NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC- LÊNIN

Những Nguyên Lý Cơ
Bản Của Chủ Nghĩa
Mác-LêNin

NỘI DUNG CHI TIẾT MÔN HỌC
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA
CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN
BIÊNSOẠN :
ThS. Nguyễn Thị Minh Hương
Chương mởđầu
NHẬPMÔNNHỮNGNGUYÊNLÝCƠBẢN
CỦACHỦ NGHĨAMÁC-LÊNIN
I.KHÁILƯỢCVỀCHỦ NGHĨAMÁC-LÊNIN
1. Chủ nghĩaMác-Lêninvàbabộphậncấuthành
§ Chủ nghĩa Mác-Lênin:
ü Làhệthống quan điểm vàhọc thuyết khoa học của C.Mác,
Ph.Ăngghen, đượcV.I.Lênin bảo vệ, phát triển. Được hình
thành vàphát triển trên cơ sở kế thừa những giátrị tư
tưởng nhân loại vàtổng kết thực tiễn thời đại;
ü Làkhoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải
phóng nhân dân lao động vàgiải phóng con người;
ü Làthế giới quan và phương pháp luận phổ biến của nhận
thức khoa học vàthực tiễn cách mạng.
§ Nộidungcủachủ nghĩaMác-Lêninbaoquátcáctrithức
phongphúvềnhiềulĩnhvực, nhưngnếunghiêncứuchủ

nghĩaMác-Lêninvớitưcáchlàkhoahọcvềsựnghiệpgiải
phónggiaicấpvôsản, giảiphóngnhândânlao độngkhỏichế
độ ápbứcbóclộtvàtiếntớigiảiphóngconngườithìcóthể
thấyNộidungcủachủ nghĩaMác-Lênin đượccấuthànhtừ
babộphậnlýluậncơbảncómốiquanhệthốngnhấtbiện
chứngvớinhau:
TriếthọcMác-Lênin,
Kinhtếchínhtrị Mác-Lênin,
Chủ nghĩaxãhộikhoahọc.
2. Khái luợc quátrình hình thành vàphát triển chủ
nghia Mác-Lênin
a.Những điềukiện, tiền đề củasựra đờichủ nghĩaMác
§ Điều kiện kinh tế-xã hội.
§ Tiền đề lýluận.
§ Tiền đề khoahọctựnhiên
b.C.Mác, Ph.Aêngghenvớiquátrìnhhìnhthànhvàpháttriển
chủ nghĩaMác
§ Giai đoạn 1842 – 1843: ChuyểnbiếntưtưởngtừCNDTvà
dânchủ cáchmạngsangCNDVvàCSCN.
§ Giai đoạn 1844 – 1848: Đề xuấtnhữngnguyênlýcủaCNDV
biệnchứngvàCNDVlịchsử.
§ Giai đoạn 1849 – 1895: Bổ sung, pháttriểnCNDVbiện
chứngvàCNDVlịchsử.
c.V.ILêninvớiviệcbảovệvàpháttriểnchủ nghĩaMáctrong
điềukiệnlịchsửmới(1894 -1924)
§ Chủ nghĩaMác-LêninvớicáchmạngvôsảnNga (1917)
§ Chủ nghĩaMác-Lêninvớiphongtrào đấutranhgiảiphóng
dântộcvàxâydựngchủ nghĩaxãhộitrênphạmvithế giới.
3. Chủ nghĩaMác-Lêninvàthựctiễnphongtràocách
mạngthế giới

II. ĐỐITƯỢNG, MỤC ĐÍCHVÀYÊUCẦUVỀPHƯƠNG
PHÁPHỌCTẬP, NGHIÊNCỨUNHỮNGNGUYÊNLÝCƠ
BẢNCỦACHỦ NGHĨAMÁC-LÊNIN
1. Đốitượngvàmụcđíchhọctập, nghiêncứu
Đốitượngcủaviệchọctập, nghiêncứumônhọcNhững
nguyênlýcơbảncủachủ nghĩaMác-Lênin lànhữngquan
điểmcơbản, nềntảngcủachủ nghĩaMác-Lênintrongphạm
vibabộphậnlýluậncấuthànhnó.
Mục đích củaviệchọctập, nghiêncứumônhọclà để:
§ Nắmvữngnhữngquan điểmkhoahọc, cáchmạng, nhân
văncủachủ nghĩaMác-Lênin;
§ HiểurõcơsởlýluậnquantrọngnhấtcủaTưtưởngHồChí
Minh, đườnglốicáchmạngcủaĐảngCộngsảnViệtNam,
nềntảngtưtưởngcủaĐảng.
§ Xây dựngthế giớiquan, phươngphápluậnkhoahọc, nhân
sinhquancáchmạng, xâydựngniềmtinvàlýtưởngcách
mạng.
§ Vậndụngsángtạonhữngnguyênlý đótronghoạt động
nhậnthứcvàthựctiễn, trongrènluyệnvàtudưỡng đạo
đức.
§ Hiểu đúngtinhthần, thựcchấtcủanó; tránhbệnhkinh
viện, giáo điều.
§ Đặtchúngtrongmốiquanhệvớicácnguyênlýkhác, để
thấysựthốngnhấtphongphúvànhấtquáncủachủ nghĩa
Mác- Lênin.
§ Thườngxuyêngắnkếtnhữngquan điểmcơbảncủachủ
nghĩaMác-Lêninvớithựctiễncủađấtnướcvàthời đại.
§ Đặtchúngtrongtiếntrìnhpháttriểncủalịchsửtưtưởng
nhânloại.
2. Mộtsốyêucầucơbảnvềphươngpháphọctập,

nghiêncứuNhữngnguyênlýcơbảncủachủ nghĩa
Mác-Lênin
Chương I
CHỦ NGHĨADUYVẬTBIỆNCHỨNG
Phầnthứ nhất
THẾ GIỚIQUANVÀPHƯƠNGPHÁPLUẬN
TRIẾTHỌC
CỦACHỦ NGHĨAMÁC-LÊNIN
TheoPh.Angghen: “Vấn đề cơ bảnlớncủamọitriếthọc, đặc
biệtlàcủatriếthọchiện đại, làvấnđề quanhệgiữatưduy
vớitồntại”
Vấn đề cơ bảncủatriếthọccóhaimặt
§ Mặtthứ nhất: giữavậtchấtvàýthứccáinàocótrước, cái
nàoquyết địnhcáinào?
§ Mặtthứ hai: conngườicókhả năngnhậnthức đượcthế
giớihaykhông?
I.CHỦ NGHĨADUYVẬTVÀCHỦ NGHĨADUYVẬTBIỆN
CHỨNG
1. Sựđốilậpgiữachủ nghĩaduyvậtvàchủ nghĩa
duytâmtrongviệcgiảiquyếtvấnđề cơ bảncủa
triếthọc
Việcgiảiquyếtmặtthứ nhất đãchiacácnhàtriếthọcthành
haitrườngpháilớn:
_ Chủ nghĩaduyvậtkhẳng định, vậtchấtcótrước, ýthứccó
sau, vậtchấttồntạikháchquan, độclậpvớiýthứcvàquyết
địnhýthức.
_ Chủ nghĩaduytâmchorằngýthứccótrước, vậtchấtcósau,
ýthứcquyết địnhvậtchất.
_ Chủ nghĩaduytâmchiathành 2 phái:
+ Chủ nghĩaduytâmkháchquanchorằngcómộtthựcthể tinh

thầnkhôngnhữngtồntạitrước, tồntạiởbênngoài, độclậpvới
conngườivàvớithế giớivậtchấtmàcònsảnsinhravàquyết
địnhtấtcảcácquátrìnhcủathế giớivậtchất.
+ Chủ nghĩaduytâmchủ quanchorằng, cảmgiác, ýthứclàcái
cótrướcvàtồntạisẵntrongconngười, trongchủ thể nhận
thức, còncácsựvậtbênngoàichỉ làphứchợpcủacáccảmgiác
ấymàthôi.
Trả lờimặtthứ haicủavấnđề cơ bảncủatriếthọc:
_Tuyệt đại đasốcácnhàtriếthọctronglịchsửđềukhẳng
địnhconngườicóthể nhậnthức đượcthế giới.
_ Họcthuyếttriếthọcphủ nhậnkhả năngnhậnthứccủa
conngười đượcgọilàthuyếtkhôngthể biết .
2. Chủ nghĩaduyvậtbiệnchứng - hìnhthứcphát
triểncaonhấtcủachủ nghĩaduyvật
a) Chủ nghĩaduyvậtchấtphác
b) Chủ nghĩaduyvậtsiêuhình
c) Chủ nghĩaduyvậtbiệnchứng
a) Phạmtrùvậtchất
KháiquátquanniệmcủaCNDVtrướcMácvềvậtchất:
- Cácnhàduyvậtcổđạivàcậnđạiquyvậtchấtvềnhữngvật
thể cụ thể, cảmtính.
+ ThuyếtNgũ hành
+ Talét
+ Anaximen
+ Hêrắclít
+ Đêmôcrít
- Cácphátminhkhoahọccuốithế kỷ XIX, đầuXXdãbácbỏ
quanniệmvềvậtchấtcủachủ nghĩaduyvậtcổđạivàcậnđại.
+ Rơnghen
+ Béccơren

+ Tômxơn
II. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN
CHỨNG VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀMỐI QUAN HỆ
GIỮA VẬT CHẤT VÀÝ THỨC
1. Vật chất
ĐịnhnghĩacủaLêninvềvậtchất :
Vật chất làmộtphạmtrùtriếthọcdùng để chỉ thực
tạikháchquan được đemlạichoconngườitrong
cảmgiác, đượccảmgiáccủachúngtachéplại, chụp
lại, phảnánh, vàtồntạikhônglệthuộcvàocảmgiác.
§ Thứ nhất, vậtchấtvớitínhcáchlàphạmtrùtriếthọclà“sản
phẩmcủatưduy”, làkếtquả củasựkháiquáthoá, trừu
tượnghoánhữngthuộctính, nhữngmốiliênhệvốncócủa
cácsựvậthiệntượng; nóphảnánhcáichung, vôhạn, vôtận,
khôngsinhra, khôngmấtđi. Vìvậykhôngthể quyvậtchất
nóichungvềnhữngdạngcụthể củanó.
§ Thứ hai, đặctrưngquantrọngnhấtcủavậtchấtlàthuộc
tínhkháchquan, tứclàthuộctínhtồntạibênngoài, độclập
vớiýthứcconngườichodùconngườicónhậnthức được
haykhôngnhậnthức đượcnó. Như vậy, vậtchấtchínhlà
thựctạikháchquan, tứclàtấtcảnhữnggìtồntạiởbên
ngoàivà độclậpvớiýthứccủaloàingười.
§ Thứ ba, “vậtchất…được đemlạichoconngườitrongcảm
giác,”cónghĩalàvậtchấtlàcáigâynêncảmgiáccủacon
ngườikhigiántiếphoặctrựctiếptác độnglêngiácquancủa
conngười. Vậtchấtcótrước, ýthứccósau.
§ Thứ tư, “vậtchất…đượccảmgiáccủachúngtachéplại,
chụplại, phảnánh”—cảmgiáccủachúngtalàbảnsao, bức
ảnhcủathựctạikháchquanvàdocảmgiáclànguồnduy
nhấtcủamọisựhiểubiếtdo đóconngườicókhả năngnhận

thức đượcthựctạikháchquan.
b. Phươngthứcvàhìnhthứctồntạicủavậtchất
v Vận động
“Vận động, hiểutheonghĩachungnhất, tức đượchiểulà
mộtphươngthứctồntạicủavậtchất, làmộtthuộctínhcố
hữucủavậtchất, baogồmtấtcảmọisựthay đổivàmọiquá
trìnhdiễnratrongvũtrụ kể từ sự thay đổivịtrí đơngiảncho
đếntưduy”.(Ph.Aêngghen)
Ýnghiakhoahọccủadịnhnghia
§ Phân biệtsựkhácnhaugiữavậtchấtvàvậtthể;
§ Khắcphục đượchạnchế trongquanniệmvềvậtchấtcủa
chủ nghĩaduyvậtcũ;
§ Bácbỏthuyếtkhôngthể biết, quan điểmduytâmvềphạm
trùvậtchất;
§ Khắcphục đuợcthiếusótduytâmtrongquanniệmvềlịch
sử củachủ nghĩaduyvậttruớcMác.
§ Vận độngcủavậtchấtlàsựtựthânvậnđộng, nguyênnhân
vànguồngốccủavậnđộngnằmtrongbảnthânsựvật.
§ Vậnđộngkhôngthể bị mất đihaysángtạora.
§ Ph. Ăngghenchiavậnđộngthành 5 hìnhthứccơbản:
1. vận độngcơhọc;
2. vận độngvậtlý;
3. vận độnghoáhọc;
4. vận độngsinhhọc;
5. vận độngxãhội.
Quátrìnhvậnđộngkhôngngừngcủathế giớivậtchấtkhông
loạitrừ màcònbaohàmhiệntượng đứngimtương đối, tạm
thời. Biểuhiện:
– Vậtthể chỉđứngimtrongmộtsốquanhệnhất định;
– Đứngimchỉ xảyravớimộthìnhtháivậnđộngtrongmột

lúcnào đó, chứ khôngphảivớimọihìnhthứcvậnđộng
trongcùngmộtlúc.
_ Vậtthể chỉđứngimtrongmộtthờigiannhất định.
v Không gianvàthờigian:
§ Không gianlàhìnhthứctồntạicủavậtchấtxétvềmặtquảng
tính–sựcùngtồntại, kếtcấu, quymôvàtác độnglẫnnhau
giữacácsựvậthiệntượng.
§ Thờigianlàhìnhthứctồntạicủavậtchấtxétvềmặttrường
tính–độ dàidiễnbiếncủacácquátrình, trìnhtựxuấthiện
vàmấtđicủacácsựvật, hiệntượng, sự kế tiếpnhauvận
động, pháttriển.
§ Trêncơsởcácthànhtựukhoahọcvàthựctiễn, chủ nghĩa
duyvậtbiệnchứngchorằng, vậtchất, khônggianvàthời
giankhôngtáchrờinhau.
§ Không gianvàthờigiancónhữngtínhchấtsau: Tínhkhách
quan; Tínhvĩnhcửu; Tínhvôhạnvàvôtận; Tính 3 chiềucủa
khônggianvà 1 chiềucủathờigian.
2. Ýthức
a. Nguồngốccủaýthức
♣ Nguồngốctựnhiên.
§ Nhữngthànhtựucủakhoahọctựnhiên, nhấtlàsinhlý
họcthầnkinh đãkhẳng địnhrằng, ýthứclàthuộctínhcủa
mộtdạngvậtchấtcótổchứccaolàbộnãongười, làchức
năngcủabộnão .
§ Tuynhiên, nếuchỉ cóbộnãomàkhôngcósựtác độngcủa
thế giớibênngoài để bộ nãophảnánhlạitác động đóthì
cũngkhôngthể cóýthức .
§ Vậybộnãongườicùngvớithế giớibênngoàitác độnglên
bộ nãolànguồngốctựnhiêncủaýthức.
♣ Nguồngốcxãhội

§ Lao độnglàquátrìnhconngườisửdụngcôngcụtác động
vàogiớitựnhiênnhằmthay đổigiớitựnhiênchophùhợp
vớinhucầucủaconngười.
§ Trongquátrìnhlao động, conngườitác độngvàothế giới
kháchquan, bắtthế giớikháchquanbộclộnhữngthuộc
tính, nhữngkếtcấu, nhữngquyluậtvậnđộngcủanóhình
thành nhữnghiệntượngnhất định, vàcáchiệntượng ấy,
thôngquahoạt độngcủacácgiácquan, tác độngvàobộnão
conngười, hìnhthànhdầnnhữngtrithứcnóiriêngvàýthức
nóichung.
§ Lao độngcònlàcơsởcủasựhìnhthànhvàpháttriểncủa
ngônngữ. Ngônngữ làhệthốngtínhiệuvậtchấtchứa đựng
thôngtinmangnộidungýthức. Khôngcóngônngữ thìý
thứckhôngthể tồntạivàthể hiện được.
§ Vậy, nguồngốctrựctiếpquantrọngnhấtquyết địnhsựra
đờivàpháttriểnýthứclàlao động.
b. Bảnchấtvàkếtcấucủaýthức
Ýùthứclàsựphảnánhnăng động, sángtạothế giớikhách
quanvàobộócconngười, làhình ảnhchủ quancủathế giới
kháchquan. Cónghĩalà:
§ Thứ nhất, ýthứclàsựphảnánh, làcáiphảnánh; cònvậtchất
làcái đượcphảnánh. Cáiphảnánhlàhình ảnhtinhthầncủa
sựvậtkháchquan, lấycáikháchquanlàmtiền đề vàbịcái
kháchquanquy định.
§ Thứ hai, tínhnăng động, sángtạocủasựphảnánhýthức
đượcthể hiện ở khả năng :
ü Địnhhướngtiếpnhận, chọnlọc, xử lý, lưutrữ thôngtin.
ü Tạoratrithứcmớivềsựvật; tưởngtượngracáikhôngcó
trongthựctế.
ü Tiên đoándựbáotươnglai, tạoranhững ảotưởng, giả thuyết,

huyềnthoại, nhữnglýthuyếtkhoahọctrừutượng, …
v Bảnchấtcủaýthức
§ Thứ ba, ýthứclàhình ảnhchủ quancủathế giớikhách
quan, cónghĩalà: ýthứclàhình ảnhvềthế giớikháchquan
vàhình ảnh ấybịthế giớikháchquanquy địnhcảvềnội
dung, cả về hìnhthứcbiểuhiện, tuynhiênnókhôngy
nguyênnhư thế giớikháchquanmà đãbịcảibiếndohoạt
độngcủacácgiácquan, phụ thuộcvàotâmtrạng, tìnhcảm,
ýchí, kinhnghiệm, trithức, nhucầu, …củaconngười.
§ Thứ tư, ýthứclàmộthiệntượngxãhộivàmangbảnchấtxã
hội.
v Kếtcấucủaýthức
Ýthứccókếtcấuphứctạp, theocáccáchtiếpcậnkhác
nhauýthứcbaogồm:
+ Ýthứccánhânvàýthứcxãhội.
+ Trithức, niềmtin, tìnhcảm, ýchí,…
+ Tự ýthức, tiềmthứcvàvôthức.
3. Mốiquanhệgiữavậtchấtvàýthức
a. Vaitròcủavậtchất đốivớiýthức
§ Vậtchấtlànguồngốccủaýthức,
§ Vậtchấtquyết địnhnộidung, kếtcấucủaýthức.
b. Vaitròcủaýthức đốivớivậtchất
§ Vìýthứclàcủaconngườinênvaitròcủaýthứclàvaitrò
củaconngười. Bảnthânýthứctựnókhôngthể gâyrasự
biến đổinàotrong đờisốnghiệnthực. Ýthứcmuốntác động
trở lạihiệnthựcphảibằnglựclượngvậtchất, tứclàphải
thôngquahoạt độngthựctiễncủaconngười.
§ Ởđây, ýthứctrangbịchoconngườitrithứcvềbảnchất,
nhữngquyluậtkháchquancủađốitượng.
+ Nếuconngườicótrithứckhoahọcđúng đắnthìsựtác

độngcủaýthức đếnvậtchấtlàtíchcực.
+ Ngượclạisẽcótác độngtiêucựcđốivớihoạt độngthực
tiễn, đốivớihiệnthựckháchquan.
c) Ýnghĩaphươngphápluận
§ Trongmọihoạt độngnhậnthứcvàthựctiễnphảixuấtphát
từ thựctếkháchquan, tôntrọngkháchquan; nhậnthứcvà
hành độngtheoquyluậtkháchquan.
§ Pháthuytínhnăng độngchủ quan; pháthuyvaitròcủatri
thứckhoahọcvàcáchmạngtronghoạt độngthựctiễn.
§ Phòng chốngvàkhắcphụcbệnhchủ quanduyýchí.
4. Tínhthốngnhấtvậtchấtcủathế giới
§ Chỉ có 1 thế giớiduynhấtvàthốngnhấtlàthế giớivậtchất.
Thế giớivậtchấttồntạikháchquan, cótrướcvàtồntạiđộc
lậpvớiýthứcconngười.
§ Thế giớivậtchấttồntạivĩnhviễn, vôhạnvàvôtận, không
đượcsinhravàkhôngbịmấtđi.