phía Bắc, Bắc, xuống xuống
sâu vào phòng sâu vào phòng để để xác xác (từng (từng đoạn thả đá từ trên xuống đoạn thả đá từ trên xuống lấplấp
lại lại PortcullisesPortcullises).).
Không còn bắt chước ngôi nhà giả, Không còn bắt chước ngôi nhà giả, vách không còn ô vách không còn ô
vạch, tường ngoài nghiêng 75 độ.vạch, tường ngoài nghiêng 75 độ.
Mastaba chính thức Mastaba chính thức hình thành từ Vương triều 3.hình thành từ Vương triều 3.

Công trình tiêu biểu : Công trình tiêu biểu : MastabaMastaba ở ở Beit KhallafBeit Khallaf
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
MASTABA MASTABA ở Beit ở Beit KhallafKhallaf
Vương triều 4 Vương triều 4 :
Thêm đền cúng tế (tiêu biểu là Thêm đền cúng tế (tiêu biểu là Mastaba GizehMastaba Gizeh).).
Hầm mộ sâu hơn, phần lớn Hầm mộ sâu hơn, phần lớn cấu tạo bằng đá vôicấu tạo bằng đá vôi (các (các
vương triều trước chủ yếu xây gạch ốp đá vôi).vương triều trước chủ yếu xây gạch ốp đá vôi).
Lối xuống qua một lỗ từ mặt trên, xuống 01 lối đi ngang Lối xuống qua một lỗ từ mặt trên, xuống 01 lối đi ngang
rồi mới xuống cầu thang.rồi mới xuống cầu thang.
Vương triều thứ 5 Vương triều thứ 5 6 6 :
Hầm mộ chải Hầm mộ chải chuốt hơn. Hình thành chuốt hơn. Hình thành sảnh nhiều cột sảnh nhiều cột
((trang trí hình người đã trang trí hình người đã chết). chết). Có Có phòngphòng Serdab Serdab ngăn đóngngăn đóng
lạilại, liên hệ qua , liên hệ qua cửa sổ tròn nhìn thẳng vào cửa sổ tròn nhìn thẳng vào tượng tượng người người
chếtchết, làm tăng vẻ linh thiêng khi nhìn vào , làm tăng vẻ linh thiêng khi nhìn vào từ phòng từ phòng cúng cúng
tếtế. . Lối xuống hầm mộ bắt đầu từ cầu thang Lối xuống hầm mộ bắt đầu từ cầu thang tại sảnhtại sảnh, , xuốngxuống
theo theo hướng chéo.hướng chéo.
Công trình tiêu biểu : Công trình tiêu biểu : MastabaMastaba ơở û SakkaraSakkara
27.04.10
2
Kim tự tháp Kim tự tháp (Pyramid)(Pyramid) ==““vút lên caovút lên cao””
oo Nguồn gốc :Nguồn gốc : phát triển từ Mastaba.phát triển từ Mastaba.
oo Nghệ thuật Ai Cập cổ đại là một Nghệ thuật Ai Cập cổ đại là một nền nghệ thuậtnền nghệ thuật
thực dụngthực dụng. Hình thức . Hình thức biểu tượng luôn được cụ thể biểu tượng luôn được cụ thể
hóahóa. . Kim Kim tự tháp tự tháp có biểu tượng : có biểu tượng : chùm tia sáng chùm tia sáng
mặt trờimặt trời, bậc thang lên trời., bậc thang lên trời.
oo Kts. Kts. IMHOTEPIMHOTEP
quan tể tướng, làquan tể tướng, là
người đầu tiênngười đầu tiên
sáng tạo Kim tự tháp.sáng tạo Kim tự tháp.
KIM TỰ THÁPKIM TỰ THÁP

oo Các kiểu Các kiểu :: ban đầu ban đầu có có bậcbậc, sau , sau không bậckhông bậc, , 02 02 dốc,dốc,
rồi rồi 01 01 dốcdốc, sau , sau cùng cùng có có hành lang hành lang chung quanhchung quanh
(hầm mộ nằm trong hang núi)(hầm mộ nằm trong hang núi)
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
oo Vò trí Vò trí ::nằm nằm ở ở phía phía Tây sông NileTây sông Nile (khoảng (khoảng 70 70 kmkm
về về phía Nam lưu phía Nam lưu vực), vực), vùng có nhiều đá.vùng có nhiều đá.
oo Có Có 6 quần thể chính6 quần thể chính ::
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
1.1. DashurDashur
2.2. Sakkara Sakkara (Saqquara)(Saqquara)
3.3. AboushirAboushir
4.4. Gizeh Gizeh ((Gisa)Gisa)
5.5. DeirDeir el Bahariel Bahari
6.6. Meydum.Meydum.
o Các thành phần cuả một kim tự tháp Các thành phần cuả một kim tự tháp
hoàn chỉnh hoàn chỉnh ::
1. Đền tiếp nhận (Valley Temple) : thường có kênh
dẫn nối từ sông Nile;
2. Đường dẫn từ đền đón tiếp vào (Causeway);
3. Tường bao quanh toàn khu;
4. Đền cúng tế (Chapel) : bố trí ở phía Đông của
Kim tự tháp, có khi ở phía Bắc;
5. Đền tang nghi (Mortuary Temple);
6. Phòng mộ nằm trong lõi hay phía dưới Kim tự tháp
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
KIM TỰ THÁP KIM TỰ THÁP –– CÁC THÀNH PHẦNCÁC THÀNH PHẦN
Kim tự tháp và các hành lang dẫn Kim tự tháp và các hành lang dẫn (lợp vòm nôi)(lợp vòm nôi)
nối đến nối đến các đền tiếp nhận tại bờ sông Nilecác đền tiếp nhận tại bờ sông Nile
27.04.10
3

CÁC KIM TỰ THÁP TIÊU BIỂUCÁC KIM TỰ THÁP TIÊU BIỂU
Kim tự tháp ZoserKim tự tháp Zoser ở ở SakkaraSakkara ((2778 2778 TCN TCN –– đầầu
vương triều III ) vương triều III ) –– Kts. Kts. IMHOTEPIMHOTEP
oo Là Là công trình bằng đá công trình bằng đá lớn lớn nhất đầu nhất đầu tiên của tiên của thếthế
giới; giới;
oo Bố cục thành quần thể, Bố cục thành quần thể, có có tường bao quanhtường bao quanh caocao
9 m,9 m, nền toàn khu rộng nền toàn khu rộng 545 x 278 m545 x 278 m;;
oo Kim tự tháp chia Kim tự tháp chia 6 bậc6 bậc,, đáy hình chữ nhậtđáy hình chữ nhật
kích thước kích thước 105 x 123 m,105 x 123 m, bọc đá vôi trắngbọc đá vôi trắng
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
KIM TỰ THÁPKIM TỰ THÁP
ZOSERZOSER
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
KIM TỰ THÁPKIM TỰ THÁP
ZOSERZOSER
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
CÁC KIM TỰ THÁP CÁC KIM TỰ THÁP MEDUM, MEDUM, MYKERINOS, MYKERINOS, CHEPHRENCHEPHREN
Kim tự tháp HuniKim tự tháp Huni ở ở MedumMedum
oo Ban đầu Ban đầu 7 bậc7 bậc, sau làm, sau làm
thêm thành thêm thành 8 bậc, 8 bậc, látlát
thành dốc phẳng.thành dốc phẳng.
oo Cạnh Cạnh 146 m146 m, cao , cao 90 m90 m,,
(476 ft và 298 ft)(476 ft và 298 ft), , độ dốcđộ dốc
51 độ51 độ
oo Tường Tường bao bao xung quanhxung quanh
256 x 228 m256 x 228 m (769 x 606 ft)(769 x 606 ft)
oo Bên trong Bên trong sân, sân, có Pyramid nhocó Pyramid nhỏ và û và MastabaMastaba, giữa, giữa
cạnh cạnh phía Đông có đền cúng tế nhophía Đông có đền cúng tế nhỏ.û.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Kim tự tháp Bent PyramidKim tự tháp Bent Pyramid ở ở DashurDashur

(2723 TCN) (2723 TCN) ––phía Nam phía Nam SeneferuSeneferu
oo Mặt nghiêng Mặt nghiêng 02 02 dốcdốc ::
dốc dưới dốc dưới (54,15 độ)(54,15 độ), dốc, dốc
trên trên (43 độ)(43 độ). .
oo Kích thước Kích thước cạnh 188 m,cạnh 188 m,
cao 97 mcao 97 m (620 ft và 320 ft)(620 ft và 320 ft)
oo Gồm Gồm 2 phòng mộ riêng2 phòng mộ riêng
biệtbiệt (phía Bắc, phía Tây) (phía Bắc, phía Tây)
::
có có 2 2 tường bao quanhtường bao quanh
xây xây cuốn đá cuốn đá (đầu tiên).(đầu tiên).
có có đền cúng tếđền cúng tế, , tang nghitang nghi
đường đường dẫndẫn (causeway(causeway) từ đền đón tiếp dẫn vào.) từ đền đón tiếp dẫn vào.
27.04.10
4
oo Cách Cách Cairo 8 km, nằm trên vùng đất Cairo 8 km, nằm trên vùng đất cao cao ((40 m)40 m) của của sasa
mạc mạc LybiaLybia, dốc thoải , dốc thoải về về phía Bắc.phía Bắc.
oo Phạm vi Phạm vi khu đất 2000 x 1500 mkhu đất 2000 x 1500 m, quần thể gồm , quần thể gồm 3 Kim3 Kim
tự tháp lớntự tháp lớn, , 8 Kim tự tháp nho8 Kim tự tháp nhỏ, û, một nhân sưmột nhân sư và và 400400
MastabaMastaba cùngcùng một số đềnmột số đền
QUẦN THỂ QUẦN THỂ
KIM KIM TỰ THÁP TỰ THÁP
GIZEHGIZEH
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Quần thể Kim tự tháp Quần thể Kim tự tháp ở Gizehở Gizeh ::
(Vương triều IV sau Seneferu (Vương triều IV sau Seneferu 2680 2680 –– 2565 TCN2565 TCN
thời Cổ vương quốc )thời Cổ vương quốc )
QUẦN THỂ KIM TỰ THÁP QUẦN THỂ KIM TỰ THÁP GIZEH GIZEH
CHEOPS, CHEOPS, CHEPHREN,CHEPHREN, MYKERINOSMYKERINOS
Kim tự tháp CHEOPS Kim tự tháp CHEOPS (Khufu)(Khufu) ::

ooCheops Cheops –– con con SeneferuSeneferu, vua thứ nhì , vua thứ nhì Vương triều 4Vương triều 4. .
Kim tự tháp Cheops Kim tự tháp Cheops (Khufu)(Khufu) lớn nhất trong quần thể lớn nhất trong quần thể
Gizeh.Gizeh.
oáy vuông Đáy vuông cạnh cạnh 230 m, 230 m, cao 146 mcao 146 m, mặt nghiêng , mặt nghiêng
một dốc một dốc góc 50 độ 52’.góc 50 độ 52’.
ooLối vàoLối vào cạnh Bắc cạnh Bắc cách cách điểm giữa điểm giữa 8 8 m, m, cao hơn mặt cao hơn mặt
đất 17mđất 17m, dẫn vào , dẫn vào hành hành lang dốc 26 đolang dốc 26 độ, nối tiếp một ä, nối tiếp một
hành lang dốc lên, sau đó hành lang dốc lên, sau đó tách ra tách ra 2 hướng 2 hướng : : hướng hướng
thứ nhấtthứ nhất lớn chạy thẳng, dẫn lớn chạy thẳng, dẫn đến phòng mộ đến phòng mộ VuaVua
bằng đá hoa cương có kích thước bằng đá hoa cương có kích thước 5,2 x 10,43 x 5,81 5,2 x 10,43 x 5,81
m, m, ở cốt cao ở cốt cao 42 m 2842 m 28,, có quan tài đá của có quan tài đá của VuaVua; ;
hướng thứ haihướng thứ hai chạy ngang chạy ngang đến phòng mộ của Hoàng đến phòng mộ của Hoàng
hậu hậu ((bỏ bỏ trống)trống), , có kích thước có kích thước 5,18 x 5,18 x 5,71 m5,71 m, , cao cao
6,17 m6,17 m, , ở ở cốt cao 22 mcốt cao 22 m so với nền bên so với nền bên ngoài.ngoài.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
KIM TỰ THÁP CHEOPS KIM TỰ THÁP CHEOPS GIZEHGIZEH
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Kim tự Kim tự tháp tháp CHEPHREN CHEPHREN ((Khafra)Khafra)
oo Cao Cao 143 m143 m, ,
cạnh cạnh đáy đáy 215 m215 m, ,
dốc dốc 52 độ 2052 độ 20
oo Có Có một phòng mộ,một phòng mộ,
2 2 lối vào gặp nhaulối vào gặp nhau
giữa giữa đường.đường.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Kim tự thápKim tự tháp
MYKERINOSMYKERINOS
(Menkaura)(Menkaura)
oo Cạnh đáyCạnh đáy
108 x 108 m108 x 108 m,,

cao cao 66 m66 m,,
dốc dốc 51 51 độ.ä.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
27.04.10
5
Nhân sư SPHINXNhân sư SPHINX :
Mới khai quật khoảng 200 năm nay nên những hiểu biết Mới khai quật khoảng 200 năm nay nên những hiểu biết
về nó còn trong tình trạng giả thiết với bao huyền thoạivề nó còn trong tình trạng giả thiết với bao huyền thoại
ly kỳ. Có người cho rằng hình thức người mình thú là mô ly kỳ. Có người cho rằng hình thức người mình thú là mô
phỏng thần mặt trời Horusphỏng thần mặt trời Horus. Có . Có người nói đó chính là mặt người nói đó chính là mặt
của của Vua Chephren tự gác mộ.Vua Chephren tự gác mộ.
Kim tự tháp Kim tự tháp MENTUHOTEP MENTUHOTEP IIIIII 2095 2095 TCNTCN
Xây dựng ở Xây dựng ở DeirDeir el Bahariel Bahari, , ThebesThebes, thời , thời Trung Trung vương vương quốc,quốc,
lăng lăng mộ mộ nhỏ hơn trước.nhỏ hơn trước.
Kim tự tháp là Kim tự tháp là đền tang nghi đền tang nghi kết hợp hang mộkết hợp hang mộ (phòng mộ (phòng mộ
nằm sâu trong núi)nằm sâu trong núi). Có hành lang cột xung quanh đền Có hành lang cột xung quanh đền.
KIM TỰ THÁP MENTUHOTEP KIM TỰ THÁP MENTUHOTEP –– ĐỀN HATSHEPSUTĐỀN HATSHEPSUT
Bên cạnh có đền tang nghi của
Hoàng hậu Hatshepsut, cùng phong
cách, có các dốc thoải (ramp) và
hành lang cột kéo dài.
Đòa mộ Đòa mộ : (Hypogée) (Hypogée) thời thời Trung Trung vương vương quốc, quốc, Tân Tân
vương vương quốc. quốc.
Vò trí Vò trí ở gần thủ đô Thebesở gần thủ đô Thebes, bên , bên tả ngạntả ngạn sông sông NilNil, , có có khu khu
thành thành phố người chết gồm phố người chết gồm
:: thung lũng các thung lũng các vì vì Vua Vua và và
thung thung lũng các Hoàng hậulũng các Hoàng hậu
Cửa hang mộ có một mặt đứng Cửa hang mộ có một mặt đứng (Fade)(Fade) xây đá, bắt chước xây đá, bắt chước
hình thức kết cấu gỗhình thức kết cấu gỗ, dùng , dùng cột kiểu Proto Doriccột kiểu Proto Doric. Bên trong. Bên trong
có một có một phòng mộ nhiều cột,phòng mộ nhiều cột, đặt đặt thi hài. Các mộ này có thi hài. Các mộ này có

dạng hang dạng hang sâu, sâu, có khi có khi sâu đến sâu đến 230 230 mm, , xuống xuống thấp thấp 100 100 mm
HANG HANG MỘ TIÊU BIỂUMỘ TIÊU BIỂU
 39 mộ 39 mộ ở ở Benni Benni HassanHassan
thuộc thuộc Vương triều 12 Vương triều 12 ––1313
((2130 ~ 1785 TCN)2130 ~ 1785 TCN)
 Mộ các vua Mộ các vua ở Thebesở Thebes, bờ Tây sông Nil , bờ Tây sông Nil ::
dạng dạng hang mộ, hang mộ, hoàn hoàn toàn từ bỏ dạng Kim tự tháp.toàn từ bỏ dạng Kim tự tháp.
HANG HANG MỘ MỘ Ở Ở BENI HASANBENI HASAN
27.04.10
1
KIẾN TRÚC TÔN GIÁO - chủ yếu là đền thờ
1. Đền thờ (Temple) :
Xây nơi đất thoáng, rộng. Bao bọc bởi tường kín, chỉ có
Vua, quý tộc mới được vào trong bằng lối vào duy nhất,
càng sâu càng bí hiểm.
Phân loại theo đối tượng thờ
:
Đền thờ một thần (Divine Temple)
Đền thờ Mặt trời (Solar Temple)
Đền Tang nghi (Funerary Temple)
Phân loại theo vò trí xây dựng :
Xây ngoài trời : lộ thiên, trên các sa mạc
Xây trong núi
: hoàn toàn đục trong núi (Speos),
nửa trong nửa ngoài (Semi-speos)
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Đền thờ một Đền thờ một thần thần ::
Đặc điểm chung :Đặc điểm chung :
 Xây dọc sông Xây dọc sông NilNil, tiện vận chuyển , tiện vận chuyển vật vật liệu, hành lễ,liệu, hành lễ,
thăm thăm viếng.viếng.

 Mặt bằng Mặt bằng chữ nhậtchữ nhật, , đối xứng, kéo đối xứng, kéo dài theo trục dài theo trục chính chính ––
hướng Đông Tây. Mặt đứng hướng Tây. hướng Đông Tây. Mặt đứng hướng Tây.
 Công Công trình trình lớn, kéo lớn, kéo dài, dài, không không cao.cao.
TỔNG THỂ
ĐỀN KARNAK
Tạo Tạo không không khí thiêng liêng thần bí khí thiêng liêng thần bí ::
 Phần giữa cao, Phần giữa cao, 2 bên 2 bên thấp, lấy ánh sáng mờ ảo qua thấp, lấy ánh sáng mờ ảo qua
cửa mái cửa mái (theo mặt (theo mặt cắt ngang),cắt ngang), càng vào sâu càng thấp càng vào sâu càng thấp
nhỏ lại nhỏ lại (dọc mặt (dọc mặt cắt dọc)cắt dọc)
 Cột ở Cột ở giữa giữa cao, cao, đầu đầu cột hình hoa nởcột hình hoa nở. Cột . Cột ở ở 2 bên2 bên
thấp, thấp, đầu đầu cột bông búp.cột bông búp.
 Trừ lối vào, công trình Trừ lối vào, công trình có tường bao có tường bao bọc kín, không có bọc kín, không có
cửa sổ, càng vào sâu càng tách biệt với bên ngoài, cửa sổ, càng vào sâu càng tách biệt với bên ngoài, từ từ
ngoài ngoài không thấy bên trong không thấy bên trong ((trên mặt bằngtrên mặt bằng))
CÔNG CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU TRÌNH TIÊU BIỂU ::
11. . Đền KHONSĐền KHONS ở Karnak : ở Karnak : Thotmes III (1198 TCN)Thotmes III (1198 TCN)
Nằm Nằm trong quần thể trong quần thể 03 03 đền thờ (Amon, Mon, Khons),đền thờ (Amon, Mon, Khons),
xây dựng lộ thiên trên sa mạc.xây dựng lộ thiên trên sa mạc.
ĐỀN KARNAK – Mặt Bằng, Mặt Cắt
Lấy ánh sáng qua cửa mái
Không gian càng nhỏ, thấp
dần
THÁP MÔNTHÁP MÔN
(PILON)(PILON)
Dây Dây chuyền công năng chuyền công năng điển điển hình hình ::
 Lối vào có nhân sư (sphinx) Lối vào có nhân sư (sphinx) 2 bên2 bên
 Cổng Cổng kiểu kiểu tháp môn tháp môn (pilon(pilon)) : cửa : cửa vào vào giữa, trước giữa, trước cửa có cửa có
2 cột đá 2 cột đá (obelisk)(obelisk). Bề mặt pilon có khắc hình Pharaon, . Bề mặt pilon có khắc hình Pharaon,
trên pilon có chừa các lỗ cắm cờ. Phía trước có hàng trên pilon có chừa các lỗ cắm cờ. Phía trước có hàng
tượng Pharaon.tượng Pharaon.

 Sân trong Sân trong : : hành lang cột hành lang cột bao bao bọc 3 bọc 3 phía, có phía, có 2 hàng cột 2 hàng cột
(một số đền khác có sân trong đặt các tượng thần (một số đền khác có sân trong đặt các tượng thần
Osiris)Osiris)
 Sảnh nhiều cột Sảnh nhiều cột (đa trụ sảnh(đa trụ sảnh) ) : : từ sân trong lên tam cấp từ sân trong lên tam cấp
có có sảnh sảnh nhiều cột nhiều cột (hypostyle)(hypostyle)
 Điện Điện thờ : đi tiếp thờ : đi tiếp qua qua một sân một sân lên lên điện điện thờ, càng thờ, càng vào vào
trongtrong, , càng càng thấp nhỏ lại, chỉ có thấp nhỏ lại, chỉ có PharonPharon, quan lại cao , quan lại cao
cấp mới được vào trong, dân chúng chỉ có thể tụ tập cấp mới được vào trong, dân chúng chỉ có thể tụ tập
ngoài sân.ngoài sân.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
27.04.10
2
Lối vào có nhân sư Lối vào có nhân sư ((sphinx)sphinx)
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
ĐỀN THỜĐỀN THỜ
THẦN THẦN
KHONSKHONS
ỞỞ
KARNAKKARNAK
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
ĐỀN THỜ THẦN ĐỀN THỜ THẦN KHONS KHONS Ở Ở KARNAKKARNAK
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Đền Đền hang Ramesses hang Ramesses IIII ở ở Abou Abou –– Simbel Simbel (1301 TCN(1301 TCN))
Đục Đục hoàn toàn trong hoàn toàn trong núi núi –– đền hang (speos) điển hình.đền hang (speos) điển hình.
Mặt Mặt tiền tiền cao 36 mcao 36 m, đục chạm 04 tượng Ramesses II ngồi , đục chạm 04 tượng Ramesses II ngồi
(cao 20m)(cao 20m). Bên trong . Bên trong có phòng lớncó phòng lớn (có 04 tượng thần (có 04 tượng thần
OsirisOsiris)). .

Chiều sâu hang được tính toánChiều sâu hang được tính toán
((trong năm có 02 ngày mặt trờitrong năm có 02 ngày mặt trời

chiếu vào tường trong chiếu vào tường trong cùngcùng).).
Sau cùng là gian thờ Sau cùng là gian thờ (hai bên có(hai bên có
các ngách làm kho chứa đồ lễ)các ngách làm kho chứa đồ lễ)
Đền Hang Đền Hang Ramesses Ramesses IIII
Abou Abou ––SimbelSimbel ((1301 TCN)1301 TCN)
HypostyleHypostyle
(gian nhiều cột)(gian nhiều cột)
có 2 dãy tượng thần có 2 dãy tượng thần
Osiris thay cho cộtOsiris thay cho cột
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
27.04.10
3
Bên cạnh có Bên cạnh có đền hang đền hang
Hoàng hậu NefertariHoàng hậu Nefertari
Mặt tiền bên ngoài có Mặt tiền bên ngoài có
06 tượng (Ramesses II, 06 tượng (Ramesses II,
Nefertari) đứng.Nefertari) đứng.
Đền Đền thờ mặt thờ mặt trời trời ::
Có 02 loại : đơn giản, phức Có 02 loại : đơn giản, phức tạptạp
Loại đơn Loại đơn giản giản ::mặt mặt bằng hình chữ bằng hình chữ nhật, có dây chuyền :nhật, có dây chuyền :
 Mặt Mặt tiền có hàng cột, tiền có hàng cột, cung môn cung môn phía phía sau. sau. Lối vào từ Lối vào từ
hướng hướng Nam.Nam.
 Đường Đường dẫn dẫn (Hi Lạp gọi là Dromos)(Hi Lạp gọi là Dromos) lên đền tế sau tháp lên đền tế sau tháp
cung cung môn.môn.
 Bàn Bàn giết sinh vật tế giết sinh vật tế thần sau tháp.thần sau tháp.
 Hồ Hồ thiêng thiêng bên bên cạnh cạnh (có (có thuyền mặt thuyền mặt trời)trời)
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Loại phức Loại phức tạptạp ::
 Cung Cung môn môn (cổng chính)(cổng chính) xây trên bờ đá xây trên bờ đá cao.cao.
 Đường Đường dẫn dẫn (Dromos) (Dromos) bẻ ngoặt nối bẻ ngoặt nối cung môn. cung môn. Có 2 lối Có 2 lối

đi vào bàn đi vào bàn tế :tế :
+ Lối + Lối hướng Đông qua hướng Đông qua sân, sân, thẳng đến bàn tế.thẳng đến bàn tế.
+ Lối + Lối qua qua phải phải giữa giữa 2 bức 2 bức tường vào bàn tế.tường vào bàn tế.
 Nhà Nhà kho với lối vào riêng, phòng làm việc nằm tại kho với lối vào riêng, phòng làm việc nằm tại
góc sân.góc sân.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Đền Tang NghiĐền Tang Nghi ::
Xây thờiXây thời Cổ, Cổ, Trung, Tân Trung, Tân vương vương quốcquốc
Phát Phát triển từ triển từ phòng phòng tế của tế của
lăng lăng mộ mộ vua, đền vua, đền tang nghi tang nghi
đi đi liền với lăng mộ liền với lăng mộ
Kim Kim tự tháp.tự tháp.
ĐỀN TANG NGHI
RAMESES III
ĐỀN ĐỀN THỜ THỜ THỜI KỲ BỊ THỜI KỲ BỊ ĐÔ HỘ ĐÔ HỘ ((660 660 TCN TCN –– 30 30 SCN)SCN)
Chòu Chòu ảnh hưởng kiến trúc Hy ảnh hưởng kiến trúc Hy LaLa
Tiêu biểuTiêu biểu ::
+ + Đền IsisĐền Isis ởở đảo đảo Philae Philae (378 (378 –– 341 T341 TCN)CN)
+ + Đền HorusĐền Horus ởở Edfu Edfu ((237 237 –– 57 TCN57 TCN).).
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
ĐỀN ĐỀN HORUS HORUS
ỞỞ EDFUEDFU
237 237 57 TCN57 TCN
27.04.10
4
ĐỀN ISIS ĐỀN ISIS
ỞỞ PHILAEPHILAE
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
ĐỀN MAMISI ĐỀN MAMISI Ở ĐẢO ELEPHANTINÛ ĐẢO ELEPHANTINE
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn

2. 2. CUNG ĐIỆN CUNG ĐIỆN ::
Chia làm 03 loại :Chia làm 03 loại :
Cung Cung tiếp tiếp tântân : có : có đại đại sảnh, phòng sảnh, phòng triều kiến triều kiến đặt đặt ngai ngai
vua. Nội cung vua. Nội cung nơi nơi ở của ở của VuaVua, hoàng gia, lính ngự , hoàng gia, lính ngự lâm, lâm,
người phục người phục vụvụ
Hành cungHành cung : : xây xây ngoài thành phố cho ngoài thành phố cho Vua, Vua, đi đi chơi, săn chơi, săn
bắn.bắn.
Cung miếu Cung miếu :: để Vua để Vua nghỉ tạm khi trông coi việc xây nghỉ tạm khi trông coi việc xây KimKim
tự tháptự tháp
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
3. 3. NHÀ ỞNHÀ Ở ::
Nhà ở kiểu doanh trại Nhà ở kiểu doanh trại : : dân thợ ở xây Kim tự tháp.dân thợ ở xây Kim tự tháp.
Quy hoạch theo kiểu ô cờ. Mỗi ô có nhiều nhà rào lại Quy hoạch theo kiểu ô cờ. Mỗi ô có nhiều nhà rào lại
quây quần quanh sân trong, có một lối ra vào duy nhất.quây quần quanh sân trong, có một lối ra vào duy nhất.
Căn hộ lấy sáng qua cửa vào.Căn hộ lấy sáng qua cửa vào.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
NHÀNHÀ ỞỞ
DOANH TRẠIDOANH TRẠI
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Nhà Nhà ở của thò ở của thò dândân : :
Xây 2Xây 2, 3, 4 tầng, có sân vườn , 3, 4 tầng, có sân vườn riêng, riêng, chuồng thú, cây chuồng thú, cây ănăn
tráitrái, bể nuôi , bể nuôi cá,… Đường cá,… Đường nét phong nét phong phú, duyên phú, duyên dángdáng
Vật liệu Vật liệu
:: khuôn khuôn cửa cửa gỗ gỗ q, tường q, tường gạch gạch thô, mái bằng.thô, mái bằng.
Mặt Mặt bằng bằng
:: chữ chữ nhật, có nhật, có 03 03 bộ bộ phận :phận :
+ + Tiếp Tiếp khách : ở khách : ở phía Bắc.phía Bắc.
+ + Chỗ ở của chủ nhà.Chỗ ở của chủ nhà.
+ + Bộ phận phục vụ.Bộ phận phục vụ.
NHÀ Ở THỊ DÂN

AI CẬP CỔ ĐẠI
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
27.04.10
5
4. CỘT 4. CỘT KỶ NIỆM KỶ NIỆM (Obelisk, Cột Timbi(Obelisk, Cột Timbi))
Cột Cột đá nhỏ đá nhỏ dần ở trêndần ở trên, ,
đỉnh hình chóp đỉnh hình chóp kiểu kim tự tháp. kiểu kim tự tháp.
Biểu Biểu tượng tượng của của mặt trờimặt trời. .
Thường Thường dựng dựng thành thành đôi trước đôi trước cổngcổng
đền đền thờthờ
Obelisk Obelisk CleopatraCleopatra
(Chiếc kim của Cleopatra)(Chiếc kim của Cleopatra) ::
Cao Cao 20 m20 m. Đế . Đế mặt bằng mặt bằng
chữ nhật 2 x 2,5 mchữ nhật 2 x 2,5 m, nặng 180 T. , nặng 180 T.
Ở thành phố Ở thành phố HeliopolisHeliopolis, bò lấy , bò lấy
đem về nước Anh.đem về nước Anh.
Cột Timbi - đền Amon
bò đem về Pháp dựng tại quảng trường Concorde, Paris
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn
Obelisk AmonObelisk Amon ::
Xây ở Karnak Xây ở Karnak thời vua Thotmes III thời vua Thotmes III
cao cao 32 m32 m, nặng , nặng 230 T230 T. .
Mặt bằng đế Mặt bằng đế vuông 3 vuông 3 x x 3 m3 m. .
Mặt Mặt bằng bằng chóp chóp hình hình kim kim tự tự tháp tháp
đỉnh 2 đỉnh 2 x x 2 m2 m
Cột được cắt gọt bằng đá hoa Cột được cắt gọt bằng đá hoa
cương nguyên khối.cương nguyên khối.
Ths.Kts.Nguyễn Hữu Trí biên soạn