ÔN TẬP THI TỐT NGHIỆP THPT MÔN VĂN (Một số bài khó trong chương trình cơ bản)

ÔN TẬP THI TỐT NGHIỆP THPT MÔN
VĂN (Một số bài khó trong chương trình cơ bản)
THUỐC
(Lỗ Tấn)
Hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời và
nghệ thuật của tác giả Lỗ Tấn . Con đường chọn nghề của
Lỗ Tấn có gì đáng chú ý ?
Trả lời:
- Lỗ Tấn ( 1881-1936 ) tên thật là Chu Thụ Nhân , quê ở phủ
Thiệu Hưng tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc . Năm 13 tuổi ,
chứng kiến cảnh người cha lâm bệnh mà chết vì không có thuốc
, Lỗ Tấn ôm ấp nguyện vọng học nghề thuốc,để chữa bệnh cho
những người nghèo như cha mình .
- Tuổi trẻ Lỗ Tấn nhiều lần đổi nghề để tìm con đường cống
hiến cho dân tộc : nghề hàng hải , khai mỏ rồi chuyển sang
nghề y . Đang học nghành y ở Nhật , một lần xem phim ông
thấy những người Trung Quốc khoẻ mạnh hớn hở đi xem quân
Nhật chém một người Trung Quốc chống Nhật . Ông giật mình
nhận ra rằng : Chữa bệnh thể xác không quan trọng bằng chữa
bệnh tinh thần . Và thế là ông chuyển sang làm văn nghệ để
phanh phui căn bệnh tinh thần của quốc dân , lưu ý mọi người
tìm cách chạy chữa . Con đường gian nan chọn nghề của Lỗ
Tấn vừa mang đậm dấu ấn của lịch sử Trung Hoa thời cận hiện
đại vừa nói lên tâm huyết của Lỗ Tấn với dân tộc.
- Lỗ Tấn là nhà văn cách mạng lỗi lạc của Trung Quốc đầu
thế kỉ XX : “Trước Lỗ Tấn , chưa hề có Lỗ Tấn , sau Lỗ Tấn ,
có vô vàn Lỗ Tấn” (Quách Mạc Nhược ). Ông được tôn vinh là
linh hồn dân tộc . Ông chuyên vạch trần những thói hư tật xấu
của nhân dân để mọi người tìm cách chạy chữa , tự phấn đấu
vươn lên , tự cường dân tộc . Tác phẩm chính của Lỗ Tấn là
AQ chính truyện , Cố hương…

Hỏi:Hãy nêu hoàn cảnh ra đời và tóm tắt tác phẩm Thuốc
của Lỗ Tấn .
Trả lời: a-Hoàn cảnh ra đời : Truyện ngắn Thuốc của Lỗ
Tấn viết năm 1919 , đúng vào lúc cuộc vận động Ngũ Tứ
( Phong trào đấu tranh đòi tự do dân chủ của học sinh , sinh
viên Bắc Kinh ) bùng nổ.
b-Tóm tắt tác phẩm:
Một đêm mùa thu gần về sáng , Lão Hoa đem số tiền
vợ chồng dành dụm được ra pháp trường , gặp đao phủ mua
một cái bánh tẩm máu tử tù về cho thằng Thuyên ,con trai lão
ăn để chữa bệnh lao.(Mua thuốc , uống thuốc )(người kể
chuyện là lão Hoa)
Trời sáng , quán trà của vợ chồng lão Hoa đông khách
dần , mọi người bàn tán về cái chết của tử tù . Tử tù là Hạ Du ,
một người cách mạng bị xử chém vì chống Nhật . Mọi người
cho Hạ Du là thằng điên , thằng khốn nạn và khen Cụ Ba là
khôn vì đã tố cáo cháu mình để lấy tiền thưởng . Họ cũng cho
vợ chồng lão Hoa là may vì tìm được máu để tẩm bánh bao làm
thuốc (bàn về thuốc).(người kể chuyện biết tuốt)
Tiết thanh minh vào mùa xuân năm sau , bà Hoa
đi thăm mộ con ( thằng Thuyên vẫn chết vì bệnh lao dù đã ăn
bánh bao tẩm máu người). Bà gặp bà mẹ của Hạ Du .Mẹ Hạ Du
lúc đầu còn ngại ngùng , nhưng sau đó bà Hoa đã bước qua
ranh giới phân chia khu nghĩa địa dành cho dành cho người
nghèo sang khu dành cho ngưòi chết chém để an ủi mẹ Hạ Du .
Cả hai bà mẹ đều hết sức kinh ngạc khi thấy trên mộ Hạ Du có
một vòng hoa (hậu quả của thuốc). (người kể chuyện là bà Hoa
Hỏi: Em hiểu từ thuốc ở đây là nói về cái gì? . Hình
tượng chiếc bánh bao tẩm máu người mang ý nghĩa gì?.
(Nghĩa tường minh của Thuốc là chỉ phương thuốc chữa

bệnh gì ? Thuốc ở đây còn hàm ý chỉ phương thuốc chữa
những căn bệnh nào nữa?)Qua nhan đề truyện và hình
ảnh chiếc bánh bao em hãy phát biểu chủ đề truyện ngắn
“Thuốc”
Trả lời: Ý nghĩa nhan đề “Thuốc” và hình tượng chiếc
bánh bao tẩm máu người:
Nhan đề thiên truyện là Thuốc (nguyên văn là Dược) . Thuốc
ở đây chính là chiếc bánh bao tẩm máu người mà lão Hoa đã
mua về cho thằng Thuyên ăn để chữa bệnh lao.Nhan đề này có
nhiều nghĩa .
-Tầng nghĩa thứ nhất của Thuốc là nghĩa tường minh , chỉ
phương thuốc chữa bệnh lao bằng chiếc bánh bao tẩm máu
người . Đây là một phương thuốc mê tín lạc hậu tương tự như
hai vị thuốc mà ông thầy lang đã bốc cho cho bố Lỗ Tấn để
chữa bệnh phù thủng là rễ cây mía đã kinh sương ba năm và
một đôi dế đủ con đực , con cái dẫn đến cái chết của ông cụ.
-Tầng nghĩa thứ hai của Thuốc là nghĩa hàm ẩn , đó là
phương thuốc để chữa bệnh tinh thần : căn bệnh gia
trưởng , căn bệnh u mê lạc hậu về mặt khoa học của người
dân Trung Quốc . Bố mẹ thằng Thuyên vì lạc hậu và gia
trưởng đã áp đặt cho nó một phương thuốc là chiếc bánh bao
tẩm máu người dẫn đến cái chết của nó . Rồi tất cả đám người
trong quán trà cũng sai lầm như vậy. Chiếc bánh bao tẩm máu
vô hại kia đã trở thành một thứ thuốc độc vì người ta quá tin
vào nó mà không lo tìm một thứ thuốc khác .Người dân Trung
Quốc phải tỉnh giấc , không được “ngủ mê trong cái nhà hộp
bằng sắt không có cửa sổ”.
-Tầng nghĩa thứ ba của Thuốc , của chiếc bánh bao tẩm máu
người là phương thuốc nhằm chữa căn bệnh u mê lạc hậu về
mặt chính trị của người dân Trung Quốc và căn bệnh xa rời

quần chúng của người cách mạng Trung Quốc thời bấy giờ
. Máu để tẩm chiếc bánh bao là dòng máu người chiến sĩ cánh
mạng Hạ Du đã đổ xuống để giải phóng cho nhân dân . Thế mà
nhân dân lại u mê cho anh là làm giặc , là thằng điên và mua
máu anh để tẩm bánh bánh bao. Còn Hạ Du làm cách mạng cứu
nước ,cứu dân mà lại quá xa rời quần chúng để nhân dân không
hiểu anh đã đành mà mẹ anh cũng không hiểu (đỏ mặt xấu hổ
khi thăm mộ con gặp bà Hoa) còn chú anh thì tố cáo cháu để
lấy tiền thưởng.
Tóm lại: Nhan đề truyện và hình ảnh chiếc bánh bao tẩm
máu người đã thể hiện chủ đề tư tưởng tác phẩm: Lỗ Tấn đã
đau nỗi đau của dân tộc Trung Hoa thời cận đại : nhân dân
thì “ngủ say trong một cái nhà hộp bằng sắt” còn người cách
mạng thì “bôn ba trong chốn quạnh hiu”
Hỏi: Qua cảnh đám đông chen lấn ở pháp trường và
cuộc bàn luận ở quán trà, Lỗ Tấn muốn nói lên điều gì?
Trả lời: Hình ảnh đám đông quần chúng:
-Buổi sáng sớm, ở pháp trường , lão Hoa đi mua bánh bao
tẩm máu tử tù về chữa bệnh cho con thì bị một đám đông xô
đẩy nhau ào ào,chen bật lão suýt ngã.Đó là những người đi
xem hành hình nhà cách mạng Hạ Du .Đám đông này khiến ta
liên tưởng đến đám đông đi xem hành hình một người Trung
Quốc chống Nhật khiến Lỗ Tấn đi đến quyết định : Chữa bệnh
thể xác không quan trọng bằng chữa bệnh tinh thần cho quốc
dân.
-Khi trời sáng hẳn, ở quán trà đã đông khách của lão Hoa ,
Cậu Năm Gù ,Cả Khang ,người râu hoa râm…cùng bàn tán về
cái chết của Hạ Du với thái độ miệt thị. Họ cho anh là cái
“thằng khốn nạn”, “hắn điên thật rồi”.Và họ cho rằng trong cái
chết của Hạ Du có hai người gặp may . May nhất là Cụ Ba nhờ

tố cáo cháu mình nên được thưởng một số tiền lớn mà gia đình
khỏi bị liên luỵ, còn lão Hoa thì có máu Hạ Du để chấm bánh
bao làm thuốc chữa bệnh cho thằng Thuyên.
Tóm lại, qua hai sự việc trên,và bằng ngôn ngữ của người
kể chuyện , ta thấy đám đông quần chúng thật là mê muội.
Sự hiểu biết và thái độ của họ về những vấn đề của đất
nước,về bệnh tật ,về cuộc đời còn quá hạn chế.Nói như Lỗ Tấn
thì họ đang “ngủ quên trong một cái nhà hộp bằng sắt không có
cửa sổ” .Phải làm thế nào đó để thức tỉnh họ.Ta cũng thấy nhân
vật Hạ Du là một người yêu nước nhưng anh cũng thật cô đơn .
Hỏi: Hình tượng người cách mạng Hạ Du hiện lên
như thế nào?Qua hình tượng nhân vật Hạ Du ,Lỗ Tấn
muốn nói lên điều gì?
Trả lời: Nhân vật Hạ Du không xuất hiện trực tiếp trong
tác phẩm mà được giới thiệu thông qua các nhân vật khác và
qua thái độ của người kể chuyện .
Hạ Du là một người yêu nước , một nhà cách mạng
tiên phong , dũng cảm xả thân vì nghĩa lớn.
Nhưng anh rất cô đơn ,không ai hiểu anh kể cả mẹ
anh .Anh đã đổ máu vì quần chúng thế mà họ lại lấy máu anh
để tẩm bánh bao chữa bệnh lao.
Hạ Du chính là hình ảnh tượng trưng của cuộc cách
mạng Tân Hợi, một cuộc cách mạng góp phần đánh đổ chế độ
phong kiến Trung Quốc nhưng lại xa rời quần chúng nên thất
bại.Qua hình tượng Hạ Du ,Lỗ Tấn muốn bày tỏ lòng kính
trọng với cuộc cách mạng này.
Hỏi: Thời gian nghệ thuật của truyện tiến triển như thế
nào? Nó thể hiện điều gì?
Trả lời:-Thời gian nghệ thuật của truyện tiến triển từ
mùa thu Hạ Du bị hành hình đến mùa xuân trong tiết thanh

minh năm sau lúc hai bà mẹ đi thăm mộ con.Cái chết của hai
người con cũng như chiếc lá rời cành để tích nhựa cho một
mùa xuân hi vọng. .Thời gian nghệ thuật đã thể hiện mạch
suy tư lạc quan của tác giả.
Hỏi: Hình ảnh con đường mòn trong nghĩa địa có ý
nghĩa gì?
-Trả lời: Nghĩa địa của làng mộ dày khít như bánh bao nhà
giàu ngày mừng thọ ,có một con đường mòn ở giữa chia làm
hai:Nghĩa địa người chết chém phía bên trái nghĩa địa người
nghèo phía bên phải .Con đường mòn là biểu tượng cho một
tập quán xấu đã trở thành thói quen.Hai bà mẹ đã bước qua con
đường mòn để đến gặp nhau vì đồng cảm ở tình thương con sâu
sắc.
Hỏi: Tìm hiểu ý nghĩa của hình tượng vòng hoa trên
mộ Hạ Du?Câu nói của bà mẹ “Thế này là thế nào hàm
chứa điêù gì?”
Trả lời: Cả hai bà mẹ cùng rất kinh ngạc khi thấy trên mộ
Hạ Du có một vòng hoa : “hoa trắng hoa hồng nằm khoanh
trên nấm mộ khum khum”.Bà mẹ Hạ Du cứ lẩm bẩm câu hỏi
“Thế này là thế nào?”.Câu hỏi vừa hàm chứa sự sửng sốt ,vừa
ẩn giấu niềm vui vì có người đã hiểu con mình .Đồng thời đã là
câu hỏi thì đòi hỏi có câu trả lời. Việc làm của Hạ Du đã khiến
mọi người phải suy nghĩ một cách nghiêm túc.Với vòng hoa,
Lỗ Tấn đã bày tỏ sự trân trọng và tiếc thương đối với người
chiến sĩ cách mạng tiên phong.
Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện ngắn,em hãy
nêu đặc sắc nghệ thuật của truyện.
Trả lời: -Truyện có lối viết cô đọng, súc tích ,giàu hình ảnh
mang ý nghĩa biểu tượng (chiếc bánh bao tẩm máu,vòng
hoa,con đường mòn…)

-Cách xây dựng nhân vật cũng rất đặc biệt: không đặt
nhân vật cách mạng vào vị trí chủ yếu mà đặt ở tuyến ngầm
phía sau nhân vật đám đông để khắc hoạ chủ đề thức tỉnh quần
chúng của truyện.
-Cách kể chuyện theo ngôi thứ ba truyền thống nhưng
nhiều đoạn đã chuyển điểm nhìn trần thuật sang nhân vật làm
cho truyện sinh động và giàu chất trữ tình hơn.
Hỏi: Em hãy tổng kết những kiến thức cơ bản về tác
phẩm? (Phần ghi nhớ SGK)
. Trả lời:Lỗ Tấn được tôn vinh là “linh hồn dân tộc”vì
nhà văn đã đau nỗi đau của dân tộc Trung Hoa thời cận đai. :
“nhân dân thì ngủ say trong một cái nhà hộp bằng sắt”, còn
người cách mạng thì “bôn ba trong chốn quạnh hiu”.
. Cô đọng và súc tích, Thuốc là một truyện ngắn mang kích
thước của một truyện dài.
SỐ PHẬN CON NGƯỜI
(Sô-lô-khôp, trích)
Hỏi:: Em hãy cho biết cuộc đời đã ảnh hưởng đến sự
nghiệp văn chương của tác giả Sô-lô-khốp như thế nào?
Nêu hoàn cảnh ra đời và tóm tắt tác phẩm Số phận con
người?
Trả lời:M.A.Sôlôkhôp (1905-1984)là nhà văn Nga lỗi
lạc.Ông sinh ra và lớn lên ở tỉnh Rôxtôp thuộc vùng thảo
nguyên sông Đông và gắn bó với vùng đất trù phú đậm bản sắc
văn hoá của người cô dắc này trong những bước chuyển mình
đau đớn và phức tạp của lịch sử.Chưa được 17 tuổi nhưng trong
nội chiến Sô-lô-khôp đã làm thư kí uỷ ban xã,xoá nạn mù
chữ,trưng thu lương thực chống đói…Năm 17 tuổi,ông lên
Mat-xcơ-va làm nhiều nghề vất vả như đập đá ,khuân vác ,kế
toán để thực hiện giấc mơ viết văn.Năm 21 tuổi, Sôlôkhôp đã

có hai tập truyện ngắn viết về vùng sông Đông là Truyện sông
Đông và Thảo nguyên xanh. Năm 22 tuôỉ , Sôlôkhôp trở về quê
và bắt đầu viết bộ tiểu thuyết sử thi 4 tập Sông Đông êm
đềm.Bộ tiểu thuyết hoàn thành năm 1940 lúc Sôlôkhôp 35 tuổi
và ngay lập tức được tặng giải thưởng quốc gia.
-Chiến tranh vệ quốc chống phát xít Đức bùng nổ,Sôlôkhôp
tham gia với tư cách là phóng viên chiến tranh theo sát Hồng
quân trên nhiều mặt trận. Sau chiến tranh,ông lại lăn mình vào
những hoạt động xã hội ở địa phương .Vốn sống ấy giúp ông
viết thành công tác phẩm Số phận con người thể hiện cách nhìn
về cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện ,chân thực.
-Nét nổi bật trong phong cách nghệ thuật của Sôcôlốplà viết
đúng sự thật dù đôi khi sự thật đó khắc nghiệt, cay đắng.Ông
coi sứ mạng cao cả nhất của nghệ thuật là ca ngợi nhân dân .Do
những cống hiến nghệ thuật to lớn, năm 1965,Sôlôkhôp được
nhận giải Noben về văn học.
2- Tác phẩm:
a-Hoàn cảnh ra đời :
Truyện ngắn Số phận con người của Sôlôkhốp hoàn
thành năm 1957 mở ra một chân trời mới cho văn học Nga, thể
hiện cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện
,chân thực.
b-Tóm tắt tác phẩm:
Xôcôlốp là một chiến sĩ Hồng quân Liên xô từng tham
gia nội chiến. Cha mẹ, anh chị của anh đều chết trong nạn
đói.Xôcôlốp trải qua nhiều nghề để kiếm sống .Rồi anh có vợ,
có ba con và xây được một ngôi nhà ,sống hạnh phúc.
Khi chiến tranh vệ quốc chống phát xít bùng nổ, anh ra
trận .Chiến đấu chừng một năm,anh bị thương hai lần rồi bị bắt
làm tù binh,bị đoạ đày trong các trại tập trung của phát xít

Đức.Năm 1944,bọn phát xít Đức thua to,phải dùng cả tù binh
làm lái xe.Xôcôlốp đã cướp xe,bắt sống tên thiếu tá phát xít,
trốn thoát.Về tới đợn vị,anh mới hay tin ngôi nhà anh bị bom
phát xít nổ tan tành,vợ và hai con gái bị bom giết hại.Niềm hi
vọng cuối cùng của anh là đứa con trai bây giờ đã là một đại uý
pháo binh nhưng rồi nó cũng hi sinh ngay trong ngày chiến
thắng.
Chiến tranh kết thúc ,Xôcôlôp giải ngũ. Anh không về
quê hương mà đến ở nhờ nhà một người bạn và làm nghề lái xe
để kiếm sống. Ở đây,anh đã nhận Vania, một đứa bé mồ côi
năm tuổi làm con nuôi.Việc chăm sóc bé tuy vất vả nhưng có
nó anh mới thấy hạnh phúc .Trái tim rệu rã của anh dường như
êm dịu lại.Còn bé Vania tưởng tìm được bố ruột của mình nên
quấn quít bên bố không rời.Trong một lần lái xe,anh va phải
một con bò và bị tước bằng lái. Hai bố con lại dắt nhau đi nơi
khác kiếm sống.Bé Vania hồn nhiên vô tư còn anh phải gượng
chống chọi với nỗi đau buồn và bệnh tim để sống và làm chỗ
dựa cho chú bé.
Hỏi:Hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật An-đrây Xô-
cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé
Vania được miêu tả như thế nào.
Trả lời: Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lôp sau
khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Vania :
-Hoàn cảnh của Xôcôlốp khi chiến tranh kết thúc thật bi đát:
Vợ và hai con gái bị bom phát xít giết hại ,ngôi nhà êm ấm xưa
kia nay chỉ còn là một hố bom. Niềm vui sướng và niềm hi
vọng cuối cùng của anh là đứa con trai đang là sĩ quan pháo
binh cũng hi sinh ngay trong ngày chiến thắng. Anh thấy như
trong con người mình “có cái gì đó vỡ tung ra”, anh sống như
người mất hồn. Bản thân anh lại đã hai lần bị thương ,bị đày

đoạ trong trại tập trung của phát xít,bây giờ lại còn bị bệnh tim
hành hạ.
-Trước nỗi đau thể xác và tinh thần quá lớn như thế nên điều
dễ hiểu là anh đã quen với việc mượn rượu giải sầu. Sự tuyệt
vọng và nỗi cô đơn rất dễ đẩy anh đến vực thẳm của sự nghiện
rượu và chán đời nếu không có nghị lực. Biểu dương nhân
dân anh hùng nhưng Sôlôkhôp cũng đã không ngần ngại khi
nói đến cái giá rất đắt của chiến thắng, đến nỗi đau tột cùng
của con người do chiến tranh gây ra.
Việc Xô-cô-lôp nhận bé Vania làm con nuôi đã tác
động lớn lao đến hai cha con như thế nào
Việc Xôcôlốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi đã có tác
động mạnh mẽ và lớn lao đến hai cha con .Trước khi gặp
Xôcôlốp,bé Vania là một chú bé mồ côi không nơi nương tựa,
ai cho gì thì ăn nấy , bạ đâu ngủ đó. Trong cái nhìn của
Xôcôlốp thì “…thằng bé rách bươm xơ mướp.Mặt mũi thì bê
bết nước dưa hấu ,lem luốc bụi bặm,bẩn như ma lem ,đầu tóc
rối bù nhưng cặp mắt - cứ như những ngôi sao sáng ngời sau
trận mưa đêm!”.Những chi tiết nghệ thuật trên được chọn lọc
để bộc lộ sự xót thương và lòng yêu mến của Xôcôlốp đối với
chú bé.
Khi nghe tin bố mẹ nó đều chết trong chiến tranh,những
giọt nước mắt nóng hổi sôi lên trong mắt Xôcôlốp và lập tức
anh quyết định sẽ nhận chú bé làm con. “Ngay lúc ấy tâm hồn
tôi bỗng nhẹ nhõm và bừng sáng lên”.Phút giây hạnh phúc bất
ngờ khiến cả hai đều choáng váng : “Nó áp sát vào người tôi ,
toàn thân cứ run lên như ngọn cỏ trước gió .Còn mắt tôi thì cứ
mờ đi ,cả người cũng run lên ,hai bàn tay lẩy bẩy…”. Bé Vania
vô cùng hạnh phúc vì tưởng đã tìm lại được người cha ruột
của mình còn anh trước hoàn cảnh ấy ,lòng nhân hậu đã

giúp anh quên nỗi đau riêng để lo cho nó. Đêm đêm ,khi
ngắm nhìn nó ngủ, thơm mái tóc xù của nó ,anh thấy trái tim
mình êm dịu lại.Từ nay, anh đã có người để chăm sóc yêu
thương và để được yêu thương.Lòng nhân hậu đã giúp Xôcôlôp
vơi bớt nỗi đau riêng và có lí do để tiếp tục sống bởi bé Vania
còn khổ hơn anh vì quá nhỏ.
Hỏi: Xô-cô-lôp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế
nào (khó khăn trong đời thường,chiêm bao ám ảnh và nỗi
đau khôn nguôi)?
Trả lời:Hai con người cô đơn côi cút đã vượt qua số
phận bi kịch của chính mình nhờ biết nương dựa vào nhau,
tìm đến và sưởi ấm cho nhau.Nhưng nỗi đau của Xôcôlốp là
nỗi đau quá lớn, không thể nào nguôi quên được.Đêm nào anh
cũng chiêm bao thấy những người thân đã quá cố và thức giấc
dậy thì thấy gối đẫm nước mắt…Cuộc mưu sinh của hai cha
con cũng gặp nhiều vất vả khó khăn,vì vô tình va phải một con
bò,anh bị tước bằng lái xe,hai cha con lại phải dắt díu nhau đi
nơi khác kiếm sống. Bé Vania cứ hồn nhiên ngây thơ còn anh
phải gượng che giấu bệnh tim và nỗi đau để tiếp tục sống và
làm chỗ dựa cho chú bé.Chính lòng nhân hậu và bản lĩnh
kiên cường đã giúp Xôcôlốp vượt lên nỗi đau và sự cô đơn
của mình để tiếp tục sống và làm chỗ dựa cho bé Vania
Không ngừng vươn lên trong ý thức nhưng vết thương lòng
của Xôcôlôp khó có thể hàn gắn được. Đó chính là bi kịch của
Xôcôlốp,và cũng là tính chân thật của số phận con người sau
chiến tranh.
Hỏi:Qua đoạn trích, Sô-lô-khôp nghĩ gì về số phận con
người ? Ý nghĩa của việc hai cha con Xôcôlốp nương tựa vào
nhau?
Trả lời:Qua đoạn trích, Sôlôkhôp cho thấy số phận

con người gặp rất nhiều bất hạnh,nỗi đau và sự mất
mát.Theo ông,con người cần phải biết dựa vào nhau để có
hạnh phúc Hai cha con Xôcôlốp đã tìm đến với nhau ,những
người bạn đã giúp đỡ Xôcôlôp đã nói lên quan điểm đó. Đó
cũng là niềm tin và hy vọng ở hạnh phúc con người của
Sôlôkhôp , một quan điểm có tính nhân văn sâu sắc.
Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện, em hãy chỉ ra
đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích.(Tìm cái mới của truyện
ngắn Số phận con người trong việc miêu tả cuộc chiến tranh vệ
quốc của nhân dân Liên xô.Cốt truyện và chi tiết thể hiện
phong cách nghệ thuật của Sôlôkhôp như thế nào?Nhân vật
trong tác phẩm là những người bình thường hay vĩ đại.?Hãy
tưởng tượng về cuộc sống tương lai của hai bố con.)
Trả lời: Đặc sắc nghệ thuật:
Cách kể chuyện:Truyện ngắn Số phận con người được xây
dựng theo lối truyện lồng trong truyện.Ở đây có hai người kể
chuyện.Người thứ nhất là Xôcôlốp, nhân vật chính; người thứ
hai là tác giả.Thái độ của người kể chuyện là đồng cảm sâu sắc
với nhân vật chính ,xúc động mãnh liệt trước số phận nhân vật
này tạo nên chất trữ tình sâu sắc của tác phẩm.Truyện cũng có
một đoạn trữ tình ngoại đề ở phần cuối bày tỏ sự đồng cảm
,lòng tin tưởng và sự khâm phục của tác giả đối với một tính
cách Nga kiên cường và nhân hậu. Nhà văn tin tưởng vào một
thế hệ tương lai qua hình ảnh chú bé Vania :Thiết nghĩ rằngcon
người Nga đó,con người có ý chí kiên cường sẽ đứng vững
được và sống bên cạnh bố ,chú bé kia một khi lớn lên sẽ đương
đầu với mọi thử thách.Đó cũng là lời nhắc nhở ,kêu gọi sự quan
tâm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân sau chiến
tranh.Cách kể chuyện này tạo ra một phương thức miêu tả lịch
sử mới:Lịch sử trong mối quan hệ mật thiết với số phận cá

nhân.
Cốt truyện và chi tiết cũng thể hiện rõ bút pháp hiện
thực táo bạo của Sôlôkhôp , tôn trọng tính chân thật.Tác
phẩm không tô hồng hiện thực bằng lối kết thúc có hậu mà báo
trước vô vàn khó khăn trở ngại mà con người phải vượt qua
trên con đường tìm kiếm hạnh phúc. Sôlôkhốp đã miêu tả chiến
tranh trong bộ mặt thật của nó, trong “đau khổ ,chết chóc , máu
me” (Lời L.Tôn-Xtôi),thể hiện một cách nhìn mới, cách mô tả
mới hiện thực cuộc sống sau chiến tranh.Tác giả đã sáng tạo
nhiều tình huống nghệ thuật,nhiều chi tiết tình tiết cảm động để
khám phá chiều sâu tính cách nhân vật (cảnh nhận con, những
giọt nước mắt của vợ người bạn, giấc ngủ của bé Vania…)
Nhân vật trong tác phẩm là những con người bình thường,
thậm chí nhỏ bé với tất cả các quan hệ phức tạp đa dạng tiêu
biểu cho số phận con người trong chiến tranh.Tác giả ví hai cha
con Sôcôlốp là “ hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị …
bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ”.Hoàn cảnh
đau khổ ghê gớm của Xôcôlốp đã làm nổi bật tâm hồn nhân hậu
và tính cách kiên cường của anh.Đó là những con người bình
thường mà vĩ đại ,hình ảnhcủa nhân dân Nga.
Hỏi:Qua tìm hiểu đoạn trích, hãy rút ra chủ đề, nhắc lại
phần ghi nhớ trong SGK.
Trả lời: Chủ đề:
Qua tác phẩm,với một dung lượng không lớn , Sôlôkhốp đã
khám phá chiều sâu chiến công hiển hách của nhân dân Xô viết
trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại với tất cả những khó
khăn tưởng chừng như không vượt qua được. Và trong hoàn
cảnh ấy ,tác giả ca ngợi bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của
con người Xô viết.Đó cũng là lời nhắc nhở ,kêu gọi sự quan
tâm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân sau chiến

tranh.
GHI NHỚ
-Bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô-Viết.
-Sô-lô-khốp là nhà văn dũng cảm khám phá sự thật.
ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ
(Hê-minh-uê ,Trích)
Hỏi: Em hãy cho biết những nét chính về cuộc đời và sự
nghiệp văn chương của tác giả Hê-minh –uê ?:
Trả lời
:a.Cuộc đời: Ơ-nít Hê-minh-uê(1899-!961) sinh tại bang
Ilinoi trong một gia đình trí thức. Sau khi tốt nghiệp trung
học ,ông đi làm phóng viên.Năm 19 tuổi ,ông tham gia Chiến
tranh thế giới thứ nhất ở chiến trường Italia sau đó bị thương và
trở về Hoa Kì. Ông thất vọng về xã hội đương thời,tự nhận
mình thuộc thế hệ mất mát, không hoà nhập vào cuộc sống
đương thời và đi tìm bình yên trong men rượu và tình yêu, Hê-
minh-uê sang Pháp ,vừa làm báo vừa bắt đầu sáng tác.Năm
1926,ông cho ra đời tiểu thuyết Mặt trời vẫn mọc và thật sự nổi
tiếng trên văn đàn.
b-Sự nghiệp sáng tác:
Hê-minh-uê là nhà văn Mĩ đã để lại dấu ấn sâu sắc trong
văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lôí viết
truyện,tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới nói
chung với lối viết kiệm lời ,kiệm cảm xúc ,…Ông đề ra nguyên
lí sáng tác: coi tác phẩm nghệ thuật như một tảng băng trôi
,người đọc tự khám phá phần chìm để thấy được ý nghĩa và giá
trị của tác phẩm. Hê-minh-uê dù viết về đề tài gì, châu phi hay
châu Mĩ ,ông đều nhằm mục đích “viết một áng văn xuối đơn
giản và trung thực về con người”
Tác phẩm: Ông để lại một số lượng tác phẩm khá đồ sộ

gổm truyện ngắn,tiểu thuyết, thơ ,hồi kí,ghi chép…Nôỉ tiếng
nhất là các tác phẩm : Giã từ vũ khí, Chuông nguyện hồn
ai,Ông già và biển cả…
Hê-minh -uê được nhận giải thưởng Pu-lit-dơ (1953) và giải
No-ben văn học năm 1954.
Hỏi: Hãy nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, tóm
tắt và nêu sơ lược giá trị tác phẩm, vị trí đoạn trích
Trả lời:
a-Hoàn cảnh ra đời :
Năm 1952, sau gần 10 năm sống ở Cu-ba,Hê-minh-uê
cho ra đời tác phẩm Ông già và biển cả .Bối cảnh của tác phẩm
là ngôi làng chài yên ả bên cảng La-ha-ba-na. Một thuỷ thủ trên
con tàu của ông được xem là nguyên mẫu của Xan-ti-a-go
.Trước khi được in thành sách, truyện đã được đăng trên tạp chí
Đời sống.
b-Tóm tắt tác phẩm:
Truyện kể lại ba ngày hai đêm ra khơi đánh cá của ông
lão Xantiagô.Một con cá kiếm lớn đã cắn câu và lôi thuyền ông
lão ra biển khơi xa. Chỉ một mình ông lão trong khung cảnh
mênh mông trời biển ,ông chuyện trò với mây nước ,chim cá ,
ghì chặt sợi dây câu,đuôỉ theo con cá lớn và chiến thắng được
nó .Rồi ông lại phải chiến đấu với đàn cá mập xông vào xâu xé
con cá kiếm . Rốt cục, ông vào bờ đau đớn mệt mỏi rã rời còn
con cá kiếm chỉ còn là một bộ xương to tướng và trơ trụi.
c-Giá tri tác phẩm:
Thời gian ,nhân vật dường như thu hẹp đến mức cực hạn
,nhưng câu chuyện cực kì đơn giản ấy lại gợi nhiều tầng ý
nghĩa cho người đọc : một cuộc tìm kiếm con cá lớn nhất ,đẹp
nhất đời; hành trình nhọc nhằn và dũng cảm của người lao động
trong một xã hội vô hình ; thể nghiệm thành công và thất bại

của người nghệ sĩ đơn độc khi theo đuổi ước mơ sáng tạo rồi
trình bày nó ra trước mắt người đời; mối liên hệ giữa con người
với thiên nhiên…Tác phẩm được viết theo nguyên lí coi tác
phẩm nghệ thuật như một “tảng băng trôi”
d-Vị trí đoạn trích: Ở gần cuôí truyện , kể lại việc ông lão
Xantiagô đuôỉ theo và bắt được con cá kiếm.Lúc này ông lão và
con cá đều gần kiệt sức sau hai ngày đêm đuổi bắt trên biển
khơi
. Hỏi: Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm
được nhắc đi nhắc lại trong đoạn văn gợi lên những đặc
điểm gì về cuộc đấu giữa ông lão và con cá kiếm (đặc
điểm ,phong độ ,tư thế…)?
Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm được nhắc đi
nhắc lại trong đoạn văn gợi lên những cố gắng cuối cùng
nhưng hết sức mãnh liệt của con cá để thoát khỏi sự níu kéo
bủa vây của người ngư phủ .Nó cũng dũng cảm kiên cường
không kém đối thủ của mình.Những vòng lượn cũng gợi lên
hình ảnh một ngư phủ lành nghề vì Xantiagô chưa thể nhìn
thấy con cá mà đã có thể đoán biết nó qua bằng nỗi đau đớn ở
hai bàn tay( xúc giác )và con mắt từng trải ( thị giác) khi nhìn
những vòng lượn của con cá và níu giữ nó.
Hỏi: ảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những
giác quan nào của ông lão ?.Chứng minh rằng những giác
quan này gợi một sự tiếp nhận từ xa đến gần , từ bộ phận
đến toàn thể?
Trả lời:Cảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những
cảm nhận về thị giác và xúc giác của ông lão. Những giác
quan này gợi một sự cảm nhận từ xa đến gần , từ bộ phận
đến toàn thể, ngày càng mãnh liệt và trực tiếp hơn. Ông lão
thoạt tiên chỉ nhìn thấy từng bộ phận (cái đuôi , thân hình, cánh

vi, bộ vây …) của con cá rồi mới thấy toàn bộ con cá với tầm
vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó.Đường lượn của con cá
cũng từ xa cho đến gần , mõm nó gần chạm vào mạn thuyền và
đôi bàn tay của ông lão ngày càng đau đớn hơn khi phải ghì sợi
dây câu kéo nó.
Hỏi: Hãy phát hiện thêm một lớp ý nghĩa mới : Phải
chăng ông lão chỉ cảm nhận đối tượng bằng giác quan của
một người đi săn , một kẻ chỉ nhằm tiêu diệt đối thủ của
mình ? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ có một cảm nhận
khác lạ ở đây , từ đó nhận xét về mối quan hệ giữa ông lão
và con cá kiếm?.
Trả lời:Sự cảm nhận của ông lão đối với con cá kiếm
không chỉ dừng lại ở mức độ của một người đi săn đối với con
mồi của mình mà còn cao hơn nữa là sự cảm thông bộc lộ ở
những lời đối thoại của ông lão với con cá . Những lời lẽ và ý
nghĩ này đã biến con cá thành một nhân vật có linh hồn.
- Những lời đối thoại cho ta thấy mối quan hệ giữa con cá
và ông lão là quan hệ giữa người đi câu với con cá câu được ;
quan hệ giữa hai kì phùng địch thủ ngang hàng ,cân sức cân tài,
cả hai đều phải nỗ lực hết mình ; và còn là quan hệ giữa con
người với thiên nhiên…Trong quan hệ với con người, thiên
nhiên vừa là bạn ,vừa là đối thủ…
Hỏi: :So sánh hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi
ông lão chiếm được nó.điều này gợi cho anh chị suy nghĩ
gì? Vì sao có thể coi cá kiếm như một biểu tượng?
Trả lời:Hình ảnh con cá kiếm trước khi ông lão chiếm
được nó thật là đẹp. Vẻ đẹp của nó được miêu tả trực tiếp từ xa
cho đến gần , từ cảm nhận trực tiếp đến cảm nhận gián tiếp .Nó
bình tĩnh ,cao thượng, hùng dũng ,duyên dáng…trong mắt ông
lão. Sự xuất hiện lần cuối cùng của nó thật ấn tượng : Tung

mình lên không trung khi đã mang cái trong mình cái chết Nó
là biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên ,là biểu tượng cho vẻ
đẹp của ước mơ khát vọng kì vọng của con người.Nhưng khi
ông lão chiếm được nó thì da cá chuyển từ màu tía ánh bạc sang
màu trắng bạc , và nó nắm ườn mình trên biển…Phải chăng đó
chính là sự chuyển biến từ hình ảnh ước mơ sang hiện thực- nó
không còn xa vời khó nắm bắt và chính vì thế mà không còn
đẹp đẽ ,huy hoàng như trước.
Tóm lại: Qua đoạn trích ta thấy:
-Hình ảnh con cá kiếm đẹp đẽ ,to lớn , mạnh mẽ ,khôn
ngoan , cao thượng…biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên và
mơ ước của con người.
-Hình ảnh ông lão Xan-ti-a-go quật cường ,người chiến
thắng con cá kiếm bằng kĩ năng nghề nghiệp điêu luyện và một
quyết tâm không gì lay chuyển nổi biêủ tượng cho hành trình
gian khổ của con người để biến ước mơ thành hiện thực
Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện, em hãy chỉ
ra đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích.
Trả lời:-Cách kể chuyện:Tác giả có cách kể chuyện
độc đáo kết hợp nhuần nhuyễn giữa lời văn kể và lời văn miêu
tả cảnh vật, miêu tả đối thoại và độc thoại nội tâm. Nhà văn đã
42 lần sử dụng cụm từ “ông lão (lão) nghĩ” , “ông lão (lão)
nói” như dấu hiệu của độc thoại nội tâm để khẳng định Xan-ti-
a-go là người biết phân tích tình hình, tự động viên mình. Từ đó
chân dung tinh thần ông lão hiện lên rõ nét và sức hấp dẫn của
đoạn trích vì thế cũng được tăng lên.
-Nhân vật: Thành công trong việc khắc hoạ chân dung nhân
vật qua cảm giác .Đó là cảm giác về sức khoẻ và cảm giác về
việc khuất phục con cá kiếm. Ông lão dùng cảm giác để đo độ
sâu của nước ,đo phản ứng của con cá, từ đó có những đối sách

hợp lí.Nhà văn đã dùng ngôn ngữ kể và ngôn ngữ nhân vật để
khắc hoạ điều này.
-Cách viết của Hê-minh-uê thật giản dị ,nhiều chỗ tưởng như
lỏng mà lại rất chặt chẽ. Văn của ông có nhiều khoảng trống
nhiều hình tượng mang tính đa nghĩa , sự dụng nhiều độc thoại
nội tâm. Đó chính là biểu hiện của nguyên lí tảng băng trôi.
Hỏi: Hãy phát biểu chủ đề và tổng kết đoạn trích?
Trả lời:Chủ đề : Thông qua hình ảnh ông lão Xantiagô
quật cường,người chiến thắng con cá kiếm to lớn và đẹp đẽ
bằng kĩ năng nghề nghiệp điêu luyện, Hê-minh-uê gửi gắm một
thông điệp : trong bất kì hoàn cảnh nào “ con người có thể bị
tiêu diệt chứ không thể bị đánh bại”
_TỔNG KẾT:
Hình ảnh ông lão đánh cá đơn độc dũng cảm săn đuổi con
các lớn nhất đời là một biểu tượng về vẻ đẹp của ước mơ và
hành trình gian khổ của con người để biến ước mơ thành hiện
thực.
Sự chuyển hoá từ bức tranh với những nét trần trụi , chân
thực, giản dị sang một lớp nghĩa hàm ẩn rộng lớn – đó chính là
phong cách của Hê-minh-uê và cũng là sự thể hiện nguyên lí
sáng tác của ông: tác phẩm nghệ thuật như một “tảng băng
trôi”
HỒN TRƯƠNG BA , DA HÀNG THỊT (Trích)
(LƯU QUANG VŨ)
Hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời
và nghệ thuật của tác giả Lưu Quang Vũ . Hoàn cảnh ra
đời , tóm tắt tác phẩm và vị trí đoạn trích ?
Trả lời: 1- Tác giả :
- Lưu Quang Vũ (1948-1988) quê gốc ở Đà Nẵng,sinh ở Phú
Thọ trong một gia đình trí thức

+Từ 1965-1970 (17-22 tuổi) vào bộ đội và được biết đến
như một nhà thơ tài năng đầy hứa hẹn.
+Từ 1970-1978 (22-30 tuổi) xuất ngũ làm nhiều nghề để
mưu sinh.
+Từ 1978-1988 (30-40 tuổi) làm biên tập viên tạp chí Sân
khấu ,bắt đầu sáng tác kịch và trở thành một hiện tượng đặc biệt
của kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX với những
vở kịch đặc sắc như :Lời thề thứ 9, Lời nói dối cuối cùng, Nàng
Xi-ta, Tôi và chúng ta, Hồn Trương Ba, da hàng thịt…
-Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài :làm thơ, vẽ tranh, viết
truyện ,viết tiểu luận…Rất nhiều bài thơ của Lưu Quang Vũ
được bạn đọc yêu thích :Tiếng Việt, Bầy ong trong đêm sâu…
nhưng kịch là lĩnh vực thành công nhất của ông. Ông là một
trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam
hiện đại.
-Năm 2000, Lưu Quang Vũ được tặng giải thưởng Hồ Chí
Minh về văn học nghệ thuật
2- Tác phẩm: