TÌM HIỂU GIÁ TRỊ VĂN HÓA LỊCH SỬ ĐỒNG NAI: nguyễn đức ứng

Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 1

Ñeà thi:
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 2

“Hãy trình bày ý kiến về một danh nhân văn hóa hoặc một nhân
vật lịch sử trên địa bàn tỉnh Đồng Nai mà bạn tâm đắc nhất”













Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 3


THÔNG TIN TÁC GIẢ
1. Họ và tên: LÊ HUỲNH NHÂN
2. Giới tính: Nam
3. Ngày sinh: 30/07/1997
4. Nghề nghiệp: Học sinh

5. Dân tộc: Kinh
6. Đảng viên/ đoàn viên: Đoàn viên
7. Đơn vị học tập: Trường THPT Long Thành
8. Nơi thường trú: Tổ 17, khu Phước Hải, thị trấn Long Thành,
huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai
9. Số điện thoại: 0932.156.892
10. Địa chỉ email:


Bi d thi Tỡm hiu giỏ tr vn húa lch s ng Nai nm 2014
Lónh binh Nguyn c ng trong trỏi tim tụi v nhõn dõn Long Thnh Trang 4

Maỏy lụứi taõm huyeỏt
Ai ó tng n quờ hng tụi, lm sao cú th quờn cõu ca dao ngt ngo gi
thng gi nh v mt vựng t ng Nai th mng:
Nh bố nc chy chia hai
Ai v Gia nh, ng Nai thỡ v
ng Nai cú con sụng hin hũa, ờm m trụi i, ti mỏt cho vựng bi Tõn
Triu, bao bc ly nhng xúm lng to nờn cuc sng trự phỳ v ó tr thnh nim
ao c ca bit bao cụ con gỏi ngy xa:
ng Nai go trng nh cũ
Trn cha, trn m, xung ũ theo anh
õu ch cú v p ca thiờn nhiờn, mnh t ng Nai cũn cú b dy vn
húa, lch s l nim t ho cho nhng ai c sinh ra v ln lờn trờn mnh t
ny.Hn ba trm nm ca vựng t Biờn Hũa ng Nai so vi lch s 4000 nm
dng nc v gi nc ca dõn tc ta l mt quóng thi gian khụng di, nhng ú
l 300 nm ca bit bao s hy sinh ca nhiu th h v ó lm nờn mt ng Nai
p nht trong lũng dõn tc.
Sỏch i Nam nht thng chớ cũn ghi chộp li nhng nột p vn húa ca
vựng t v con ngi Biờn Hũa ng Nai: t ai mu m, sinh sng d

dngk s chm hc, dõn sinh siờng canh ci Vic vui mng thỡ mng nhau,
vic tang thỡ ving nhau, dõn tỡnh trung hu sng gin d, thy chung, ngha
tỡnh.
Chớnh vỡ th,c vo trung tun thỏng 6 hng nm, Tnh y, Ban tuyờn giỏo
v s khoa hc cụng ngh tnh ng Nai li cựng nhau t chc hi thi tỡm hiu
giỏ tr vn húa lch s ng Nai nhm tụn vinh nhng giỏ tr vn húa, lch s,
con ngi v nhng anh hựng t ng Nai. Qua ú, tng cng cụng tỏc giỏo
dc, nõng cao nhn thc v giỏ tr vn húa lch s tnh ng Nai n ton th
cỏn b, ng viờn, on viờn thanh niờn, lc lng v trang v cỏc tng lp nhõn
dõn trong tnh, nht l th h tr. Nm nay (2014), hi thi tỡm hiu giỏ tr vn húa
- lch s ng Nai vi thi Hóy trỡnh by ý kin v mt danh nhõn vn húa
hoc mt nhõn vt lch s trờn a bn tnh ng Nai m bn tõm c nht nhm
tụn vinh, tri õn nhng danh nhõn vn húa, nhõn vt lch s l nhng con ngi gc
ng Nai hoc sng, chin u ng Nai qua cỏc thi k; cú nhng úng gúp
tớch cc, hoc tiờu biu trong s nghip bo v v xõy dng t nc m s sỏch
phn ỏnh, hoc c nh nc truy tng nhng danh hiu cao quý nh b m Vit
Nam anh hựng, anh hựng lc lng v trang,
Hng ng tinh thn ú, mc dự l mt hc sinh ang chun b chy nc
rỳt bc vo k thi quan trng nht ca cuc i, nhng vi mt trỏi tim chõn
thnh yờu lch s, yờu quờ hng, t nc, yờu con ngi ng Nai v mt s hi
tng v ký c tui th ca chớnh mỡnh; tụi xin mng phộp chn v Lónh binh anh
hựng Nguyn c ng ngi ó chin u v hi sinh trờn mnh t ng Nai
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 5

nhằm ngăn chặn bước tiến công của thực dân Pháp năm 1861 trong buổi đầu
kháng chiến chống thực dân cướp nước.
Bài dự thi của tôi gồm ba phần chính:
 Phần I: Những cảm nhận đầu tiên.
 Phần II: Nguyễn Đức Ứng và cuộc kháng chiến chống Pháp ở

Long Thành – Biên Hòa năm 1861 .
 Phần III: Nguyễn Đức Ứng – Những gì còn để lại.
 Phần IV: Những đóng góp ý kiến.
Việc biên soạn bài dự thi này là tâm huyết của chính bản thân bởi đó là một
cách để tôi bày tỏ niềm kính trọng và tri ân các bậc tiền nhân đã quên mình vì dân
vì nước. Và cũng từ những cảm xúc về vị lãnh binh Nguyễn Đức Ứng, sẽ làm sống
dậy về những ký ức của tuổi thơ chính mình.
Tuy nhiên, do lượng kiến thức còn hạn hẹp cộng với việc tiếp cận, nhận định
và thể hiện tính trung thực, khách quan, đánh giá đúng lịch sử là cả một quá trình.
Vì thế, bài dự thi “tìm hiểu giá trị văn hóa lịch sử tỉnh Đồng Nai năm 2014” của
tôi còn nhiều sai sót, hạn chế. Mặc dù đã cố gắng phần nào nhưng những ý kiến,
kiến nghị mà bản thân đưa ra để gìn giữ, phát huy những giá trị lịch sử về danh
nhân văn hóa còn nhiều tính chất chủ quan nên bản thân rất mong nhận được sự
góp ý để bài dự thi “tìm hiểu giá trị lịch sử - văn hóa tỉnh Đồng Nai năm 2014”
của tôi thực sự có ý nghĩa hơn.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn UBND xã Long Phước, Ban quản lý di tích
mộ Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng, thư viện huyện Long Thành, các thầy cô bộ môn
Ngữ Văn và Lịch sử trường THPT Long Thành đã giúp tôi hoàn thành bài dự thi
này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Long Thành tháng 10 năm 2014
Tác giả kính bút!

Bi d thi Tỡm hiu giỏ tr vn húa lch s ng Nai nm 2014
Lónh binh Nguyn c ng trong trỏi tim tụi v nhõn dõn Long Thnh Trang 6

Phn I:
NHNG CM NHN U TIấN
Coồ tớch cuỷa cuoọc ủụứi
Chiu thỏng 7, mt bui chiu ờm nh ru vi ting lỏch tỏch ca nhng
cn ma phựn cui h. Ngoi tri, lỏ vng lỏc ỏc ri theo tng hi ma bay, lũng
ngi theo ú cng m bun. Thỏng 7 v khi gi trong lũng chỳng ta nhng k
nim v mt thi th u vi ụng b, cha m v ca chớnh cuc i mỡnh. i vi
tụi, c mi thỏng 7 v thỡ mi tụi li cú nhng suy t, hoi nim v nhng k
nim ca tui th v nhng phong v quờ nh ni tụi sinh ra v ln lờn trong
vũng tay ca ụng b, cha m v cng chớnh l ni tụi bc nhng bc chp chng
u tiờn trờn ng i. Nhng suy t, hoi nim y l nhng iu thiờng liờng v
cao quý m bn thõn tụi t nh s khụng sao tỡm li c trong kip ngi hu hn
ny.
Sinh ra v ln lờn ti mt vựng quờ yờn bỡnh thuc xó Long Phc, huyn
Long Thnh, tnh ng Nai; t lõu, tụi ó mang trong mỡnh cỏi hng v phự sa
nng m v mt nc da ngõm ngõm c trng ca nụng dõn Vit. Theo nhng gỡ
m ngi b ỏng kớnh ca tụi k li, ngy m ba tụi cũn nh, lng tụi nghốo lm.
Mi ngi sng ch hi vng sao cú n, mt l phc c lm ri!. Nhng
dõn lng tụi may mn ch ụng tri ban cho nhng cỏnh ng cũ bay thng cỏnh.
Nhng cỏnh ng rung lỳa ny ó mang li cho dõn lng mt ngun thu nhp v
mt cụng vic n nh.
Gia ỡnh tụi cng khụng ngoi cỏi khú khn, gian kh m dõn lng phi gỏnh
chu. V li au n hn khi ụng ni, ngi tr ct trong gia ỡnh mt sm, mt
mỡnh b tụi phi mt nng hai sng, nuụi to bỏn tn v cn lao bờn mónh
rung m ụng b li nuụi ba tụi khụn ln, n hc thnh ti tr thnh mt
ngi giỏo viờn, hng ngy tip ni tng lai cho th h mai sau. Núi n õy thụi

thỡ cm xỳc trong lũng tụi li tro dõng khi ngh v ngy y, cỏi ngy mt thõn mt
mỡnh b ln li sm tra ch vỡ cú ba tụi hụm nay.
V cỏc bn, cú mt iu rt thiờng liờng v k diu luụn hin hu vnh hng
trong dõn lng núi chung v gia ỡnh tụi núi riờng. iu k diu v thiờng liờng y
chớnh l s tớn ngng vo mt v anh hựng trong cuc khỏng chin chng Phỏp
m dõn lng tụi cung kớnh nh mt v thn thnh hong trong lng v c gi
bng mt danh t tụn kớnh: ễNG. ú chớnh l Lónh binh Nguyn c ng mt
lónh binh ó anh dng hi sinh nm 1861 nhm ngn chn bc tin cụng ca Phỏp
tin vo v chim úng Long Thnh.
Theo dõn lng truyn tng, ễng linh lm. Cú nm do hn hỏn kộo di,
mựa mng tht bỏc lm cho i sng mi nh vụ cựng khú khn v c ng phi
phú mt cho tri. Tuy nhiờn, mi ln nh vy, dõn lng tụi khụng ai bo ai, li
tp trung bờn m ễng thp nhang v nguyn ễng phự h cho mựa mng bi thu,
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 7

công việc đồng áng thuận lợi, nhà nhà được cơm no, áo ấm. Kì diệu thay! Chính vì
sự nương vào bến đỗ tâm linh này mà dân làng tôi đã có nhiều động lực hơn, chung
sức chung lòng thoát khỏi tình trạng khó khăn, thiếu thốn mà dân làng đang phải
gánh chịu.
Đối với bản thân tôi, sinh ra và lớn lên khi đất nước đã thoát khỏi tình trạng
chiến tranh nghèo đói, nên có lẽ tôi đã không cảm nhận hết những gì khó khăn, cơ
cực ngày trước mà các bậc tiền nhân nói chung và bà của tôi nói riêng phải đổi
bằng chính xương máu của chính mình. Nhưng trong trái tim của tôi luôn có một
sự cảm thông sâu sắc và một niềm kính trọng vô bờ đối với các bậc tiền nhân khả
kính. Nhất là một tấm lòng tôn kính thiêng liêng đối với vị Lãnh binh Nguyễn Đức
Ứng mà tôi cũng cung kính gọi bằng một danh từ “Ông”.
Các bạn có biết không? Nếu gọi là duyên thì gia đình tôi có một cái duyên
rất lớn đối với Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng. Nếu như bà tôi nương vào Ông mà có
thêm động lực để quên đi những khó khăn, vất vả của một người nông dân “chân

lội xuống bùn tay cấy mạ non”, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời thì ba tôi lại nhờ
vào chính những giọt mồ hôi nước mắt của bà và hơn hết là một tấm lòng yêu
thương vô bờ bến của người mẹ dành cho con nên đã vung đắp cho ba tôi trở thành
một giáo viên giảng dạy tại ngôi trường mang tên Ông – THCS Nguyễn Đức Ứng.
Còn đối với bản thân tôi thì đó là một câu chuyện cổ tích hay nhất, sâu xa
nhất mà tôi cảm nhận được. Ngày tôi còn nhỏ, do mẹ phải đi làm ở công ty chiều
mới về nên phần lớn việc chăm sóc tôi đều do ba phụ trách. Sáng tôi được ba đưa
đi học mẫu giáo, chiều về theo ba lên trường THCS Nguyễn Đức Ứng, nơi ba đang
công tác. Chính nơi đây đã xây đắp cho tôi những bài học đầu tiên trong cuộc đời.
Đó là bài học đạo lí “Uống nước nhớ nguồn” và một tin thần yêu nước ngay từ bé.
Nhớ mỗi lần được mấy thầy cô kể về Ông với câu chuyện về một vị lãnh binh
quyết chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để bảo vệ từng tấc đất mà cha ông ta ngày
trước đã khai hóa được. Mỗi lần được nghe kể là mỗi lần tôi có thêm niềm tự hào
về lòng yêu nước và sự hi sinh anh dũng của Ông – Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng.
Nói thật, trong đôi mắt của một đứa trẻ lên 3 ngày đó, tôi cứ nghĩ Ông cũng giống
như những nhân vật anh hùng trong truyện cổ tích với thân hình to lớn, vạm vở của
con nhà võ, khoác trên mình một bộ quân phục triều đình với con ngựa sắt, áo giáp
sắt, trụ giữa cánh đồng lúa Long Phước làm cho quân địch phải e dè, kiếp sợ.
Có một kỷ niệm làm tôi không bao giờ quên đó là lần đầu tiên theo gia đình
cùng các thầy cô xuống viếng Ông nhân ngày giỗ 26/11 âm lịch. Ngày đó, tôi chỉ
là một đứa trẻ lên ba nên rất hồn nhiên, ngây thơ và rất mê chơi với những đứa trẻ
cùng trang lứa. Vì thế, sau khi cùng gia đình và các thầy cô giáo dâng lễ cúng giỗ
Ông xong, tôi đã chạy nhảy vui đùa cùng mấy đứa trẻ cùng lứa ở địa phương đến
nổi vấp té và bị trầy xướt, chảy máu cả cái đầu gối. Lúc đó, tôi đau điếng cả người
và bắt đầu sụt sùi trong nước mắt. Khi tôi khóc, có một cô mặt áo dài nằm trong
ban tiếp lễ thấy vậy liền đem một quả quýt cho tôi và nói: “Con đừng khóc nữa! Cô
cho con nè, lộc của Ông đó, con ăn đi cho hết đau chân!”. Rồi cô lột vỏ và bóc
từng múi từng múi cho tôi ăn. Nói thật, hồi còn nhỏ, tôi rất ghét ăn quýt vì vị chua
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 8

của nó làm tôi ớn cả da gà. Thế nhưng, tôi không hiểu vì sao lần này những múi
quýt lại ngọt đến vậy. Và đến khi lớn khôn, tôi mới hiểu nó ngọt là ngọt ở tình
người và hơn hết là ngọt ở cái tấm lòng của những dòng người về đây dâng lễ vật
lên Ông với niềm biết ơn và tôn kính vô hạn. Lần đầu tiên đến viếng mộ ông ấy đã
làm tôi cảm nhận được một cái nghĩa tình trân quý mà bà con nơi đây dành cho
nhau, cùng chung sống trong sự chở che của ông – Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng,
trong đó có bà, ba và cả tôi. Và cũng từ cái tình người thiêng liêng ấy đã thôi thúc
tôi năm nào cũng về thăm Ông nhân ngày giỗ hoặc những ngày về thăm bà nơi quê
cũ.
Rồi đến năm học bước vào lớp 6, tôi đã vinh dự được học ở ngôi trường
mang tên Ông – THCS Nguyễn Đức Ứng. Từ ngày đầu bước vào trường, tôi đã
quyết tâm sẽ cố gắng học tập và rèn luyện đạo đưc thật tốt, tham gia các hoạt động
do nhà trường và Đội TNTP Hồ Chí Minh tổ chức nhằm góp một phần nào đó để
xây dựng một ngôi trường THCS Nguyễn Đức Ứng vững mạnh, thân thiện, học
sinh tích cực; xứng đáng là một học sinh trong ngôi trường mang tên vị lãnh binh
Nguyễn Đức Ứng. Và cũng chính vì sự cần cù, quyết tâm ấy nên vào năm học lớp
9, tôi được toàn thể các bạn đội viên trong trường tin tưởng bầu làm Liên Đội
Trưởng. Kể từ đây, tôi càng quyết tâm hơn nữa khi cùng với cô tổng phụ trách, các
bạn trong Ban chỉ huy Liên đội và toàn thể các bạn đội viên nhà trường xây dựng
một Liên Đội vững mạnh nhiều năm liền của tỉnh. Đồng thời, tham gia nhiều kỳ
thi, hoạt động do huyện, tỉnh tổ chức và nhiều lần đạt được những thành tích cao,
mang vinh quang về cho ngôi trường mang tên Nguyễn Đức Ứng.
Hôm nay, dù đã là một đứa học sinh cấp 3 chuẩn bị bước vào kỳ thi quan
trọng nhất của cuộc đời, thế nhưng lòng khát ngưỡng, kính trọng, sự biết ơn và
niềm tự hào về một con người đi vào lịch sử mang tên Nguyễn Đức Ứng vẫn mãi
trong trái tim tôi. Nó luôn sôi sục, trào dâng và nhất là khi những ngày hội thi “Tìm
hiểu giá trị - văn hóa- lịch sử Đồng Nai” đang ùa về…

Phần II:

LÃNH BINH NGUYỄN ĐỨC ỨNG
VÀ CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP
CỦA NHÂN DÂN LONG THÀNH- BIÊN HÒA
NĂM 1861
I. Bối cảnh lịch sử Đồng Nai trong những năm đầu thực dân Pháp xâm lược
nước ta:
Sau 5 tháng sa lầy trong nổ lực đánh chiếm ở Đà Nẵng, R. De Genouilly kéo
2.200 lính Pháp và Y Pha Nho vào Nam để đánh chiếm Gia Định. Ngày
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 9

19/12/1859, bọn xâm lược hội quân ở ngoài khơi Vũng Tàu, gồm 20 tàu chiến và
ngày hôm sau, đã nổ súng tấn công bảo Phước Thắng. Kể từ lúc đó, quân dân Biên
Hòa đứng lên giành lấy trách nhiệm của cuộc đối đầu lịch sử.
Ngày 24 tháng 2 năm 1861, đại đồn Chí Hòa thất thủ, Nguyễn Duy tử trận,
Nguyễn Tri Phương bị trọng thương phải rút về Biên Hòa dựng đồn lũy chống
giặc.
Ngày 16 tháng 12 năm 1861, sau khi triển khai lực lượng, quân Pháp bất ngờ
hạ lệnh tấn công thành Biên Hòa. Bởi nhiều lý do nên chỉ trong vòng một ngày
cầm cự, Nguyễn Bá Nghi (Hộ bộ Thượng thư được vua Tự Đức sai làm Khâm sai
Đại thần) đã phải bỏ chạy rút về Phước Tuy, sau đó theo đường Bà Rịa chạy ra
Bình Thuận, mặc cho số phận của quân dân Biên Hòa. Vì thế, sau một ngày khởi
chiến, quân Pháp ung dung tiến vào thành Biên Hòa.
Lúc này, các tỉnh thần là Tuần phủ Nguyễn Đức Hoan, Án sát Lê Khắc Cẩn
bị vua Tự Đức trách cứ và ban dụ phải dốc sức tổ chức lực lương nghĩa quân kháng
Pháp, nhưng Nguyễn Đức Hoan đã bỏ đồn Hố Nhỉ lui về đại phận thôn Thắng Hải
thuộc tỉnh Bình Thuận, quân lính tan tác hầu hết.
Như vậy, chúng ta có thể thấy rằng binh triều Nguyễn Bá Nghi và binh tỉnh
Biên Hòa Nguyễn Đức Hoan đã bỏ phủ Phước Tuy (bao gồm vùng đất Long Thành
– Nhơn Trạch – Bà Rịa – Vũng Tàu và cả Long Khánh) mà chạy về Bình Thuận.

Riêng Án sát Lê Khắc Cẩn còn trụ lại để gom lương thực, khí giới và tổ chức “sai
người được việc, ngầm đi chiêu tập”. Kết quả của công việc này, sử sách không
chép rõ, song theo ký ức được lưu truyền từ nhiều thế hệ ở đây (trong đó có người
bà đáng kính của tôi) thì phong trào kháng chiến chống Pháp đặt dưới sự chỉ huy
của một vị lãnh binh mang tên NGUYỄN ĐỨC ỨNG.
II. Đất Long Thành – Nguyễn Đức Ứng dấy quân ứng nghĩa:
Với những dữ liệu truyền miệng cùng
với tài liệu văn tự trên tấm bia đá tại ngôi
mộ : “Ici repose Nguyễn Đức Ứng – Lãnh
binh de l’Armée Impériale Tự Đức. décédé
le 26 Décembre 1861” chúng ta có thể định
đoán rằng chính Nguyễn Đức Ứng được
triều đình cắt cử vào chức phó Lãnh binh
Biên Hòa theo chỉ dụ tháng 4/1859 của vua
Tự Đức: “Đặt thêm chức Phó Lãnh Binh
các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh
Hòa, Bình Thuận, Biên Hòa, vì là việc sai
phái có nhiều khẩn cấp” và tòng dưới quyền của Lãnh Binh Bùi Thỏa.
Bia mộ khắc tên người Lãnh binh anh dũng
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 10

Theo sử liệu, sau khi giặc Pháp chiếm Biên Hòa vào ngày 16/12/1861,
chúng liền theo sông Đồng Nai tiến đánh Long Thành, phủ Phước Tuy và chiếm
nốt Bà Rịa vào ngày 07/01/1862. Trong khoảng giữa hai thời điểm thất thủ Biên
Hòa và Bà Rịa, Nguyễn Đức Ứng đã trực tiếp chỉ huy lực lượng phòng ngự ở Long
Thành. Sau đó, ông tiến hành thu thập tàn binh từ Biên Hòa chạy về nhằm tổ chức
lại và cũng cố tinh thần chiến sĩ.
Với lãnh binh Nguyễn Đức Ứng, Ông mang tư tưởng chủ chiến và quyết
chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để ngăn chặn bước tiến công của giặc. Và đây

cũng chính là điểm khác nhau giữa Ông với các vị chỉ huy khác cùng thời. Với tinh
thần ấy nên đã cổ vũ và tác động mạnh mẽ vào tinh thần chiến đấu của các binh sĩ
vì nước quên thân và được sự ủng hộ nhiệt tình của đông đảo quần chúng nhân dân
địa phương Long Thành. Chính vì thế, ngoài lực lượng quân sĩ từ Biên Hòa do
chính ông chỉ huy, còn có lực lượng đông đảo quân Nghĩa dũng Long Thành thuộc
các tầng lớp nhân dân địa phương quyết tâm phòng thủ, ngăn chặn bước tiến của
quân Pháp từ hướng Biên Hòa xuống Bà Rịa.
Với mục tiêu bảo vệ tuyến phòng thủ, không cho quân Pháp từ Biên Hòa
tiến đánh Bà Rịa – Vũng Tàu, Nguyễn Đức Ứng cho triển khai lực lượng dọc theo
quốc lộ 15 (nay là quốc lộ 51) nhằm tiêu hao sinh lực địch. Đồng thời chọn lũy Ký
Giang thuộc xã Long An, huyện Long Thành (nay là xã Long Phước, huyện Long
Thành) làm điểm phòng thủ quyết chiến với giặc Pháp. Nguyễn Đức Ứng cho xây
dựng căn cứ ở đoạn cuối khu rừng nguyên sinh thuộc ấp Xóm Gò, tiếp giáp với
cánh đồng Bào Lùng rộng hơn 80 hecta của xã Long An (nay là xã Long Phước),
huyện Long Thành. Căn cứ của Ông và nghĩa quân cách lũy Ký Giang khoảng hơn
1 km về hướng Nam, có vị trí chiến lược “tiến có thể đánh, lùi có thể giữ”. Vì thế,
nếu địch từ Long Thành tiến vào căn cứ phải vượt qua được lũy Ký Giang dầy đặc
tre gai và bàu nước sình lầy rộng lớn, quân ta sẽ dể dàng phát hiện địch từ xa, kịp
thời bố trí lực lượng tấn công. Nếu địch vượt sông Đồng Nai để tiến vào căn cứ thì
phải vượt qua sông Thị Vải và Suối Cả (cách căn cứ hơn 1 km) và một cánh đồng
Bàu Lùng rộng lớn, quân ta có thể dể dàng phát hiện địch từ phía xa, bố trí lực
lượng tiêu diệt; đồng thời, căn cứ được xây dựng gần khu dân cư nên nhận được
sử ủng hộ, giúp đỡ về vật chất và tinh thần của nhân dân địa phương; lại tiếp giáp
với rừng nguyên sinh nên dễ dàng cho quân ta lùi vào rừng sâu ẩn nấp, bảo toàn
lực lượng.
Sách Đại Nam nhất thống chí viết: “Lũy cũ Ký Giang ở địa hạt Long Thành,
phía Tây bờ sông Ký Giang là chổ cựu Tiết chế Nguyễn Văn Tuấn đồn binh chống
Tây Sơn. Năm Nhâm Tý khi triều Nguyễn trung hung (1792) khởi đắp từ bờ sông
phía Tây chạn ngang giữa đại lộ theo bờ sông đắp qua phía Bắc, dài 20 dặm rưỡi,
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”

Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 11

lấy Trường Giang làm hào hố, chiếm cứ chổ hiểm yếu, nay di chỉ vẫn còn”. Năm
1861, lũy Ký Giang được Nguyễn Đức Ứng củng cố, rào trồng thêm tre gai tạo bức
cản vững chắc, nhằm ngăn chặn quân Pháp từ Biên Hòa tiến đánh Bà Rịa – Vũng
Tàu.
Trở lại tình hình chiến sự lúc bấy giờ. Sau khi chiếm được Biên Hòa, đại tá
Bonard chỉ huy cánh quân của Pháp đánh chiếm Long Thành. Khoảng 9 giờ này 26
tháng 11 năm 1861, cánh quân do Đại tá Domenech – Diego chỉ huy tiến vào
huyện lỵ Long Thành. Khi quân địch tràn đến ngã ba Nhà Mát gần ấp Bà Ký, cách
căn cứ của nghĩa quân hơn 1 km theo đường chim bay thì bị quân ta do Lãnh binh
Nguyễn Đức Ứng chỉ huy phục kích đánh trả quyết liệt. Nhưng do sự tương quan
lực lượng, khi vũ khí và lực lượng của quân địch quá mạnh nên quân ta vừa ứng
chiến, vừa tiêu hao sinh lực địch, vừa rút dần về phòng thủ tại hậu cứ của nghĩa
quân. Quân Pháp đã bị chặn lại tại đây và trận đấu giữa hai bên diễn ra quyết liệt.
Với tinh thần chiến đấu anh dũng và sự chỉ huy gan dạ của Nguyễn Đức Ứng, quân
ta đã chiến đấu oanh liệt trước thế lực hung hậu của bọn Thực dân cướp nước.
Cuộc chiến đấu càng lúc càng trở nên gay gắt, bất phân thắng bại mặc dù trong tay
nghĩa quân chỉ có những vũ khí thô sơ và số binh sĩ thương vong rất nhiều.
Đến khoảng 14 giờ chiều, khi cuộc chiến đấu vẫn chưa phân thắng bại thì
một lực lượng viện binh của Pháp ở Biên Hòa đã tiếp ứng phối hợp với cánh quân
của Đại tá Domenech – Diego, đồng thời một cánh quân khác do Đại tá Lebris chỉ
huy đã vượt sông Đồng Nai đánh chiếm tỉnh lộ 17 và đánh sang tỉnh lộ 19, làm phá
tan trận địa phòng ngự của nghĩa quân. Trước tình hình đó, quân ta vẫn giữ vững
khí thế của người dân tộc Việt, tiếp tục chiến đấu anh dũng. Tuy nhiên, đến chiều,
Nguyễn Đức Ứng bị trúng đạn thọ thương, các nghĩa binh phải khiên Ông rút vào
căn cứ. Do vết thương quá nặng, ngày 27 tháng 12 năm 1891 (nhằm ngày 26 tháng
11 năm Tân Dậu), Nguyễn Đức Ứng đã trút hơi thở cuối cùng ôm theo mối hận:
ĐẠI NGHĨA CHƯA THÀNH.
Nguyễn Đức Ứng hi sinh, địch thừa thế dồn lực lượng bao vây và đánh úp

căn cứ, ghết hại các nghĩa binh còn lại. Sáng ngày 27 tháng 12 năm 1861, Long
Thành rơi vào tay của bọn thực dân cướp nước. Nhân dân Long Thành bước vào
thời kỳ tủi nhục của một người dân sống trong cảnh “nước mất – nhà tan”.
III. Tìm hiểu về thân thế của lãnh binh Nguyễn Đức Ứng:
Do những đặc điểm tình hình lịch sử lúc bấy giờ nên việc ghi chép của sử
thành văn còn nhiều khiếm khuyết về lãnh binh Nguyễn Đức Ứng, song với nguồn
truyện kể lưu truyền trong nhân dân từ thế hệ này sang thế hệ khác cho đến ngày
nay thì đủ để khắc họa một nhân cách anh hùng bất khuất xứng đáng với sự tôn
vinh của nhân dân nơi chứng kiến sự hi sinh anh dũng của Ông và nghĩa quân.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 12

Như đã trình bày ở trên, nếu căn cứ vào chỉ dụ của vua Tự Đức vào tháng 4
năm Kỷ Mùi (1859) và văn tự trên tấm bia đá tại ngôi mộ :“Ici repose Nguyễn
Đức Ứng – Lãnh binh de l’Armée Impériale Tự Đức. décédé le 26 Décembre
1861” chúng ta có thể định đoán rằng chính Nguyễn Đức Ứng được triều đình cắt
cử vào chức phó Lãnh binh Biên Hòa theo chỉ dụ tháng 4/1859 và tong dưới quyền
của lãnh binh Bùi Thỏa. Như vậy, về sau có hai khả năng:
1. Nguyễn Đức Ứng được cử làm Lãnh binh Biên Hòa thay cho Bùi Thỏa
bị cách lưu.
2. Với cương vị là phó lãnh binh, ông đã lãnh đạo công cuộc kháng chiến
chống Pháp ở vùng đất này và sau khi hi sinh được triều Nguyễn truy
phong làm lãnh binh.
Ngoài ra, cũng có khả năng, sau khi anh dũng chiến đấu, bị trọng thương
phải bỏ mạng, ông được dân chúng địa phương kính trọng tôn phong là Lãnh Binh
Theo tư liệu sách “Đồng Nai di tích văn hóa” ghi, vào khoảng năm 1936, có
một người phụ nữ từ Sài Gòn đến tìm mộ, thường được gọi là Bà Năm Sài Gòn, bà
nói giọng Huế mặc trang phục theo kiểu Tàu và tự xưng là cháu của Nguyễn Đức
Ứng. Sau khi tìm được mộ, bà lập đàn cúng bái và thuê người xây dựng lại toàn bộ
ngôi mộ như hiện hữu ( trước kia ngôi mộ chỉ là mộ đất). Những năm sau đó, vào

dịp tết Thanh Minh, bà có trở lại vài lần cúng viếng và sau đó qua nhiều năm biến
động của chiến tranh, người dân địa phương không thấy bà quay trở lại nữa.
Trong những lần Bà Năm đến viếng thăm mộ Nguyễn Đức Ứng, có nói cho
ông Phạm Văn Nhị - chủ khu nhà vườn nơi ngôi mộ tọa lạc và là cậu ruột của ông
Lê Xuân Bạc rằng Nguyễn Đức Ứng mất khi Ông 61 tuổi. Như vậy, có thể suy ra
Nguyễn Đức Ứng sinh vào năm 1800.
Năm 1991, lại có một người xưng là con cháu cụ ( không rõ họ tên) từ Huế
vào tìm mộ và có gặp ông Lê Xuân Bạc (chủ nhân khu vườn có mộ Nguyễn Đức
Ứng). Sau khi viếng mộ, ông trở ra Huế và hứa sẽ trở lại nên có để lại địa chỉ của
một người bà ( trên 90 tuổi) là Công Tằng Tôn Nữ Thị Hy số 08 đường Đinh Bộ
Lĩnh - thành nội Huế. Sau khi nhận được địa chỉ này thì vào năm 1992, Bảo tàng
Đồng Nai đã gửi thư liên hệ nhưng bưu điện phúc đáp địa chỉ này không có người
nhận và đến khi cử cán bộ ra tận Huế để xác minh thì được chủ ngôi nhà số 08
đường Đinh Bộ Lĩnh - thành nội Huế cho biết đã mua lại từ chủ của ngôi nhà này
và bà ta đã qua đời rồi. Đặc biệt, sau khi nghiêm cứu Nguyễn Phước phả hệ, thì có
phát hiện một nhân vật là Công Tằng Tôn Nữ Thị Hy, cháu nội của Hoàng tử tử 55
con vua Minh Mạng là Miên Kiền. Bà sinh năm 1895, mất năm 1983. Tuy vậy, do
tư liệu không nhiều nên hiện nay, Bảo tàng Đồng Nai vẫn đang tiếp tục tìm hiểu
mối quan hệ của bà với Nguyễn Đức Ứng nhằm làm rõ thân thế của Ông.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 13

Qua những nguồn thông tin trên cũng như tấm bia đá ghi chữ bằng tiếng
Pháp năm 1936 và họ là Công Tằng Tôn Nữ trong địa chỉ đã phần nào có đủ cơ sở
để khẳng định rằng Nguyễn Đức Ứng là thành viên cuả gia tộc Nguyễn Đức, một
trong những gia tộc có nhiều người làm quan nhất triều Nguyễn.

Phần III:
LÃNH BINH NGUYỄN ĐỨC ỨNG
NHỮNG GÌ CÒN Ở LẠI

I. Di tích lịch sử: Mộ lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh:
1. Vị trí hiện nay:
Mộ lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh chống Pháp tọa lạc tại ấp
Đất Mới, xã Long Phước, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Từ ngã ba Vũng Tàu hay đường cao tốc Thành Phố Hồ Chí Minh – Long
Thành – Dầu Dây theo quốc lộ 51 nối thành phố Biên Hòa với tỉnh Bà Rịa – Vũng
Tàu, ngôi mộ của Lãnh Binh Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh nằm bên trái, cách
quốc lộ 51 khoảng 250m, cách trung tâm huyện Long Thành khoảng 7 km về
hướng Nam.
2. Lịch sử xây dựng:
Sau khi Nguyễn Đức Ứng và các Nghĩa binh anh dũng hi sinh, nhân dân
Long Thành đã tìm cách đưa thi hài Ông và các nghĩa sĩnh về an táng trong một
ngôi mộ chung trên một khu đất cao của khu rừng nguyên sinh, ngay căn cứ kháng
Pháp của Ông thuộc xã Long Thuận (nay là xã Long Phước, huyện Long Thành).
Do cuộc sống lúc này còn đang rất khó khăn, đồng thời cũng để che mắt bọn
thực dân Pháp, nhân dân đã an táng Ông và các nghĩa binh yên nghĩ dưới lòng đất,
rồi đắp lên trên một ngôi mộ đất, dựng trước mộ một tấm bia đá trên khắc dòng
chữ Hán tên Nguyễn Đức Ứng, với dòng lạc khoản: “Thân thời” (bên trái) “thập
nhất nguyệt nhị thập lục nhật” (bên phải). Và cũng chính từ đây, mảnh đất Long
Thành này trở thành nơi yên nghỉ ngàn đời của người anh hùng bất khuất và các
nghĩa sĩ đã hi sinh cho tổ quốc.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 14

Cách nay hơn 100 năm,ông Phạm Văn Luận (ông ngoại của ông Lê Xuân
Bạc) ở ấp Xóm Gò, xã Long Thuận, huyện Long Thành (nay là xã Long Phước –
huyện Long Thành) vào khu rừng bàu sình lầy, nơi có ngôi mả vôi thuộc ấp Ông
Cua khai hoang trồng lúa, trồng tràm và cây ăn trái. Và khu đất ông khai phá có
ngôi mộ của Lãnh Binh Nguyễn Đức Ứng. Ban đầu, ông Luận không biết mộ phần
của ai nhưng gia đình vẫn thường xuyên rẫy cỏ, chăm sóc, nhang khói cho ngôi

mộ. Thời gian sau, ông Luận dựng nhà cho con cháu đến ở trên khu đất có ngôi mả
vôi, ông và những người trong gia đình vẫn tiếp tục chăm sóc ngôi mộ hết đời này
sang đời khác và xem người dưới mộ như chính người thân trong gia đình mình.
3. Các giai đoạn trùng tu:
a. Lần trùng tu năm 1936:
Sau 75 năm tồn tại bằng một ngôi mộ bằng đất, năm 1936, Bà Năm Sài Gòn
(như đã trình bày ở trên) thuê nhân công xây dựng lại có hình kim tử tháp cụt, bằng
gạch xi măng, cát pha đá cuội và đặt một bia đá ghi bằng tiếng Pháp ở trước mộ
phần: “Ici repose Nguyễn Đức Ứng – Lãnh binh de l’Armée Impériale Tự Đức.
décédé le 26 Décembre 1861” (tạm dịch: Đây là ngôi mộ Nguyễn Đức Ứng –Lãnh
binh của triều Tự Đức, hy sinh ngày 26 tháng 12 năm 1861). Cũng xin nói thêm,
do không tra cứu kỹ ngày tháng giữa âm lịch và dương lịch nên bà Năm đã cho
khắc nhầm ngày mất của Nguyễn Đức Ứng trên bia. Ngày mất của Ông là 26 tháng
11 năm Tân Dậu, khắc nhầm thành ra ngày 26 tháng 12 năm 1861 thay vì tính ra
dương lịch chính xác là ngày 26 tháng 12 năm 1861. Tấm bia đá cũ khắc chữ Hán
lâu ngày bị lún dưới đất, bà cho nâng lên và để ở phía dưới, nơi đặt lư hương trước
mộ. Để bảo vệ không cho trẻ con leo trèo lên mộ , bà Năm cho rào phía trên mộ
hang trụ cột bê tông được nối bởi những thanh sắt tròn sơn đỏ và rào xung quanh
(cách ngôi mộ khoảng 4m) dựng một hàng rào gỗ cây căm lục ngăn chặn không
Vị trí của nền miếu cũ trong khu vườn của gia đình Ông Ba Bạc

Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 15

cho trâu, bò vào phá mộ. Căm lục là một loại cây có sẵn ở rừng nguyên sinh của
huyện Long Thành, gỗ có đặc điểm rất chắc, cứng như thép, có màu đỏ như gõ đỏ.
Loại gỗ này để lộ thiên ngoài trời không sợ mối mọt, hư mục, thích hợp dùng làm
cọc tiêu, hàng rào và làm bánh xe bò. Hình dáng của ngôi mộ trùng tu, sửa chữa
lần này tồn tại cho đến ngày nay.
b. Lần trùng tu năm 1996:

Trải qua thời gian dài tồn tại, do tác động bởi thiên nhiên, thời tiết nắng mưa
ngôi mộ đã bị xuống cấp, vôi quét trên mộ đã bị bong tróc, rêu phong. Hàng rào
xung quanh ngôi mộ bằng gỗ căm lục đã bị mất gần hết. Được chấp thuận của
UBND tỉnh Đồng Nai, Bảo tàng Đồng Nai đã tiến hành lập dự án trùng tu tôn tạo
lại phần mộ của Ông. Các hạng mục được tu sửa bao gồm:
- Sơn sửa lại phần mộ
- Lót gạch đất nung ở nền xung quanh mộ.
- Xây một ngôi miếu nhỏ ở phía trước bên phải mộ, diện tích 9m2 (3m x
3m) để có chỗ thắp nhang cúng tế và đặt bản sao bằng xếp hạng di tích. Trong
miếu, có tấm bia đá nội dung “ Đây nơi an nghỉ ngàn thu của Lãnh binh Nguyễn
Ngôi mộ trước khi được trùng tu
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 16

Đức Ứng và 27 nghĩa sĩ đã anh dũng hiến thân cho Tổ quốc trong trận quyết chiến
với quân Pháp xâm lược ngày 27 tháng 12 năm 1861 (26/11/ năm Tân Dậu)”. Trên
hai trụ gạch trước miếu có cặp liễn chữ Hán, nội dung:
“ Đức cảm thần linh báo hiệu thôn lân giai hữu phước
Ứng linh phát hiện Lãnh binh tử trận tại Tuy Long”.
- Xây một hồ nước hình lục giác rộng khoảng 50 m2 ở phía mộ, trụ gạch xi
măng, giăng kẽm gai.
- Làm cửa ra vào ngôi mộ: trụ cột bê tông cốt thép, cánh cửa bằng sắt.
- Chỉnh trang khuôn viên khu mộ khang trang, sạch đẹp.
c. Lần trùng tu năm 2010:
Nhằm thiết thực chào mừng Đại hội Đảng bộ Huyện Long Thành lần thứ IX
(nhiệm kỳ 2010 – 2015), hướng tới kỷ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà
Nội. Đồng thời, để phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc và
tỏ lòng tôn kính, ghi nhớ công ơn của một vị lãnh binh đã anh dũng chiến đấu và hi
sinh trên mảnh đất Long Thành vì nền tự do và độc lập của dân tộc, Huyện ủy,
HĐND, UBND, UBMTTQ huyện Long Thành quyết định đầu tư nâng cấp và

trùng tu tôn tạo, mở rộng khu di tích mộ Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh. Đơn
vị lập dự án là Công ty TNHH Tư Vấn xây dựng Bình Quang. Tổng mức vốn đầu
tư là 21.590.000.000 đồng bao gồm: chi phí xây lắp, thiết bị, chi phí đền bù giải
tỏa, chi phí khác và dự phòng phi. Nguồn vốn đầu tư là ngân sách huyện và huy
động xã hội hóa.
Ngày 23 tháng 7 năm 2010, công trình chính thức được chính thức khởi
công và khánh thành giai đoạn 1 vào đúng ngày kỷ niệm 150 năm Lãnh binh
Nguyễn Đức Ứng hi sinh tại mảnh đất Long Thành (1861 – 2011).
Các hạng mục xây mới gồm:Cổng tam quan, nhà bia, đền thờ, hồ nước, hòn
non bộ, nhà đón khách, hàng rào, khu trồng cây lưu niệm, thảm xanh, sân đường đi
bộ, hệ thống cấp, thoát nước, hồ nước phía trước mộ Ông, đường dây trung thế,
trạm biến áp, điện hạ thế, bãi để xe, các công trình phụ: nhà vệ sinh, tháp nước,
giếng khoan.
Các hạng mục trùng tu, tôn tạo: Khu mộ chính, ngôi miếu nhỏ xây dựng năm
1996 ở phía trước mộ (hiện nay ngôi miếu vẫn còn, không như một số tài liệu về
Ông đã ghi), hồ nước ở phía trước mộ Ông.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 17

Khu mộ Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh ngày nay
II. Lễ giỗ người anh hùng vì nước Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh:
Cách đây hơn 100 năm, việc hương khói, chăm sóc cho ngôi mộ Ông do gia
đình ông Lê Xuân Bạc phát tâm và làm hết đời này sang đời khác. Đến năm 1980,
nhà nước chủ trương cho thành lập lại hợp tác xã và tập đoàn sản xuất nông
nghiệp. Năm 1983, tập đoàn 8 sản xuất xã Long Phước được thành lập do ông Lê
Xuân Bạc làm tập đoàn trưởng. Khu ruộng xung quanh mộ Nguyễn Đức Ứng được
quy hoạch giao cho tập đoàn 8 sản xuất, nhân cơ hội này, ông Bạc đã đứng ra vận
động các thành viên của tập đoàn hàng năm tổ chức cúng giỗ Nguyễn Đức Ứng,
xin ông phù hộ cho mưa thuận, gió hòa để mùa màng bội thu, công việc đồng án
thuận lợi và lời đề nghị của ông Bạc đã được các thành viên của tập đoàn 8 cùng

nhân dân xã Long Phước hưởng ứng nhiệt tình. Từ đó hàng năm vào ngày 25-
26/11 âm lịch, tập đoàn 8 và nhân dân xã Long Phước đều làm lễ giỗ Ông. Đây là
mốc thời gian mở đầu và chính thức tổ chức giỗ Nguyễn Đức Ứng và các nghĩa
binh mang tính cộng động của nhân dân địa phương.
Ban quý tế gồm có 9 thành viên được thành lập. Trong đó, ông Lê Xuân Bạc
được chọn làm Trưởng ban Quý tế - Chánh tế. Đồng thời, mời các cụ lão ấp Đất
Mới tham gia với tư cách là cố vấn thực hiện các nghi thức cúng tế.
Theo phong tục tập quán của người dân làng tôi, khi vụ mùa thu hoạch xong
và sau khi mùa vụ cuối năm kết thúc, bà con trong xã tổ chức cúng ruộng, gọi là lễ
cúng tạ ơn thần nông. Bên cạnh đó, bà con cũng Sắm sửa ra khu ruộng Phần Bàu
gần ngôi mã vôi (tức mộ Nguyễn Đức Ứng) để cúng, xin Ông phù hộ cho mùa
thuận gió hòa, công việc đồng áng được thuân lợi, mùa màng bội thu và phù hộ
cho nhà nhà được ấm no, gia đình hạnh phúc. Tùy theo điều kiện năm thu hoạch
được mùa hay thất, nếu được mùa bà con đóng góp cúng giỗ nhiều hơn như năm
đó có thêm một con heo quay và lễ cúng có mượn thêm học trò lễ của các đình,
miếu lân cận về dâng rượu cho Ông và các nghĩa binh. Ngoài ra ban quý tế còn
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 18

mướn các bộ phim video lịch sử, tuồng tích cổ của việt Nam chiếu suốt đến 25- 26
tháng 11 cho bà con xem, tạo không khí hội hè cho lễ giỗ.
1. Giai đoạn từ năm 1987 đến 1994:

Khi chưa xếp hạng Di tích, người dân tổ chức cúng giỗ
vị Lãnh binh do Ông Lê Xuân Bạc làm trưởng ban Quý tế
Để việc cúng tế Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và các nghĩa binh thêm trang
trọng và chu đáo, Đảng ủy, UBND xã Long Phước trực tiếp chỉ đạo việc cúng giỗ,
Chủ tịch Hội nông dân xã Long Phước đã thành lập Hội lễ Ông để lo việc cúng giỗ
hàng năm và chăm sóc, bảo quản khu mộ; đồng thời lên kế hoạch xin đất các hộ
dân có ruộng trước ngôi mộ Ông để làm con đường từ QL 15 đi vào mộ Ông cho

thuận tiện cho nhân dân đi lại, thăm viếng và dựng tạm nhà võ ca trước ngôi miếu
phục vụ cho việc cúng tế. Hội Ông gồm 67 thành viên ông Võ Văn Hạp – Chánh
tế, ông Võ Văn Dân – Bồi tế, nhìn chung công việc cúng tế, làm đường và dựng
nhà võ ca, chăm sóc, bảo vệ ngôi mộ tương đối thuận lợi, khu mộ ngày càng khang
trang, sạch đẹp…Việc tổ chức giỗ Nguyễn Đức ứng và các nghĩa binh trong thời
gian này cũng được tổ chức bài bản, chu đáo hơn, nghi thức cúng giống với lễ kỳ
yên ở các ngôi đình trong vùng, có văn tế và có học trò lễ, nhân dân trong xã và
các xã lân cận đến dự lễ giỗ Ông rất đông, ai cũng có chút lộc của Ông mang về.
2. Từ năm 1994 đến nay:
Năm 1994, mộ Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh được xếp hạng là di tích
cấp quốc gia. Năm 1996, ngôi mộ được Bảo tàng Đồng Nai tiến hành trùng tu, tôn
tạo, từ đó nghi thức lễ giỗ Ông hàng năm có sự tham gia, hướng dẫn của Bảo tàng
Đồng Nai và chính quyền địa phương nên lễ giỗ có nghi thức trang nghiêm và quy
mô lớn hơn; có sự tham gia của các cơ quan, đoàn thể từ cấp tỉnh đến cấp xã và
Ban quý tế các đình , miếu trong xã Long Phước và các địa phương lân cận. Ban
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 19

Quý tế tự nguyện tham gia đảm nhiệm nghi thức cúng tế bao gồm:13 thành viên và
Ban cố vấn gồm các kỳ lão trong xã là 06 thành viên.
3. Nghi lễ giỗ lãnh binh Nguyễn Đức Ứng:
Lễ giỗ lãnh binh Nguyễn Đức Ứng
hiện nay do UBND xã Long Phước phụ
trách. Theo đó, Ban tổ chức lễ hội do
UBND xã thành lập và soạn thảo chương
trình thong qua các cụ bô lão trong xã và
Ban tế tự lấy ý kiến của toàn thể. Sau đó
lập kế hoạch mua sắm vật thực, danh sách
khách mời và in thiệp gửi; tiếp theo đó là
ra mộ dọn vệ sinh sạch sẽ ngôi mộ và xung

quanh, sau đó phân công trách nhiệm công
việc cho ban, đoàn thể có liên quan tham
gia đảm bảo cho lễ giỗ Ông được an toàn, tốt đẹp…
 Chương trình lễ cúng như sau:
Ban Tế tự, các cụ lão và Hội lão Ông quần áo chỉnh tề trong trang phục áo
dài, khăn đóng vào vị trí đã được phân công để tiến hành làm lễ.
 Ngày 26 tháng 11 âm lịch:
1. Cúng tiền hiền, hậu hiền.
2. Lễ Túc yết (Nghi yết).
 Ngày 27 tháng 11 âm lịch:
1. Cúng Đoàn cả (lễ chính- tức lễ tế vị phúc thần của làng, tức Nguyễn
Đức Ứng): lúc 5 giờ sáng.
2. Sau lễ cúng đoàn cả xong, BTC bày tiệc đãi quan khách và nhân dân
đến hành hương. Đến 15 giờ thì buổi lễ hoàn mãn.
III. Nguyễn Đức Ứng trong trái tim người dân Long Thành:
1. Tâm linh hóa hình ảnh người Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng:
Như đã trình bày ở phần đầu, nhân dân làng tôi luôn luôn ngưỡng vọng về
Ông và xem Ông như một vị Phúc thần trong làng. Theo những gì tôi cảm nhận
được, người dân làng tôi kính trọng, thờ tự Ông trước hết là ở cái truyền thống
“uống nước nhớ nguồn”, tri ân và báo ân với một bậc anh hùng đã quyết tử cho tổ
quốc quyết sinh, vì độc lập, tự do của dân tộc. Thứ hai, đó chính là ở cái bến đỗ
tâm linh mà dân làng tôi dựa vào. Nói cách khác, dân làng tôi đã tôn người Lãnh
binh anh dũng thành một vị Phúc thần với uy linh bao trùm và luôn ngự trị trong
tâm thức – tín ngưỡng của người dân làng tôi.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 20

Ở làng tôi, không ai không biết đến những câu chuyện truyền miệng về sự
hiển linh của Ông. Ví dụ như chuyện những đêm thanh vắng, bỗng có cơn gió lao
xao tràn qua, trong gió nghe rõ tiếng quân reo và tiếng va chạm của binh khí. “

Ông về đấy”. Người ta còn kể về con rắn thiêng lẫn quất ẩn hiện quanh mộ Ông
không cắn ai bao giờ. Và người ta cũng kể nhiều chuyện về việc ông quở phạt
những người cố tình xâm phạm đến mộ Ông. Và quan trọng nhất chính là nhờ vào
sự tín ngưỡng về Ông, dân làng tôi trở nên đoàn kết, yêu thương, cùng nhau chia
sẻ, vượt qua mọi khó khăn, vất vả của công việc đồng án hằng ngày. Đồng thời,
xin ông phù hộ cho mưa thuận gió hòa, bà con có được mùa màng bội thu, nhà nhà
được cơm no, áo ấm, con trẻ khỏe mạnh, học hành chăm ngoan. Tất cả đều xuất
phát từ những tín niệm, lòng tin và lòng tôn kính của nhân làng tôi và được làng tôi
kính trọng gọi bằng một danh từ rất thiêng liêng: ÔNG (như đã nói ở phần đầu).
2. Hai áng văn ca ngợi vị lãnh binh anh dũng Nguyễn Đức Ứng:
Thơ văn yêu nước là một đề tài lớn trong nền văn học Việt Nam. Đặc biệt là
thơ văn yêu nước của những nhà văn lớn, trong đó có Nguyễn Đình Chiểu. Thơ
văn của Nguyễn Đình Chiểu làm sống lại trong tâm trí của chúng ta phong trào
kháng Pháp oanh liệt và bền bỉ của nhân dân Nam Bộ từ năm 1860 về sau, suốt hai
mươi năm trời. Đặc biệt là thể loại văn tế, ca ngợi những anh hùng suốt đời tận
trung với nước và than khóc những liệt sĩ đã trọn nghĩa với dân.
Chúng ta hãy đọc lại nhiều đoạn trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của
Nguyễn Đình Chiểu:
Hỡi ôi!
Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ.
[…]
Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen; thác
mà ưng đình miếu để thờ, tiếng ngay trải muôn đời ai cũng mộ…
Như vậy, bài “Văn tế Nghĩa sĩ Cần Guộc” là khúc ca những anh hùng thất
thế, nhưng vẫn hiên ngang: “sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc… muôn kiếp
nguyện được trả thù kia…”
Và lãnh binh Nguyễn Đức Ứng – một vị lãnh binh đã anh dũng hi sinh trên
mảnh đất Long Thành để bảo vệ độc lập, tự do của dân tộc cũng được ca ngợi như
thế. Về sau, khi nước nhà hoàn toàn độc lập, có hai áng văn ca ngợi vĩ lãnh binh
anh dũng Nguyễn Đức Ứng rất độc đáo. Mặc dù, hai áng văn này không thể hiện

được những nét độc đáo, đặc sắc về nghệ thuật như “văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”
nhưng nó đã làm sống dậy được bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ và hơn hết là tấm lòng
tiếc thương, kính trọng và khâm phục trước anh linh người Lãnh binh đã ngã
xuống vì độc lập, tự do của dân tôc.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 21

Trước hết là bải “Văn tế lãnh binh Nguyễn Đức Ứng” được sử dụng trong
nghi lễ Túc yết ngày 26 tháng 11 âm lịch hằng năm nhân dịp kỉ niệm ngày mất của
ông. Xin được trích nguyên văn bản phiên âm chữ Hán:
Phiên âm:
Văn tế Lãnh bĩnh Nguyễn Đức Ứng
Tuế thứ năm….niên kiến….sóc, việt…lương thần. Việt Nam quốc, Đồng Nai
tỉnh, Long Thành huyện, Long Phước xã, Đất Mới ấp.
Kim bổn thần nam nữ đại tiểu đẳng.
Chánh tế…
Bồi tế…
Cẩn dĩ can lạp, tư thình , kim ngân, hương đăng, thanh chước thứ phẩm chi
nghi.
Cảm chiêu cáo vu:
Hỡi ôi! Nhớ linh xưa bậc tiền bối có công khai khẩn, quyết chí hy sinh, bảo
vệ tổ quốc giống nòi, đem thân mạng làm ngọn đuốc sang soi đáp lại nền tự do cho
hậu đại. Nay nhân dân xã Long Phước nam phụ lão ấu đồng thành tâm vọng bái
trước ngôi mộ Ngài Nguyễn Đức Ứng, cấp bậc Lãnh binh nhất vị công thần
nguyên triều Tự Đức. Ngài có công hy sinh cứu nước, chống dịch quân chẳng kể
thân mạng, sát Pháp giặc chuyên quyền xâm phạm, quyết tử chiến hy sinh can đảm
không đầu hàng lũ giặc ngoại bang. Hai mươi bảy nghĩa quân bỏ mạng nơi chốn
chiến trường, thi hài đồng chung ư nhất mộ. Thanh sử tạc bảng vàng thiên cổ. Nơi
cánh đồng hoang mồ chôn chiến sỹ vô danh.
Nay nước nhà thống nhất hoàn thành, lập ngôi miếu phụng sự vị anh minh

trung nghĩa, vì tổ quốc bỏ mạng nơi trận địa ngoài trăm năm. Nơi cánh đồng
hoang ngôi ngộ vẫn còn trơ.
Nay hậu thế tri ân phụng sự ngài tiền sử. Ngài hiển linh hựu nhân dân xã
Long Phước được hai chữ mien trường.
Nay nghi lễ hương đăng trà quả cung vọng:
- Thành Hoàng bổn cảnh.
- Ngũ phương ngũ thổ.
- Tiên sư, thổ công, thổ kỳ, thổ chủ, thổ phủ.
- Mộc trụ thần quan chi thần.
- Cung thỉnh Đông Nam đạo Đô chỉ huy Nguyễn Đức Ứng cấp bậc lãnh
binh nhất vị tướng quân chi thần.
- Thỉnh nhị thập nhất nghĩa quân tử ư nhất mộ anh linh uy dũng liệt sỹ
chi binh.
- Tả ban liệt vị
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 22

- Hữu ban liệt vị.
- Tiền hiền khai khẩn
- Hậu hiền khai cơ chi vị.
- Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ nương nương chư vị.
- Thần nông thánh vị.
- Chiến sỹ trận vong.
- Đồng bào tử nạn.
- Vong linh quá cố.
- Nam thương yểu tử.
- Thập loại cô hồn.
- Hữu danh vô vị, hữu vị vô danh đẳng đẳng.
Đồng Nai cách hưởng.
Cáo viết:

Vi hữu kỳ an, tất cáo lễ giả.
Duy tư kim nhật, kính chính kiền thành, cung trần phỉ lễ, kiền cụ thần minh,
thượng kỳ giám cách. Phù bổn thôn chi khang thái, hựu nam nữ dĩ cát xương, tiền
tài thịnh vượng, mãi mại lợi danh, tăng bách phước, nguyệt tấn tài nghinh, tiêu tai
viễn tống, phước huệ tinh tường, tứ dân tứ thú, thôn lợi nam bình, lương thần cát
nhật.
Phục duy cẩn cáo.
Như vậy, bài “Văn tế Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng” chính là áng văn đầu
tiên ca ngợi người Lãnh binh yêu nước Nguyễn Đức Ứng. Tuy áng văn còn mang
nhiều tính chất của văn hóa tâm linh (vì được sử dụng trong lễ túc yết ngày giỗ
Ông) nhưng lại mang một tinh thần đạo lý “uống nước nhớ nguồn” cao quý của
người dân Việt Nam. Đồng thời, áng văn đã ca ngợi người Lãnh binh Nguyễn Đức
Ứng với công “hy sinh cứu nước, chống địch quân chẳng kể thân mạng, sát Pháp
tặc chuyên quyền xâm phạm, quyết tử chiến hy sinh can đảm không chịu đầu hang
lũ giặc ngoại bang”. Đồng thời cũng thể hiện niềm kính tiếc “Hai mươi bảy nghĩa
quân bỏ mạng nơi chốn chiến trường, thi hài đồng chung một mộ. Sử sanh ghi tạc
bảng vàng ngàn xưa. Nơi cánh đồng hoang mồ chôn chiến sỹ vô danh”.
Thứ hai là áng văn của Huỳnh Ngọc Trảng viết ngày 01 tháng 01 năm 2014
và được khắc trên bia đá tưởng niệm Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và 27 nghĩa binh
đặt tại khu di tích mộ Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng. Sau đây là nguyên văn bài
tưởng niệm:
Từng nghe: Quốc gia hung vong, thất phu hữu trách. Gặp thời đại định thì
đem tài trí, mưu lập lấy điều thành, cốt cho muôn dân được an cư lạc nghiệp. Lúc
hữu sự thì vì nước quên nhà, lúc gặp nguy thì không tiếc mạng. Phàm hào kiệt xưa
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 23

nay đều sống chết như vậy. Nên ngàn đời đều lấy đó làm gương, đấng trượng phu
dốc lòng trung nghĩa, vì nước vong thân, thì không lấy chuyện thành bại mà luận
bàn hay dở.

- Nước Việt Nam ta từ trước:
Trải các triều lịch đại đế vương, thăng trầm có lúc, nhưng chưa bao giờ cúi
mặt làm tôi mọi cho người. Ấy vậy mà kể từ năm Mậu Ngọ, giặc Tây dương đem
tàu sắt súng đồng đánh thành chiếm đất, mưu biến nước ta thành thuộc địa lâu dài.
Dân ta gặp cảnh ly loan,
Vận nước đang hồi bỉ cực.
Đường trị loạn cổ kim đà chỉ rõ;
Sự chiến – hòa, vinh – nhục sách sử hãy còn ghi.
- Cho nên: khi giặc bắn đại bác vào đồn Phước Thắng, ta đắp hàn, cắt đứt
đường sông. Lúc giặc giăng tàu chiến, pháo hạm tấn công, ta đánh chặn ở đồn
Bảo Trâm Lương Thiên…
Xông trận giữ đồn Danh Nghĩa, Nhà Bè: bắn thần công đốt cháy tàu Tây;
Mấy phen cố thủ Tả Định, Tam Kỳ; kẻ đâm ngang, người chém ngược, liền
mình như chẳng có.
Hỡi ôi!
Cơ trời chưa thuận: Thành Gia Định, mối oán thù chưa trả… Máu đỏ sông
Đồng Nai, Bến Nghé;
Vận nước đang hồi nghiêng ngã: Đại đồn Chí Hòa thất thủ, chốn sa
trường… da ngựa bọc thây.
Đang hồi lửa dây, việc chiến việc hòa tưởng chừng tương kế tựu mưu, nào
ngờ quan khâm sai sợ tàu lớn súng to đã đành lòng toan bề hàn giặc;
Vừa lúc thù đánh tới Biên Hòa, quan tướng binh triều bỏ chạy thoát lấy
thân, tuần phủ. Án sát tỉnh thần rút về Hồ Nhỉ mấy ngày cũng tìm đường trốn ra
Bình Thuận.
Sức giặc đương lúc cương cường, được một muốn mười; trên lộ thúc bộ
binh, dưới sông xua chiến hầm hè lấn tới;
Nguyễn Lãnh binh ta, vốn đã trải mấy đồn lương thiện, tam Kỳ, tả Định, Bảo
Trâm… Thù kia quyết chẳng đội trời chung;
Biên Hòa thất thủ, thế lực bất cân: về Ký Giang đắp lũy xây đồn, giữ một
góc bày lòng địch khải;

Cắt quan lộ giàn quân ngăn giặc, chọn Vũng Lươn, bàu Lùng làm căn cứ
công thù được vừa hai. Lũy cũ: vũng bàu bày thế hiểm;
Rừng hoang: tre mây mọc kín dựng vách xây thành.
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 24

Cờ đại nghĩa vừa treo, trăm người như một rập theo: kẻ gươm giáo sung
quân, người góp lương tiền gạo thóc;
Giàn quân trực diện, đánh thù một trận lẫy lừng: đạp rào bước tới, thà thác
còn hơn chịu chữ đầu tây.
Than ôi!
Thành Gia Định, đại đồn thưở trước còn khó bế xoay trở cự đương;
Huống chi có lũy Ký Giang giờ khác thể ngàn cây treo sợi tóc.
Chí dốc ngăn thù đánh xuống, đắp lủy rào dồn mưu đại sự nào hay đâu trời
nỡ phụ anh hùng;
Lòng những mong theo cờ phấn nghĩa tính kế dài lâu, sao đất vội chiêu hồn
nghĩa binh về âm cảnh.
Gác đầu về núi, ôi vương thổ ba tỉnh còn đâu;
Nhắm mắt xuôi tay, biết bao giờ cờ phất trống rung, giành lại được nước
non non nước cũ!
Trăng lạnh đêm thâu, cỏ cây mãi xôn xao khua tiếng giáo gươm tướng binh
chưa hề người hận; sương sốm mưa mai; hoa rừng khôn ráo gửi tiếc thương theo
tiếng chim vịt kêu chiều.
Mến người trung nghĩa: đá núi tạc bia son một tấm, kẻo ngày qua tháng lại
phôi pha.
Thương bao người vị quốc vong thân: vung đất cỏ đắp mồ giữa rừng… xuân
hạ thu đông yên ấm dưới hai vầng nhật nguyệt.
Nay đất nước yên bình;
Giờ non sông đang đổi mới
Đốt lọn nhang trầm cáo với các anh linh rằng: hận nước nay cháu con đã

rửa sạch; xây đền thiêng đặng hương khói trang nghiêm, cốt tỏ tất dạ kinh thành
Đảng bộ và nhân dân huyện Long Thành
Long Thành ngày 01 tháng 01 năm 2011
Huỳnh Ngọc Trảng bái bút.
Bài văn tưởng niệm Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng do Đảng bộ và nhân dân
huyện Long Thành phụng soạn làm chúng ta nhớ đến bài ca “Văn tế Nghĩa sĩ Cần
Giuộc” của Nguyễn Đình Chiều. Mặc dù hai áng văn chương yêu nước cách nhau
đến 150 năm nhưng đều chung cảnh ngộ, chung thời buổi và chung dân tộc. Bài “
Văn tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc” là khúc ca của những người anh hùng thất thế nhưng
vẫn hiên ngang : “sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc… muôn kiếp nguyện được
trả thù kia…”. Còn bài văn tưởng niệm Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng là khúc ca ca
ngợi người Lãnh binh anh hùng, suốt đời tận trung với nước, và than khóc 27
Nghĩa binh đã hi sinh để trọn nghĩa với dân tộc. Đặc biệt, bài văn tưởng niệm làm
Bài dự thi “Tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử Đồng Nai năm 2014”
Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng trong trái tim tôi và nhân dân Long Thành Trang 25

mỗi người chúng ta thêm sôi sục với khí tiếc của Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng và
27 nghĩa binh lúc bấy giờ. Đó là lòng căm thù vô hạn bọn thực dân Pháp xâm lược,
nguyện hi sinh tất cả và chiến đấu đến cùng để cứu nước, cứu dân.
Như vậy, bài văn tưởng niệm Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng đã hội đủ những
gì lịch sử vốn ghi nhận và ca ngợi về một vị Lãnh binh anh hùng quyết chiến đấu
đến hơi thở cuối cùng vì độc lập, tự do cho dân tộc. Đồng thời, bài văn cũng khẳng
định được mối đại thù chưa trả của các bậc tiền nhân thuở trước, trong đó có Lãnh
binh Nguyễn Đức Ứng, ngày nay hàng cháu con đã rửa sạch. Cuối cùng, bài văn
bài tỏ tấm lòng tri ân và báo ân theo tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả
nhớ kẻ trồng cây” của dân tộc Việt Nam đối với Lãnh binh Nguyễn Đức Ứng nói
riêng và các bậc anh hùng, liệt sĩ đã hi sinh cho sự nghiệp bảo vệ độc lập – tự do
của dân tộc nói chung.
Tấm bia tưởng niệm của Đảng bộ và nhân dân Long Thành
3. “Hành khúc trường Nguyễn Đức Ứng”

“Hành khúc trường Nguyễn Đức Ứng” là một bản nhạc do thầy giáo Hoàng
Điệp sáng tác thể theo nguyện vọng của thầy và trò trường THCS Nguyễn Đức
Ứng. Bài hát này được xem là bản nhạc truyền thống của nhà trường. Tôi còn nhớ,
trong những ngày khai giảng, ngày nhà giáo Việt Nam hay lễ tổng kết; hoặc những
hội thi như múa hát sân trường, hoa phượng đỏ,…; bài hát ấy lại vang lên hào hùng
bởi từng cung nhạc là từng cơn sóng của nhạc sĩ và thầy - trò trường THCS
Nguyễn Đức Ứng tự hào vì trường ta được mang tên một vị Lãnh binh anh hùng