Hướng dẫn phân tích tác phẩm Sóng của Xuân Quỳnh

Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
SÓNG
Về mặt nội dung
Ở mỗi tập thơ của Xuân Quỳnh, những bài viết của tình yêu thường để lại nhiều
ấn tượng hơn cả. Với giọng điệu hết sức thơ hết sức tự nhiên, bài Sóng thể hiện một
tình yêu sâu sắc, bồi hồi, thao thức đến cả trong giấc mơ. Dù có những gian truân cách
trở, nhưng tình yêu bao giờ cũng đẹp, cũng đến được tận cùng hạnh phúc, như con
sóng nhỏ đến với bờ xa.
Các tác giả sách Tuyển chọn Ngữ văn viết:
Sóng là hình tượng trung tâm của bài thơ và là một hình tượng ẩn dụ. Cùng với
hình tượng em, hai hình tượng này song hành suốt tác phẩm.
Sóng luôn vận động như tình yêu gắn liền với những khát khao, trăn trở không yên,
như người phụ nữ khi yêu luôn da diết nhớ nhung, cồn cào ước vọng về một tình
yêu vững bền chung thủy. Qua hình tượng sóng, tác giả phác họa được những nét đẹp
truyền thống của người phụ nữ trong tình yêu: đằm thắm, dịu dàng, hồn hậu, chung
thủy. Mặt khác, hình tượng sóng cũng thể hiện được nét đẹp hiện đại của người phụ nữ
trong tình yêu: táo bạo, mãnh liệt, dám vượt mọi trở ngại để giữ gìn hạnh phúc; dù có
phấp phỏng trước cái vô tận của thời gian, nhưng vẫn tin vào sức mạnh của tình yêu
Trong sách Những bài văn hay có đoạn phân tích: Xuân Quỳnh viết bài thơ
Sóng năm 1967, khi mà chị đã từng nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu. Song, người
phụ nữ này vẫn còn ấp ủ biết bao hy vọng, vẫn phơi phới một niềm tin:
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.
Bài thơ được kết thúc ở chính cái điểm đỉnh của niềm khao khát tột độ:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.

Sóng là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân
Quỳnh ở giai đoạn đầu. Một bài thơ vừa xinh xắn, duyên dáng; vừa mãnh liệt, sôi
nổi; vừa hồn nhiên, trong sáng; vừa ý nhị, sâu xa. Sau này, khi nếm trải nhiều,
giọng thơ Xuận Quỳnh không còn phơi phới bốc men say nữa, nhưng cái khát vọng
tình yêu vẫn mãi tồn tại trong trái tim giàu có yêu thương của chị.
Về mặt nghệ thuật
Bình về giá trị nghệ thuật, GS. Nguyễn Đăng Mạnh viết: Nhịp điệu trong bài
Sóng thật đa dạng, mô phỏng cái đa dạng của nhịp sóng: 2/3 (Dữ dội và dịu êm - Ồn
ào và lặng lẽ), 1/2/2 (Sông không hiểu nổi mình - Sóng tìm ra tận bể), 3/1/1 (Em nghĩ
về anh, em), 3/2 (Em nghĩ về biển lớn - Từ nơi nào sóng lên) Ngoài ra, các cặp câu
đối xứng xuất hiện liên tiếp, câu sau thừa tiếp câu trước, tựa như những đợt sóng xô
bờ, sóng tiếp sóng dào dạt:
Dữ dội và dịu êm
1
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
Ồn ào và lặng lẽ
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam.
Nhóm tác giả sách Tuyển chọn Ngữ văn cho biết: bài thơ có nhiều điệp từ,
điệp ngữ, điệp cú pháp cùng hình thức đối lập trên - dưới, thức - ngủ, bắc - nam, xuôi -
ngược và với kiểu giãi bày tình bộc trực như Lòng em nhớ đến anh giúp bài thơ thể
hiện được tâm trạng của một người phụ nữ đang khát khao, trăn trở, đang da diết nhớ
nhung, cồn cào ước vọng về một tình yêu vững bền chung thủy
****************************
Hình tượng sóng:
Tình yêu đôi lứa , tình nghĩa vợ chồng, đó là đề tài vô tận được các thi sỹ, nhà
văn, nhà thơ khai thác, thể hiện dưới nhiều góc độ khác nhau. Các nhà văn, nhà thơ

thường thông qua những hiện tượng, qui luật tự nhiên trong cuộc sống hay nhưng vật
gần gũi, thân quen để ví von, ẩn dụ khi nói về tình yêu. Như nhà thơ Nguyễn Trung
Kiên dùng hình tượng “Đôi dép” để triết lý sâu sắc về sự gắn bó, thủy chung, son sắt
trong tình yêu. Nhà thơ Vũ Cao thì ví tình yêu đôi lứa như “ Núi đôi” không thể chia
lìa “ núi chồng, núi vợ đứng song đôi”; nhà thơ Trần Hòa Bình vô tình nhìn thấy một
chiếc lá rụng giữa mùa thu cũng có bài thơ hay “ thêm một” để chiêm nghiệm về cuộc
đời, về tình yêu
Nhưng có lẽ, hình tượng được nói đến khá nhiều và thể hiện được sự tinh tế,
đằm thắm nhưng dữ dội, mãnh liệt của tình yêu đó là hình tượng Biển và Sóng. Và,
một trong những nhà thơ có những bài thơ hay nói về tình yêu bằng sự liên tưởng đến
khéo léo, tài tình có liên quan đến Biển và Sóng được nhiều người yêu thích đó là cố
nữ thi sỹ Xuân Quỳnh ( 1942 - 1988)Xuân Diệu, nhà thơ tình nổi tiếng của phong trào
thơ mới, với sự phóng khoáng đa tình cũng đã " mượn hình tượng sóng" để nói lên tình
cảm nồng nàn, mãnh liệt của mình:
" Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ, thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi
Đã hôn rồi, hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt "
Còn với Xuân Quỳnh, nữ thi sỹ với nhiều bài thơ tình nổi tiếng như “ Thuyền và
biển” thì con Sóng trong thơ của chị vừa “ Dữ dội’ lại vừa “ dịu êm” vừa “Ồn ào” lại
2
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
vừa “ lặng lẽ “ như chính tính cách của người phụ nữ vậy. Bên ngoài có khi họ thật
lặng lẽ, đằm thắm, dịu dàng nhưng bên trong lại ẩn chứa một tâm hồn khao khát yêu
thương, với tình yêu mãnh liệt, dữ dội biết bao. Xuân Quỳnh đã rất tài tình khi đưa cặp

đôi phạm trù nội dung có tính đối nghịch đi liền nhau nhằm tạo ra sự so sánh giữa cái
mạnh mẽ, ồn ào và cái dịu êm, lặng lẽ qua đó nhằm diễn tả tính cách đan xen, đa chiều
của người phụ nữ, nhất là khi họ đang yêu.
"Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nỗi mình
Sóng tìm ra tận bể "

Chúng ta còn cảm nhận, đằng sau ý nghĩa ấy là thể hiện của sự giằng xé về tâm
trạng của người phụ nữ, vì khi yêu phụ nữ thường phải hy sinh, chịu đựng nhiều hơn.
Mà tình yêu thường cũng gặp nhiều trắc trở, không bao giờ bình yên, phẳng lặng, đôi
lúc còn ẩn chứa nhiều dông bão.

" Ôi con sóng ngày xưa
và ngày sau cũng thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ "
Tình yêu đối với Xuân Quỳnh vượt qua cả khuôn khổ của thời gian và không
gian, điều đó nói lên rằng, nếu đích thực là tình yêu chân chính thì nó luôn vĩnh cữu,
sống mãi với thời gian, khắc sâu vào tâm khảm, trí nhớ của con tim cho dù đó là quá
khứ, hiện tại hay tương lai. Và tuy có nhiều cung bậc tình cảm khác nhau nhưng, tình
yêu thì muôn đời vẫn thế!
" Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về Anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau "

Đứng trước biển cả bao la, hùng vĩ nhà thơ thấy mình thật nhó bé và muốn được
chiêm nghiệm lại cuộc sống, chiêm nghiệm về tình yêu. Từ những qui luật, hiện tượng
tự nhiên của biển cả, nhà thơ đặt câu hỏi “Từ nơi nào sóng lên “ gió bắt đầu từ đâu?”
và lại liên tưởng “em cũng không biết nữa, khi nào ta yêu nhau". Như nhà thơ Xuân
Diệu cũng đã nói: “ Nào ai định nghĩa được tình yêu”. Xuân Quỳnh cũng không thể cắt
nghĩa nỗi Tình yêu. Chỉ biết rằng, tình yêu đến như một lẽ tự nhiên, thường tình. Đó là
cơ duyên, là sự giao hoà, cộng hưởng về rung động cùng nhịp đập của hai con tim, mà
không ai có thể sắp đặt hoặc cưỡng lại được.
3
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
" Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngũ được
Lòng em nhớ đến Anh
Cả trong mơ còn thức "

Tình yêu của người phụ nữ tuy mãnh liệt, mạnh mẽ là thế nhưng cũng rất e ấp,
sâu kín, có khi được che dấu, ấn chứa bên trong, như những con sóng ngầm dưới lòng
đại dương, mà đã là sóng ngầm thì rất dữ dội, có thể gây nên dông bão.
" Lòng em nhớ đến Anh
Cả trong mơ còn thức "
Sức mạnh tình yêu đã vượt lên cả qui luật tự nhiên của con người, thường khi
ngủ là lúc mà người ta quên đi tất cả. Nhưng, với Xuân Quỳnh vì nỗi nhớ người yêu
quá lớn, quá mạnh mẽ, luôn thường trực trong lòng, nên ngay cả trong giấc ngủ, giấc
mơ nhưng vẫn thức để nhớ về Anh! Cái hay, cái tài tình là ở chổ đó. Nếu như Xuân
Quỳnh nói trong giấc mơ Em gặp Anh thì đó lại là chuyện thường tình, vì bất cứ ai
cũng có thể làm được điều đó. Bởi lẽ, khi trong lòng người ta nghĩ nhiều đến một ai đó,
nghĩ nhiều về một điều gì đó thì lúc ngủ người ta thường mơ thấy nó. Nhưng có lẽ ,

“trong mơ “ mà “ còn thức” vì quá nhớ Anh thì chỉ có mỗi Xuân Quỳnh!
" Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về Anh - một phương. "
Đất có bốn mùa: Xuân - Hạ - Thu - Đông; trời có bốn hướng: Bắc - Nam - Đông
- Tây. Nhưng với người phụ nữ khi yêu thì chỉ có một hướng duy nhất, đó là: Anh! Dù
làm gì, ở đâu,ở chân trời góc bể nào họ cũng luôn hướng về người mình yêu, sống tốt,
sống đẹp cho nhau. Tình yêu của người phụ nữ thật cao thượng và bao dung, đó còn là
sự hy sinh, thủy chung son sắt, đợi chờ khi xa người yêu.
" Ở ngoài kia đại dương
Muôn vàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
4
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
Để ngàn năm còn vỗ./.
Tình yêu dù mãnh liệt, dữ dội đến mấy cũng không thể vượt qua qui luật khắc
nghiệt của cuộc đời, cũng có lúc gặp phải trắc trở, chia ly, đó là lẽ tất nhiên. Nhưng
không vì thế mà tình yêu mất đi vẻ đẹp vĩnh hằng, hay sớm bị lãng quên; mà qua năm
tháng, càng nhiều thử thách tình yêu ấy càng lớn lên, thắm thiết, sâu sắc hơn. Dù có
thể, tình yêu ấy, như những con sóng ngoài khơi xa không thể đến được bến bờ của

hôn nhân, hạnh phúc nhưng đó cũng sẽ là một ký ức, kỷ niệm đẹp trong đời của mỗi
con người, nếu chúng ta biết nâng niu, trân trọng, gìn giữ, như một món quà quí giá mà
cuộc sống đã ban tặng cho ta.
*****************************
Thơ tình Xuân Quỳnh
THUYỀN VÀ BIỂN
Lòng thuyền nhiều khát vọng
Và tình biển bao la
Thuyền đi hoài không mỏi
Biển vẫn xa còn xa
Những đêm trăng hiền từ
Biển như cô gái nhỏ
Thầm thì gửi tâm tư
Quanh mạn thuyền sóng vỗ
Cũng có khi vô cớ
Biển ào ạt xô thuyền
(Vì tình yêu muôn thuở
Có bao giờ đứng yên?)
Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mang nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau-rạn vỡ
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió
Nấu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố./

NÓI CÙNG ANH
Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hôm nay yêu mai có thể xa rồi
Niềm đau đớn tưởng chừng như vô tận
Bỗng có ngày thay thế một niềm vui
Chẳng có gì quan trọng lắm đâu
Như không khí, như mầu xanh lá cỏ
Nhiều đến mức tưởng chừng như chẳng có
Trước cuộc đời rộng lớn mênh mang
Nhưng lúc này anh ở bên em
Niềm vui sướng trong ta là có thật
Như chiếc áo trên tường, như trang sách
Như chùm hoa mở cánh trước trước hiên nhà
Em hiểu rằng mỗi lúc đi xa
Tình anh đối với em là xứ sở
Là bóng rợp trên con đường nắng lửa
Trái cây thơm trên miền đất khô cằn
Đó Tình Yêu em muốn nói cùng anh
Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng
Lòng tốt để duy trì sự sống
Cho con người thật sự Người hơn./
NẾU NGÀY MAI EM KHÔNG LÀM THƠ NỮA
"Nếu ngày mai em không làm thơ nữa
Cuộc sống trở về bình yên
Ngày nối ngày qua dãy phố êm đềm
Không nỗi khổ không niềm vui kinh ngạc
………………………
Khát vọng anh dẫu hòa cùng sóng biển
Sóng xô bờ chẳng rộn đến tâm tư
Một ngày nào đọc lại dòng thơ

Âm điệu ấy chẳng còn vang tiếng nhạc
Chất men nào làm em choáng váng
5
Thành Viên Tuổi Học Trò
123doc.org
Gió nơi này không thổi tới nơi kia
Lời nói tâm tình trở nên nhạt nhẽo!
Nghe tiếng con tàu em không thể hiểu
Tấm lòng anh mỗi chuyến đi xa
Em cũng không còn nhớ những sân ga
Những nơi đã đi, những nơi chưa hề đến
Cũng phai dần theo những tháng năm xa
Ơi, trời xanh xin trả cho vô tận
Trời không xanh trong đáy mắt em xanh
Và trong em không thể còn anh
Nếu ngày mai em không làm thơ nữa "
TỰ HÁT
Chả dại gì em ước nó bằng vàng
Trái tim em, anh đã từng biết đấy
Anh là người coi thường của cải
Nên nếu cần anh bán nó đi ngay
Em cũng không mong nó giống mặt trời
Vì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuống
Lại mình anh với đêm dài câm lặng
Mà lòng anh xa cách với lòng em
Em trở về đúng nghĩa trái tim
Biết làm sống những hồng cầu đã chết
Biết lấy lại những gì đã mất
Biết rút gần khoảng cách của yêu tin
Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em

Biết khao khát những điều anh mơ ước
Biết xúc động qua nhiều nhận thức
Biết yêu anh và biết được anh yêu
Mùa thu nay sao bão giông nhiều
Những cửa sổ con tàu chẳng đóng
Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm
Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh
Em lo âu trước xa tắp đường mình
Trái tim đập những điều không thể nói
Trái tim đập cồn cào cơn đói
Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn
Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em
Là máu thịt, đời thường ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi
CHỈ CÓ SÓNG VÀ EM
Đã xa rồi căn phòng nhỏ của em
Nơi che chở những người thương mến nhất
Con đường nắng,dòng sông trước mặt
Chuyến phà đông. Nỗi nhớ cứ quay về
Đêm tháng năm hoa phượng nở bên hè
Trang giấy trắng bộn bề bao kí ức
Ngọn đèn khuya một mình anh thức
Nghe tin đài báo nóng lại thương con
Anh yêu ơi,hãy tha lỗi cho em
Nếu đôi lúc giận hờn anh vô cớ
Những bực dọc trong ngày vất vả
Làm anh buồn mà em có vui đâu
Chỉ riêng điều được sống cùng nhau
Niềm sung sướng với em là lớn nhất

Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào tim chẳng đập vì anh
Một trời xanh,một biển tận cùng xanh
Và gió thổi và mây bay về núi
Lời thương nhớ ngàn lần em muốn nói
Nhưng bây giờ chỉ có sóng và em
Quảng Ninh,5-1983
6