Hoàn thiện phương pháp xử lý kế toán lãi trên cổ phiếu cho các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH





H và tên: MÃ VN GIÁP

 TÀI:

HOÀN THIN PHNG PHÁP X LÝ K TOÁN
LÃI TRÊN C PHIU CHO CÁC CÔNG TY C
PHN NIÊM YT TRÊN TH TRNG CHNG
KHOÁN VIT NAM








LUN VN THC S KINH T

TP H Chí Minh, tháng 7 nm 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH





H và tên: MÃ VN GIÁP

 TÀI:

HOÀN THIN PHNG PHÁP X LÝ K TOÁN
LÃI TRÊN C PHIU CHO CÁC CÔNG TY C
PHN NIÊM YT TRÊN TH TRNG CHNG
KHOÁN VIT NAM



Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T

HNG DN KHOA HC : PGS.TS NGUYN XUÂN HNG






TP H Chí Minh, tháng 7 nm 2013

LI CM N
Trong quá trình thc hin lun vn: “Hoàn thin phng pháp x lý k toán
lãi trên c phiu cho các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam” tôi đã nhn đc s hng dn, giúp đ ca các cá nhân và tp th. Tôi xin bày
t s cm n sâu sc nht ti tt c các cá nhân và tp th đã to điu kin giúp đ tôi
trong hc tp và nghiên cu.
Trc ht tôi xin bày t s cm n đi vi Ban giám hiu nhà trng, Vin đào to sau
đi hc và các thy cô giáo Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh, đã to
mi điu kin v vt cht và tinh thn đ giúp tôi hoàn thành chng trình hc tp và
nghiên cu. Có đc kt qu này tôi vô cùng bit n và bày t lòng kính trng sâu sc
đi vi PGS.TS Nguyn Xuân Hng, ng
i đã tn tình hng dn và giúp đ tôi rt
nhiu đ hoàn thành lun vn này.
Tôi cng bày t s bit n sâu sc đn các công ty c phn niêm yt, các công ty
chng khoán, nhà đu t và các chuyên gia k toán, kim toán, tài chính đã cung cp
nhng s liu khách quan, trung thc đ giúp tôi đa ra đc nhng nhn đnh, đánh
giá, phân tích chính xác.
Tôi xin cm n s đng viên, giúp đ ca bn bè, đng nghi
p và nhng ngi thân
trong gia đình đã chia s nhng khó khn và đng viên tôi hoàn thành lun vn này.

TP.HCM, tháng 6 nm 2013
Tác gi lun vn







LI CAM OAN
Tôi cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu
trong lun vn này là trung thc và cha tng đc ai công b trong các công trình
nghiên cu nào khác.
Tác gi lun vn

DANH MC CÁC T VIT TT

- Basic EPS: Lãi c bn trên c phiu
- Diluted EPS: Lãi suy gim trên c phiu
- EPS (Earning Per Share): Lãi trên c phiu
- CP: C phiu
- MVC: T s so sánh giá th trng
- TNDN: Thu nhp doanh nghip
- IAS: Chun mc k toán quc t
- VAS: Chun mc k toán Vit Nam
- SFRS: Chun mc báo cáo tài chính Singapore
- MFRS: Chun mc báo cáo tài chính Malaysia
- Ind AS: Chun mc k toán n đ
- CAS: chun mc k
toán Trung Quc
- HKAS: Chun mc k toán Hng Kong
- UBCKNN: y ban chng khoán nhà nc
- VSE: S giao dch chng khoán

Trang 1


 TÀI: HOÀN THIN PHNG PHÁP X LÝ K TOÁN
LÃI TRÊN C PHIU CHO CÁC CÔNG TY C PHN

NIÊM YT TRÊN TH TRNG CHNG KHOÁN VIT
NAM
1. Lý do chn đ tài
Nn kinh t th gii đã và đang tri qua thi k hi nhp sâu và rng trên
nhiu phng din, trong đó có hi nhp v kinh t - tài chính, đi cùng vi s hi
nhp này là s ra đi ca các công c tài chính, các công c phái sinh cng nh là
s kt hp ca các công c này. Tính cht ca chúng khá phc tp và nh hng rt
nhiu đn các ch s tài chính khác. Chúng ta không th
 ph nhn rng chính nhng
công c này góp phn rt ln vào vic phát trin th trng tài chính ca mi quc
gia, nhng đng thi nó cng chính là con dao hai li có th phá v th trng tài
chính ca mt quc gia và có th lan ra phm vi toàn cu.  đm bo cho các công
c tài chính này phát huy đc li ích và thúc đy th trng tài chính phát trin,
đòi hi mi quc gia cn phi hoàn thin khung pháp lý c
a mình mà trong đó có
khung pháp lý v k toán. Trong th trng tài chính, vn đ thông tin k toán trung
thc, minh bch s h tr rt nhiu cho s phát trin th trng này nhng thc tin
ti Vit Nam cho thy th trng tài chính ca chúng ta đang còn yu kém và phát
trin không bn vng, ch yu là nm  hành lang pháp lý k toán cha đáp ng kp
vi s thay đi và đòi hi c
a th trng, làm cho ngi cung cp thông tin không
có tm nhìn đúng đn trong vic cung cp thông tin, còn ngi s dng thông tin thì
không có c s đ đánh giá, các c quan chc nng khó khn trong vic kim soát
cht lng thông tin mà doanh nghip cung cp ra th trng. Trc thc tin s
nh hng ca các công c tài chính đn hot đng k toán, c th là ch tiêu lãi
trên c phiu (EPS), mt ch s tài chính quan tr
ng đi vi các công ty c phn
trong vic gia tng giá tr doanh nghip và trc thc tin hành lang pháp lý k toán
ca Vit Nam, c th là chun mc k toán và các thông t hng dn chun mc
v lãi trên c phiu còn nhiu thiu sót, cha thc s rõ ràng, tác gi quyt đnh

chn đ tài: “Hoàn thin phng pháp x lý k toán lãi trên c phiu cho các
công ty c phn niêm yt trên th
trng chng khoán Vit Nam” đ có c hi
Trang 2


tìm hiu và nghiên cu sâu hn v thc trng k toán lãi trên c phiu ti Vit Nam
hin nay và đa ra các gii pháp nhm hoàn thin phng pháp x lý k toán lãi
trên c phiu. Trong quá trình nghiên cu, ngi vit đc bit quan tâm ti s nh
hng ca các công c tài chính đn ch tiêu lãi trên c phiu và đa nhng gii
pháp đ hoàn thin k toán lãi trên c phiu vi hy vng s giúp cho công tác k
toán ca các công ty c phn Vit Nam tr nên minh bch và rõ ràng hn, cng nh
đi vi ngi s dng thông tin s có thêm c s trong vic đa ra các quyt đnh
đu t ca mình.
2. Mc tiêu nghiên cu ca lun vn
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn này là:
1. Nghiên cu khung pháp lý v k toán lãi trên c phiu. Nghiên cu v s nh
hng ca các c phiu tim nng đn ch tiêu lãi trên c phiu;
2. H thng hóa nhng khó khn, vng mc trong thc tin k toán lãi trên c
phiu ti các công ty c phn niêm yt Vit Nam cng nh nhng khó khn, vng
mc trong vic s
dng thông tin k toán lãi trên c phiu ca ngi s dng;
3.  xut các gii pháp nhm hoàn thin khung pháp lý v phng pháp x lý
k toán lãi trên c phiu.
3. Câu hi nghiên cu
1. Hin nay trên th gii vn đ x lý k toán lãi trên c phiu đc da trên
các chun mc k toán nào?
2. Các giao dch liên quan đn c phiu và c phiu ph thông tim nng tác
đng nh th nào đn ch tiêu lãi trên c phiu trên báo cáo tài chính?
3. Các ni dung nào cha hoàn chnh trong khung pháp lý k toán v lãi trên c

phiu  Vit Nam?
4. Các hn ch trong trong phng pháp x lý k toán lãi trên c phiu ca các
công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam?
5. Nhng gii pháp đ hoàn thin khung pháp lý và phng pháp x lý k toán
v lãi trên c phiu cho các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán
Vit Nam?
Trang 3


6. Ngi s dng cn có ng x nh th nào vi các thông tin k toán liên quan
đn lãi trên c phiu đc cung cp bi công ty c phn niêm yt?
4. im mi ca lun vn
Các đ tài mang tính cht h thng liên quan đn vic hoàn thin phng
pháp x lý k toán v lãi trên c phiu ti Vit Nam hin nay còn rt hn ch, ch có
nhng bài vit nh v các hng dn k toán lãi trên c phiu, nhng vn đ còn
tn ti chung quanh công thc xác đnh lãi trên c phiu, mà cha thc hin các
đánh giá c th đ đa ra các gii pháp phù hp nh
m hoàn thin phng pháp x
lý k toán cho các công ty c phn niêm yt (Mt s bài vit đc đng trên
webketoan ca chuyên gia k toán: Trnh Xuân Nam, Maastricht MBA, Nhng tn
ti ca VAS và nh hng đn nhà đu t, ngày 30/06/2011 – Ch tiêu lãi trên c
phiu có quan trng vi các công ty c phn, ngày 14/06/2012 )
Trên c s đó, lun vn là mt bài nghiên cu h thng đu tiên ti Vit Nam
v nhng v
n đ còn tn ti ca các vn bn pháp lý k toán liên quan đn lãi trên
c phiu, cng nh nhng khó khn vng mc trong công tác x lý k toán lãi trên
c phiu ti các công ty c phn niêm yt, trên c s đó đa ra các gii pháp c th
nhm hoàn thin phng pháp x lý k toán lãi trên c phiu cho các doanh nghip
này.
5. i tng – Phm vi nghiên cu – Kh nng ng dng ca đ tài

i tng nghiên cu ca lun vn:  tài tp trung nghiên cu nhng vn đ
còn tn ti, cha hoàn chnh chung quanh khung pháp lý v k toán lãi trên c
phiu, cng nh vic x lý k toán lãi trên c phiu ti các công ty c phn niêm yt
trên th trng chng khoán Vit Nam.
Phm vi nghiên cu:  tài ch nghiên cu ch yu da trên lý thuyt nn là chun
mc k toán quc t, chun mc k toán Vit Nam, các thông t hng dn chun
mc k toán Vit Nam liên quan đn k toán lãi trên c phiu. ng thi nghiên
cu tp trung cho đi tng là các công ty c phn niêm yt trên th trng chng
khoán Vit Nam.
Kh nng ng dng ca lun vn: là c s đ hoàn thin các quy đnh và hng
dn v k toán lãi trên c phiu; giúp các công ty c phn niêm yt Vit Nam có c
Trang 4


s đ tham kho và ng dng vào thc tin k toán lãi trên c phiu; giúp cho ngi
s dng có thêm thông tin mt cách đy đ, minh bch, trung thc và hp lý trên c
s đó đ đánh giá và phc v cho vic ra quyt đnh; lun vn này còn hng đn
nh là mt tài liu tham kho, nghiên cu phc v cho công tác ging dy và hc
tp trong các trng đi hc, cao đng chuyên ngành k
 toán, kim toán.
6. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu ch yu là đnh tính theo hng
quy np, và có s dng kt hp các công c phc v nghiên cu là: thng kê mô t,
phân tích, tng hp, đi chiu, so sánh đ gii quyt các vn đ ca mc tiêu đã đ
ra, trên c s kho sát thc t đ đánh giá thc trng và đa ra gii pháp hoàn thin.
7. Mô hình nghiên cu

Nghiên cu da trên nn chun mc k toán quc t v
lãi trên c phiu (IAS 33), và các chun mc quc t
v báo cáo tài chính có liên quan (IFRS)
ánh giá thc trng v khung pháp lý k toán Vit
Nam v lãi trên c
p
hiu
Xác đnh nhng nguyên nhân to nên khó khn, vng
mc ca các công ty c phn niêm yt trong quá trình
áp dng khung pháp lý k toán lãi trên c phiu
Thit k bng câu hi và xây dng thang đo
Thc hin kho sát các nhóm đi tng
Thu thp kt qu kho sát, phân tích nguyên nhân và
k
t lu

n v vn đ n
g

hiên cu
Gii pháp hoàn thin
Trang 5


8. Hn ch ca lun vn
Lun vn ch mi dng li  nghiên cu đnh tính, tc ngha là vn cha
lng hóa đc các nhân t nh hng đn công tác x lý k toán lãi trên c phiu
ti các công ty c phn niêm yt, cng nh cha đánh giá đc mc đ thiu hoàn
chnh ca các vn bn pháp lý k toán v lãi trên c phiu s nh hng vi mc đ

nh th nào đn thc tin công tác x lý k toán ti các doanh nghip này, cng nh
đn quyt đnh ca nhà đu t khi s dng thông tin cha hoàn chnh đc cung cp
bi các công ty c phn.
Lun vn ch mi thc hin kho sát đc trên mt s công ty c phn niêm
yt trên th trng chng khoán Vit Nam mà cha thc hin đc rng rãi cho lo
i
hình công ty c phn nói chung.
9. Kt cu ca lun vn
Lun vn có kt cu nh sau:
- Li m đu
- Chng 1: Tng quan v k toán lãi trên c phiu
- Chng 2: Thc trng v k toán lãi trên c phiu ti các công ty c phn
niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam
- Chng 3: Các gii pháp hoàn thin phng pháp x lý k toán lãi trên c
phiu cho các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam
-
Li kt lun
- Tài liu tham kho

- Ph lc




Trang 6


MC LC

 TÀI: HOÀN THIN PHNG PHÁP X LÝ K TOÁN LÃI TRÊN C
PHIU CHO CÁC CÔNG TY C PHN NIÊM YT TRÊN TH TRNG
CHNG KHOÁN VIT NAM 1
CHNG I: TNG QUAN V K TOÁN LÃI TRÊN C PHIU 9
1.1. Khái quát v công ty c phn và vn đ công b thông tin trên báo cáo
tài chính 9
1.1.1. Công ty c phn 9
1.1.2. Vai trò ca công ty c phn đi vi nn kinh t 10
1.1.3. Các yêu cu v công b thông tin tài chính đi vi công ty c phn niêm
yt 10
1.2. S hình thành và phát trin ca chun mc k toán lãi trên c phiu 11
1.2.1. Vai trò và ý ngha ca ch tiêu lãi trên c phiu 11
1.2.2. Mi quan h gia ch tiêu lãi trên c phiu và các ch s tài chính khác 12
1.2.3. Lch s v quá trình hình thành và phát trin chun mc lãi trên c phiu
(IAS 33) 13
1.3. Ni dung c bn ca k toán lãi trên c phiu theo chun mc k toán
quc t (IAS 33) 14
1.3.1. Mc đích ca vic ban hành chun mc 14
1.3.2. Ni dung c bn ca chun mc k toán lãi trên c phiu IAS 33 14
1.3.2.1. Các thut ng c bn trong IAS 33 14

1.3.2.2. Xác đnh lãi trên c phiu 15
1.3.2.2.1. Xác đnh lãi c bn trên c phiu 15
1.3.2.2.2. Xác đnh lãi suy gim trên c phiu 28
1.3.2.3. Trình bày và thuyt minh lãi trên c phiu 41
1.3.2.3.1. Trình bày 41
1.3.2.3.2. Thuy
t minh 41
1.4. Thành công trong vic áp dng chun mc k toán quc t IAS 33 v lãi
trên c phiu ti mt s quc gia trên th gii 43
 KT LUN CHNG I 43

Trang 7


CHNG 2: THC TRNG K TOÁN LÃI TRÊN C PHIU TI CÁC
CÔNG TY C PHN NIÊM YT VIT NAM 49
2.1. S hình thành và phát trin các quy đnh k toán v lãi trên c phiu
trong lch s 49
2.2. Ni dung c bn ca chun mc k toán lãi trên c phiu (VAS 30) 50
2.2.1. Ni dung và phng pháp tính lãi c bn trên c phiu 50
2.4. Kho sát thc nghim 56
2.4.1. Kho sát thc nghim nhm ly ý kin ca các chuyên gia trong lnh vc
k toán, kim toán, tài chính liên quan đn lãi trên c phiu trên báo cáo tài
chính ca công ty c phn niêm yt 56
2.4.2. Kho sát thc nghim v phng pháp x lý k toán lãi trên c phiu ti
các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam 58
2.4.3. Kho sát thc nghim v vic s d
ng thông tin lãi trên c phiu ca các
nhà đu t bao gm nhà đu t các nhân và nhà đu t t chc 60
2.4.4. ánh giá chung v thc trng và phân tích nguyên nhân 62

 KT LUN CHNG 2 63
CHNG 3: CÁC GII PHÁP NHM HOÀN THIN PHNG
PHÁP X LÝ K TOÁN LÃI TRÊN C PHIU CHO CÁC CÔNG TY
C PHN NIÊM YT TRÊN TH TRNG CHNG KHOÁN VIT
NAM 64
3.1. Quan đim hoàn thin phng pháp x lý k toán lãi trên c phiu cho
các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam 64
3.2. Nguyên tc xây dng gii pháp 65
3.3. Các gii pháp nhm hoàn thin phng pháp x lý k toán v lãi trên c
phiu 65
3.3.1. Phm vi và đi tng áp dng 65
3.3.2. Ni dung hoàn thin 66
3.3.3. Gii pháp hoàn thin khung pháp lý k toán lãi trên c phiu cho các
công ty c phn niêm yt 66
3.3.3.1. Gii pháp chung nhm hoàn thin v h thng khung pháp lý k toán
66
3.3.3.2. Các gii pháp c th nhm hoàn thin chun mc k toán và các vn
bn pháp lý có liên quan đn lãi trên c phiu 67
Trang 8


3.3.4. Hoàn thin quy trình qun lý, giám sát v công b thông tin liên quan
đn lãi trên c phiu ca các công ty c phn niêm yt 83
3.3.5. Các gii pháp nhm hoàn thin quy trình to lp và công b thông tin
liên quan đn lãi trên c phiu đi vi các công ty c phn niêm yt. 83
3.3.6. Các gii pháp đi vi ngi s dng báo cáo tài chính khi s dng thông
tin liên quan đn lãi trên c phiu 90
3.4. Các tranh lun k toán còn tn ti chung quanh vn đ tính lãi trên c
phiu ti Vit Nam hin nay và quan đim cá nhân trong vic gii quyt các
vn đ tranh lun còn tn ti 91

3.4.1. Ni dung các tranh lun: 91
3.4.2. Quan đim cá nhân v các vn đ tranh lun còn tn ti hin nay 91
 KT LUN CHNG 3 93
LI KT LUN 95
TÀI LIU THAM KHO 96
Trang 9


CHNG I: TNG QUAN V K TOÁN LÃI TRÊN C PHIU
1.1. Khái quát v công ty c phn và vn đ công b thông tin trên báo
cáo tài chính
1.1.1. Công ty c phn
Công ty c phn là mt dng pháp nhân có trách nhim hu hn, đc thành lp và
tn ti đc lp đi vi nhng ch th s hu nó. Vn ca công ty đc chia nh
thành nhng phn bng nhau gi là c phn và đc phát hành nhm huy đng vn
ca các nhà đu t thuc mi thành phn kinh t.
Trong công ty c phn, các cá nhân hay t chc s hu c phn đc gi là c
đông. C đông đc cp mt giy chng nhn s hu c phn gi là c phiu và ch
có công ty c phn mi đc phát hành c phiu. Nh vy, c phiu chính là mt
bng chng xác nhn quyn s hu ca mt c đông đi vi công ty c phn và c
đông là ngi có c phn th hin bng c phiu. Công ty c phn là mt trong
nhng loi hình công ty cn bn tn ti trên th trng và nht là đ niêm yt
trên th trng chng khoán.
Khái nim công ty c phn đc xem đng ngha vi công ty đi chúng bi cu
trúc, mc tiêu và tính cht ca nó. Quy đnh trong mt s b lut, trong đó Lut
doanh nghip (công ty)  các quc gia ghi rõ công ty c phn cn có ti thiu 3 c
đông, bt k đó là pháp nhân hay th nhân. Tuy nhiên, các quy đnh đi vi mt
công ty niêm yt thng yêu cu công ty phi có s c đông ln hn nhiu. Các quy
đnh c th ca c 6 sàn chng khoán Hoa K đu cho thy điu này, t các sàn s
khai nh Pink Sheet, OTCBB, NASDAQ, NYSE; trong đó OTCBB yêu cu công ty

ít nht có 40 c đông, còn NYSE li yêu cu công ty phi có ít nht 2.000 c đông.
 đc niêm yt trên các sàn chng khoán, các công ty c phn ngoài vic tha
mãn các điu kin v s lng c đông, còn phi tha mãn các quy đnh v quy mô
vn điu l, kt qu kinh doanh ca mt s nm lin k nm niêm yt. iu này ph
thuc vào quy đnh c
a các sàn chng khoán và khác nhau  mi quc gia.
ng thi đ tránh tình trng b hy niêm yt, các công ty c phn còn phi đm
bo các yêu cu v cung cp thông tin, duy trì kt qu kinh doanh thun li và đm
bo li ích ti đa cho các c đông.
Trang 10


1.1.2. Vai trò ca công ty c phn đi vi nn kinh t
S ra đi ca các công ty c phn thúc đy quá trình t do hóa tài chính, tng cng
hp tác và giao lu kinh t gia các quc gia
Công ty c phn giúp cho quá trình phân b và điu tit ngun lc kinh t t ni
tha sang ni thiu mt cách hiu qu hn. ng thi nâng cao nng lc cnh tranh
gia các công ty và hn ch s
đc quyn, tp trung kinh t  mt s các doanh
nghip ln gây nh hng không tt ti nn kinh t và cuc sng ca ngi dân
Ngoài ra, s ra đi ca công ty c phn giúp thu hút vn trong và ngoài nc, giúp
tranh th khoa hc công ngh hin đi, các hot đng qun tr tiên tin làm gia tng
tính đa dng hàng hóa và h giá thành sn phm, to công n vic làm, giúp n đnh
kinh t
v mô.
Công ty c phn to ra mt c ch phân b ri ro đc thù, đã hn ch đc nhng
tác đng tiêu cc v kinh t, xã hi khi mt doanh nghip lâm vào tình trng khng
hong, hn ch đn mc thp nht nhng ri ro do thua l, vì ri ro đc san s cho
nhiu c đông. C ch phân b ri ro này to điu kin cho nh
ng ngi có vn

mnh dn đu t vào mt công ty làm cho nn kinh t phát trin và có xu hng n
đnh hn.
Công ty c phn là trái tim ca th trng vn và là c s quan trng đ Nhà nc
qua đó s dng các chính sách tin t can thip vào hot đng ca nn kinh t nhm
đt đc các yêu cu v qun lý v mô.
1.1.3. Các yêu cu v công b thông tin tài chính đi v
i công ty c phn niêm
yt
Công ty c phn niêm yt phi có trách nhim gii trình thông tin tài chính ca
mình vi nhà đu t, ch n, các đi tng khác có liên quan. Thông tin tài chính
mà công ty c phn cung cp di dng các báo cáo tài chính đc kim toán bi
mt công ty kim toán đc lp có uy tín. Ngoài vic phát hành báo cáo tài chính
nm theo lut k toán ca các quc gia, còn phi thng xuyên cung cp báo tài
chính gia niên đ là các báo cáo tài chính quý. Theo IAS 1 Trình bày báo cáo tài
chính, h thng báo cáo tài chính mà doanh nghip cn phi cung c
p bao gm:
- Báo cáo tình tài chính (Financial position statement)
Trang 11


- Báo cáo thu nhp tng hp (Comprehensive income statement)
- Báo cáo thay đi vn ch s hu (Changing in equity statement)
- Báo cáo lu chuyn tin t (Cash flow statement)
- Thuyt minh báo cáo tài chính (Disclosure note)
Hàng nm ngoài vic cung cp báo cáo tài chính nm, công ty c phn còn phi
phát hành báo cáo thng niên. Thông tin tài chính trên báo cáo thng niên đc
kim toán không đc mâu thun vi báo cáo tài chính nm. Báo cáo thng niên
cung cp c thông tin tài chính và thông tin phi tài chính.
i vi công ty c phn là công ty m ca mt hoc nhiu công ty con khác, ngoài
cung cp báo cáo tài chính riêng còn phi cung cp báo cáo tài chính hp nht cho

toàn b tp đoàn.
1.2. S hình thành và phát trin ca chun mc k toán lãi trên c phiu
S cn thit trong vic ban hành và phát trin chun mc k toán quc t v
lãi trên c phiu (IAS 33) xut phát t trách nhim gii trình ca doanh nghip nhn
đu t vi các c đông ca mình. ng thi cn c trên nhu cu thc tin ca các
nhà đu t trong vic dùng ch s này đ đo lng hiu qu đu t, cng nh phân
tích, đ
ánh giá trin vng kinh doanh ca các công ty c phn khi xem xét trong mi
quan h tng hòa vi các ch s tài chính khác. Do đó, đ có th hiu đc lý do cho
s ra đi ca chun mc k toán quc t v lãi trên c phiu, chúng ta cn nm
đc vai trò và ý ngha ca ch s này cng nh kh nng nh hng ca ch s tài
chính này đn mt s các t s tài chính quan tr
ng khác trong quá trình phân tích
đu t.
1.2.1. Vai trò và ý ngha ca ch tiêu lãi trên c phiu
Theo IAS 33, lãi trên c phiu là mt ch s đu t dùng đ đo lng và phn
nh toàn b li nhun đc to ra tính trên mt c phiu trong mt khong thi gian
c th. Hay nói cách khác lãi trên c phiu th hin c mt c phiu đc hng
bao nhiêu đng li nhun. Ngoài ra ch s này còn đc dùng trong vi
c so sánh
liên công ty, là mt thành phn chính trong vic tính toán ch s giá trên thu nhp
(P/E) và cng
Trang 12




dùng đ đo lng xu hng thay đi ca li nhun. IAS 33 đã đa ra công thc tính
lãi trên c phiu nh sau:
1.2.2. Mi quan h gia ch tiêu lãi trên c phiu và các ch s tài chính khác

Ch tiêu lãi trên c phiu có mi quan h mt thit vi các ch s tài chính sau:
¬ Ch s giá trên thu nhp


Ch s này đo lng giá tr th trng ca doanh nghip. Ch s
P/E là ch s
tt nht đ đo lng mc đ cm nhn ca th trng v giá tr ca doanh nghip và
đc phn nh thông qua giá tr c phiu so vi giá bình quân ca th trng hoc
các doanh nghip trong cùng ngành ngh.
Mt ch s P/E cao th hin s có nhiu các nhà đu t sn sàng tr mt mc
giá cao hn cho thu nhp ca công ty và cng chính là s
 k vng cao hn vào thu
nhp trong tng lai ca doanh nghip. Ngc li đc áp dng khi ch s P/E thp.
¬ Ch s kh nng chi tr c tc



Ch s này th hin li nhun có th tr đc bao nhiêu ln c tc.
Nhà đu t luôn tìm kim mt khon thu nhp trên c phiu ca h, và s là
thông tin xu nu công ty không có thu nhp đ tr c tc hoc c tc đc tr vt
quá li nhun mà doanh nghip kim đc. Tuy nhiên, nhà đu t luôn tìm kim
các c hi trong vic tng tr
ng vn ca h trong tng lai và điu này đng ngha
vi vic doanh nghip phi gi li li nhun đ tái đu t vào hot đng kinh doanh
ca mình. Do đó, vic chi tr c tc bng bao nhiêu đ khuyn khích đc nhà đu
t và đ dung hòa vi mc tiêu phát trin và tng trng trong tng lai ph thuc
Lãi trên c phiu
(
EPS
)

Lãi (l) phân b cho c phiu ph thông
S lng c phiu ph thông lu hành bình quân
Giá trên thu nhp
(P/E)
Giá th trng trên mi c phiu
Lãi trên c phiu
Kh nng chi tr c
tc
Lãi trên c phiu
C tc trên c phiu
Trang 13


rt nhiu vào chính sách c tc ca mi doanh nghip trong tng giai đon phát
trin ca mình.
1.2.3. Lch s v quá trình hình thành và phát trin chun mc lãi trên c
phiu (IAS 33)
Cùng vi s phát trin ca th trng chng khoán, cng nh mong mun c
th hóa và chun hóa v ni dung và phng pháp tính, làm c s cho s so sánh
gia các doanh nghip trong cùng ngành ngh cng nh doanh nghip gia các
qu
c gia, y ban chun mc k toán quc t (IASB: International Accouting
Standard Board) ln đu tiên đã đa ra bn d tho E33 Lãi trên c phiu vào tháng
1 nm 1996. Và sau đó, đn tháng 2 nm 1997 chun mc k toán quc t đu tiên
v Lãi trên c phiu đc ban hành, bt đu có hiu lc ngày 1 tháng 1 nm 1999.
n tháng 11 nm 2000, y ban hng dn thng trc (SIC: Standing
Intereptations Committee) đã phát trin SIC 24 – Lãi trên c phiu – các công c tài
chính và các hp đ
ng có th đc thanh toán trên c s c phiu.

Sau đó, tháng 4 nm 2001, y ban chun mc k toán quc t IASB tin
hành d án rà soát và điu chnh li tt c các chun mc k toán đã ban hành, theo
đó đn tháng 12 nm 2003, IASB đã tin hành điu chnh li IAS 33 Lãi trên c
phiu thay th cho SIC 24.
n ngày 1 tháng 1 nm 2005, là thi đim bt đu có hiu lc ca IAS 33
đ
ã điu chnh vào nm 2003.
Ngày 7 tháng 8 nm 2008, IAS 33 li tip tc đc điu chnh cùng vi vic
ban hành mt s các chun mc mi điu chnh các chun mc hin ti có nh
hng đn IAS 33 nh:
IFRS 2 Thanh toán trên c s c phiu (ban hành tháng 2 nm 2004)
IFRS 3 Hp nht kinh doanh (ban hành tháng 3 nm 2004)
IFRS 7 Thuyt minh công c tài chính (ban hành tháng 8 nm 2005)
IFRS 8 Báo cáo b phn (ban hành tháng 11 nm 2006)
IAS 1 Trình bày báo cáo tài chính (đi
u chnh li tháng 9 nm 2007)
IFRS 3 Hp nht kinh doanh (điu chnh li tháng 1 nm 2008)
Trang 14


IAS 27 Báo cáo tài chính riêng và hp nht (điu chnh li tháng 1 nm
2008)
1.3. Ni dung c bn ca k toán lãi trên c phiu theo chun mc k
toán quc t (IAS 33)
1.3.1. Mc đích ca vic ban hành chun mc
Lãi trên c phiu (EPS) là mt ch s tài chính quan trng đc s dng rng
rãi bi các nhà phân tích trong vic đánh giá hiu qu hot đng kinh doanh ca các
công ty c phn. Lãi trên c phiu thông qua t s P/E có nh hng quan trng đn
giá c phiu ca công ty và nói chung th trng khá nhy cm đi vi ch s này.
Do đó, đ tránh l

m dng trong vic tính toán ch s này t các công ty c phn và
đ đm bo li ích ca nhà đu t, y ban chun mc k toán quc t (IASB) đã
ban hành IAS 33 đ quy đnh c th v ni dung, phng pháp tính, trình bày, công
b thông tin liên quan đn lãi trên c phiu trong các báo cáo tài chính ca các công
ty c phn khi phát hành ra công chúng.
1.3.2. Ni dung c bn ca chun mc k toán lãi trên c phiu IAS 33
Các ni dung c bn đ
c quy đnh trong IAS 33 bao gm:
- Các thut ng c bn đc s dng trong chun mc
- Xác đnh lãi c bn trên c phiu và lãi suy gim trên c phiu
- Trình bày và thuyt minh
1.3.2.1. Các thut ng c bn trong IAS 33
- Công c tài chính: là bt k các hp đng nào làm gia tng mt tài sn tài
chính ca doanh nghip và mt khon n phi tr tài chính hoc mt công c vn
ca mt doanh nghip khác.
- Công c
 vn: là bt k các hp đng nào cung cp bng chng v li ích còn
li trong tài sn ca mt doanh nghip sau khi tr ht các ngha v n.
- C phiu ph thông: là mt thành phn trong công c vn và mang li cho
ngi s hu quyn li tài chính sau các công c vn khác
- C phiu ph thông tim nng: là mt công c tài chính hoc các hp đng
mà nó có th cho phép ngi nm gi có th chuyn đi thành c phiu ph thông
Trang 15


- Quyn chn, chng quyn và các công c tng đng: là các công c tài
chính cho phép ngi nm gi có quyn mua c phiu ph thông.
1.3.2.2. Xác đnh lãi trên c phiu
V vn đ xác đnh lãi trên c phiu, IAS 33 tp trung hng dn phng
pháp xác đnh hai ni dung c bn sau đây:

+ Lãi c bn trên c phiu
+ Lãi suy gim trên c phiu
1.3.2.2.1. Xác đnh lãi c bn trên c phiu
Doanh nghip phi tính lãi c bn trên c phiu da trên s lãi hoc l phân
b cho c đông nm gi c phiu ph thông ca công ty m (t s) cho s lng
bình quân gia quyn ca s c phiu ph thông đang lu hành trong k (mu s), và
nu có th doanh nghip nên tách bit gia phn lãi hoc l t nhng hot đng tip
t
c kinh doanh và hot đng s ngng hot đng kinh doanh trong tng lai.
Lãi c bn trên c phiu cung cp s liu đánh giá li ích t kt qu hot
đng ca doanh nghip trong k báo cáo mà mi c phiu ph thông ca công ty
m mang li.
Công thc tính lãi c bn trên c phiu:




Li nhun hoc l đ tính lãi c bn trên c phiu
 tính lãi c
 bn trên c phiu, s phân b cho c đông s hu c phiu ph
thông ca công ty m là các khon li nhun hoc l sau thu, phân b cho công ty
m sau khi đc điu chnh bi c tc ca c phiu u đãi, nhng khon chênh lch
phát sinh do thanh toán c phiu u đãi và nhng tác đng tng t ca c phiu
u
đãi đã đc phân loi vào vn ch s hu.

Lãi c bn
trên c phiu
=
Bình quân gia quyn ca s c phiu ph thông lu hành trong k

Lãi hoc l thun phân b cho c đông ph thông
Trang 16


Các khon thu nhp và chi phí phân b cho c đông s hu c phiu ph
thông ca công ty m đã đc ghi nhn trong k báo cáo, bao gm chi phí thu thu
nhp doanh nghip, c tc ca c phiu u đãi đã đc phân loi vào n phi tr,
đc s dng đ xác đnh li nhun hoc l trong k phân b cho c đông s hu
c
phiu ph thông ca công ty m.
C tc ca c phiu u đãi đc tr khi li nhun hoc l sau thu đ tính lãi
c bn trên c phiu, gm:
+ C tc ca c phiu u đãi không ly k đc thông báo trong k báo cáo;
và
+ C tc ca c phiu u đãi ly k phát sinh trong k báo cáo (k c
trng
hp cha đc thông báo). Giá tr c tc u đãi trong k không bao gm c tc ca
c phiu u đãi ly k liên quan ti các k trc đã đc chi tr hay đc thông
báo trong k báo cáo.
C phiu u đãi có mc c tc thp đ bù đp li vic doanh nghip bán c
phiu u đãi  mc giá có chi
t khu, hoc có mc c tc cao đ bù đp cho nhà
đu t do vic mua c phiu u đãi  mc giá có ph tri. Các khon chit khu
hoc ph tri khi phát hành c phiu u đãi lãi sut, đc phân b vào li nhun gi
li theo phng pháp lãi sut thc và đc coi nh c tc u đãi khi tính lãi c bn
trên c phiu.
Doanh nghi
p có th mua li c phiu u đãi t ngi s hu. Khon chênh
lch ln hn gia giá tr hp lý ca khon thanh toán cho ngi s hu vi giá tr
ghi s ca c phiu u đãi là li ích ca ngi s hu c phiu u đãi và là khon

gim tr vào li nhun cha phân phi ca doanh nghip. Kho
n chênh lch này
đc tr vào li nhun hoc l phân b cho c đông s hu c phiu ph thông ca
công ty m.
Doanh nghip có th khuyn khích vic chuyn đi trc thi hn c phiu u
đãi có th chuyn đi bng điu kin có li hn điu kin chuyn đi ban đu hoc
bng s ti
n thanh toán thêm. Khon chênh lch ln hn gia giá tr hp lý ca c
phiu ph thông hoc các khon thanh toán khác theo điu kin chuyn đi có li
ti thi đim thanh toán vi giá tr hp lý ca c phiu ph thông đc phát hành
theo điu kin chuyn đi gc là li ích ca ngi s hu c phiu u đãi. Khon
Trang 17


chênh lch này đc tr vào li nhun hoc l phân b cho c đông s hu c phiu
ph thông ca công ty m.
Khon chênh lch ln hn gia giá tr ghi s ca c phiu u đãi vi giá tr
hp lý ca các khon thanh toán đc cng vào li nhun hoc l phân b cho c
đông s hu c phiu ph thông c
a công ty m.
S lng c phiu đ tính lãi c bn trên c phiu
S lng c phiu ph thông đc s dng đ tính lãi c bn trên c phiu là
s bình quân gia quyn ca s c phiu ph thông đang lu hành trong k.
Vic s dng s bình quân gia quyn ca s c phiu ph thông đang lu hành
trong k là do giá tr vn c đông thay đi trong k khi s lng c phiu ph thông
lu hành tng hoc gim. S bình quân gia quyn ca s c phiu ph thông lu
hành trong k là s lng c phiu ph thông lu hành đu k đc điu chnh theo
s c phiu ph thông đc mua li, hoc đc phát hành thêm, nhân vi h s thi
gian. H s th
i gian là t s gia s lng ngày mà c phiu đc lu hành trong

k chia cho tng s ngày trong k.
C phiu ph thông đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu k t
ngày có th nhn đc khon thanh toán cho c phiu đó (thông thng là ngày
phát hành). Ví d:
+ C phiu ph thông phát hành thu tin đc tính vào s bình quân gia
quyn ca c phiu khi nhn đc tin;
+ C
 phiu ph thông đc phát hành thay cho vic tr c tc ca c phiu
ph thông hay c tc ca c phiu u đãi đc tính vào s bình quân gia quyn ca
c phiu khi c tc đc chuyn thành c phiu;
+ C phiu ph thông đc phát hành bng vic chuyn đi mt công c n
thành c phiu ph thông đc tính vào s bình quân gia quyn c
a c phiu khi
ngng tính lãi t công c n đó;
+ C phiu ph thông đc phát hành thay cho lãi và gc ca các công c tài
chính khác đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu khi ngng tính lãi t
công c tài chính đó;
Trang 18


+ C phiu ph thông đc phát hành đ thanh toán khon n phi tr ca
doanh nghip đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu khi khon n phi
tr này đc chuyn thành c phiu;
+ C phiu ph thông đc phát hành đ thanh toán cho vic mua mt tài sn
phi tin t đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu khi tài sn đó đc
ghi nhn; và
+ C phiu ph
 thông đc phát hành đ thanh toán cho dch v cung cp cho
doanh nghip đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu khi dch v đó
đc cung cp.

Thi đim tính c phiu ph thông đc xác đnh theo các điu khon và điu
kin gn kèm vi vic phát hành c phiu, doanh nghip phi cân nhc k lng
bn cht ca các hp đng liên quan ti vi
c phát hành c phiu.
C phiu ph thông đc phát hành nh mt phn ca giá phí hp nht kinh
doanh đc tính vào s bình quân gia quyn ca c phiu k t ngày mua vì doanh
nghip mua hp nht kt qu hot đng kinh doanh ca đn v đc mua vào Báo
cáo kt qu hot đng kinh doanh ca mình k t ngày mua.
C phiu ph thông đc phát hành khi thc hin chuyn đi mt công c
có
th chuyn đi đc s dng đ tính lãi c bn trên c phiu k t ngày hp đng
có hiu lc.
C phiu phát hành có điu kin đc coi nh c phiu đang lu hành và đc
s dng đ tính lãi c bn trên c phiu k t ngày tt c các điu kin cn thit đã
đc tho mãn (khi các s
 kin đã xy ra). C phiu có th đc phát hành sau mt
thi gian xác đnh không đc coi là c phiu phát hành có điu kin, vì điu kin
v thi gian này chc chn s xy ra.
C phiu ph thông đang lu hành có th đc thu hi li có điu kin không
đc phn ánh nh c phiu đang lu hành và không đc dùng đ tính lãi c bn
trên c phiu cho ti ngày c phiu đó không còn b ràng buc bi điu kin thu hi
li.
S bình quân gia quyn c phiu ph thông đang lu hành trong k hin ti và
tt c các k trình bày phi đc điu chnh cho các s kin (tr vic chuyn đi c
phiu ph thông tim nng) to ra s thay đi v s l
ng c phiu ph thông mà
không dn đn thay đi v ngun vn. Các trng hp này có th phát sinh t:
Trang 19

+ Vn hoá hoc phát hành c phiu thng (mt s trng hp là tr c tc
bng c phiu);
+ Phát hành c phiu ph thông di hình thc thng (Ví d: Thng bng
vic phát hành quyn cho các c đông hin ti);
+ Tách c phiu; gp c phiu
Vn hoá, phát hành c phiu thng hoc tách c phiu là vic phát hành c
phiu ph thông cho c
đông hin ti mà doanh nghip không thu v bt c mt
khon tin nào. Vì vy, s lng c phiu ph thông đang lu hành tng lên mà
không có s gia tng ngun vn. S lng c phiu ph thông đang lu hành trc
s kin này đc điu chnh theo t l tng ng vi s lng thay đi ca c phiu
ph
thông đc lu hành vi gi thuyt s kin này đã xy ra ngay ti thi đim
đu k báo cáo (chúng ta có th minh ha bng mt ví d đn gin sau đây: i vi
vic phát hành 2 c phiu thng cho 1 c phiu đang lu hành, s lng c phiu
ph thông đang lu hành trc thi đim phát hành c phiu thng đc nhân v
i
3 đ tính tng s c phiu ph thông, hoc nhân vi 2 đ tính s c phiu ph thông
tng thêm).
Vic gp c phiu ph thông ch dn đn gim s lng c phiu ph thông
đang lu hành mà không làm gim ngun vn. Tuy nhiên, nu mua li c phiu
theo giá tr hp lý, thì vic gim tng ng ngun vn s dn đn gi
m s lng c
phiu ph thông đang lu hành.
Vic tính toán lãi c bn trên c phiu đc minh ha bng ví d di đây
và lu ý trong cách tính lãi c bn trên c phiu theo IAS 33, phn lãi, l t các
hot đng tip tc kinh doanh và các hot đng s ngng kinh doanh đc tính
toán, công b tách bit đ gim bt đ nhiu v mt d liu khi thc hi
n phân
tích:

Nhng thông tin liên quan đn công ty c phn ABC cho niên đ kt thúc ngày
31/12/20X1: (đvt: t đng)
- Lãi t hot đng tip tc kinh doanh 150
- L t hot đng không tip tc kinh doanh (10)
- Lãi phân b cho c đông ph thông 140
- C tc ca c phiu ph thông (30)
Trang 20


- C tc ca c phiu u đãi (20)
- Li nhun gi li cho k k toán 90
S lng c phiu ca doanh nghip trong k:
- Ngày 1/1: 2.000.000 c phiu
- Ngày 1/4: Phát hành thêm 1.000.000 c phiu
- Ngày 1/9: Mua li 600.000 c phiu
Vi các thông tin nh trên chúng ta tính lãi c bn trên c phiu nh sau:
1. Tính s c phiu ph thông lu hành bình quân:
Ngày Giao dch S c phiu S
tháng Trung bình
1/1 u k 2.000.000 12/12 2.000.000
¼ Phát hành 1.000.000 9/12 750.000
1/9 Mua li (600.000) 4/12 (200.000)
31/12 Cui k 2.400.000
2.550.000
2. Li nhun hoc l phân b cho c đông ph thông:
Lãi t hot đng tip tc kinh doanh 150.000.000.000
C tc ca c phiu u đãi (20.000.000.000)
Lãi t hot đng tip tc kinh doanh phân b cho c đông
ph thông
130.000.000.000

L t hot đng không tip tc kinh doanh
(10.000.000.000)
Lãi phân b cho c đông ph thông
120.000.000.000