Mối quan hệ giữa thu, chi ngân sách và tăng trưởng kinh tế nghiên cứu việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM











NGUYN TH KIM TUYN


MI QUAN H GIA THU, CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NC VÀ TNG TRNG
KINH T - NGHIÊN CU VIT NAM


Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60.34.02.01



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:

PGS.TS. NGUYN NGC HÙNG








TP. H CHÍ MINH – NM 2015


1

LI M U
1. Lý do chn đ tài
Mt trong nhng vn đ gây tranh cãi trong kinh t v mô và tài chính
công là bn cht ca mi quan h gia chi tiêu chính ph và thu ngân sách
(chính sách tài khóa). Cuc tranh lun càng thêm nóng bng gn đây vi các
thâm ht ngân sách chính ph ngày càng gia tng khng l  các quc gia
phát trin cng nh đang phát trin. Vn đ này đc bit tr nên quan trng
hn  các quc gia đang phát trin vì chi tiêu ngân sách chính ph đóng vai
trò chính trong nn kinh t. Vì th chính sách tài khóa hp lý là rt quan trng
đ ci thin s n đnh mc giá và duy trì gia tng sn lng và vic làm.
Chính sách tài khóa đc xem nh mt công
c dùng đ h thp s dao
đng sn lng và vic làm trong ngn hn. Nó cng đc s dng đ đa
nn kinh t tr li mc tim nng. Tuy nhiên vic gia tng chi tiêu ngân sách
chính ph quá mc so vi thu ngân sách s đa đn thâm ht ngân sách trm
trng hn.  bù đp cho s thâm ht ngân sách, la chn ca hu ht các

chính ph là vay n trong nc và nc ngoài. Nhiu nghiên cu ch ra rng
n công và tng trng kinh t có mi quan h âm, đc bit  các nc đang
phát trin. Theo đó, vay n càng nhiu đ bù đp cho thâm ht ngân sách do
chi tiêu ngân sách ln hn thu ngân sách, thì càng làm gim mc tng trng
kinh t và
ngc li.
 xem xét tác đng qua li ca thu ngân sách và chi tiêu ngân sách
ca chính ph Vit Nam, đ tài “Mi quan h gia thu, chi ngân sách Nhà
nc và tng trng kinh t – Nghiên cu Vit Nam” đã đc nghiên cu
và phân tích.
2. Mc tiêu nghiên cu
 tài nghiên cu và phân tích tác đng qua li ca mi quan h gia
thu ngân sách và chi tiêu ngân sách nhà nc cng nh mi quan h gia chi


2

tiêu ngân sách nhà nc và tng trng kinh t  Vit Nam trong giai đon
nm 1984 đn 2013.
Kt qu nghiên cu góp phn b sung và thc hin chính sách v mô
ca chính ph liên quan đn vic ngun thu ngân sách, chi tiêu ngân sách
chính ph (chi đu t và chi thng xuyên) và tng trng GDP.
3. Phng pháp nghiên cu
 tài phân tích đc tính đng liên kt ca các bin kho sát và da vào
mô hình hiu chnh sai s (ECM) đ phân tích mi quan h cân bng trong dài
hn và ngn hn ca các bin này.
Nghiên cu mi quan h nhân qu Granger hai chiu gia hai bin thu
ngân sách và chi tiêu ngân sách ca chính ph và tác đng qua li ln nhau
gia chi tiêu ngân sách chính ph và
tng trng GDP.

Theo đó, nghiên cu áp dng mô hình hi qui tuyn tính chui thi
gian cho hai bin chính trong mô hình là thu ngân sách và chi tiêu ngân sách
ca chính ph vi vai trò ln lt là bin ph thuc và bin gii thích và
ngc li; còn bin GDP đc s dng nh là bin kim soát ca mô hình.
Vic nghiên cu và x lý s liu đc thc hin bng phn mm Stata
phiên bn 11.
4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu chính ca đ tài là thu ngân sách và chi tiêu ngân
sách ca chính ph, mi quan h nhân qu Granger gia chúng và tác đng
cân bng ca thu ngân sách và tng trng kinh t lên chi tiêu ngân sách ca
chính ph trong
ngn hn và dài hn. Ngoài ra, nghiên cu cng xem xét tác
đng qua li gia chi tiêu ngân sách chính ph và tng trng GDP.
Phm vi nghiên cu là phân tích chui d liu hàng nm ca Vit Nam
trong giai đon t nm 1984 đn 2013. Tt c d liu này đc trích xut
thông qua Ch s chính cho khu vc Châu Á và Thái Bình Dng (Key


3

Indicators for Asia and the Pacific) ca Ngân hàng phát trin Châu Á (ADB)
cho Vit Nam.
5. Ý ngha thc tin ca đ tài
Làm rõ tác đng cân bng trong dài hn và ngn hn ca thu ngân sách
và tng trng kinh t lên chi tiêu ngân sách ca chính ph Vit Nam.
Xác đnh mi quan h nhân qu Granger hai chiu gia thu ngân sách
và chi tiêu ngân sách ca chính ph cng nh mi quan h gia chi tiêu ngân
sách chính ph và tng trng GDP.
Da vào các kt qu nghiên cu, phân tích và x lý s liu, đ tài đ
xut các khuyn ngh cho chính ph Vit Nam, đc bit là cho các chính sách

liên quan đn vic thu ngân sách và chi tiêu ngân sách ca Chính ph trong
tng lai vì nhng chính sách này có tác đng m
nh lên tng trng kinh t.
6. B cc ca lun vn
B cc ca lun vn đc trình bày nh sau:
Chng 1 trình bày C s lý lun v thu chi ngân sách nhà nc và n
công bao gm các ni dung nh Thu ngân sách nhà nc, Chi ngân sách nhà
nc, Thâm ht ngân sách và n công.
Chng 2 th hin Tng quan lý thuyt v mi quan h gia thu ngân
sách và chi tiêu ngân sách ca Chính ph và mi quan h gia chi tiêu ngân
sách chính ph và tng trng kinh t. Theo đó có nhng nghiên cu khng
đnh mi quan h mt chiu gia thu ngân sách và chi tiêu ngân sách ca
chính ph - hoc là thu ngân sách quyt đnh chi tiêu hoc là chi tiêu ngân
sách quyt đnh thu ngân sách ca chính
ph. Ngoài ra, mt lot các nghiên
cu khác phát hin mi quan h hai chiu gia thu ngân sách và chi tiêu ngân
sách ca chính ph.
Chng 3 trình bày phng pháp lun và mô hình nghiên cu cho mi
quan h nhân qu Granger hai chiu gia thu ngân sách và chi tiêu ngân sách


4

ca chính ph và mi quan h gia chi tiêu ngân sách chính ph và tng
trng GDP cng nh tác đng cân bng trong dài hn và ngn hn ca thu
ngân sách và tng trng kinh t lên chi tiêu ngân sách ca chính ph thông
qua mô hình hiu chnh sai s (ECM).
Chng 4 mô t d liu và kt qu nghiên cu trong đó ch rõ cách
thc ly s liu, x lý s liu, kt qu đt đc thông qua phân tích hi qui và
bàn lun.

Phn tng kt xác đnh li nhng phát hin ca đ tài nghiên cu và các
đ xut đc đa ra cho các chính sách liên quan đn thu chi ngân sách và
tng trng kinh t ca chính ph trong tng lai.

















5

CHNG 1
TNG QUAN LÝ THUYT V THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NC
VÀ TNG TRNG KINH T
MÔ HÌNH NGHIÊN CU

1.1 Thu và chi ngân sách nhà nc
1.1.1 Thu Ngân sách Nhà nc
* Các khái nim:

- Thu NSNN: là vic Nhà nc dùng quyn lc ca mình đ tp trung
1 phn ngun tài chính quc gia hình thành qu NSNN nhm tha mãn các
nhu cu ca Nhà nc.
- Chi NSNN: là vic phân phi và s dng qu NSNN nhm đm bo
thc hin chc nng ca Nhà nc theo nhng nguyên tc nht đnh.
- Thâm ht NSNN: là tình trng khi tng chi tiêu ca NSNN vt quá
các khon thu.
Theo các Báo cáo Quyt toán NSNN giai đon 2003-2010, có th thy
ngun thu NSNN ca Vit Nam khá n đnh, dao đng trong khong t 25-
30%
GDP. Tng ngun thu đc phân chia thành ba khon bao gm thu t
thu và phí, thu v vn, và thu vin tr không hoàn li.
Trong s này thì phn ln vn đn t ngun thu thu và phí, thu v vn
chim khong 2% và thu vin tr không hoàn li ch chim khong 0,5%
(Hình 1.1). Nm 2009 ngun thu t thu có du hiu suy gim nh do Chính
ph thc hin hàng lot các bin pháp ct gim nhm kích thích tng cu. Tuy
nhiên sang nm 2010 thì t l thu thu li gia tng tr li, lên đn gn 30%.
Theo nh D toán NSNN trong hai nm gn nht là 2011 và 2012 thì t l thu
thu đang có xu hng gim xung ch còn khong 25%. Mc dù vy nhng
con s ca nm 2011 và 2012 cha th phn ánh đúng xu hng này, do nu


6

cn c vào thc trng tng thu NSNN t nm 2003 đn 2010 thì nhng s
liu quyt toán luôn luôn vt so vi nhng s liu d toán.
So sánh vi các quc gia khác  châu Á khác có th thy Vit Nam
luôn là quc gia có t l thu thu cao nht (Hình 1.2). Trung Quc, mc dù có
s gia tng liên tc nhng cng ch  mc khong 17-18% GDP; Thái Lan
hay Malaysia vào khong 15%; Indonesia và Philippines vào khong 12%;

trong khi n  ch thu thu vào khong 7%. Tng mc thu thu cao đã hn
ch kh nng tích ly ca doanh nghip, làm gim đu t phát trin cng nh
vic nâng cao nng lc cnh tranh ca khu vc t nhân. Bên cnh đó, mc dù
có mc thu thu cao nht trong s
 các quc gia châu Á nhng có v nh các
khon thu thu này li không tng xng vi tc đ phát trin c s h tng
cng nh các phúc li xã hi cho ngi dân. iu này có th to nên nhng
rào cn ln trong vic phát trin kinh t trong thi gian dài.



Hình 1.2 Doanh thu thu ti Vit Nam và mt s nc Châu Á 2001 – 2012 (% GDP)
Hình 1.1 Các ngun thu trong NSNN ca Vit Nam 2003 – 2012 (% GDP)


7


V c cu các ngun thu trong NSNN, có th thy ngun thu t các
doanh nghip ngoài quc doanh đang có xu hng tng lên. Nu cn c vào
s liu D toán ca B Tài chính thì ngun thu t khu vc này đã tng gp
hn hai ln nu nh so vi mt thp k trc, t khong 7% vào nm 2003
lên đn 15% vào nm 2012 (Hình 1.3).

Hình 1.3 Các ngun thu NSNN phân theo tng khu vc (% Tng doanh thu)


8

Tuy nhiên bt chp vic đã có đóng góp nhiu hn cho tng ngun thu
ca NSNN, thì mc đ đóng góp ca khu vc này vn nh hn nhiu so vi
mc đóng góp ca khu này vào GDP c nc, gn 50% (Hình 1.4). Tng t
nh th, nghch lý đc đu t nhiu nhng đóng góp vào ngun thu kém
càng đc th hin trong khu vc nhà nc, khi đóng góp ca khu vc này
vào GDP c nc vào khong 40%, nhng ngun thu t khu vc này li ch 
mc trên di 20%. Nghch lý này có th đc gii thích bng các hot đng
tham nhng và trn thu ca các doanh nghip Vit Nam.
Ngoài ra, ngun thu t khu vc các doanh nghip đu t nc ngoài li
đang suy gi
m, t ch khong 35% vào nm 2005 đã gim xung ch còn vào
khong 25% tng ngun thu. Trong khu vc này đáng chú ý là ngun thu t
du thô đã suy gim đáng k và ch còn  mc khong 12% tng ngun thu
(Hình 1.5). iu này là du hiu tích cc khi ngun thu NSNN đã không còn
l thuc nhiu vào du thô nh trc đây, mc dù vn gi đc s n đnh.



9




1.1.2 Chi Ngân sách Nhà nc
Theo các Báo cáo D toán và Quyt toán ca B Tài chính thì tng chi
cân đi NSNN s bao gm chi tiêu cho đu t phát trin và chi thng xuyên.
Bt đu t nm 2009, tng chi tiêu NSNN đã có xu hng gim do chính ph
thc hin nhng chính sách tht lng buc bng nhm bình n nn kinh t.
Hình 1.4 óng góp vào GDP theo tng khu vc 2001 – 2010 (%)
Hình 1.5 T trng thu t du thô (% Tng doanh thu)

10

Tuy nhiên, nhìn vào thc trng chi tiêu trong Hình 1.6, có th thy rng bt
chp s thu hp ca tng chi tiêu, các khon chi thng xuyên li đang có xu
hng tng lên, trong khi các khon chi cho đu t phát trin li đang có xu
hng gim xung. Rõ ràng điu này phn ánh s không hiu qu trong chi
tiêu ca chính ph. Vic chi thng xuyên tng lên chng t rng chính ph
vn đang phi gng gánh mt b máy nhà nc cng knh và hot đng kém
hiu qu.


Nhìn vào Hình 1.7 có th thy nu nh so sánh vi các quc gia khác
trong khu vc cng nh các quc gia khác  châu Á, chi tiêu công ca Vit
Nam cng vt tri, vào khong trên di 30% GDP. Trong khi đó, ngoi tr
Malaysia và Trung Quc vào khong 25% thì t l này ti các quc gia còn li
nh Thái Lan, Indonesia, Philippines hay n  ch vào khong 15-20%.

Hình 1.6 C cu chi cân đi NSNN 2003 - 2012 (% GDP)


11


1.2 Thâm ht ngân sách và tác đng ca thâm ht ngân sách
1.2.1 Thâm ht ngân sách
Mc dù có ngun thu khá cao nhng Vit Nam cng vn không tránh
khi vic thng xuyên b thâm ht ngân sách trong khong mt thp k tr
li đây. S liu Quyt toán và D toán NSNN ca B Tài chính phân bit hai

khái nim bi chi NSNN. ó là bi chi theo tiêu chun quc t (không bao
gm chi tr n gc) và theo tiêu chun Vit Nam (bao gm c chi tr n gc).
Nu tính theo tiêu chun quc t thì mc thâm ht hay bi chi ca Vit Nam
thp hn nhiu, và cng khá gn vi thng kê ca IMF và ADB (Bng 1.1).
Tuy nhiên, nu theo nh tiêu chun Vit Nam thì thâm ht Vit Nam vào
kho
ng 5% GDP, duy ch có nm 2009 Vit Nam thâm ht cao hn hn là
6,9% GDP do nh hng ca khng hong tài chính toàn cu.



Hình 1.7 Chi tiêu công ti Vit Nam và mt s nc Châu Á 2001 – 2012 (% GDP)


12



Mc đ thâm ht ngân sách ca Vit Nam đc xem là cao so vi các
quc gia khác trong khu vc. Nhìn vào Hình 1.8 có th thy trong giai đon
k t khng hong nm 2009, t l thâm ht ca Vit Nam ch thua Malaysia
và n . Bc sang nm 2010, Vit Nam là quc gia duy nht tip tc gia
tng thâm ht ngân sách, trong khi các quc gia còn li đu bt đu ci thin
tình hình ca mình. Tuy nhiên có th thy đn nm 2011, theo xu hng
chung, Vit Nam đã gim đc mt na mc thâm ht ngân sách ca mình.
iu này có th đc gii thích do các nn kinh t đu có xu hng phc hi
và n đnh tr li sau cuc khng ho
ng tài chính toàn cu.
S liu ca B Tài chính cng ch rõ ngun bù đp bi chi NSNN ca
Vit Nam, bao gm các khon vay trong nc và vay nc ngoài (Bng 1.2).

Theo đó, thông thng Vit Nam ph thuc nhiu vào các khon vay trong
nc, hn là các khon vay nc ngoài. Ngoi tr nm 2009, Vit Nam vay
n nc ngoài khá nhiu đ bù đp cho thâm ht ngân sách.





Bng 1.1 Thâm ht ngân sách Vit Nam 2001 – 2012 (% GDP)


13






1.2.2 Tác đng ca thâm ht ngân sách
Thâm ht ngân sách hàm ý rng thu ngân sách ca chính ph suy gim
hoc có s gia tng trong chi tiêu. iu này đng ngha vi s gia tng tng
cu trong nn kinh t. Nu nh nn kinh t đang  mc sn lng tim nng,
s gia tng tng cu này s đy GDP thc t lên cao hn mc GDP tim nng.
Cùng vi đó, giá c và lm phát cng s tng lên. V dài hn, khi lm phát gia
Bng 1.2 C cu ngun bù đp bi chi NSNN 2003 – 2011 (t đng)
Hình 1.8 Thâm ht ngân sách ti Vit Nam và mt s nc Châu Á 2009 – 2011 (% GDP)


14

tng, ngi lao đng s yêu cu mc lng cao hn, và các doanh nghip s
buc phi có chính sách ct gim sn xut trc mc tin lng mi này.
Chính vì th, tng cung trong nn kinh t s suy gim, và GDP thc t ca
nn kinh t s quay tr li mc GDP tim nng. Tuy nhiên, giá c s không
quay li thi đim ban đu và tip tc leo thang.
Nu nh ngân sách chính ph b thâm ht, chng t tit kim ca chính
ph đang suy gim, đng ngha vi vic tng tit kim ca nn kinh t gim
theo. Do đó ngun cung vn vay hay tng tit kim ca nn kinh t suy gim
do thâm ht ngân sách s đy lãi sut tng lên. Lãi sut gia tng s gây khó
khn cho khu vc t nhân trong vic tip cn ngun vn đu t. Chính vì th,
khu vc t nhân s b thu hp, chính bi s chi tiêu không hiu qu ca chính
ph. ây chính là hiu ng đu t công ln át đu t t nhân. Gii thích theo
mt cách khác,
nu nh chính ph đi vay đ bù đp thâm ht ngân sách bng
cách phát hành trái phiu, lãi sut cng s gia tng. iu này là do đ khuyn
khích mua trái phiu, chính ph s buc phi tng lãi sut.
Lãi sut gia tng không ch thu hút gii đu t trong nc mà còn hoàn
toàn có th thu hút gii đu t nc ngoài. Các nhà đu t nc ngoài s có
nhu cu nm gi tài sn ni đa, do hiu sut sinh li cao hn, điu này đng
ngha vi vic dòng vn ngoi t chy vào nn kinh t, làm cho ngun cung
ngoi t tng lên. Khi cung ngoi t tng lên, giá tr ca đng ngoi t tính
theo đng ni t s gim đi, hay nói cách khác, đng ni t có th tng giá tr.
Tuy nhiên dòng vn nc ngoài vào th trng ni đa có th b hn ch do
gii đu t lo ngi vào mt môi trng lm phát cao do thâm ht ngân sách
mang li. Vic đng ni t tng giá s khuyn khích nhp khu thay vì xut
khu, và
điu này s dn đn thâm ht thng mi và thâm ht cán cân vãng
lai.
Nh vy có th thy thâm ht ngân sách có nhng tác đng tiêu cc lên
nn kinh t. Nu nh ngân sách chính ph đc cân bng, không nhng ti u

15

hóa toàn b ngun vn, mà còn làm gim nhng chi tiêu hoang phí ca chính
ph. Bên cnh đó, điu này còn hn ch đc tình trng lm thu và tham
nhng. Chính vì th, các nhà kinh t hc c đin luôn cho rng chính ph cn
phi duy trì cân bng ngân sách.
Tuy nhiên, nh đã phân tích  phn trên, thâm ht ngân sách làm gia
tng tng cu và làm tng GDP hay nói cách khác là kích thích tng trng.
ây là điu mà chính ph các quc gia có th làm trong thi gian suy thoái
kinh t, đó là tng chi tiêu, đu t vào các công trình công cng, chp nhn
thâm ht ngân sách  mt mc nht đnh nhm giúp sn lng trong nc
tng tr li. Nhng điu này không đng ngha vi vic thâm ht ngân sách
luôn luôn kích thích tng trng. Nu nh nn kinh t đã  gn mc sn
lng tim nng, s gia tng tng cu v dài hn s kéo theo nhng h qu
tiêu cc v lm phát, lãi sut và cán cân thng mi nh đã gii
thích  trên.
Da vào toàn b nhng tác đng ca thâm ht ngân sách lên các yu t
v mô k trên, có th cng thêm vic chính ph gia tng vay n đ bù đp
thâm ht ngân sách, có th đa ra mt bc tranh tng th v tình hung xu
nht xy ra cho nn kinh t nu nh có thâm ht ngân sách và n công kéo
dài. C th, lãi sut gia tng s khin cho gánh nng n càng thêm trm trng.
Các nhà đu t s lo ngi v kh nng thanh toán ca chính ph, dn
đn vic h tháo chy ra khi các tài sn ni đa. Hu qu là giá tài sn s
gim, cng thêm gánh nng lãi sut s khin thu hp khu vc t nhân, nhiu
doanh nghip tin đn phá sn. iu này làm gim ngun thu t thu doanh
nghip ca chính ph, dn đn càng làm gia tng thâm ht ngân sách. Nhm
đi phó vi s suy gim ngun thu này, chính ph thng phi tìm cách gia
tng các ngun thu thu t thu nhp ngi dân hoc thu tài sn. Tuy nhiên,

nhng chính sách này s làm gim tiêu dùng và gây ra suy thoái kinh t. Hoc
chính ph cng có th in tin đ bù đp thâm ht ngân sách và tr n, nhng
điu này s làm lm phát còn lên cao hn na. Ngoài ra, n xu đn t các


16

doanh nghip phá sn cng có th gây nguy hi đn h thng ngân hàng.
Trong mt kch bn xu nht, mt cuc khng hong tín dng s đánh sp các
ngân hàng cng nh các t chc tài chính. Nn kinh t s càng chìm sâu
khng hong và suy thoái trm trng.
1.3 Tng trng kinh t
Nhng ci cách kinh t quan trng vào nm 1986 chuyn t nn kinh
t k hoch hóa tp trung sang nn kinh t th trng đnh hng xã hi ch
ngha đã giúp Vit Nam đt đc mc tng trng kinh t cao. Theo báo cáo
ca Ngân hàng Th gii, GDP thc t Vit Nam tng nhanh hn các quc
gia khác vi mc tng trng trung bình giai đon 1990 - 2009 là 7,32%
(Bng 1).
Vào nhng nm đu thp k 1990, kinh t Vit Nam đt đc mc
tng trng cao, đc bit nhng nm 1992 và 1997 gn 9%. Tuy nhiên, đà
tng trng chm li vào cui thp k này do nhng nh hng ca khng
hong tài chính Châu Á nm 1997. Kt thúc nm 1999, tng trng ch còn
là 4,8% kèm theo hin tng gim phát nhng nm sau đó. Trong bi cnh
đó, Chính ph đã thc hin chính sách ni lng tín dng và kích thích m
rng đu t t nm 2000, đng thi ký kt quan h trao đi thng mi song
phng M 7/2000. Kt qu là kinh t đã phc hi trên đà tng trng cao,
nhng đi kèm là t l lm phát tng lên. (Bng 1.3 Tng trng GDP và lm
phát)

17


Hn na, s kin Vit Nam chính thc tr thành thành viên th 150 ca t
chc thng mi quc t (WTO) tháng 11/2006 đã m đng cho s t do
hóa th trng ln hn và làm dy lên làn sóng đu t nc ngoài vào Vit
Nam, lng ngoi t đu t trc tip, gián tip, vay n nc ngoài đã tng
đnh đim gp 13 ln nm 2000. Lúc này, đ duy trì kh nng cnh tranh
hàng xut khu, n đnh tng đi t giá và hn ch gia tng ngha v n
nc ngoài ca Chính ph và doanh nghip quy đi bng VND, Ngân hàng
Nhà nc đã cung lng tin VND đ mua mt lng ngoi t vào, gây áp
lc lm phát tng cao  mc 2 con s vào nm 2007 (12,6%) và nm 2008
(19,89%).

Thêm vào đó, khng hong kinh t toàn cu vào nm 2008 nh hng ti s
n đnh kinh t v mô ca Vit Nam, c th là bi chi ngân sách ln, n công
tng cao, thâm ht cán cân vãng lai, tc đ tng trng chm li 6,78% nm
2010 và 5,9% nm 2011 mc dù Chính ph đã có nhng bin pháp kích cu
đ thúc đy tng trng, chng suy gim kinh t. ng thi vi đó là lm
phát tng cao, kt thúc nm 2010 và 2011, lm phát ln lt  mc 11,75%
và 18,58%.
Nm 2012, tng trng kinh t  mc 5,03%, đã gim khong 0,87%
so vi nm 2011. Nguyên nhân ca tình trng này xut phát t suy gim tng
cu do chính sách tin t tht cht kim ch lm phát ca Ngân hàng Nhà
nc t nm 2011, hàng tn kho tng cao đc bit là tn kho bt đng sn,
nhiu doanh nghip phá sn (theo B K hoch và u t có trên 50.000
doanh nghip phá sn t đu nm 2011 đn cui quý I/2012), nhiu tp đoàn
Nhà nc thua l ln ti Vinalines, Vinashin, EVN, Tng công ty Xi mng
Vit Nam Vicem, tp đoàn Sông à,

18

Ngoài ra, do đà gim kinh t toàn cu khin dòng vn đu t nc
ngoài vào Vit Nam gim xung (thu hút đu t nc ngoài t đu nm 2012
đn ngày 20/4/2012 ch bng 68,5% so vi cùng k nm trc, vn thc hin
gim 0,3% so vi cùng k nm trc), xut khu Vit Nam cng gim mnh
do nhu cu tiêu th ca nc ngoài gim, mt s mt hàng xut khu ch lc
nh du thô gim 3,1%; cà phê gim 7,9%; cao su gim 8,3%; than đá gim
12,2%; go gim 27,8%
Nm 2012, cng là nm mà mc tiêu u tiên kim ch lm phát, n
đnh kinh t v mô đc đt lên hàng đu. Theo đó, Chính ph tip tc thc
hin chính sách tài khóa tht cht, gim đu t công, gim bi chi ngân sách;
Ngân hàng Nhà nc thc hin điu hành chính sách tin t tht cht và linh
hot; B Tài chính tip tc l trình qun lý, điu hành giá theo c ch th
trng, kim soát cht ch giá đc quyn, chng bán phá giá, đm bo cân
đi cung - cu hàng hóa
Kt thúc nm, chúng ta đã thành công khi gi mc lm phát  mc
mt con s 6,81 %. Mc dù mc tng trng thp, nhng theo đánh giá ca
Tng cc Thng kê trong bi cnh kinh t th gii gp khó khn, c nc tp
trung thc hin mc tiêu kim ch lm phát thì đây đc xem là mc tng
hp lý.
1.4 Mi quan h gia thu, chi ngân sách chính ph và tng trng
kinh t
1.4.1 Mi quan h gia thu ngân sách và chi tiêu ngân sách chính
ph
Có nhiu gi thuyt khác nhau liên quan đn ngun thu và chi tiêu
chính ph.
Gi thuyt đu tiên đc đ xut bi Buchanan và Wagner (1977) và
Friedman (1978) khng đnh ngun thu chính ph đn phng quyt đnh chi

19

tiêu ca nó và ch ra mt mi quan h mt chiu t ngun thu đn chi tiêu.
Theo Friedman, thu cao hàm ý chi tiêu nhiu hn dn đn mt kt cc thâm
ht ngân sách ln hn.
Gi thuyt th hai đc đ xut bi Barro (1974) và Peacock và
Wiseman (1979) cho rng chính ph quyt đnh vic chi tiêu trc ngun thu
đc bit đn nh là gi thuyt chi tiêu và thu. Peacock và Wiseman khng
đnh sut thi gian khng hong, chính ph gia tng chi tiêu, cui cùng đa
đn thu cao hn. Vì th, có mt quan h mt chiu t chi tiêu chính ph đn
ngun thu.
Gi thuyt th ba đc trình bày bi Musgrave (1966) và Meltzer và
Richard (1981) khng đnh chính ph quyt đnh đng thi ngun thu và chi
tiêu, điu này ngha là có mi quan h hai chiu gia ngun thu và chi tiêu
chính ph. Gi thuyt cui cùng là Baghestani và McNown (1994) tin là
không có gi thuyt nào k trên mô t mi quan h gia ngun thu và chi tiêu
chính ph. Chi tiêu và ngun thu chính ph mi th đc quyt đnh bi tng
trng kinh t trong dài hn, phn ánh s tách bch riêng r gia ngun thu
và chi tiêu chính ph.
Các quan đim khác nhau liên quan đn hng ca quan h nhân qu
gia ngun thu và chi tiêu chính ph có các hàm ý chính sách khác nhau vi
vic xem xét vai trò ca chi tiêu chính ph trong nn kinh t và kh nng
kim soát ca thâm ht ngân sách.
Các công trình thc nghim đáng chú ý đc thc hin da trên các gi
thuyt đc đ cp trên. Bng cách áp dng các phng pháp kinh t lng
khác nhau, các nghiên cu đã tin đn các kt qu khác nhau.
Friedman (1972), Buchanan và Wagner (1978) cho Nht và Ý, Darrat
(1998), Kollias và Makrydakis (2000) cho Nht, Nam Hàn, ài Loan, Vng

quc Anh, và M ng h mi quan h nhân qu mt chiu t ngun thu đn


20

chi tiêu chính ph. Mt khác, gi thuyt chi tiêu và thu đc ng h bi các
nghiên cu Peacock và Wiseman (1961), Anderson et al. (1986) cho Úc và
Nam Phi. Gi thuyt v mi quan h nhân qu mt chiu gia ngun thu và
chi tiêu chính ph đc ng h bi các nghiên cu Miller và Russek (1990),
Bohn (1991) cho Canada.
Trong trng hp ca Saudi Arabia, Al-Hakami (2002) đã s dng qui
trình hai bc đ kim đnh tính đng liên kt và kim đnh Wald đ kim
đnh tính nhân qu phát hin ra mi quan h nhân qu mt chiu t ngun thu
đn chi tiêu chính ph trong mô hình hai bin và mi quan h hai chiu trong
mô hình ba bin khi GDP đc thêm vào mô hình. Tng t, Albatel (2002)
phat hin có mi quan h mt chiu t ngun thu đn chi tiêu chính ph 
Saudia Arabia.
1.4.2 Mi quan h gia chi ngân sách chính ph và tng trng
kinh t
Câu hi là liu s m rng chính sách tài khóa ca chính ph có to
nên tng trng kinh t hay không đã phân chia các nhà làm chính sách thành
các trng phái lý thuyt rõ rt. Lý thuyt kinh t cho rng trong mt vài
trng hp mc chi tiêu chính ph thp hn thúc đy tng trng kinh t
trong khi  các trng hp khác các mc chi tiêu chính ph cao hn là điu
cn thit. Trên quan đim thc nghim, bng chng có đc gây nên s lúng
túng vì rt nhiu nghiên cu ng h cách này hay cách khác.
* Các nghiên cu thc nghim ng h mi quan h âm
Bt đu vi kinh t Hoa K, Knoop (1999) s dng d liu chui thi
gian t nm 1970 đn 1995 phát hin ra rng s st gim trong chi tiêu chính
ph có mt tác đng nghch lên tng trng kinh t và phúc li. Các c tính

đt đc bi Fölster và Henrekson (1999, 2001) khi tin hành nghiên cu d
liu bng trên mu các quc gia giàu có trong giai đon 1970 – 1995 khng


21

đnh rng chi tiêu ngân sách công ln tác đng âm lên tng trng kinh t.
Trong mt nghiên cu thc nghim khác, Ghura (1995), s dng d liu
không gian và chui d liu chéo cho 33 quc gia Châu Phi  H Sahara
trong giai đon 1970 – 1990 cung cp bng chng cho thy rng có s tn ti
mt mi quan h âm gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. Trong
nghiên cu đó, các quc gia ly mu đc chia thành 4 nhóm: các quc gia
tng trng cao vi mc tng trên 2.0%; các quc gia tng trng trung bình
đn thp vi mc tng trng gia 0% và 1.9%; các quc gia tng trng
kém vi mc gia -1.0% và -0.01%; và các quc gia tng trng rt kém vi
mc tng di -0.9%. Sut quá trình nghiên cu nó hé l ra mt điu là các
quc gia vi mc tng trng cao hn có t l đu t cao hn, tng trng
khi lng xut khu cao hn, tui th cao hn, t l lm phát thp hn, và đ
lch chun lm phát thp hn không có ngha là các kt qu thng mi tt
hn. Barro (1991) trong mt nghiên cu d liu không gian ca 98 quc gia
trong giai đon t 1960 đn 1985, bng cách s dng mc gia tng trung bình
hàng nm ca GDP thc bình quân đu ngi và t l chi tiêu chính ph thc
trên GDP thc kt lun rng mi quan h gia tng trng kinh t và chi tiêu
chính ph là âm và có ý ngha. Thêm bng chng cho rng tng trng kinh
t có quan h dng vi đ n đnh chính tr và quan h âm vi s móp méo
th trng. Jong-Wha Lee (1995) cung cp thêm bng chng v mi quan h
gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. c bit hn, bng các áp
dng mô hình tng trng ni sinh ca nn kinh t m, nghiên cu phát hi
n
là chi tiêu chính ph ca sn lng kinh t gn lin vi tng trng thp hn.

Ngoài ra, thành phn đu t và tích ly vn đu t cng đc cho là có tác
đng ý ngha lên tng trng kinh t.
Trong n lc nghiên cu mi quan h gia qui mô chính ph và t l
tht nghip Burton (1999), bng cách s dng mô hình hiu chnh sai s có
cu trúc cho 20 quc gia OECD t nm 1970 đn 1999, phát hin là qui mô


22

chính ph, đo lng bng tng chi tiêu chính ph nh phn trm ca GDP,
đóng mt vai trò đnh hng trong tác đng t l tht nghip  trng thái cân
bng, ngha là tht nghip gia tng. Bng chng thêm na, đt đc bng
cách s dng chi tiêu chính ph riêng phn, hng đn mt mi quan h ý
ngha gia chi chuyn nhng, tr cp và t l tht nghip  trng thái cân
bng trong khi chi tiêu ngân sách chính ph cho hàng hóa và dch v đc
phát hin không ý ngha. Bng cách s dng d liu chui thi gian/không
gian chéo  113 quc gia, Grier và Tullock (1989) nghiên cu đc tính thc
nghim ca tng trng kinh t hu chin. Trong s các kt qu khác, h phát
hin chi tiêu chính ph có quan h âm vi tng trng kinh t. T nghiên cu
tng t nó cng cho thy s đàn áp chính tr cng có quan h nghch vi
tng trng  Châu Phi và Nam và Trung M.
Guseh (1997) trong mt nghiên cu v tác đng ca qui mô chính ph
lên tc đ tng trng kinh t thc hin hi qui OLS, bng cách dùng d liu
chui thi gian trong giai đon 1960 – 1985 cho 59 quc gia đang phát trin
thu nhp trung bình. Bng chng đt đc đ ngh là tng trng trong qui
mô chính ph có tác đng âm lên tng trng kinh t, nhng các tác đng âm
 các h thng xã hi ch ngha ln gp ba ln  các h thng phi xã hi ch
ngha. Các c tính thêm đc cung cp bi Engen và Skinner (1992) cho
107 quc gia trong giai đon 1970 – 1985, đ ngh là mt s gia tng ngân
sách cân bng trong chi tiêu chính ph và thu đc d kin to ra s gia tng

sn lng, trong khi Carlstrom và Gokhale (1991) cho rng các kt qu mô
phng tùy theo s gia tng chi tiêu ngân sách chnh ph gây nên s st gim
sn lng trong dài hn. S dng cách tip cn nhân qu Granger, Conte và
Darrat (1988) nghiên cu mi quan h nhân qu gia gia tng khu vc công
và tc đ tng trng kinh t thc cho các quc gia OECD. Nhn mn đc
bit là các hiu ng phn hi t tng trng kinh t lên gia tng chi tiêu chính
ph là t chính sách kinh t v mô. Da trên các bng chng đt đc, gia


23

tng chính ph có tác đng hn hp lên tc đ tng trng kinh t, dng cho
mt vài quc gia và âm cho các quc gia khác. Tuy nhiên vi khi các nn
kinh t OECD, tác đng không rõ rt ca gia tng chính ph lên tng trng
kinh t thc đc nhìn thy.
* Các nghiên cu thc nghim ng h mi quan h dng
Trái ngc vi quan h âm gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh
t đc thit lp bi các nghiên cu đc đ cp trc đó, các nghiên cu sau
n lc điu chnh s cân bng bng cách đ ngh là nhà nc thông qua b
sung các chính sách phù hp, có th thc s khuyn khích các hot đng hiu
qu và làm gim các hot đng không hiu qu (Amsden, 1989; Epsteinvà
Gintis 1995, Burton 1991). c bit hn, Kelly (1997) bng cách phát hin
tác đng ca chi tiêu ngân sách chính ph lên tng trng gia 73 quc gia
trong giai đon 1970 – 1989 phát hin hiu ng chèn ln có th đã đc
cng điu hóa trong nghiên cu. Theo bng chng đt đc s đóng góp ca
đu t công và chi tiêu ngân sách xã hi đi vi tng trng có ý ngha.
Ngoài ra, Alexiou (2007) trong nghiên cu cho nn kinh t Hy Lp, sau khi
tách tng phn chi tiêu chính ph, khng đnh bng chng cho thy mt mi
quan h dng gia gia tng trong các thành phn chi tiêu và tng trng
GDP. Aschauer (1990) cng ghi nhn mt mi quan h dng và có ý ngha

gia chi tiêu chính ph và mc sn lng.
Mc dù bng chng công nhn tác đng có ý ngha nhng hn ch ca
đu t công lên tng trng kinh t bên cnh hiu ng chèn ln, các chng
trình xã hi cho thy tính không hiu qu, ngoi tr trng hp giáo dc. Qua
đó, hu ht các nghiên cu đc thc hin tp trung vào giáo dc nh mt
nhân t tác đng có ý ngha lên tng tr
ng kinh t thông qua nh hng ca
nó lên vn nhân lc (Barro, 1991; Roubini và Sala-I-Martin, 1991; Birdsall,
Ross và Sabot 1995).



24


Bng 2.1 Tng kt các nghiên cu thc nghim
Tác gi
Loi nghiên
cu
Mu Phát hin
Conte và
Darrat
(1988)
Phng pháp
nhân qu
Granger
Các quc
gia OECD
Vi hu ht các nc
OECD, tác đng không rõ

ràng ca gia tng chính ph
lên tc đ tng trng kinh
t thc
Engen và
Skinner
(1992)
D liu chui
thi gian/ d
liêu chéo (1970
– 1985)
107 quc
gia
S gia tng ngân sách cân
bng trong chi tiêu chính ph
và thu d kin làm gim
sn lng
Guseh (1997) Phng pháp
OLS, d liu
chui thi gian
(1960 – 1985)
59 quc gia
đang phát
trin thu
nhp trung
bình
Gia tng trong qui mô chính
ph có tác đng âm lên tng
trng kinh t, nhng đ ln
 các h thng xã hi ch
ngha ln gp ba ln  các h

thng phi xã hi ch ngha.
Barro (1991) D liu chui
thi gian/ d
liêu chéo (1960
– 1985)
98 quc gia GDP có quan h dng vi
vn nhân lc và quan h âm
vi mc GDP bình quân đu
ngi.
Ghura (1995) D liu chui
thi gian/ d
liêu chéo (1970
– 1990)
33 quc gia
Châu Phi
H Sahara
Mi quan h âm gia chi
tiêu chính ph và tng
trng kinh t.