Luận văn thạc sĩ 2014 Tác động truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến lạm phát của Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ĨO TO

TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH














TRNGăNGC HO










TÁCăNG TRUYN DN T GIÁ HI
OÁIăN LM PHÁT CA
VIT NAM

LUNăVNăTHCăSăKINH T













TP.H CHÍ MINH ậ NM 2014
B GIÁO DC VÀ ĨO TO

TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH













TRNGăNGC HO







TÁCăNG TRUYN DN T GIÁ HI
OÁIăN LM PHÁT CA
VIT NAM



Chuyên ngành: Kinh t phát trin

Mã ngành: 60310105

LUN VN THCăSăKINH T





NGIăHNG DN KHOA HC
: TS.PHAN N THANH THY







TP.H CHÍ MINH ậ NM 2014


LI CAMăOAN







Tôi xin cam đoan rng đây là công trình nghiên cu ca tôi. Các ni dung
nghiên cu và kt qu trong đ tài này là trung thc và cha tng đc ai công b
trong bt c công trình nghiên cu khoa hc nào.

Nu có bt kì sai sót, gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhim trc
Hi đng cng nh kt qu lun vn ca mình.







TP.H Chí Minh, ngày 12 tháng 6 nm 2014


Tác gi







TrngăNgc Ho

MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC CÁC HÌNH V
TÓM TT
CHNGă1:ăGII THIU 1
1.1. t vn đ 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. Phm vi nghiên cu 3
1.4. Cu trúc lun vn 3
CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT 4
2.1. Lý thuyt v t giá hi đoái và lm phát 4
2.1.1. Lý thuyt v t giá hi đoái 4
2.1.1.1. nh ngha t giá hi đoái 4
2.1.1.2. Vai trò ca t giá hi đoái trong nn kinh t m 6
2.1.2. Lý thuyt v lm phát 8
2.1.2.1. nh ngha lm phát và cách đo lng 8
2.1.2.2. Nguyên nhân ca lm phát 11
2.1.2.3. Tác hi ca lm phát 16
2.2. Khung lý thuyt 18
2.2.1. Quy lut mt giá (LOP) và lý thuyt ngang giá sc mua (PPP) 18

2.2.2. Truyn dn t giá hi đoái 21
2.2.2.1. Khái nim truyn dn t giá hi đoái 21
2.2.2.2. Các nhân t nh hng đn tác đng truyn dn t giá hi đoái 22
2.2.2.3. C ch truyn dn ca t giá hi đoái đn lm phát 24
2.3. Tóm tt nghiên cu liên quan 28

2.3.1. Các nghiên cu  nc ngoài 28
2.3.2. Các nghiên cu trong nc 29
CHNGă3:ăGII THIU TNG QUAN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 33
3.1. Tng quan v t giá hi đoái VND/USD và lm phát ca Vit Nam 33
3.1.1. T giá hi đoái VND/USD 33
3.1.1.1. VND liên tc tng giá tr thc 33
3.1.1.2. Quan đim ng h và không ng h phá giá Vit Nam đng 37
3.1.2. Lm phát ca Vit Nam 44
3.1.3. T giá hi đoái VND/USD và lm phát ca Vit Nam 47
3.2. Mô hình nghiên cu 48
3.2.1. Mô hình kinh t 48
3.2.2. c lng mô hình nghiên cu 52
3.2.2.1. Mô hình hiu chnh sai s (Error Correction Model) 52
3.2.2.2. Quy trình c lng mô hình hiu chnh sai s 54
3.2.3. D liu nghiên cu 57
CHNGă4:ăKT QU NGHIÊN CU 59
4.1. Kim đnh tính dng và bc liên kt 59
4.2. Kim đnh đng liên kt 61
4.3. Mi quan h trong dài hn gia các bin nghiên cu 63
4.4. Mi quan h trong ngn hn gia các bin nghiên cu 64
4.5. Kt qu nghiên cu 66
CHNGă5:ăKT LUN VÀ KIN NGH 70
5.1. Kt lun 70
5.2. Kin ngh 71

5.3. Hn ch ca nghiên cu và hng nghiên cu tip theo 72
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC




DANH MC T VIT TT
ADB: Ngân hàng phát trin Châu Á
BRER: T giá thc song phng
CNY: Nhân dân t
CPI: Ch s giá tiêu dùng
D
GDP
: Ch s điu chnh GDP
ECM: Mô hình hiu chnh sai s
GDP: Tng sn phm trong nc
GSO: Tng cc thng kê
IMF: Qu tin t quc t
MRER: T giá thc đa phng
NER: T giá danh ngha song phng
NHNN: Ngân hàng nhà nc
NHT: Ngân hàng trung ng
OLS: Phng pháp bình phng bé nht
PPP: Thuyt ngang giá sc mua
USD: ôla M
VAR: T hi qui vetor
VECM: Mô hình vetor hiu chnh sai s
VND: Vit Nam đng

DANH MC BNGăVĨăSă
Bng 4.1: Kt qu kim đnh nghim đn v (ADF Unit Root Test) cho các chui s
liu trong nghiên cu (dng log)………………………………………………… 60
Bng 4.2: Kt qu kim đnh nghim đn v (ADF Unit Root Test) cho các chui s
liu trong nghiên cu (dng sai phân bc 1)……………………………………….60
Bng 4.3: Kt qu kim đnh đng liên kt gia các bin…………………………62
Bng 4.4. Kt qu hi quy tuyn tính đng liên kt gia các bin……………… 63
Bng 4.5: Kt qu hi quy mô hình hiu chnh sai s…………………………… 65
S đ 2.1: Truyn dn ca t giá hi đoái đn lm phát………………………… 25
S đ 2.2: Truyn dn trc tip ca t giá đn lm phát trong nghiên cu ca
Nicoleta, 2007…………………………………………………………………… 26
S đ 2.3: Truyn dn trc tip ca t giá đn lm phát trong nghiên cu ca Panit
Wattanakoon, 2011……………………………………………………………… 27











DANH MC HÌNH V
Hình 2.1: Lm phát cu kéo……………………………………………………… 13
Hình 2.2: Lm phát chi phí đy…………………………………………………….14

Hình 3.1: Ch s t giá danh ngha song phng (NER) và t giá thc song phng
(BRER) ca VND so vi USD, 1992 – 2001…………………………………… 34
Hình 3.2: Ch s t giá danh ngha song phng (NER) và t giá thc song phng
(BRER) ca VND so vi USD, 2000 – 2010…………………………………… 34
Hình 3.3: Ch s t giá danh ngha song phng (NER) và t giá thc đa phng
(MRER) ca VND, 1992 – 2001………………………………………………… 35
Hình 3.4: Ch s t giá danh ngha song phng (NER) và t giá thc đa phng
(MRER) ca VND, 2000 – 2010………………………………………………… 35
Hình 3.5: Lm phát ca Vit Nam, 1992 – 2012 (%/nm)……………………… 44
Hình 3.6: T l lm phát và tc đ tng trng ca Vit Nam, 1992 – 2012
(%/nm)……………………………………………………………………………45
Hình 3.7: T giá danh ngha VND/USD và lm phát ca Vit Nam, 1992 –
2012……………………………………………………………………………… 48
Hình 4.1: Lm phát ca Vit Nam và mt s quc gia Châu Á (%/nm)………….67
Hình 4.2: T trng nhp khu/GDP (%/nm) ca Vit Nam và mt s quc gia….67
Hình 4.3: Mc tng M2 thc t và mc tiêu (%/nm) ca Vit Nam qua các
nm…………………………………………………………………………………68







TÓM TT
T giá hi đoái và lm phát là nhng vn đ v mô ht sc quan trng ca
mt quc gia. Do đó, phá giá Vit Nam đng hay không là mt quyt đnh khó khn,
mang tính đánh đi mc tiêu cao, bi vì bên cnh nhng li ích mà đt bit là m
rng xut khu có đc khi thc hin phá giá thì nhng lo ngi v tác đng bt li
đn nn kinh t, nht là đn lm phát là có c s.

Lun vn vi đ tài “Tác đng truyn dn t giá hi đoái đn lm phát ca
Vit Nam” đư tp trung nghiên cu s tác đng ca t giá hi đoái VND/USD đn
lm phát ca Vit Nam trong giai đon 1992 – 2012 thông qua mô hình kinh t gm
4 bin s v mô là lm phát ca Vit Nam, t giá hi đoái VND/USD, giá nhp khu
ca Vit Nam và giá go th gii. Lun vn s dng phng pháp nghiên cu là
phng pháp ngang giá sc mua theo đ xut ca Hooper và Mann (1989), phân
tích tác đng ca t giá hi đoái đn lm phát theo kênh tác đng trc tip thông
qua giá hàng nhp khu. ng thi lun vn phân tích đnh lng vi các công c
đng liên kt và mô hình hiu chnh sai s ca Engle và Granger (1987).
Kt qu nghiên cu ca lun vn cho thy t giá hi đoái thc s có nh
hng ln đn lm phát ca Vit Nam. Mc đ truyn dn t giá hi đoái đn lm
phát  Vit Nam trong giai đon 1992 – 2012 nh sau: trong ngn hn truyn dn t
giá hi đoái đn lm phát là không hoàn toàn, nu t giá hi đoái tng 1% thì t l
lm phát đc d đoán s tng 0,35% và trong dài hn thì truyn dn t giá hi đoái
đn lm phát là hoàn toàn,  mc rt cao, nu t giá hi đoái tng 1% thì t l lm
phát s tng 1,3%.
Kt qu nghiên cu là mt phát hin mi di góc đ thc nghim, cho thy
trong điu kin các yu t khác không đi thì mt khi Vit Nam đng b phá giá tt
yu s nh hng làm tng mnh t l lm phát ca Vit Nam. Kt qu này góp
phn vào tho lun chính sách điu hành t giá hi đoái ca Vit Nam hin nay và
trong tng lai.
1

Chngă1
GII THIU
Chng này trình bày gii thiu chung v vn đ nghiên cu và tính cp
thit ca đ tài. t ra câu hi nghiên cu, mc tiêu nghiên cu và phm vi nghiên
cu ca lun vn. Trên c s đó các chng sau s tr li mc tiêu nghiên cu.
1.1. t vnăđ
T giá hi đoái là mt loi giá c cc k quan trng đi vi nn kinh t, nht

là trong thi đi toàn cu hóa vi thng mi là đng lc tng trng ca mi quc
gia. Do đó, điu hành chính sách t giá luôn là mt vn đ nhy cm, đc các nhà
kinh t, các nhà lp chính sách thng xuyên quan tâm, tho lun. Kt qu nghiên
cu trong khuôn kh d án “H tr nâng cao nng lc tham mu, thm tra và giám
sát kinh t v mô” ca y ban kinh t Quc hi nm 2013 cho thy t giá hi đoái
có nh hng ln đn tng trng xut khu ca Vit Nam. Kt lun này có th
không hoàn toàn mi nhng nó tái khng đnh kh nng Vit Nam có th s dng
công c t giá hi đoái trong vic m rng xut khu.
Trong khi đó, Vit Nam đng có xu hng tng giá tr thc và mc đ lên
giá thc ngày càng mnh trong nhng nm gn đây, cán cân thng mi ca Vit
Nam liên tip thâm ht ln kéo dài, sc cnh tranh ca hàng Vit suy gim ngay
trong th trng ni đa, theo tin trình t do thng mi thì Vit Nam s phi gim
tin ti bãi b phn ln thu nhp khu. t bit là nm 2015, Vit Nam phi thc
thi toàn b Hip đnh t do thng mi ASEAN – Trung Quc, nhiu d báo Vit
Nam s phi đi mt vi dòng thác hàng Trung Quc. ng thi, Vit Nam cng
đang đàm phán Hip đnh đi tác thng mi xuyên Thái Bình Dng (TPP).
 đáp li nhng thách thc trên, gn đây (và tác gi d đoán trong nhng
nm ti) xut hin tr li quan đim c v cho vic phá giá mnh Vit Nam đng đ
khuyn khích xut khu, ci thin cán cân thng mi và tng sc cnh tranh ca
2

hàng Vit Nam. T đó thúc đy sn xut trong nc, to ra nhng thay đi ln v
c cu kinh t theo hng hng ngoi, hng vào xut khu và hi nhp quc t
hiu qu. Nht là khi Vit Nam đang trong quá trình tái c cu nn kinh t và xây
dng mô hình tng trng mi.
Tuy nhiên, quan đim chng phá giá Vit Nam đng cng thng rt đông
đo. Các nhà kinh t theo quan đim này khng đnh cn ht sc tránh bin pháp
gim giá mnh VND vì phá giá s dn ti suy yu Vit Nam đng, gim lòng tin
ca công chúng, tng n chính ph, to ra nhng khó khn cho khu vc doanh
nghip và đt bit nhn mnh, quan ngi sâu sc là phá giá VND s dn đn lm

phát tng cao – ni ám nh ca nn kinh t Vit Nam.
Vic nên hay không nên phá giá Vit Nam đng trong bi cnh hin nay,
cng nh trong nhng nm ti cn phi tính toán đn các yu t, mc tiêu ca nn
kinh t. Bên cnh nhng li ích mà đt bit là m rng xut khu thì nhng lo ngi
v tác đng bt li ca gim giá Vit Nam đng đn lm phát, kh nng tr n, tình
hình tài chính ca các doanh nghip liên quan đn n nc ngoài là nhng lo ngi
chính đáng, cn đc xem xét. Nhng nghiên cu đnh lng v li ích, chi phí trên
các khía cnh ca vic phá giá Vit Nam đng là rt quan trng. Do đó, đ có c s
khoa hc vng chc góp phn vào cuc tho lun v chính sách điu hành t giá hi
đoái ca Vit Nam hin nay và trong tng lai, thit ngh phân tích s truyn dn t
giá hi đoái đn lm phát ca Vit Nam trong nhng nm qua là rt cn thit. ây
chính là lý do tôi chn đ tài “TÁC NG TRUYN DN T GIÁ HI OÁI
N LM PHÁT CA VIT NAM” cho khóa lun thc s kinh t ca mình.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
1.2.1. Mc tiêu tng quát
Phá giá đng ni t và lm phát là nhng vn đ v mô ht sc quan trng, do
đó vic nghiên cu thn trng là rt cn thit. Vi mong mun đem đn mt đóng
góp nh, góp phn vào tho lun chính sách t giá hi đoái ca Vit Nam hin nay
và trong nhng nm ti, lun vn có mc tiêu chính là tìm kim mt bng chng
3

thc nghim cho bit bin đng t giá hi đoái tác đng đn lm phát ca Vit Nam
nh th nào trong nhng nm qua.
Câu hi nghiên cu trng tâm đt ra là:
1. T giá hi đoái có thc s nh hng đn lm phát ca Vit Nam hay
không?
2. Gi đnh các yu t khác không đi, khi t giá hi đoái tng (phá giá) 1% thì
lm phát ca Vit Nam s tng bao nhiêu phn trm trong ngn và dài hn?
1.2.2. Mc tiêu c th
T mc tiêu chính và câu hi nghiên cu, lun vn s có nhng mc tiêu c

th nh sau:
- Gii thích c ch truyn dn ca t giá hi đoái đn lm phát.
- Mô t thc trng ca t giá hi đoái và lm phát  Vit Nam trong nhng
nm qua.
- iu tra mc đ truyn dn t giá hi đoái vào lm phát ca Vit Nam trong
giai đon 1992 – 2012.
1.3. Phm vi nghiên cu
Lun vn tp trung nghiên cu s bin đng ca t giá hi đoái VN/USD
nh hng đn lm phát ca Vit Nam trong giai đon 1992 – 2012.
1.4. Cu trúc lunăvn
Lun vn gm có 5 chng: Chng 1 gii thiu vn đ nghiên cu, mc
tiêu và phm vi nghiên cu. Chng 2 trình bày c s lý thuyt v lm phát, t giá
hi đoái và khung lỦ thuyt phân tích, đng thi tóm lc các nghiên cu thc
nghim liên quan. Chng 3 gii thiu tng quan v lm phát ca Vit Nam và t
giá hi đoái VND/USD trong giai đon nghiên cu 1992 – 2012, sau đó trình bày
phng pháp nghiên cu. Chng 4 trình bày kt qu nghiên cu và cui cùng là
chng 5 trình bày kt lun, kin ngh rút ra t đ tài
4

Chngă2
CăS LÝ THUYT
Chng này trình bày các lý thuyt v t giá hi đoái và lm phát liên quan
đn đ tài. Tip đn là gii thiu khung lý thuyt mà lun vn vn dng đ xây dng
mô hình nghiên cu. Sau cùng là tóm tt mt s nghiên cu thc nghim có liên
quan.
2.1. Lý thuyt v t giá hiăđoáiăvƠălm phát
2.1.1. Lý thuyt v t giá hiăđoái
2.1.1.1.ănhăngha t giá hiăđoái
Mt đng tin hay mt lng đng tin nào đó đi đc bao nhiêu mt đng
tin khác đc gi là t l giá c trao đi gia các đng tin vi nhau hay gi tt là

t giá hi đoái hoc ngn gn hn là t giá. Nh vy, trên bình din quc t, có th
hiu mt cách tng quát t giá hi đoái là t l gia giá tr các đng tin so vi nhau.
iu 9 – lut Ngân hàng nhà nc Vit Nam đnh ngha “t giá hi đoái là t l
gia giá tr đng Vit Nam vi giá tr ca đng tin nc ngoài”.
T giá hi đoái đnh ngha nh trên đc hiu là t giá hi đoái danh ngha,
hay gi tt là t giá danh ngha, ký hiu là E. Khi nói đn t giá hi đoái gia hai
quc gia, chúng ta mc đnh là t giá hi đoái danh ngha. T giá hi đoái gia hai
đng tin đc đnh ngha theo hai cách: (1) giá ca ni t tính theo ngoi t, hoc
(2) giá ca ngoi t tính theo ni t. V c bn, cách th hai ch đn thun là nghch
đo ca cách th nht, vic s dng cách biu hin nào tht ra không quan trng,
nhng chúng ta cn chú Ủ đn cách yt t giá khi đ cp đn s gia tng hay gim
giá tr đng tin.
T giá hi đoái thay đi hàng gi, hàng phút trong hàng ngày. Nhng s thay
đi này đc gi là tng giá danh ngha hay gim giá danh ngha – nói ngn gn là
5

tng giá (lên giá) hay gim giá (mt giá). Theo đnh ngha t giá hi đoái là giá ca
ngoi t tính theo ni t (lun vn s dng đnh ngha này khi nói đn t giá hi
đoái) thì s tng giá ca đng ni t tng ng gim t giá hi đoái và ngc li khi
t giá hi đoái tng thì đng ni t gim giá.
Ngoài ra, điu quan trng đi vi ngi tiêu dùng và các công ty khi quyt
đnh mua hàng sn xut trong nc hay hàng ngoi nhp là giá ca hàng ngoi tính
theo giá hàng ni. Chúng ta gi giá tng đng này là t giá hi đoái thc, kí hiu
là . T giá hi đoái thc đc đnh ngha là giá ca hàng nc ngoài tính theo giá
hàng trong nc. T giá hi đoái thc không th quan sát đc mt cách trc tip
và bn s không th tìm thy nó trên các t báo. T thc cho bit chúng ta đang đ
cp ti nhng thay đi trong giá tng đi ca hàng hóa, ch không phi giá tng
đi ca nhng đng tin. Mt s tng giá ca đng ni t tng ng vi gim t giá
hi đoái thc,


, ngc li mt s gim giá đng ni t tng ng vi tng t giá
hi đoái thc

.






Trong nn kinh t th trng, thc t cho thy tn ti đng thi nhiu loi t
giá khác nhau. Nu da trên tiêu thc là đi tng qun lý thì có t giá chính thc -
t giá đc công b chính thc trên th trng đ làm c s tham chiu cho các hot
đng giao dch, kinh doanh, thng kê, t giá th trng - t giá đc hình thành
thông qua các giao dch c th ca các thành viên trên th trng. Nu t giá hình
thành theo quan h cung cu trên th trng t do ngoài h thng ngân hàng và
Giá hàng Hoa K
tính bng USD
P*
Giá hàng Hoa K
tính bng VN
E.P*
Giá hàng Vit Nam
tính bng VND
P
T giá hi đoái thc:
 = E.P*/ P

6

không đc nhà nc tha nhn chính thc thì gi là t giá th trng t do, hay
còn gi là t giá ch đen. Da trên k thut giao dch thì c bn có hai loi t giá là
t giá mua/bán theo ngày và t giá mua/bán k hn. Ngoài ra còn có các t giá khác
nh t giá mua vào, t giá bán ra, t giá tin mt, t giá chuyn khon, t giá chéo,
t giá danh ngha đa phng, t giá thc đa phng.
2.1.1.2. Vai trò ca t giá hiăđoáiătrongănn kinh t m
T giá hi đoái là mt phm trù kinh t phát sinh t nhu cu trao đi hàng
hóa dch v, cng nh hot đng tài chính, tin t gia các quc gia. T giá thc
cht là mt loi giá c, song là loi giá đc bit, giá c quan trng bc nht trong
nn kinh t, nó tác đng đn mi mt ca nn kinh t và ngc li.
T giá hi đoái là công c v mô quan trng đ điu tit cán cân thng mi
theo mc tiêu đư đnh trc ca mt quc gia. C th, t giá hi đoái và nhng bin
đng ca nó nh hng trc tip đn giá c ca hàng hóa, dch v xut nhp khu.
Khi t giá hi đoái có s gim sút, có ngha đng ni t tng giá s làm gim xut
khu và tng nhp khu, khi đó cán cân thng mi s xu đi. Ngc li, nu t giá
hi đoái tng lên, có ngha đng ni t gim giá s giúp tng xut khu, gim nhp
khu, t đó cán cân thng mi s đc ci thin. Do đó, điu chnh tng t giá hi
đoái hay phá giá đng ni t s h tr cho chính sách hng ngoi, khuyn khích
xut khu t đó ci thin cán cân thng mi, tng d tr ngoi t, nâng cao hiu
qu sn xut ca quc gia.
Tuy nhiên, theo lý thuyt Marshall – Lerner thì không phi bao gi vic phá
giá cng làm tng xut khu và gim nhp khu đ ci thin cán cân thng mi.
iu kin Marshall – Lerner ch ra là khi nào đ co giãn theo giá ca đng cung
xut khu cng vi đ co giãn theo giá ca đng cu nhp khu ln hn 1 (E
Dnk
+
E
Sxk
> 1) thì phá giá mi giúp ci thin cán cân thng mi.
T giá hi đoái còn tác đng đn các khía cnh khác ca nn kinh t nh lm

phát, sc cnh tranh ca hàng trong nc, nng lc sn xut ca quc gia, công n
7

vic làm hay tht nghip. Chng hn, vi mc t giá 1 USD = 21.000 VND ca
nm 2014 cao hn mc 1 USD = 18.000 VND ca nm 2010, tc Vit Nam đng
đư gim giá và nu gi đnh giá th gii là không đi, thì không ch có xe hi khi
nhp khu tính bng VND tng giá mà tt c các hàng hóa nhp khu đu ri vào
tình trng tng t. iu này tt yu s dn đn nguy c làm mt bng giá c trong
nc tng lên hay nói cách khác là gây ra lm phát hoc gia tng lm phát. Bên
cnh đó, nu có s thay th gia sn phm tiêu dùng, yu t đu vào nhp khu và
sn xut trong nc thì s tng giá ca giá hàng nhp khu do t giá hi đoái tng
s giúp tng sc cnh tranh ca hàng sn xut trong nc, m rng cu hàng ni đa
t đó giúp phát trin sn xut, to thêm công n vic làm, sn lng quc gia tng
lên. Ngc li, khi t giá hi đoái gim, nu các yu t khác là không đi thì lm
phát s gim, nhng kh nng cnh tranh ca nhiu ngành sn xut trong nc cng
suy gim, tht nghip tng lên.
Di góc đ lý thuyt, khi t giá hi đoái tng đng ngha vi phá giá đng
ni t (hay đc “điu chnh”  Vit Nam), nó s tác đng đn lm phát trong nc.
Nguyên nhân là do khi t giá hi đoái thay đi s dn ti s thay đi v giá hàng
nhp khu, nhu cu đi vi hàng xut nhp khu, tng cu, chính sách tin t t đó
tác đng đn lm phát. Chng hn thông qua kênh nhp khu, trong điu kin các
yu t khác không đi thì khi t giá hi đoái tng s làm tng giá hàng nhp khu,
nu hàng nhp khu phc v sn xut thì nó s làm tng chi phí sn xut, điu này
rt có th dn đn quyt đnh tng giá bán sn phm ca doanh nghip, nu hàng
nhp khu là hàng tiêu dùng, thì giá ca hàng hóa nhp khu tiêu dùng tính bng
đng ni t cng tng lên. Kt qu là lm phát xy ra.
Ngoài ra, s gim giá đng ni t làm cho hàng nhp khu đt hn mt cách
tng đi, điu này có ngha là vi mc thu nhp cho trc, ngi dân - nhng
ngi mà bây gi phi tr nhiu tin hn đ mua hàng ngoi nhp b nghèo đi. C
ch này đc cm nhn sâu sc  các quc gia tri qua mt đt phá giá đng ni t

mnh m. Do đó, chính ph quc gia nào c gng thc hin phá giá thì nguy c s
8

đi mt vi các cuc đình công và biu tình, vì nhiu ngi phn ng li do cuc
sng khó khn hn khi giá hàng nhp khu cao hn trc nhiu. Mt gii pháp thay
th cho đình công, biu tình là yêu cu và đt đc tng lng. Nhng, nu tin
lng tng, thì có th giá hàng trong nc cng s tip tc tng. Lm phát thêm
trm trng (Blaucliard, 2004).
Trong thi đi toàn cu hóa ngày nay, t giá hi đoái gn kt cht ch vi
dòng vn đu t. T giá n đnh là mt điu kin quan trng đ ngi dân trong
nc đu t vn vào các công c tài chính dài hn thay vì s hu các ngoi t mnh
và thu hút dòng vn đu t gián tip. iu này giúp m rng đu t ca nn kinh t,
NHT gia tng lng ngoi t d tr. Ngc li, mt s bin đng ln ca t giá
hi đoái có th kéo theo s bt n ca chính sách tin t, gây ra s xáo trn kinh t
xã hi, trong trng hp nghiêm trng có th dn ti s tháo chy ca dòng vn, t
đó to thành vòng xoáy cun nn kinh t vào khng hong tài chính.
Tóm li, t giá hi đoái là mt bin s v mô, mt loi giá c có vai trò quan
trng tác đng đn cân bng ngoi và cân bng ni ca nn kinh t. Vic phân tích
v t giá hi đoái phi đc đt trong các mô hình kinh t v mô ca mt nn kinh
t m đ có th thy đc s tác đng qua li gia t giá vi các bin s v mô khác.
Bt k khi nào t giá hi đoái có v đc đnh giá quá cao hoc thâm ht thng
mi quá ln, thì chc chn s có mt cuc tranh lun v vic nc s ti có nên phá
giá hay duy trì mc t giá hin hu.
2.1.2. Lý thuyt v lm phát
2.1.2.1.ănhănghaălmăphátăvƠăcáchăđoălng
Trong nhiu nn kinh t, hu ht giá c có xu hng tng theo thi gian. S
gia tng ca mc giá c chung theo thi gian đc gi là lm phát (Mankiw, 2003).
nh ngha này cng ng ý rng lm phát không phi là hin tng giá ca mt vài
hàng hóa hay nhóm hàng hóa nào đó tng lên và nó cng không phi là hin tng
giá c chung tng lên “mt ln”. Nu mc giá chung tng lên mt ln thì hin tng

9

này ch dng li là mt cú sc v giá ch cha phi là lm phát, lm phát là s tng
giá “liên tc” (Nguyn Hoài Bo, 2008).
T l lm phát là t l phn trm thay đi ca mc giá chung, đc tính:
T l lm phát (nm t) = 100 x
mc giá (nm t) - mc giá (nm t-1)
mc giá (nm t-1)

V mt tính toán, mc giá chung đc đo lng bng ch s giá trong nn
kinh t theo tng giai đon, nó có th theo tháng, quỦ, nm. Khi báo chí nói vi
chúng ta rng “lm phát đang tng” tc là h đang nói ti s chuyn bin đi lên ca
ch s giá. Nhng ch s giá quan trng là ch s giá tiêu dùng (CPI), ch s điu
chnh GDP (D
GDP
), ch s giá hàng hóa bán l (RPI), ch s giá sn xut (PPI) và ch
s giá hàng hóa bán buôn (WPI). Trong đó, hai ch s ph bin nht đ đo lng
mc giá chung là ch s giá tiêu dùng và ch s điu chnh GDP.
Ch s giá tiêu dùng (CPI) là ch s tính theo phn trm phn ánh mc thay
đi tng đi ca giá hàng tiêu dùng theo thi gian. S d ch là thay đi tng đi
vì ch s này đc tính da vào mt gi hàng hóa thay cho toàn b hàng hóa tiêu
dùng, phn ánh chi phí nói chung ca mt ngi tiêu dùng đin hình khi mua hàng
hóa và dch v. Gi hàng hóa đc la chn đ tính CPI là không thay đi trong
nhiu nm và mi mt hàng đc gn mt trng s c đnh t l thun vi tm quan
trng tng đi ca nó trong ngân sách chi tiêu ca ngi tiêu dùng. CPI là ch tiêu
đc s dng rng rưi đ đo lng mc giá chung, do đó đây cng là thc đo lm
phát đc s dng ph bin nht. Mt u đim ni bc ca CPI là phn ánh giá ca
c hàng hóa nhp khu tiêu dùng trong nc. Ch s giá tiêu dùng đc tính theo
công thc sau:
CPI

t
= 100 x
Chi phí đ mua gi hàng hoá thi k t
Chi phí đ mua gi hàng hoá k c s

10

Ch s giá tiêu dùng đc s dng đ tính t l lm phát theo thi k. Chng
hn, tính t l lm phát nm 2014 bng CPI, ta tính theo công thc sau:
T l lm phát nm 2014 = 100 x
CPI nm 2014 - CPI nm 2013
CPI nm 2013

Ch s điu chnh GDP (D
GDP
) còn gi là ch s gim phát GDP là ch s tính
theo phn trm phn ánh mc giá chung ca tt c các loi hàng hóa, dch v sn
xut trong nc. D
GDP
cho bit GDP ca nm tính toán có mc giá bng bao nhiêu
phn trm so vi mc giá ca nm gc, hay nói cách khác D
GDP
so sánh mc giá
hin hành và mc giá ca nm gc, đc tính theo công thc sau:
Ch s điu chnh GDP (D
GDP
) = 100 x
GDP danh ngha
GDP thc t

Nh vy, khác vi ch s giá tiêu dùng, ch s điu chnh GDP đc tính trên
gi hàng hóa thay đi và phn ánh giá ca tt c hàng hóa, bao gm c hàng hóa do
doanh nghip, chính ph mua. Do đó, ch s điu chnh GDP có mc bao ph rng
nht, phn ánh mc giá chung toàn din hn ch s giá tiêu dùng CPI.
Ch s điu chnh GDP phn ánh s thay đi ca GDP danh ngha do s bin
đng ca giá, do đó D
GDP
là mt công c đ tính t l lm phát. T l lm phát nm
2014 tính bng ch s điu chnh GDP đc tính theo công thc:
T l lm phát nm 2014 = 100 x
D
GDP
nm 2014 - D
GDP
nm 2013
D
GDP
nm 2013
Trong thc t vic dùng các ch s giá nói chung và ch s giá tiêu dùng nói
riêng đ đo lng lm phát thng không đc chính xác. Chng hn,  ch s giá
tiêu dùng (CPI) đc tính vi gi đnh gi hàng hóa là không thay đi, do đó nó
không tính đn kh nng thay th ca ngi tiêu dùng, s xut hin ca nhng hàng
hóa mi và s thay đi không lng hóa đc ca cht lng hàng hóa. ây là
11

nhng nguyên nhân làm CPI không phn ánh chính xác chi phí sinh hot ca ngi
dân.
Cng ging nh mt cn bnh, lm phát th hin nhng mc đ nghiêm
trng khác nhau. Chúng ta có th phân chia chúng thành ba cp là lm phát va
phi, lm phát cao và siêu lm phát. Lm phát va phi là lm phát đc đc trng

bng giá c tng chm và có th d đoán trc đc. Chúng ta có th đnh ngha
trng hp này là t l lm phát hàng nm mt ch s. Lm phát cao là lm phát
trong phm vi hai ch s mt nm. Trng hp không c̀n li nào đ nói v mt
nn kinh t th trng trong đó mc giá tng hàng chc ngàn hay thm chí hàng
triu phn trm mt nm ta gi là siêu lm phát.
2.1.2.2. Nguyên nhân ca lm phát
Lm phát là mt cn bnh tim n ca mi nn kinh t theo c ch th trng,
đc bit là  các nc đang phát trin và có l đnh ngha lm phát đn gin bao
nhiêu thì gii thích nguyên nhân dn đn lm phát li phc tp by nhiêu. V mt lý
thuyt, giá c tng quát trong nn kinh t là giá cân bng gia tng cung và tng
cu. Do vy, mt s tng lên liên tc ca mc giá chung có th bt ngun t s tng
lên liên tc ca tng cu hoc s gim sút ca tng cung và cng có th c hai. Tuy
nhiên, trên thc t không phi lúc nào cng d dàng đ phân bit đâu là s tng lên
ca lm phát bt ngun t tng cu hay tng cung. Hn na, lm phát hu ht là s
bin đng ca kt qu tng hp t phía cung ln phía cu. iu này dn đn s cn
thit phi phân tích nhng nhân t to ra lm phát (Nguyn Hoài Bo, 2008).
Hin nay đư và đang có nhiu cuc tranh lun kéo dài ca các trng phái
kinh t khác nhau xung quanh vn đ bn cht và các yu t gây ra lm phát. Mt
cách tng quát, có bn nhóm tip cn đ gii thích nguyên nhân lm phát: nhóm th
nht là lm phát bt ngun t tin t, nhóm th hai là lm phát bt ngun t nhng
nhân t phi tin t, nhóm th ba là lm phát bt ngun t yu t k vng và nhóm
cui cùng, th t, lm phát bt ngun t các yu t kinh t chính tr, th ch.

12

1. Lm phát là mt hin tng ca tin t
Trng phái c đin và tân c đin: s dng thuyt s lng tin đ gii
thích cho lm phát. Thuyt s lng tin da trên phng trình:
M.V = P.Y
Trong đó, M là khi lng cung tin, V là vòng quay ca tin, P là mc giá

chung và Y là sn lng trong nn kinh t. Vi gi đnh rng V là mt hng s, bi
vì giá tr này ph thuc vào s phát trin ca h thng tài chính mà điu này không
th thay đi trong ngn hn và Y cng là mt hng s khi nn kinh t đt đc mc
sn lng toàn dng trong dài hn. Do vy, phng trình trên có th vit li:
P = (V / Y).M
Phng trình trên cho thy, nu các yu t khác không đi thì mt bi s
tng lên ca M cng s làm P tng lên mt bi s tng ng. Logarit hóa hai v ca
phng trình trên theo phn trm thay đi, ta có:
 = (v – g) + m
Trong đó, , v, g và m ln lt là phn trm thay đi ca P, V, Y và M. Do v
và g bng không (vì gi thit chúng không đi) cho nên  = m. Hay nói cách khác
phn trm tng lên ca mc giá chung hay t l lm phát s đúng bng phn trm
tng lên ca cung tin trong dài hn. Kt qu này dn đn kt lun rng lm phát là
mt hin tng tin t (Mankiw, 2003).
Trng phái tin t: “Lm phát luôn luôn và lúc nào cng là mt hin tng
tin t”. Milton Friedman, nhà kinh t hc tin t, ngi đóng vai tr̀ sáng lp ra
trng phái tin t đư vit nh vy. Trng phái tin t cho rng lm phát là mt
hin tng thun túy tin t, mc giá tng lên là do tng cung tin quá mc cu tin
ca nn kinh t. C th, khi ngân hàng trung ng cung ng mt lng tin vt
quá lng cu tin ca nn kinh t đ bù đp thâm ht ngân sách nhà nc hay m
rng tín dng ca các ngân hàng thng mi, thì lng tin quá ln trong nn kinh
t s làm tng tng cu. Trong khi đó, tng cung  mt thi đim nht đnh cha kp
tng lên dn đn s gia tng ca ca mc giá chung hay lm phát xy ra.
13

Các nhà kinh t hc tin t không phn đi quan đim cho rng lm phát xy
ra là do nhng mt cân đi ca nn kinh t, chng hn nh s gia tng ca tng cu.
Tuy nhiên, h lý gii rng chung quy vn là do lng cung tin quá nhiu, bi vì
nu không có cung tin tng lên thì tng cu s b khng ch li và mc giá cng
không th tng lên.

Tóm li, c trng phái c đin, tân c đin và tin t đu xem tng cung tin
là mt nhân t ch yu to ra lm phát cho nn kinh t.
2. Lm phát không phi là mt hin tng tin t
Có nhiu trng phái ng h cho quan đim lm phát không phi là mt hin
tng tin t.
Lý thuyt lm phát cu kéo: lm phát cu kéo là lm phát din ra khi tng
cu tng nhanh hn tim nng sn xut ca mt nc, kéo mc giá tng lên đ làm
cân bng tng cung và tng cu (Samuelson, 2011). Tng cu tng lên có th xut
phát t s m rng trong đu t, chính ph tng chi tiêu hay xut khu r̀ng đc
ci thin…











Hình 2.1: Lm phát cu kéo

LRAS
AD
1

AD
0

Y*
P
1

P
0

P
0
Y
AS
E
0

E
1

14

Theo J.M. Keynes, lm phát cu kéo có th đc gii thích nh sau: mt s
tng lên đt ngt ca tng cu chng hn nh trong tình hung chính ph thc thi
chính sách tài khóa m rng, s dn đn mc giá tng lên. Trong bi cnh này, vi
tin lng danh ngha tm thi c đnh, vic tng giá to ra mt khong li nhun
ngoài d kin cho các doanh nghip. Li nhun tng lên s to ra s d cu trên th
trng lao đng, trong khi th trng lao đng đang toàn dng. Kt qu là tin
lng danh ngha s tng, điu này to ra sc ép gia tng cu trên th trng hàng
hóa dn đn giá c li tip tc tng. V̀ng xoáy lm phát din ra.
Lý thuyt lm phát chi phí đy: Lm phát chi phí đy là lm phát xy ra do
chi phí tng lên trong nhng giai đon tht nghip cao và mc huy đng ngun lc
yu t (Samuelson, 2011). S khác bit ca lm phát chi phí đy so vi lm phát

cu kéo là  ch, giá c và tin lng tng trc khi nn kinh t đt đc trng thái
toàn dng lao đng.  gii thích cho lm phát chi phí đy, các nhà kinh t thng
bt đu t tin lng, vì tin lng là mt b phn quan trng trong chi phí ca các
doanh nghip. Tuy nhiên, k t nhng nm 70 ca th k XX, nhng yu t chi phí
đy (còn gi là nhng cú sc cung) thng xut phát t s thay đi ln ca giá xng
du, giá thc phm, t giá hi đoái.











Hình 2.2: Lmăphátăchiăphíăđy
AD
Y
Y*
0
P
P
1

P
0

LRAS

AS
0

AS
1

E
0

E
1

15

Ngoài ra, trong mt nn kinh t m thì lm phát chi phí đy có th xut phát
t nguyên nhân là s gia tng ca giá hàng nhp khu. Nh chúng ta bit hu ht
các nc đang phát trin thng phi nhp khu mt lng ln nguyên vt liu
phc v cho sn xut trong nc, nu giá ca nhng loi nguyên vt liu này trên
th trng th gii tng lên s làm cho chi phí sn xut ca các doanh nghip tng
lên. Khi đó đ bo đm s tn ti thì các nhà sn xut trong nc buc phi tng giá
bán sn phm ca mình trên th trng.
Lý thuyt lm phát c cu: theo trng phái này, nguyên nhân ca lm phát
là do s mt cân đi ca c cu kinh t. Lm phát xy ra khi các cân đi ln ca nn
kinh t nh công nghip – nông nghip, sn xut – dch v, xut khu – nhp khu,
tích ly – tiêu dùng mt cân đi. Tình trng mt cân đi thng xut hin là mt cân
đi gia cung và cu lng thc thc phm, ngoi t thiu ht do nhp siêu ln,
ngân sách thâm ht và b hn ch do thu đc ít nhng nhu cu chi cao. ng thi,
các nhà kinh t theo trng phái c cu cho rng lm phát là tt yu ca nn kinh t
khi mun tng trng cao nhng li tn ti nhiu khim khuyt, hn ch và yu
kém. Nn kinh t tng trng cao trong khi c cu th trng cha đc hoàn chnh,

các ngun lc có gii hn, nng lc sn xut không đc khai thác ht thng dn
đn giá c tng lên.
3. Lm phát và yu t k vng
Kinh t hc v mô nhng nm 1970 ca th k XX có mt phát kin rt quan
trng, đó là khái nim k vng hp lý. Quá trình hình thành k vng hp lý không
ch dng li  chui thông tin trong quá kh mà các cá nhân trong nn kinh t còn
s dng c nhng thông tin đang xy ra trong hin ti. Chng hn khi NHNN thông
báo s tng cung tin thì lp tc ngi dân d đoán rng giá c s tng cho dù
nhng d kin trong quá kh cho thy là giá c đang có xu hng gim. Kt qu là
giá c s tng lên theo k vng ca dân chúng. Gii thích cho điu này là hu ht
giá c và tin lng đu đc đt trong bi cnh hng ti tình hình kinh t trong
tng lai, do đó khi giá và lng tng và đc k vng tip tc tng thì các doanh
nghip và công nhân có xu hng đa t l lm phát đó vào trong nhng quyt đnh
16

giá và lng ca mình. Tóm li, k vng v lm phát là nhng li tiên tri t thích
nghi, nó đóng mt vai trò quan trng trong chiu hng lm phát ca nn kinh t.
4. Lm phát và kinh t hc chính tr
Các lý thuyt đc trình bày  trên đư tho lun nhng nguyên nhân chính
gây ra lm phát, nó có th bt ngun t tin t, các cú sc cung hoc quán tính ca
lm phát nh k vng, nhng đư b qua vai trò ca các nhân t phi kinh t, chng
hn nh vai tr̀ ca th ch, nhân t chính tr, vn hóa trong vic to ra lm phát.
Nhng nhân t này đc gi là kinh t hc chính tr, phn ln tp trung nghiên cu
bn cht chính tr trong các quá trình ra quyt đnh kinh t.
Theo quan đim ca các nhà kinh t hc chính tr thì s la chn chính sách
kinh t không bao gi da trên phân tích kinh t đn thun, mà nó luôn có hàm ý
yu t chính tr. Nhng nhân t nh vai tr̀ ca các nhóm li ích liên quan đn
chính sách tài khóa, chính sách tin t luôn nh hng đn các kt qu kinh t v mô,
trong đó có lm phát. Nhóm nhà kinh t theo quan đim này kt lun rng nhng
vn đ nh chu k bu c, mt n đnh chính tr, mc đ tin cy ca chính sách, s

đc lp ca ngân hàng trung ng… chính là nhân t to ra lm phát (Nguyn Hoài
Bo, 2008).
Tóm li, có nhiu lý thuyt khác nhau gia các trng phái trong kinh t v
mô v nguyên nhân ca lm phát. Tt c nhng quan đim trên đu có c s lý
thuyt vng chc nht đnh ln bng chng thc nghim. Tuy nhiên, kt lun ca
các trng phái trên, thm chí đôi lúc đc nhc đi nhc li nh th là mt “châm
ngôn” thì cng không bao gi là câu tr li trn vn cho câu hi nguyên nhân nào
dn đn lm phát.
2.1.2.3. Tác hi ca lm phát
Các cuc thm d̀ thng cho thy lm phát là “k thù kinh t s mt” ca
ngi dân. Ngân hàng trung ng ca các quc gia đu quyt tâm chng lm phát.
Ti sao lm phát li nguy him đn nh vy và nó có thc s là mt vn đ kinh t
nghiêm trng hay không?  tr li câu hi này, trc tiên chúng ta hãy nghiên cu
tình hung ngc li là giá c ngày càng gim, chng hn mc giá nm sau thp