Lý thuyết hóa ôn thi THPT cần lưu ý

Lovebook – Nhà sách ca hc sinh Vit Nam
• Màu cht:
– Không màu: NaOH, Glucoz, Saccaroz, Tinh bt, Phenol, Stiren, các đng đng ca ancol
etylic.
– Trng:
+ Kim loi: Crom, Nhôm, Bc, Niken, Thic (Sn), Chì Pb (trng hi xanh), Fe (trng hi xám),
phtpho trng (trong sut, màu trng hoc hi vàng).
+ Hp cht: Al
2
O
3
, CuSO
4
khan, Ca(OH)
2
, CaCO
3
, CaSO
4
, hn hng Hg–Ag, Fe(OH)
2
(trng
xanh), Al(OH)
3
, Xenlulôz, ZnS, Urê.
– Lam: Zn (lam nht), Cu(OH)
2
, CuSO
4
.5H
2

O, CuCO
3
.Cu(OH)
2
, dung dch Cu
2+
.
– ↑àng: Au, dung dch Fe
2
(SO
4
)
3
, dung dch FeCl
3
(vàng nâu), Cr(OH)
2
, ion cromat
2
4
CrO

, ion
đicromat
2
27
Cr O

(da cam), CdS, S, AgI, PbI
2

, AgBr.
– Lc nht: FeCl
2
, khí flo (F
2
).
– Xanh: Phèn crom–kali K
2
SO
4
.Cr
2
(SO
4
)
3
.24H
2
O (xanh tím), Ni(OH)
2
(xanh lc), Cr(OH)
3
.
– : CrO
3
(đ thm), qung hemantit Fe
2
O
3
, Cu, Cu

2
O.
– Nâu: Fe(OH)
3
(nâu đ), nc brom (nâu đ), silic vô đnh hình, khí NO
2
.
– en: CuO, các mui sunfua (CuS, PbS, Ag
2
S, FeS).
– Hng: MnS.
• Kiu mng tinh th:
– Lp phng tâm khi: Kim loi kim (Li, Na, K, Rb, Cs), Ba, Cr, Fe

.
– Lp phng tâm din: Ca, Sr, Al, Fe

, Cu.
– Lc phng: ch Be, Mg (hai cht đu ca dãy kim th).
• Mùi:
– Isoamyl Axetat (CH
3
COOCH
2
CH
2
CH(CH
3
)
2

) có mùi Chui chín (nh A – C).
– Etyl Butyrat và etyl propionat có mùi Da (nh B – D).
– Etyl Isovalerat có mùi Táo (nh V – T).
– Geranyl Axetat có mùi hoa hng (G – H).
– Benzyl Axetat có mùi hoa nhài.
• V:
– Axit axetic có v chua gim.
– Axit xitric có v chua chanh.
– Axit oxalic có v chua me.
– Axit tactric có v chua nho.
• Tính cht vt lý:
– Có th ct bng dao: kim loi kim (Li, Na, K, Rb, Cs), Pb.
– Kim loi cng nht: Cr. Kim loi mm nht: Cs.
– Kim loi có khi lng riêng ln nht: Os. Kim loi có khi lng riêng bé nht: Li.
–  dn đin, dn nhit gim theo th t: Ag > Cu > Au > Al > Fe (bc – đng – vàng – nhôm,
nh là Bóng á ↑it Nam).
–  dn đin ca đng gim nhanh nu có tp cht.
– Nói chung, các cht ch có liên kt cng hóa tr không cc thì không dn đin  mi trng
thái.
– Khi hp cht ion  dng nóng chy hoc tan trong nc thì dn đin, còn  trng thái rn thì
không dn đin.
Lovebook – Nhà sách ca hc sinh Vit Nam
– Phenol thng b chy ra và thm màu do hút m và b oxi hóa bi oxi không khí (chuyn
hng).
• Loi liên kt:
– Liên kt cng hóa tr không cc: C – H.
– Liên kt cng hóa tr có cc: H – Cl, liên kt C – O trong CO
2
, liên kt O – H trong H
2

O, liên
kt N – H trong NH
3
.
– Liên kt ion: Na – Cl.
• Tính tan:
– Các hp cht ion thng tan nhiu trong nc.
– Mui sunfua: ca kim loi nhóm IA, IIA đu tan tr Be.
– Tan nhiu nc  nhit đ thng: NH
3
, SO
2
, SO
3
, CO
2
, Cl
2
, các hiđro halogenua (HF, HCl,
HBr, HI. Riêng HF tan vô hn trong nc), còn HNO
3
, H
2
O
2
, H
3
PO
4
tan trong nc theo bt kì

t l nào.
– Khí tan ít trong nc: O
2
, N
2
.
– Mui clorua ít tan trong nc: AgCl, PbCl
2
, CuCl, Hg
2
Cl
2
.
– Tan nhiu trong nc nóng, ít tan trong nc lnh: PbCl
2
, KClO
3
.
– Mui photphat: Tt c các mui đihiđrophotphat đu tan trong nc. Trong s các mui trung
hòa ch có mui natri, kali, amoni là d tan, còn mui ca các kim loi khác đu không tan hoc
ít tan trong nc.
– Mui itua: a s đu d tan, tr AgI và PbI
2
(đu có màu vàng).
– Các ancol có t 1 đn γ nguyên t C tan vô hn trong nc (dù có my chc hay c ni đôi đi
na).
– Phenol tan ít trong nc lnh, nhng li tan vô hn  66
o
C.
• Tính cht hóa hc:

– Tác dng vi NaOH  nhit đ thng: Al, Si, Zn; trong kim đc nóng: Sn, SiO
2
; trong kim
nóng: Pb.
– Tác dng vi flo  nhit đ thng: Si, Cr.
– Mt s hiđroxit lng tính thng gp là Al(OH)
3
, Zn(OH)
2
, Pb(OH)
2
, Sn(OH)
2
, Cr(OH)
3
,
Cu(OH)
2
(đu ít tan trong nc).
– Oxit lng tính: As
2
O
3
, Sn
2
O
3
, Sb
2
O

3
.
– To phc vi dung dch NH
3
: Mui Cu
2+
, Ni
2+
, Ag
+
, Zn
2+
.
Lu ý rng phn ng to phc ca AgCl vi dung dch NH
3
có th dùng đ tách AgCl ra khi
hn hp AgCl, AgBr và AgI (AgBr và AgI không to phc vi NH
3
).
– Không tan trong axit loãng HCl, H
2
SO
4
: CuS, PbS, AgCl, BaSO
4
, PbSO
4
.
– Ag
3

PO
4
không tan trong nc nhng tan trong dung dch HNO
3
loãng.
Lu ý PbS trong dung dch HNO
3
đc và HCl đc.
– Tác dng vi thy ngân  nhit đ thng: S, Ag.
– Kim loi không b oxi hóa trong không khí:
+  nhit đ thng: Sn, Pb, Ni
+ K c  nhit đ cao: Ag, Au
– Các cht hòa tan đc vàng (Au): nc cng toan (1 th tích HNO
3
: 3 th tích HCl), thy
ngân (to thành hn hng Hg–Ag), dung dch mui xianua kim loi kim (NaCN,…  to phc
[Ag(CN)
2
]
–
).
Lovebook – Nhà sách ca hc sinh Vit Nam
– Tan trong kim đc: Pb (cn nhit đ cao, tan chm), Sn, Cr
2
O
3
.
– Tác dng vi Cl
2
 nhit đ thng: Al, Cu.

– Th đng vi H
2
SO
4
đc ngui và HNO
3
đc ngui: Fe, Al, Cr, Mn.
– Kim loi đng sau H
+
không tác dng vi nc dù  nhit đ cao: Cu, Ag, Hg,…
– Tính do cao: Au, Ag, Al, Cu, Sn,…
– Bc cháy khi tip xúc vi CrO
3
(to Cr
2
O
3
): S, C, P, C
2
H
5
OH,…
– Bc cháy khi tip xúc vi KClO
3
: P, S (cn đp mnh).
– Khí HCl khô không tác dng vi CaCO
3
đ gii phóng CO
2
, tác dng rt khó khn vi kim

loi.
– F
2
tác dng đc vi Au và Pt (lu ý O
3
không tác dng).
– Cr không tác dng vi dung dch NaOH.
– Nung than m trong lò cc, không có không khí, thu đc than cc.
– Dùng than cc kh silic đioxit trong lò đin  nhit đ cao thu đc silic.
– Xà phòng kt ta vi nc cng  không dùng git vi nc cng. Trái li, cht git ra tng
hp dùng đc vi nc cng vì chúng ít b kt ta bi ion canxi.
– Xà phòng ít gây ô nhim môi trng, còn cht git ra tng hp cha gc hiđrôcacbon gây ô
nhim môi trng.
– P↑C là cht vô đnh hình (nh PVC – Vô đnh hình), PE là cht do, mm (PE – o).
– Beri không tác dng vi nc  nhit đ thng hay nhit đ cao. Còn Mg thì tác dng
chm vi nc  nhit đ thng to Mg(OH)
2
, tác dng nhanh vi hi nc  nhit đ cao to
MgO.
– Crom tác dng vi dung dch HCl, H
2
SO
4
loãng nóng to mui Cr(II).
– Ion Cl
–
không b oxi hóa bi H
2
SO
4

đc nóng hay HNO
3
nhng nó b oxi hóa bi cht oxi hóa
mnh nh KMnO
4
, KClO
3
, K
2
Cr
2
O
7
, MnO
2
môi trng axit (tng t phn ng điu ch HCl).

• iu ch, ng dng
– Nit lng đc dùng đ bo qun máu và các mu vt sinh vt khác.
– Trong phòng thí nghim, ngi ta điu ch mt lng nh khí nit bng cách đun dung dch
amoniac đm đc.
– Amoniac lng đc dùng làm cht gây lnh trong thit b lnh.
– Dung dch đm đc ca Na
2
SiO
3
và K
2
SiO
3

đc gi là thy tinh lng.
– Phng pháp thng dùng đ điu ch este ca ancol là đun hi lu.
– Phng pháp thông thng sn xut xà phòng là đun du thc vt hoc m đng vt (thng
là loi không dùng đ n) vi dung dch NaOH hoc KOH  nhit đ và áp sut cao.
– Nung hn hp apatit, đá xà vân và than cc trong lò đng thu đc phân lân nóng chy.
– iu ch photpho: nung hn hp qung photphorit, cát và than cc trong lò đin.
– iu ch it t rong bin.
– iu ch glucôz trong công nghip bng cách thy phân tinh bt hoc xenlulôz nh xúc tác
H
+
hoc enzim.
– Mantoz cng đc điu ch tng t glucoz nhng nh xúc tác enzim amilaza (có trong
mm lúa).
– Kali và natri dùng làm cht trao đi nhit trong mt vài lò phn ng ht nhân.
– Xesi dùng làm t bào quang đin.
– Kim loi kim đc bo qun bng cách ngâm chìm trong du ha.
– Mg đc dùng đ ch to nhng hp kim có tính cng, nh, bn.
Lovebook – Nhà sách ca hc sinh Vit Nam
– Thch cao sng (CaSO
4
.2H
2
O) đc dùng đ sn xut xi mng.
– Bt Al
2
O
3
có đ cng cao đc dùng làm vt liu mài. Tinh th Al
2
O

3
(coriđon) đc dùng
làm đ trang sc, các chi tit trong các ngành k thut chính xác.
– Phèn chua (KAlSO
4
.12H
2
O hay K
2
SO
4
.Al
2
(SO
4
)
3
.24H
2
O) đc s dng trong ngành thuc
da, công nghip giy, cht cm màu trong công nghip nhum vi.
– Trong công nghip, crom dùng đ sn xut thép.
– Ngi ta dùng qung cromit (FeO.Cr
2
O
3
) đ sn xut crom.
– Fe
2
O

3
dùng pha sn chng r.
– ng ch yu dùng ch to hp kim phc v cho ngành công nghip tàu bin, máy móc.
– Phân hn hp: Nitrophotka là hn hp (NH
4
)
2
HPO
4
và KNO
3
. Phân phc hp: Amophot là
hn hp các mui NH
4
H
2
PO
4
và (NH
4
)
2
HPO
4
.
– Than cc (dùng trong sn xut gang) đc điu ch bng cách nung than m  nhit đ
1000
o
C trong lò cc không có không khí.
– iu ch CO:

+ Trong công nghip: cho hi nc đi qua than nóng đ  khí than t. Hoc trong các lò gas
 khí lò gas.
+ Trong phòng thí nghim: HCOOH
24
o
H SO
t

®Æc
CO + H
2
O.
– iu ch H
3
PO
4
:
+ Trong phòng thí nghim: Cho P tác dng HNO
3
đc nóng.
+ Trong công nghip: Phng pháp sunfat (cht lng thp, H
3
PO
4
thu đc không tinh khit)
và điu ch bng phng pháp đt cháy P đ đc P
2
O
5
, ri cho P

2
O
5
tác dng vi nc (đ
tinh khit và nng đ cao hn).
– Benzen và ankyl benzen ch yu đc tách khi ta chng ct du m và nha than đá. Ngoài ra
có th diu ch chúng t ankan (phn ng đóng vòng) hoc xicloankan.
Riêng etylbenzen đc điu ch t benzen và etilen: C
6
H
6
+ CH
2
= CH
2

o
xt, t

C
6
H
5
CH
2
CH
3
.
– Toluen đc dùng đ sn xut thuc n TNT (trinitrotoluen).
– iu ch C

2
H
5
OH: hiđrat hóa CH
2
= CH
2
hoc lên men ru.
– iu ch CH
3
OH: đu đi t CH
4
!
+ CH
4
+ H
2
O
o
2
t , xt
3H

CO
o
2
2H , t , xt, p

CH
3

OH.
+ CH
4
+ O
2

o
xt, t , p

CH
3
OH (cn nh).
– iu ch andehit:
+ Fomandehit: oxi hóa metanol nh oxi không khí (c) hoc oxi hóa không hoàn toàn
metan (phng pháp mi):
2CH
3
OH + O
2

o
Ag, 600 700 C

2HCHO + 2H
2
O.
CH
4
+ O
2

o
xt, t

HCHO + H
2
O.
– Phng pháp hin đi sn xut axit axetic là đi t metanol và cacbon oxit, nh cht xúc tác
thích hp: CH
3
OH + CO
o
xt, t

CH
3
COOH.
• Qung, khoáng vt:
– Cha KCl: cacnalit KCl.MgCl
2
.6H
2
O, xivinit NaCl.KCl.
– Cha flo: florit (CaF
2
) và criolit (Na
3
AlF
6
= AlF

3
.3NaF).
Lovebook – Nhà sách ca hc sinh Vit Nam
– Cha photpho: apatit 3Ca
3
(PO
4
)
2
.CaF
2
và photphorit Ca
3
(PO
4
)
2
.
– Cha cacbon: canxit (CaCO
3
), magiezit (MgCO
3
), đolomit (CaCO
3
.MgCO
3
).
– Cha silic: cao lanh (Al
2
O

3
.2SiO
2
.2H
2
O), xecpentin (3MgO.2SiO
2
.2H
2
O), fenspat
(Na
2
O.Al
2
O
3
.6SiO
2
).
– Cha nhôm: boxit (Al
2
O
3
.2H
2
O), đt sét (Al
2
O
3
.2SiO

2
.2H
2
O), mica (K
2
O.Al
2
O
3
.6SiO
2
).
• Cht l cn nh:
– My tecpen: oximen, limomen.
– Ancol isoamylic (CH
3
)
2
CHCH
2
CH
2
OH (mch 4C, mt nhánh).
– Xilen (o–xilen, m–xilen, p–xilen cùng công thc C
6
H
4
(CH
3
)

2
).
– Crezol (o–crezol, m–crezol, p–crezol cùng công thc CH
3
–C
6
H
4
–OH).
– Các poliphenol: catechol, rezoxinol, hiđroquinon ln lt ng vi o, m, p có công thc
C
6
H
4
(OH)
2
.
– Tên thông thng ca các axit trong sách giáo khoa: axit fomic, axit axetic, axit propionic,
axit isobutiric, axit valeric, axit acrylic, axit metaacrylic, axit oxalic, axit benzoic.
– Các axit béo thng gp: panmitic CH
3
–[CH
2
]
14
–COOH (no, 16C); các axit còn li đu 18C
là stearic CH
3
–[CH
2

]
16
–COOH (no), oleic CH
3
[CH
2
]
7
CH=CH[CH
2
]
7
COOH (1 liên kt   chính
gia), linoleic CH
3
[CH
2
]
4
CH=CHCH
2
CH=CH[CH
2
]
7
COOH (là phân t oleic có thêm 1 liên kt
 cách 1C).
– Glucozo có dng mch h và mch vòng.
– Amoni gluconat CH
2

OH[CHOH]
4
COONH
4
(sn phm khi cho glucozo tác dng vi AgNO
3

trong NH
3
).
– Sobitol là sn phm khi kh glucoz (hoc fructoz) bi H
2
.
– Saccaroz gm gc –glucoz và gc –fructoz liên kt vi nhau qua nguyên t oxi gia C
1

ca gc glucoz và C
2
ca fructoz bng liên kt glicozit (C
1
–O–C
2
).
– Mantoz  trng thái tinh th gm hai gc glucoz liên kt vi nhau  C
1
ca gc –glucoz
này vi C
4
ca gc –glucoz kia qua mt nguyên t oxi (liên kt –1,4–glicozit). Trong dung
dch thì gc –glucoz có th m vòng to nhóm CH=O.

– Các amino axit: Gly – Ala (Gly chp thêm mt nhóm CH
3
) – Val – Tyr (là Ala chp thêm
nhóm hiđropheyl) – Glu (mch 5C, 2 chc axit hai đu, 1 chc amin) – Lys (mch 6C, 1 chc
axit, 2 chc amin).
– Polime: t nilon–6,6 (sn phm trùng ngng hexametylenđiamin và axit đipic – mch đu 6C,
hai chc amin và hai chc axit), t lapsan (sn phm trùng ngng axit terephtalic và etylengicol
– p–HOOC–C
6
H
4
–COOH và HO–CH
2
–CH
2
–OH), t nitron (olon) (trùng hp t vinylxianua).,
cao su thiên nhiên là polime dng cis ca isopren.
– Thch cao sng (CaSO
4
.2H
2
O) tách nc đc thch cao nung (CaSO
4
.H
2
O) (dùng bó bt),
còn  nhit đ cao hn cho thch cao khan (CaSO
4
).
– Nh đc cho k “alanin” hay “anilin”.

• Hp kim:
– Hp kim không b n mòn (cha st): Fe–Cr–Mn (thép inoc),…
– Hp kim siêu cng (cha wolfram): W–Co, Co–Cr–W–Fe,…
– Hp kim có nhit đ nóng chy thp (cha chì): Sn–Pb, Bi–Pb–Sn.
– Hp kim nh, cng và bn (cha nhôm): Al–Si, Al–Cu–Mn–Ag.