VĂN MẪU Lão Hạc của NAM CAO

Lão Hạc (Nam Cao)
Tác phẩm viết 1943 - khi ấy Nam Cao cũng đang
phải chịu cảnh sống cùng cực của người dân dới
chế độ PK, ông hiểu hơn ai hết những khốn cùng,
những cay đắng của người nông dân. Đọc Lão Hạc,
ta thấy đc bức tranh thu nhỏ của XHVN trước
CMT8 với sự bần cùng hoá của bao kiếp người.
Bằng ngòi bút hiện thực, bằng tài năng miêu tả diễn
biến tâm trạng, Nam Cao đã xây dựng thành công
nhân vật Lão Hạc.
* Lão Hạc là người nông dân lao động nghèo khổ,
bất hạnh:
- Lão sống trong tuổi già cô đơn đầy lo nghĩ.
Cả đời làm lụng vvất vả, vợ chồng lão cũng tậu đc
mảnh vườn, nhưng mảnh vườn ấy cũng không giúp
lão lo đc h.phúc cho con. Đứa con trai duy nhất của
lão đã có người yêu- chúng rất mến nhau, nhưng
tiền thách cưới quá nặng, mất " cứng đến 200 bạc.
Lão không lo đc". Tục lệ cưới xin lạc hậu, lão
không làm tròn bổn phận của người cha. Nỗi đau
ấy luôn dày vò lão
Phẫn chí, anh con trai bỏ đi phu đồn điền cao su để
lão sống một mình. Lão xót xa cay đắng khi nhận
ra đưa con cứ tuột đần khỏi tay mình" hình của nó
người ta chụp, ảnh của nó người ta giữ., nó là
người của người ta rồi chứ đâu còn là con của tôi
nữa". Và từ đấy lão sống một mình, bầu bạn với lão
chỉ có con vàng. Vợ chết, con đi xa, lão cô đơn làm
sao. Đến ông giáo cũng cảm nhậnđc nỗi cô đơn của
lão "già rồi mà ngày cũng như đêm, suốt ngày chỉ
thui thủi một mình thì ai mà chả phải buồn". ấy vậy

mà lão cũng phải bán con Vàng, bán nguồn an ủi
động viên, bán người bạn. Giá như ta biết quá trình
tính toán, cân nhắc từng bữa ăn của chó, của người,
biết đc bao lần lão Hạc đã sang kể cho ông giáo
nghe việc mình bán con Vàng, ta mới thấy đc lão
đã day dứt, trăn trở, khổ đau thế nào
- Cuộc sống của lão càng ngày càng túng thiếu chật
vật.
Già rồi, đến tuổi vui thú điền viên, đc con cháu
phụng dưỡng mà lão vẫn phải đi làm thuê làm
mướn để kiếm sống. Nhưng ốm đau không chừa
lão. Lão đã ốm một trận thừa chết thiếu sống đến
hơn tháng trời. Làng lại mất vé sợi, người khoẻ
mạnh tranh hết việc, ai thuê người già lão, yếu đau.
Lão thất nghiệp, lão sống bằng cái gì đây. không
thể tiêu vào tiền của con, lão" chế tạo đc món gì, ăn
món ấy", khi bữa trai bữa ốc, khi củ khoai củ dáy.
Bữa ăn súi só đắp đổi qua ngày. Cuộc sống đã khổ
ngày càng khổ hơn, bế tắc hơn.
- Lão sống khốn khổ như vậy mà có người vẫn
không hiểu lão.
Vợ ông giáo không phải là người xấu. C.sống cũng
khốn khó, nhưng khi thấy chồng giúp lão thì chị
cũng khó chịu" Cho lão chết. Ai bảo lão có tiền mà
chịu khổ" Trong con mắt của chị, lão là người keo
kiệt bủn xỉn, keo kiệt bủn xỉn với ngay chính bản
thân mình, keo kiệt đến gàn dở. Còn Binh Tư - kẻ
sống bằng nghề trộm cắp cũng coi thường lão" Lão
làm bộ đấy. Lão tẩm mgẩm thế thôi chứ ghê ra
phết" Binh Tư như tìm đc một đồng minh. Trong

con mắt của Binh Tư, lão chỉ là kẻ sống bất lương
núp dưới bộ mặt đạo đức giả. Mỗi người một cách
nhìn khác nhau, nhưng rõ ràng lão trở nên xấu xa,
gàn dở, tội lỗi.
- Sống đã khổ, đến chết cái khổ cũng không buông
tha lão.
Ta hãy cùng Nam Cao bước sang nhà lão để cháng
kiến những giây phút cuối cùng của đời lão" lão
đang vật vã…đầu tóc rũ rượi…hai mắt long sòng
sọc…bọt mép sùi ra…"TG tả thực, tả tỉ mỉ từng cử
chỉ, hành động của lão trước khi từ giã cõi đời. Cái
chết của lão sao mà đau đớn, dữ dội, bất ngờ và bí
ẩn đến thế. Xót xa thay, thương cảm thay cho một
kiếp người sống trong túng đói, dằn vặt, cô đơn,
chết trong đau đớn vật vã.
* Sống trong khổ đau bất hạnh, nhưng Lão Hạc vẫn
sáng lên vẻ đẹp của nhân cách.
- Lão thương yêu con trai.
Lão luôn nhớ đến con. Đang nói chuyện với ông
giáo về việc bán con Vàng,lão cũng nhắc đến con"
thằng bé nhà tôi dễ đến hơn một năm không có thư
từ gì đấy ông giáo a," nói chuyện với con vàng, lão
cũng nhắc đến con. Có lẽ hình ảnh đứa con lúc nào
cũng hiện lên trong nối nhớ. Lão trông mong từng
ngày con trai trở về. Nhớ con bao nhiêu, lão chắt
chiu dành dụm cho con bấy nhiêu. Có mảnh vườn
vợ chồng lão mua đc, lão coi đó là của con, tiền thu
đc từ mảnh vườn, lão tích cóp để dành cho con để
phụ với con khi con cưới vợ, hay thêm vào chút
vón để làm ăn. Có thể nói mỗi đồng tiền bòn đc từ

mảnh vườn thấm đượm mồ hôi, nước mắt và tình
thương yêu của người cha với con. Đến khi ốm đau
không làm đc, phải tiêu vào tiền của con, lão dằn
vặt" bây giờ tiêu một xu cũng là tiêu vào tiền của
cháu". Vì vậy, dù yêu quý con vàng, lão cũng phải
bán đi. Lão chấp nhận cuộc sống đắp đổi qua ngày
chứ quyết không phạm vào tiền của con. Khi không
vừa tự kiếm sống, vừa bòn vườn cho con, laoz gửi
ông giáo mảnh vườn để " con lão về thì nó nhận
vườn làm". Lão hiểu với người nông dân, tấc đất
quan trọng ntn. Lão cũng biết mảnh vườn của con
lão dang bị kẻ có thế lực dòm ngó. Và thế là lão vờ
nhượng lại cho ông giáo để giữ mảnh vườn cho
con. Chao ôi, lão sống đầy trách nhiệm và tình
thưng với con.
- Thương con trai, lão cũng thương con Vàng.
Con chó vốn là loài vật trung thành với chủ, những
cũng thường bị coi thường, xem rẻ. Thế nhưng lão
Hạc lại rất quý con Vàng. Lão gọi nó là " cậu
Vàng", cho nó ăn trong bát như chó của nhà giàu.
Lão bắt rận, tắm rửa, ăn gì lão cũng gắp cho nó.
Lão âu yếm trò chuyện, khi dấu dí, khi sừng sộ nạt
nộ, nhưng rõ ràng là lão coi nó như một đứa cháu.
Con Vàng không chỉ là con là cháu mà còn là
người bạn để lão vợi bớt nỗi buồn, cô đơn trống
trải. Hơn thế, con Vàng còn là kỉ vật của anh con
trai. Lão nuôi con Vàng với nguồn hi vọng mai kia
con trở về làm cỗ cưới vợ. Chính vì thế mà khi phải
bán con Vàng, lão đã đau đớn, kể chuyện cho ông
giáo nghe, lão không kìm đc, bật "khóc hu hu" như

con nít.
- Lão là người nông dân sống lương thiện.
Cả đời lão sống bằng đôi bàn tay lao động của
mình. Khi còn khoẻ, lão làm thuê cuốc mướn. Khi
ốm đau, kông làm thuê đc nữa thì lão kiếm con trai
con ốc, củ khoai củ ráy. Khi không còn tự kiếm
sống đc nữa thì lão tự kết liễu đời mình bằng bả
chó chứ không đi ăn trộm, ăn cắp như Binh Tư.
Lão dã chọn cái chết trong còn hơn sống đục. Quen
sống lượng thiện, lão khổ đau dằn vặt khi nghĩ rằng
mình đánh lừa con chó:"thì ra tôi gìa bằng này tuổi
đầu rồi còn đánh lừa con chó". Ánh mắt con Vàng
xoáy sâu vào lão nỗi oán trách giận hờn khiến lão
thấy ân hận, xót xa. Xử sự không phải với con chó
lão dằn vặt, day dứt đến vậy thì hẳn lão không thể
làm điều ác với ai bao giờ. Lão sống hiền lành,
chân chất, nhân hậu quá, đáng trân trọng biết bao.
- Lão còn là người giàu lòng tự trọng.
Sống trong túng thiếu nhưng lão không phiền lụy
đến ai. Cảm thông cho cuộc sống tạm bợ củ khoai
củ ráy qua ngày của lão, ông giáo ngấm ngầm giúp
đỡ thì " lão từ chối tất cả. Từ chối đến mức gần như
là hách dịch". Sự giúp đỡ của ông giáo chắc cũng
chẳng đáng là bao, nhưng trong cảnh khốn
cùng"một miếng khi đói, bằng một gói khi no" hẳn
là rất đáng quý. Vậy mà lão lại từ chối. Phải chăng
lão hiểu rằng nhà ông giáo cũng nghèo, hiểu rằng
bà giáo không thoải mái gì. Ông giáo tốt bụng thật,
nhưng lão không thể lợi dụng lòng tốt của ngơừi
khác, không thể để phiền luỵ đến người khác. Lão

đã từng nói với ông giáo "Để phiền cho hàng xóm,
chết không nắm mắt đc". Ngay đến cả đám ma của
mình, lão cũng gửi tiền lại hờ bà con làm ma cho.
Một biểu hiện thật cao đẹp mà cũng thật chua xót
của lòng tự trọng là lão thà chết để giữ trọn đạo làm
cha, nhân cách làm người. không thể đi ăn trộm
như Binh Tư, không thể phạm vào tiền của con, lão
dã âm thần "dọn cho mình con đường sạch sẽ nhất
để đi đến nhà mồ" (Văn Giá). Một nỗi nghẹn ngào
trào dâng khi ta hiểu rằng: con người cô đơn bất
hạnh ấy đã sống bằng một tình yêu thương sâu sắc,
bằng nhân cách cao thượng và chết đi trong ý thức
tự trọng vô cùng lớn lao. Cái chết của lão là câu trả
lời cho ai đó chỉ thấy vẻ bề ngoài "gàn dở bần tiện"
hay chỉ làm bộ đạo đức giả. Lão Hạc - người nông
dân bình thường, nhỏ nhoi, nghèo đói, nhưng từ lão
lại toả ra ánh sáng rạng ngời của nhân cách
Truyện xây dựng theo cốt truyện tâm lí, đi sâu vào
miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật. Xuyên suốt
truyện, ta thấy từng suy tính, cân nhắc, lựa chọn
của lão Hạc. Nào lão tính toán thời gian con đi, nào
tính giá tiền từng bữa ăn của con Vàng, nào tính
toán việc bán con Vàng, thậm chí " liệu đâu vào
đấy cả" cho cái chết của mình
Qua nhân vật Lão Hạc, nhà văn phơi bày hiện thực
về số phận của người nông dân trong XHPK đồng
thời lên án gay gắt cái XH bất lương, vô nhân đạo
ấy. Từ bi kịch về cái nghèo, về nhân phâme cảu
Lão Hạc, nhà văn đã thể hiện tiếng nói đồng cảm,
trân trọng và nâng nui vẻ đẹp ở lão Hạc, giúp người

đọc có niềm tin yêu vào con người. Truyện thể hiện
tinh thần nhân văn, nhân đạo sâu sắc.