bài thể dục phát triển chung lớp 5 và biện pháp tiến hành nhằm nâng cao hiệu quả dạy học

PHẦN 1 - ĐẶT VẤN ĐỀ.
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.

Mục tiêu của giáo dục đào tạo hiện nay là: “ Nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài.” Giáo dục trí tuệ phải đi đơi với giáo dục thể chất, hai mặt
này phải tiến hành song song và quan hệ chặt chẽ với nhau tạo nên sự phát triển
toàn diện cho học sinh.
Giáo dục thể chất trong nhà trường phổ thông là một bộ phận quan trọng tồn
bộ sự nghiệp thể dục thể thao nói chung. Nó được tiến hành phù hợp với đặc điểm
giải phẩu, tâm sinh lí , giới tính của học sinh. Ba nhiệm vụ của giáo dục thể chất
được thể hiện trong tất cả các giờ thể dục, tuy nhiên trong giờ thể dục nhiệm vụ
giáo dưỡng đóng vai trị chủ đạo.
Thể dục là mơn học góp phần giáo dục tồn diện cho học sinh. Thông qua
giảng dạy thể dục nhằm tăng cường sức khoẻ, trang bị kiến thức, hình thành kỹ
năng vận động để các em học tập, sinh hoạt có hiệu quả. Trên cơ sở đó phát huy
các yếu tố thể lực tạo điều kiện cho cơ thể phát triển bình thường theo quy luật tâm
lí lứa tuổi, giới tính. Đồng thời rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, kỷ luật, tác phong
tự giác luyện tập thể dục thể thao và giữ gìn vệ sinh. Ngồi ra dạy học thể dục góp
phần giáo dục cho học sinh nếp sống lành mạnh vui tươi, có ý thức tổ chức kỷ luật
và một số phẩm chất đạo đức khác, tạo điều kiện hình thành nhân cách đúng cho
các em. Cơ thể khoẻ mạnh, phát triển bình thường thực sự là yếu tố quan trọng góp
phần nâng cao hiệu quả giáo dục ở các môn học khác.
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng có lời tâm huyết đối với sự nghiệp
giáo dục của chúng ta, đó là: "Thể dục là một mục tiêu không thể thiếu được trong
quan điểm giáo dục của chúng ta, nó là cơ sở để tiếp thu tốt đức dục, trí dục và mỹ
dục”. Bởi vậy, chúng ta cần có nhận thức sâu sắc mục đích, nhiệm vụ, u cầu của
giáo dục thể chất nói chung và dạy- học thể dục ở trường tiểu học nói riêng để có
những bài tập khoa học, phương pháp dạy- học phù hợp với đặc điểm tâm- sinh lý
lứa tuổi cũng như khả năng nhận thức của học sinh tiểu học. Từ đó, có thể đưa giáo
dục thể chất cùng với các mặt giáo dục khác, hoàn thành tốt mục tiêu giáo dục
trong nhà trường phổ thông.

1


Đặc thù của Môn thể dục ở trường phổ thông là biến những kiến thức mà
học sinh nắm được, hiểu được thành kỹ năng hoạt động vận động, trên cơ sở đó
phát triển thể lực và tăng cường sức khỏe của các em.
Mơn thể dục bậc tiểu học có nhiệm vụ trang bị cho học sinh một số tri thức
kỹ năng đơn giản cần thiết, nhằm rèn luyện tư thế cơ bản, làm giàu vốn kỹ năng
vận động, để các em học tập sinh hoạt có hiệu quả. Trên cơ sở đó giúp phần bảo vệ
và tăng cường sức khỏe học sinh, phát triển các tố chất thể lực, tạo điều kiện cho
cơ thể các em phát triển bình thường theo quy luật tâm lý, lứa tuổi, giới tính. Ngồi
ra cũng giúp phần rèn luyện cho học sinh nếp sống lành mạnh, vui tươi, có ý thức
tổ chức kỷ luật và một số phẩm chất đạo đức khác, tạo tiền đề cho quá trình hình
thành nhân cách đúng cho các em.
Nội dung cơ bản của kiến thức và kỹ năng Mơn thể dục ở tiểu học bao gồm:
Đội hình đội ngũ; bài thể dục phát triển chung; các bài tập rèn luyện tư thế và kỹ
năng vận động cơ bản, các trò chơi vận động. Những nội dung này xuyên suốt
trong chương trình, được bố trí xen kẽ theo dạng "xốy trơn ốc", có tác dụng hỗ trợ
lẫn nhau, giúp cho việc rèn luyện thể lực hình thành các tư thế cơ bản đúng và
trang bị cho các em những kỹ năng vận động cơ bản nhất, chuẩn bị tốt cho các hoạt
động sau này.
Trong phạm vi đề tài này, tôi chỉ bàn về phần biên soạn (cải tiến) bài thể dục
tay không ở tiểu học, cụ thể là bài thể dục phát triển chung lớp 5 và biện pháp tiến
hành nhằm nâng cao hiệu quả dạy- học bài thể dục phát triển chung cho học sinh
lớp 5 nhằm tạo hứng thú học tập và góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả dạyhọc môn thể dục cho học sinh tiểu học.
II. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

1. Mục tiêu nghiên cứu:
Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm đánh giá một cách đúng mức

trong công tác biên soạn, tiến hành biên soạn lại cho phù hợp đặc điểm tâm sinh lý
lứa tuổi của học sinh, đáp ứng mọi nhiệm vụ yêu cầu trong công tác giảng dạy
Mơn TD nói chung, bài thể dục phát triển chung nói riêng cho học sinh tiểu học.
2. Nhiệm vụ:
- Nghiên cứu đánh giá ưu, nhược điểm bài thể dục phát triển chung cho học
sinh lớp 5- Nhà xuất bản giáo dục - năm 2006 do tác giả Trần Đồng Lâm chủ biên.
2


- Nghiên cứu biên soạn lại bài thể dục phát triển chung cho học sinh lớp 5
và biện pháp thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả dạy- học bài thể dục phát triển
chung cho học sinh lớp 5nói riêng và mơn thể dục cho học sinh tiểu học nói chung.
3. Phương pháp nghiên cứu:
Để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu, chúng tôi sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
3.1.Phương pháp phân tích và tổng hợp lý luận:
Phương pháp này chúng tơi sử dụng trong q trình nghiên cứu nhằm mục
đích tìm hiểu các cơ sở lý luận về thực hiện chương trình GDTC cho học sinh tiểu
học thơng qua các văn bản chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Quốc Hội,
ngành Giáo dục & Đào tạo cùng với chương trình và sách giáo khoa mơn thể dục
lớp 5.
3.2. Phương pháp điều tra- phỏng vấn.
Phương pháp này chúng tôi sử dụng trong q trình nghiên cứu nhằm mục
đích tìm hiểu thực trạng giảng dạy môn thể dục lớp 5 nói chung và bài thể dục phát
triển chung cho học sinh lớp 5 nói riêng và tình hình hoạt động GDTC của học sinh
lớp 5 hiện nay.
Hình thức phỏng vấn: Trực tiếp
3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
Trong SKKN này, phương pháp thực nghiệm được sử dụng để kiểm nghiệm,
đánh giá hiệu quả một số giải pháp giúp học sinh hồn thiện kỹ năng thực hiện các

động tác mơn thể dục lớp 5.

3


PHẦN 2 - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I. THỰC TRẠNG BÀI THỂ DỤC PHÁT TRIỂN CHUNG CHO HỌC SINH
LỚP 5:

Bài thể dục phát triển chung in trong tài liệu giảng dạy thể dục lớp 5 nhà
xuất bản giáo dục xuất bản năm 2006 do tác giả Trần Đồng Lâm chủ biên; gồm 8
động tác:
1- Động tác:

Vươn thở

2- Động tác:

Tay

3- Động tác:

Chân

4- Động tác:

Vặn mình

5- Động tác:

Tồn thân

6- Động tác:

Thăng bằng

7- Động tác:

Nhảy

8- Động tác:

Điều hoà.

* Nhận xét:
a. Ưu điểm:
Bài thể dục lớp 5 đó được "Mềm hóa" có thể cầm cờ và hoa, đây là một đạo
cụ đơn giản phù hợp với lứa tuổi các em, một yếu tố gây hứng thú cho các em khi
học bài thể dục.
b. Mặt hạn chế :
- Thứ tự động tác khơng theo trình tự, theo nguyên tắc từ dễ đến khó, từ đơn
giản đến phức tạp và khơng phù hợp với tính chất vận động của các nhóm cơ của
các em ở lứa tuổi phổ thông này.
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VIỆC NGHIÊN CỨU BIÊN SOẠN LẠI BÀI THỂ DỤC
PHÁT TRIỂN CHUNG CHO HỌC SINH LỚP 5.

Giờ học TD ở học sinh phổ thông cũng như giờ học của những môn học
khác, mục tiêu và nhiệm vụ trang bị kiến thức cho học sinh là vô cùng cần thiết.
Nhưng với môn TD ở trường tiểu học, nó cũng có đặc thù riêng; mục tiêu
kiến thức không phải là mục tiêu quan trọng nhất, mà mục tiêu sức khỏe học sinh

mới là đích để chúng ta cần đến. So với những môn học khác, chỉ cần trang bị cho
các em những kiến thức và kỹ năng, để các em biến cái đó thành những cái của bản
thân, để sử dụng trong học tập và đời sống.
Cũng Môn TD ở trường phổ thông là biến những kiến thức mà học sinh nắm
được, hiểu được, thành kỹ năng hoạt động vận động trên cơ sở đó phát triển thể lực
và tăng cường sức khỏe của các em, mới thực hiện và hoàn thành tốt nhiệm vụ yêu
cầu của các Môn học khác.
Bài TD phát triển chung lớp 5 nói riêng và các bài TD phát triển chung của
các lớp nói chung trong trường tiểu học, cần có sự lựa chọn đánh giá một cách
4


đúng mức, trong công tác biên soạn, cho phù hợp đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của
học sinh, đáp ứng mọi nhiệm vụ yêu cầu trong công tác giảng dạy Môn TD.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:

Xuất phát từ những ưu điểm và hạn chế trên; theo quan điểm của tôi sẽ thay
đổi bổ sung và sắp xếp lại thứ tự một số động tác cho phù hợp, cụ thể là:
+ Bỏ tên động tác Tồn thân: Bởi vì động tác này khi thực hiện chỉ có tác
dụng mạnh khớp lưng - hơng có tác dụng ít đến nhóm cơ vai, lườn, ngực cánh tay
v.v.., nó khơng đặc trưng cho việc tác động chủ yếu đến các nhóm cơ cụ thể nào.
+ Bỏ đi động tác Điều hồ: Vì khi thực hiện động tác này tính chất giống
động tác thả lỏng phần chi trên; mang tính hồi tĩnh tích cực nhóm cơ cổ tay, cánh
tay, cơ vai, chứ khơng mang tính hồi tĩnh thả lỏng tồn thân, như ý nghĩa tên gọi
của động tác.
+ Bổ sung tên động tác "Phối hợp” thay cho tên "Tồn thân”: Vì động tác
Tồn thân khi tập có tác dụng nhóm cơ lưng và hơng nhiều hơn; kết hợp khi gập
thân kéo theo nhóm cơ đùi, cơ tay vai cơ ngực tham gia; tác dụng giúp cho cơ
lưng, ngực cơ hông và cơ đùi phát triển linh hoạt dẻo dai, khắc phục một số nhược
điểm như lệch vai, gù lưng ...

+ Bổ sung động tác Điều hồ của lớp 4: Vì động tác Điều hồ của lớp 4,
khi thực hiện động tác, mang tính tác động đến nhiều bộ phận trên cơ thể, dễ phối
hợp khi hít thở phối hợp với các tư thế thực hiện động tác.
Sau đây, tôi sắp xếp lại thứ tự, thay tên động tác của bài thể dục như sau:
- Động tác thứ nhất: Vươn thở
- Động tác thứ hai: Tay
- Động tác thứ ba:

Vặn mình

- Động tác thứ tư:

Chân

- Động tác thứ năm: Phối hợp (đổi lại tên từ động tác toàn thân)
- Động tác thứ sáu: Thăng bằng
- Động tác thứ bảy: Nhảy
- Động tác thứ tám: Điều hịa (đổi từ động tác Điều hồ của lớp 4)
Và thay vào 1 động tác mới (như đó nêu ở trên) để các em dễ tiếp thu bài và
tác dụng toàn diện hơn đến sự phát triển cơ thể của các em.
1. Phần biên soạn động tác bổ sung:

1. a - Động tác Điều hoà (động tác Điều hoà của bài TD lớp 4).
5


- Nhịp 1:

Từ tư thế chuẩn bị, đưa Chân trái chếch sang trái (thả lỏng Chân và
mũi bàn Chân duỗi thẳng không chạm đất), đồng thời 2 tay dang

ngang, bàn tay sấp, thả lỏng cổ tay( từ từ hít sâu theo chu trình thực
hiện động tác).

- Nhịp 2:

Hạ bàn Chân trái xuống thành tư thế đứng 2 Chân rộng bằng vai, đồng
thời gập thân sâu và thả lỏng (từ từ thở ra theo chu trình động tác).

- Nhịp 3:

2 tay và Chân đưa về tư thế nhịp 1.

- Nhịp 4:

Chân trái thu về sát Chân phải, đồng thời 2 tay hạ xuống như tư thế
chuẩn bị.

- Nhịp 5,6,7,8 : Giống nhịp 1, 2, 3, 4 nhưng đổi Chân.
2- Phần

minh họa 2 bài thể dục :

2.a - Bài thể dục số 1 (Trong sách dạy thể dục lớp 5 của nhà xuất bản giáo
dục năm 2006)
1. Động tác Vươn thở:

6


2. Động tác Tay:

3. Động tác Chân:

4. Động tác Vặn Mình:

7


5. Động tác Toàn thân:

6. Động tác Thăng Bằng:

7. Động tác Nhảy:

8


8. Động tác Điều Hoà:

2.b - Bài thể dục số 2 (Đã được biên soạn lại):
1. Động tác Vươn Thở:

2. Động tác Tay:

9


3. Động tác Vặn Mình:

4. Động tác Chân:

5. Động tác Phối hợp:

10


6. Động tác Thăng Bằng:

7. Động tác Nhảy:

8. Động tác Điều Hoà:

So sánh giữa các bài thể dục in trong tài liệu giảng dạy TD lớp 5 của nhà
xuất bản GD xuất bản năm 2006 và bài TD sau thay đổi bổ sung:
11


TT

Bài thể dục số 1

TT

Bài thể dục số 2

1

Động tác : Vươn thở

1

Động tác : Vươn thở

2

Động tác : Tay

2

Động tác : Tay

3

Động tác : Chân

3

Động tác : Vặn mình

4

Động tác : Vặn mình

4

Động tác : Chân

5

Động tác : Tồn thân

5

Động tác : Phối hợp

6

Động tác : Thăng bằng

6

Động tác : Thăng bằng

7

Động tác : Nhảy

7

Động tác : Nhảy

8

Động tác : Điều hồ

8

Động tác : Điều hịa

* Nhận xét: Qua so sánh hai bài thể dục trên, chúng ta thấy sau khi sửa đổi,

bổ sung và sắp xếp lại thứ tự động tác, chúng ta thấy bài số 2 phù hợp hơn; bài TD
sắp xếp theo nguyên tắc từ dễ đến khó từ đơn giản đến phức tạp, tên động tác dễ
nhớ và vẫn mang đúng và đầy đủ tính chất động tác.
3. Biện pháp tiến hành : Thực hiện ở 5 lớp học sinh khối 5 trường tôi phụ trách.

3.a - Cho học sinh cả 5 lớp trên thực hiện tập luyện bài thể dục số 2 ở giai
đoạn 1 (Học kỳ I), bài thể dục số 1 ở giai đoạn 2 (ở học kỳ II) của năm học.
3.b - Điều tra bằng phát vấn học sinh cả 5 lớp, với nội dung câu hỏi và qua
việc đánh giá kết quả kiểm tra bằng tích ơ. thì phần lớn các em thực hiện hồn
thành tốt.
Tổng kết q trình học tập Môn thể dục trong năm học vừa qua; lần lượt các
câu hỏi phát vấn đó được đặt ra để điều tra.
- Câu 1: Em thích tập với bài thể dục nào?
Lớp

Bài TD số 1

Bài TD số 2

5A

5

42

5B

0

48

5C

3

43

5D

7

43

5E

5

42

- Câu 2: Vì sao em thích bài số 2?
12


Lớp

Dễ thực hiện

Khó thực hiện

5A

42

5

5B

48

0

5C

43

3

5D

42

7

5E

42

5

- Khả năng nhớ chính xác tên và thứ tự động tác:

Lớp

Bài TD số 1

Bài TD số 2

5A

38

47

5B

32

48

5C

40

43

5D

28

43

4E

21

42

- Kết quả kiểm tra đánh giá:
Lớ
p

Bài TD số 1

Bài TD số 2

Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa h. thành Hoàn thành tốt Hoàn thành

Chưa h.
thành

5A

38

19

0

40

6

1

5B

32

16

0

43

5

0

5C

30

16

0

42

4

0

5D

31

17

2

40

8

2

5E

29

13

5

40

7

0

IV. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ THỰC HIỆN.

13


Qua việc điều tra bằng phát vấn học sinh và kết quả kiểm tra hai bài TD
trên ở 2 giai đoạn; bài TD số 2 dạy trước, ở thời điểm xa hơn, bài TD số 1 mới dạy.
Song phần lớn các em nhớ bài số 2 hơn, nhớ thứ tự và tên động tác chính
xác, học sinh tỏ ra hứng thú với việc luyện tập bài TD này trong giờ chính khóa và
đồng diễn. Nhất là việc vận dụng vào thể dục vệ sinh buổi sáng; nhiều em đó phát
biểu cảm tưởng: "em rất thích thú, bởi vì trình tự động tác hợp lý, tên động tác dễ
nhớ, phù hợp với tính chất động tác êm dịu mềm mại nó khơng thơ nhám khó nhớ
như bài thể dục số 1, mặc dù mới học ở kỳ II của năm học".
Đặc biệt, trong giai đoạn ôn luyện chuẩn bị thi kết thúc Mơn thể dục; tơi đó
tiến hành cho ơn thi đồng thời 2 bài thể dục trên, thì phần lớn các em thích bài số
2. Qua kiểm tra thử cả 2 bài thể dục thì phần lớn các em giành nhiều thành tích cao
ở bài thể dục số 2 và nhớ chính xác tên và thứ tự động tác của bài số 2 hơn bài số
1; các em đó kiến nghị xin được thi học kỳ bằng bài TD số 2.
Sau khi kiểm tra bài TD số 2, kết quả được đánh giá như sau :
Lớp

Hoàn thành tốt

Đạt %

5A

43/47 em

91,4%

5B

42/48 em

87,5%

5C

43/46 em

93,4%

5D

47/50 em

94%

5E

45/47 em

95,7%

PHẦN 3 - KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
14


I. Kết luận:
Bài thể dục lớp 5- Nhà xuất bản giáo dục - năm 2006 do tác giả Trần Đồng

Lâm chủ biên đã được "mềm hóa" có thể cầm cờ và hoa, đây là một đạo cụ đơn
giản phù hợp với lứa tuổi các em, một yếu tố gây hứng thú cho các em khi học bài
thể dục. Tuy nhiện, thứ tự động tác khơng theo trình tự, theo ngun tắc từ dễ đến
khó, từ đơn giản đến phức tạp và khơng phù hợp với tính chất vận động của các
nhóm cơ của các em ở lứa tuổi phổ thơng này.
Bài TD phát triển chung lớp 5 nói riêng và các bài TD phát triển chung của
các lớp nói chung trong trường tiểu học, cần có sự lựa chọn đánh giá một cách
đúng mức, trong công tác biên soạn, cho phù hợp đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của
học sinh, đáp ứng mọi nhiệm vụ yêu cầu trong công tác giảng dạy Môn TD
Xuất phát từ những ưu điểm và hạn chế trên; tôi đã thay đổi bổ sung và sắp
xếp lại thứ tự một số động tác cho phù hợp. Từ năm 2011-2012 bài thể dục trên
được chính thức đưa vào giảng dạy cho học sinh khối lớp 5 tại trường tôi được
thay bài TD biên soạn trong tài liệu nhà XBGD năm 2006.
Bằng kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy trong phạm vi trường tiểu học ,sự
vận dụng phương pháp đổi mới trong giảng dạy, cũng như sự được “Mềm hóa” nội
dung giảng dạy. Tơi có mạnh dạn sửa đổi nội dung phần bài TD phát triển chung
lớp 5, để áp dụng vào chương trình giảng dạy của lớp mình và đã đạt được kết quả
tốt.
II. Kiến nghị:
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy- học môn thể dục nói chung và các
nội dung trong chương trình mơn thể dục nói riêng giáo viên giảng dạy cần nghiên
cứu để bổ sung, điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy cho phù hợp đặc
điểm tâm- sinh lý học sinh tiểu học.
Lãnh đạo các nhà trường cần quan tâm, tạo điều kiện cho acsc giáo viên
nghiên cứu, ứng dụng các sáng kiến kinh nghiệm vào giảng dạy nhằm góp phần
nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục cho học sinh.
Rất mong sự góp ý, bổ sung thêm cho các động tác mềm hóa hơn, nhằm tạo
hứng thú cho học sinh học tập. Khơng ngồi mục đích nâng cao chất lượng học tập
môn thể dục. Mong các quý vị đồng nghiệp góp ý chân thành.
Xin trân trọng cảm ơn!

15