Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng thương mại điện tử ở việt nam

B GIỄO DC VĨ ĨO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHệ MINH



NGUYN TRN CAO TN KHOA


CỄC NHỂN T NH HNG N ụ NH S
DNG THNG MI IN T  VIT NAM





LUN VN THC S KINH T







Tp. H Chí Minh ậ 2014
B GIỄO DC VĨ ĨO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHệ MINH



NGUYN TRN CAO TN KHOA

CỄC NHỂN T NH HNG N ụ NH S
DNG THNG MI IN T  VIT NAM



Chuyên ngƠnh: Qun tr kinh doanh
Mư s: 60340102


LUN VN THC S KINH T


GV HNG DN KHOA HC: TS. NGUYN TH BệCH CHỂM

Tp. H Chí Minh ậ 2014


Li cam đoan
Tôi xin cam đoan: Lun vn nƠy lƠ công trình nghiên cu ca cá nhơn tôi,
đc thc hin di s hng dn khoa hc ca TS. Nguyn Th Bích Chơm. Các
s liu, nhng kt lun nghiên cu đc trình bƠy trong lun vn nƠy trung thc vƠ
cha tng đc công b di bt c hình thc nƠo.
Tôi xin chu trách nhim v nghiên cu ca mình.
Tp.HCM, ngƠy 20 tháng 10 nm 2014
Ngi thc hin lun vn


Nguyn Trn Cao Tn Khoa

Tóm tt
Nghiên cu vi mc đích xác đnh các nhơn t nh hng đn Ủ đnh s
dng thng mi đin t (TMT)  Vit Nam, đng thi đo lng mc đ tác đng
ca các nhơn t nƠy đn Ủ đnh s dng TMT. T đó hƠm Ủ qun tr cho các nhƠ
cung cp dch v TMT cn chú trng đn nhng vn đ gì đ nơng cao nng lc
cnh tranh trong mt môi trng kinh doanh toƠn cu nh hin nay.
Nghiên cu s dng phng pháp phơn tích h s Cronbach’s Alpha vƠ
phng pháp phơn tích nhơn t khám phá EFA đ kim đnh vƠ xơy dng thang đo.
Sau đó s dng phng pháp phơn tích hi quy đa bin đ đo lng mc đ tác
đng ca các nhơn t đn Ủ đnh s dng TMT  Vit Nam. Kt qu s đc kim
đnh đ đm bo mô hình lƠ phù hp.
Kt qu nghiên cu thc nghim đư khng đnh thang đo Ủ đnh s dng
TMT  Vit Nam gm bn thƠnh phn: ắMong đi v giá”, ắNhn thc tính d s
dng”, ắNhn thc tính thun tin”, ắnh hng xư hi” có tác đng trc tip vƠ
cùng chiu đn Ủ đnh s dng TMT vƠ hai thƠnh phn: ắRi ro giao dch”, ắRi
ro sn phm” có tác đng trc tip vƠ ngc chiu đn Ủ đnh s dng TMT.



Mc Lc
Trang ph bìa
Li cam đoan
Tóm tt
Mc lc
Danh mc các kỦ hiu, các ch vit tt
Danh mc bng
Danh mc hình
Chng 1. M U 1
1.1 Lụ DO CHN  TĨI 1

1.2 MC TIểU NGHIểN CU 2
1.3 PHNG PHỄP NGHIểN CU 3
1.3.1 Nghiên cu s b 3
1.3.2 Nghiên cu chính thc 3
1.4 I TNG VĨ PHM VI NGHIểN CU 4
1.4.1 i tng nghiên cu 4
1.4.2 i tng kho sát 4
1.4.3 Phm vi nghiên cu 4
1.5 ụ NGHA THC TIN CA  TĨI 4
1.6 B CC CA  TĨI 4
Chng 2. C S Lụ THUYT VĨ MỌ HỊNH NGHIểN CU 6
2.1 KHỄI NIM 6
2.1.1 nh ngha TMT (e-commerce) 6


2.1.2 nh ngha Ủ đnh 6
2.1.3 Quan đim ca tác gi v Ủ đnh s dng TMT 7
2.2 CỄC MỌ HỊNH Lụ THUYT LIểN QUAN N  TĨI 7
2.2.1 Thuyt hƠnh đng hp lỦ (Theory of Reasoned Action - TRA) 7
2.2.2 Thuyt nhn thc ri ro (Theory of Perceived Risk - TPR) 8
2.2.3 Mô hình chp nhn công ngh (Technology Acceptance Model -
TAM) 9
2.2.4 Mô hình chp nhn s dng TMT (E-Commerce Adoption
Model ậ e-CAM) 10
2.2.5 Mô hình chp nhn công ngh hp nht (Unified Technology
Acceptance and Use Technology - UTAUT) 11
2.3 CỄC NGHIểN CU THC HIN TRC ỂY 13
2.3.1 Các nghiên cu trong nc 13
2.3.2 Các nghiên cu ngoƠi nc 17
2.3.3 Nhn xét chung v các nghiên cu trc đơy 21

2.4 MỌ HỊNH NGHIểN CU  XUT 23
TịM TT CHNG 2 28
Chng 3. PHNG PHỄP NGHIểN CU 29
3.1 THIT K NGHIểN CU 29
3.2 NGHIểN CU NH TệNH 29
3.2.1 Xơy dng bn tho lun 29
3.2.2 La chn phng pháp nghiên cu đnh tính 31
3.2.3 i tng tham gia 31
3.2.4 Thc hin nghiên cu đnh tính 32


3.2.5 Xơy dng thang đo s b 33
3.2.6 Kt qu hiu chnh thang đo trong nghiên cu đnh tính 36
3.2.7 Tóm tt kt qu nghiên cu đnh tính 41
3.3 NGHIểN CU NH LNG 42
3.4.1 Thit k mu 42
3.4.2 Thu thp d liu 43
3.4.3 Phơn tích d liu 43
TịM TT CHNG 3 47
Chng 4. KT QU NGHIểN CU 48
4.1. C IM MU KHO SỄT 48
4.1.1. Thng kê mô t d liu thu thp đc 49
4.1.2. Thng kê thông tin thuc tính đi tng nghiên cu 51
4.2. ỄNH GIỄ  TIN CY CA THANG O 53
4.2.1. Tiêu chun đánh giá 53
4.2.2. Kt qu phơn tích KMO, Bartlett’s Test vƠ tính đn hng 53
4.2.3. Kt qu phơn tích Cronbach’s Alpha 54
4.3. PHỂN TệCH NHỂN T KHỄM PHỄ EFA 56
4.3.1. Tiêu chun đánh giá: 56
4.3.2. Kt qu phơn tích 56

4.4. KIM TRA LI  TIN CY CA THANG O SAU KHI
PHỂN TệCH EFA 58
4.5. MỌ HỊNH NGHIểN CU SAU KHI IU CHNH 59
4.6. KIM NH MỌ HỊNH NGHIểN CU VĨ CỄC GI THUYT .
60


4.5.1. Phơn tích tng quan 60
4.5.2. Phơn tích hi quy 62
4.5.3. Kim đnh các gi thuyt trong mô hình nghiên cu 65
4.5.4. Phơn tích s khác bit 67
4.7. SO SỄNH VI CỄC NGHIểN CU TRC ỂY 70
4.6.1. Mong đi v giá, Nhn thc tính thun tin: 70
4.6.2. Nhn thc tính d s dng 71
4.6.3. nh hng xư hi 71
4.6.4. Nhn thc s ri ro 71
TịM TT CHNG 4 72
Chng 5. KT LUN VĨ KIN NGH 73
5.1. THO LUN CỄC KT QU CHệNH 73
5.2. HĨM ụ QUN Lụ 75
5.3. CỄC ịNG GịP CA NGHIểN CU 78
5.3.1. óng góp v mt lỦ thuyt 79
5.3.2. óng góp v mt thc tin 79
5.4. HN CH VĨ HNG NGHIểN CU TIP THEO 80
TĨI LIU THAM KHO
PH LC
Ph lc I: DĨN BĨI THO LUN NHịM
Ph lc II: BNG CỂU HI KHO SỄT
Ph lc III: KT QU NGHIểN CU

Danh mc các kỦ hiu, các ch vit tt
TMT: Thng mi đin t
B2C: Business to Consumers / Business to Customers
TRA: Theory of Reasoned Action
PRP: Perceived Risk with Product/Service
PRT: Perceived Risk in the Context of Online Transaction
TAM: Technology Acceptance Model
TPB: Theory of Planned Behavior
TPR: Theory of Perceived Risk
UTAUT: Unified Technology Acceptance and Use Technology
E-CAM: E-Commerce Acceptance Model
EFA: Exploratory Factor Analysis
Tp.HCM: ThƠnh ph H Chí Minh


Danh mc bng
Bng 1.1 Bng tng hp c tính doanh s thu đc t TMT 1
Bng 2.1 Bng tng hp các yu t vƠ kt qu ca các nghiên cu trc 22
Bng 2.2 Tng hp các yu t đc đa vƠo mô hình nghiên cu đc đ
xut bi tác gi 25
Bng 3.1 Các bc thc hin nghiên cu 29
Bng 3.2 Bng phát biu thang đo mong đi v giá 37
Bng 3.3 Bng phát biu thang đo nhn thc tính d s dng 37
Bng 3.4 Bng phát biu thang đo nhn thc tính hu dng 38
Bng 3.5 Bng phát biu thang đo nhn thc tính thun tin 38
Bng 3.6 Bng phát biu thang đo nhn thc s tin cy 39
Bng 3.7 Bng phát biu thang đo nhn thc s ri ro liên quan ti sn
phm, dch v 39

Bng 3.8 Bng phát biu thang đo nhn thc s ri ro liên quan ti giao dch
trc tuyn 40
Bng 3.9 Bng phát biu thang đo nh hng xư hi 41
Bng 3.10 Bng phát biu thang đo Ủ đnh s dng TMT 41
Bng 4.1 Hình thc thu thp d liu 48
Bng 4.2 T l nhn bit các trang web bán hƠng trc tuyn ph bin 49
Bng 4.3 Thi gian trung bình trên 1 ln truy cp vƠo website TMT 50
Bng 4.4 S ln truy cp vƠo website TMT trong 1 tháng gn đơy 50
Bng 4.5 Thng kê kinh nghim s dng Internet 51
Bng 4.6 Thng kê theo gii tính ca mu kho sát 51
Bng 4.7 Thng kê mu theo nhóm tui ca mu kho sát 52


Bng 4.8 Thng kê mu theo thu nhp ca mu kho sát 52
Bng 4.9 Kt qu phơn tích KMO, Bartlett’s Test vƠ tính đn hng 53
Bng 4.10 Kt qu phơn tích Cronbach’s Alpha 54
Bng 4.11 Bng lit kê h s ti nhơn t  phơn tích EFA 58
Bng 4.12 Bng tóm tt gi thuyt trong mô hình nghiên cu 60
Bng 4.13 Kt qu phơn tích tng quan Pearson 61
Bng 4.14 Bng phơn tích các h s trong hi quy đa bin 63
Bng 4.15 Bng tóm tt kt qu kim đnh gi thuyt 67




Danh mc hình
Hình 2.1 Thuyt hƠnh đng hp lỦ (Fishbein & Ajzen, 1975) 8
Hình 2.2 Thuyt nhn thc ri ro (Bauer, 1960) 8
Hình 2.3 Mô hình khái nim TAM (Davis and Arbor, 1989) 10
Hình 2.4 Mô hình chp nhn TMT E-CAM (Joongho vƠ cng s, 2001) 10

Hình 2.5 Mô hình chp nhn công ngh hp nht UTAUT 12
Hình 2.6 Mô hình xu hng s dng thanh toán đin t (Lê Ngc c, 2008)
Hình 2.7 Mô hình t chc nh hng đn sn sƠng vƠ thc hin TMT ca
doanh nghip (Nguyn Thanh Hùng, 2009) 15
Hình 2.8 Mô hình xu hng thay đi thái đ s dng TMT  Vit Nam
(Nguyn Anh Mai, 2007) 16
Hình 2.9 Mô hình các yu t nh hng đn Ủ đnh s dng dch v mua
hƠng đin t qua mng (HoƠng Quc Cng, 2010) 17
Hình 2.10 Mô hình hƠnh vi ngi tiêu dùng trong mua hƠng qua mng
(Hasslinger vƠ cng s, 2007) 18
Hình 2.11 Mô hình lòng tin cy trong hƠnh vi mua hƠng qua mng ca ngi
tiêu dùng (Tang vƠ Chi, 2009) 19
Hình 2.12 Mô hình m rng mô hình TAM cho World-Wide-Web (Moon vƠ
Kim, 2001) 19
Hình 2.13 Mô hình chp nhn các hot đng tƠi chính đin t vƠ TMT khác
(Fang He, 2009) 20
Hình 2.14 Mô hình nghiên cu ca đ tƠi đc đ xut bi tác gi 27
Hình 3.1 S đ quá trình nghiên cu 30
Hình 4.1 Mô hình nghiên cu sau khi điu chnh 59
1

Chng 1. M U
Chng 1 trình bƠy lỦ do chn đ tƠi, mc tiêu nghiên cu, phng pháp
nghiên cu, gii hn đi tng vƠ phm vi nghiên cu, Ủ ngha thc tin vƠ b cc
ca đ tƠi.
1.1 Lụ DO CHN  TĨI
Thng mi đin t (TMT) mi ra đi đư nhanh chóng gơy ra s chú Ủ đi
vi công chúng, cng đng kinh doanh vƠ các nhƠ nghiên cu. Sau đó, cng nhanh
nh lúc xut hin, TMT li tht bi mt cách nhanh chóng. Tuy tng trng chm
li trong nhng nm gn đơy, TMT vn lƠ lnh vc đy tim nng đi vi s m

rng vƠ phát trin ca các nn kinh t.
Ti Vit Nam, TMT đư bt đu ni lên trong nhng nm gn đơy, mc dù
s tng trng ca nó vn còn khiêm tn. c tính doanh s thu đc t TMT
B2C nm 2013 vƠ 2015 đc thng kê nh bng 1.1.
Bng 1.1 Bng tng hp c tính doanh s thu đc t TMT

c tính doanh s thu đc t
TMT B2C nm 2013
c tính doanh s thu đc t
TMT B2C nm 2015
Vit Nam
2,2 t USD
4,08 t USD
Hoa K
264 t USD
344,4 t USD
Trung Quc
181,62 t USD
358,59 t USD
n 
16,32 t USD
25,63 t USD
Ngun: B Công Thng, 2013. Báo cáo TMT Vit Nam 2013
Vn đ đt ra lƠ ti sao TMT trong cng đng Vit Nam li phát trin chm
trong mt thi đi công ngh thông tin bùng n nh hin nay. Các nhơn t nƠo
quyt đnh s phát trin TMT? Chúng ta cn có nhng gii pháp gì đ phát trin
TMT? ầ đ t đó có th tip cn vƠ tng bc phát trin TMT  Vit Nam.
2

Mc dù hin nay trên th gii đư xut hin nhiu lỦ thuyt, cng nh mô hình

nghiên cu nhm gii thích các yu t tác đng đn Ủ đnh s dng TMT, nhng
vic áp dng mt mô hình lỦ thuyt trên th gii vƠo Vit Nam có th không phù
hp do các điu kin đc thù riêng v kinh t, vn hóa, xư hiầ NgoƠi ra da trên
d liu tìm kim đc bi tác gi thì đn nay các mô hình nghiên cu ti Vit Nam
vn cha hoƠn chnh do các đ tƠi nƠy ch kho sát mt s nhơn t hay mt s khía
cnh ca TMT nh nghiên cu: Kho sát mt s yu t tác đng đn xu hng s
dng thanh toán đin t (Lê Ngc c, 2008) không kho sát v giá, điu kin
thun tin vƠ nh hng xư hi. Các nhơn t nh hng đn xu hng thay đi thái
đ s dng TMT  Vit Nam (Nguyn Anh Mai, 2007) không kho sát v giá,
nh hng xư hi cng nh các nhơn t chuyên sơu v TMT. Nghiên cu các yu
t nh hng đn Ủ đnh s dng dch v mua hƠng đin t qua mng (HoƠng Quc
Cng, 2010) không kho sát v các nhơn t chuyên sơu v TMT .v.v.
Trc xu hng phát trin ca TMT trên th gii vƠ tình hình TMT ti
Vit Nam, tác gi đư chn đ tƠi lun vn thc s kinh t vi tên gi: ắCác nhơn t
nh hng đn Ủ đnh s dng TMT  Vit Nam” vi đnh hng khám phá
nhn thc ca ngi dùng v Ủ đnh s dng TMT. ng thi đơy cng lƠ tƠi liu
tham kho góp phn nghiên cu các nhơn t nh hng đn Ủ đnh s dng TMT
nói riêng vƠ kh nng phát trin ca TMT ti Vit Nam trong thi gian ti nói
chung.
1.2 MC TIểU NGHIểN CU
Trong khuôn kh ca đ tƠi nƠy, mc tiêu nghiên cu lƠ:
Xác đnh các nhơn t nh hng đn Ủ đnh s dng TMT  Vit Nam.
o lng mc đ tác đng ca các nhơn t nh hng đn Ủ đnh s dng
TMT  Vit Nam.
HƠm Ủ qun tr cho vic phát trin TMT  Vit Nam.
3

1.3 PHNG PHỄP NGHIểN CU
1.3.1 Nghiên cu s b
Mc đích ca nghiên cu s b lƠ nhm lƠm rõ Ủ ngha, hiu chnh, b sung

các bin quan sát đo lng các khái nim trong mô hình nghiên cu. Kt qu ca
nghiên cu s b lƠ c s đ xơy dng bng cơu hi cho nghiên cu đnh lng.
Nghiên cu s b đc thc hin thông qua nghiên cu đnh tính trên c s
nghiên cu các vn đ v lỦ thuyt nhn thc, Ủ đnh vƠ TMT trên th gii. Tìm
hiu các mô hình đúc kt t nhng nghiên cu trc đơy kt hp vi phng pháp
tho lun nhóm nhm thit lp bng cơu hi đ s dng cho vic nghiên cu chính
thc tip theo.
1.3.2 Nghiên cu chính thc
Nghiên cu chính thc bng đnh lng nhm mc đích kho sát các đánh
giá ca các đi tng đư tng hay có Ủ đnh tham gia giao dch TMT di hình
thc B2C hoc các chuyên gia v TMT v nhng nhơn t nh hng đn Ủ đnh
s dng TMT ca h ti Vit Nam.
C th trong lun vn s dng các phng pháp nghiên cu sau:
 Phng pháp thng kê, phơn tích, so sánh vƠ suy lun logic đ tng hp
các s liu, d kin nhm xác đnh nhng kt qu phù hp đ vn dng
ti Vit Nam.
 Phng pháp tho lun nhóm đ tham kho Ủ kin nhn đnh nhng nhơn
t tác đng vƠ mc đ tác đng ca các nhơn t nƠy đi vi Ủ đnh s
dng TMT  Vit Nam.
 Phng pháp phng vn cá nhơn (điu tra nghiên cu vi bng cơu hi
thit k sn) vƠ x lỦ s liu vi chng trình SPSS.
4

1.4 I TNG VĨ PHM VI NGHIểN CU
1.4.1 i tng nghiên cu
 tƠi nghiên cu tp trung vƠo TMT vƠ các nhơn t nh hng đn Ủ đnh
s dng TMT  Vit Nam.
1.4.2 i tng kho sát
LƠ các đi tng có Ủ đnh tham gia giao dch TMT di hình thc B2C
hoc các chuyên gia v TMT.

1.4.3 Phm vi nghiên cu
 tƠi mong mun xác đnh đc nhng nhơn t nh hng đn Ủ đnh s
dng TMT  Vit Nam vi tính khái quát cao, tuy nhiên, vi thi gian nghiên cu
vƠ kinh phí hn hp, nên trong phm vi đ tƠi ch kho sát các đi tng sinh sng
ch yu trên phm vi đa bƠn Tp.HCM vƠ các tnh lơn cn.
1.5 ụ NGHA THC TIN CA  TĨI
Kt qu nghiên cu giúp cho mi ngi quan tơm có c s ban đu v vic
xác đnh đúng đn vai trò ca các nhơn t liên quan đn Ủ đnh s dng TMT 
Vit Nam. Qua đó, tác gi mun đóng góp kt qu nghiên cu ca mình vƠo hiu
bit chung đi vi vic chp nhn s dng TMT. ơy cng lƠ mt hot đng kinh
t còn tng đi mi m, còn b ngõ cho nên rt cn các nghiên cu cho vic áp
dng thƠnh công trong thc t. Các yu t tìm thy trong quá trình nghiên cu có
th đc vn dng đ trin khai mt h thng TMT trong tng doanh nghip c
th sao cho phù hp vi môi trng kinh doanh  Vit Nam. VƠ cng nh đó mƠ
các doanh nghip Ủ thc hn v vai trò ca TMT đ không ngng nơng cao h
thng phc v khách hƠng.
1.6 B CC CA  TĨI
Lun vn bao gm 5 chng
Chng 1: M U
5

Trình bƠy lỦ do chn đ tƠi, mc tiêu nghiên cu, phng pháp nghiên cu,
gii hn đi tng vƠ phm vi nghiên cu, Ủ ngha thc tin ca đ tƠi vƠ b cc
ca đ tƠi.
Chng 2: C S Lụ THUYT VĨ MỌ HỊNH NGHIểN CU
Gii thiu c s lỦ thuyt, mô hình tham kho vƠ các nghiên cu đư thc
hin trc đơy. T đó, đa ra mô hình nghiên cu các nhơn t t nh hng đn Ủ
đnh s dng TMT  Vit Nam.
Chng 3: PHNG PHỄP NGHIểN CU
Trình bƠy phng pháp nghiên cu vƠ thc hin xơy dng thang đo, cách

đánh giá vƠ kim đnh thang đo cho các khái nim thƠnh phn trong mô hình, kim
đnh s phù hp ca mô hình vƠ kim đnh các gi thuyt đ ra.
Chng 4: KT QU NGHIểN CU
Chng nƠy s nêu lên các kt qu thc hin nghiên cu bao gm: mô t d
liu thu thp đc, tin hƠnh đánh giá vƠ kim đnh thang đo, kim đnh s phù hp
ca mô hình nghiên cu, kim đnh các gi thuyt ca mô hình nghiên cu.
Chng 5: KT LUN VĨ KIN NGH
Tóm tt các kt qu chính ca nghiên cu, t đó đa ra các đ xut trong lnh
vc TMT. Bên cnh đó, lun vn cng nêu lên nhng đóng góp ca đ tƠi, các hn
ch vƠ hng nghiên cu tip theo.
6

Chng 2. C S Lụ THUYT VĨ MỌ HỊNH NGHIểN CU
Chng 2 trình bƠy c s lỦ thuyt, mô hình tham kho vƠ các nghiên cu đư
thc hin trc đơy. T đó, đa ra mô hình nghiên cu các nhơn t nh hng đn Ủ
đnh s dng TMT  Vit Nam.
2.1 KHỄI NIM
2.1.1 nh ngha TMT (e-commerce)
TMT lƠ vic tin hƠnh mt phn hoc toƠn b quy trình ca thng mi
bng phng tin đin t có kt ni vi mng Internet, mng vin thông di
đng hoc các mng m khác (52/2013/N-CP).
TMT, hay còn gi lƠ e-commerce, e-comm hay EC, lƠ s mua bán sn
phm hay dch v trên các h thng đin t nh Internet vƠ các mng máy
tính (Wikipedia).
TMT lƠ các giao dch thng mi v hƠng hoá vƠ dch v đc thc
hin thông qua các phng tin đin t (Din đƠn đi thoi xuyên i Tơy
Dng, 1997, dn theo Trn Công Nghip, 2008).
TMT lƠ vic hoƠn thƠnh bt k mt giao dch nƠo thông qua mt mng
máy tính lƠm trung gian mƠ bao gm vic chuyn giao quyn s hu hay
quyn s dng hƠng hoá vƠ dch v (Cc thng kê Hoa K, 2000, dn theo

Trn Công Nghip, 2008).
Theo các đnh ngha TMT đc lit kê bên trên, TMT đc dùng trong
lun vn nƠy đc k tha t 52/2013/N-CP vƠ có Ủ ngha lƠ: TMT lƠ quá trình
mua bán vƠ thanh toán sn phm hay dch v đc thc hin bi ngi tiêu dùng
bng phng tin đin t có kt ni vi mng Internet.
2.1.2 nh ngha Ủ đnh
ụ đnh hƠnh vi lƠ mc đ d đnh thc hin mt hƠnh vi ca mi ngi
(Thuyt hƠnh đng hp lỦ, Fishbein, M., & Ajzen, I., 1975).
7

ụ đnh hƠnh vi lƠ du hiu sn sƠng ca mi ngi khi thc hin mt
hƠnh vi cho trc, vƠ nó đc xem nh lƠ tin đ trc tip dn đn hƠnh vi
(Thuyt hƠnh vi hoch đnh, Ajzen, 1991).
ụ đnh hƠnh vi lƠ kh nng mt ngi s tham gia mt hƠnh vi cho trc
(Institute of Medicine (US) Committee on Communication for Behavior
Change in the 21st Century, 2002, page 31).
Theo các đnh ngha Ủ đnh hƠnh vi đc lit kê bên trên, Ủ đnh đc dùng
trong lun vn nƠy đc k tha t thuyt hƠnh vi hoch đnh, Ajzen, 1991 vƠ có Ủ
ngha lƠ: mc đ sn sƠng ca mi ngi khi thc hin mt hƠnh vi cho trc.
2.1.3 Quan đim ca tác gi v Ủ đnh s dng TMT
Da trên đnh ngha TMT vƠ Ủ đnh bên trên, Ủ đnh s dng TMT đc
dùng trong lun vn nƠy đc k tha t thuyt hƠnh vi hoch đnh, Ajzen, 1991
cng nh 52/2013/N-CP vƠ có Ủ ngha lƠ: Mc đ sn sƠng s dng phng tin
đin t có kt ni vi mng Internet đ mua bán vƠ thanh toán sn phm hay dch
v ca mi ngi.
2.2 CỄC MỌ HỊNH Lụ THUYT LIểN QUAN N  TĨI
Trong na cui th k XX, đư có nhiu công trình nghiên cu Ủ đnh hƠnh vi
ca ngi tiêu dùng, các lỦ thuyt nƠy đư đc chng minh thc nghim  nhiu
ni trên th gii. Di đơy lƠ các lỦ thuyt tiêu biu:
2.2.1 Thuyt hƠnh đng hp lỦ (Theory of Reasoned Action - TRA)

Thuyt hƠnh đng hp lỦ (TRA) đc Fishbein vƠ Ajzen xơy dng t cui
thp niên 60 ca th k 20 vƠ đc hiu chnh m rng trong thp niên 70. Theo
TRA, Ủ đnh hƠnh vi (Behavior Intention) lƠ yu t quan trng nht d đoán hƠnh vi
tiêu dùng. ụ đnh hƠnh vi b nh hng bi hai yu t: thái đ (Attitude) vƠ chun
ch quan (Subjective Norm). Trong đó, thái đ lƠ biu hin yu t cá nhơn th hin
nim tin tích cc hay tiêu cc ca ngi tiêu dùng đi vi ca sn phm. Còn chun
ch quan th hin nh hng ca quan h xư hi lên cá nhơn ngi tiêu dùng.
8


Hình 2.1 Thuyt hƠnh đng hp lỦ (Fishbein & Ajzen, 1975)
2.2.2 Thuyt nhn thc ri ro (Theory of Perceived Risk - TPR)
Trong thuyt nhn thc ri ro (TPR), Bauer (1960) cho rng hƠnh vi tiêu
dùng sn phm công ngh thông tin có nhn thc ri ro, bao gm hai yu t: (1)
nhn thc ri ro liên quan đn sn phm/dch v; (2) nhn thc ri ro liên quan đn
giao dch trc tuyn.

Hình 2.2 Thuyt nhn thc ri ro (Bauer, 1960)
ThƠnh phn nhn thc ri ro liên quan đn sn phm dch v nh: mt tính
nng, mt tƠi chính, tn thi gian, mt c hi vƠ nhn thc ri ro toƠn b đi vi sn
phm/dich v.
Nim tin đi vi các thuc tính
ca sn phm
o lng nim tin đi vi các
thuc tính ca sn phm
Nim tin đi vi nhng ngi
nh hng s ngh rng tôi nên
hay không nên s dng sn phm
S thúc đy lƠm theo Ủ mun ca
ngi nh hng

Chun ch
quan
Thái đ
ụ đnh
hƠnh vi
HƠnh vi
tht s
Nhn thc ri ro liên quan đn
giao dch trc tuyn (PRT)
Nhn thc ri ro liên quan đn
sn phm dch v (PRP)
HƠnh vi mua hƠng
(PB)
9

ThƠnh phn nhn thc ri ro liên quan đn giao dch trc tuyn lƠ các ri ro
có th xy ra khi ngi tiêu dùng thc hin giao dch trên các phng tin đin t
nh: s bí mt, s an toƠn vƠ nhn thc ri ro toƠn b v giao dch.
2.2.3 Mô hình chp nhn công ngh (Technology Acceptance Model -
TAM)
Mô hình TAM đc mô phng da vƠo mô hình TRA đc công nhn rng
rưi vƠ tin cy. ơy còn lƠ mô hình cn bn trong vic mô hình hóa vic chp nhn
công ngh thông tin (Information Technology - IT) ca ngi s dng.
Mô hình nƠy có 5 bin chính sau:
Bin bên ngoƠi (bin ngoi sinh): ơy lƠ các bin nh hng đn nhn
thc s hu ích (perceived usefulness) vƠ nhn thc tính d s dng
(perceived ease of use). Ví d ca các bin bên ngoƠi đó lƠ s đƠo to, Ủ kin
hoc khái nim khác nhau trong s dng h thng.
Nhn thc s hu ích: Ngi s dng nhn thy rng vic s dng
các h thng ng dng s lƠm tng hiu qu hay nng sut lƠm vic ca h

đi vi mt công vic c th.
Nhn thc tính d s dng: LƠ mc đ d dƠng mƠ ngi dùng mong
đi khi s dng h thng.
Thái đ hng đn s dng: LƠ thái đ hng đn s dng mt h
thng đc to lp bi s tin tng v s hu ích vƠ tính d s dng.
D đnh s dng: LƠ d đnh ca ngi dùng khi s dng h thng.
D đnh s dng có mi quan h cht ch đn vic s dng thc s.
TAM đc xem lƠ mô hình đc trng đ ng dng trong vic đo lng vƠ d
đoán vic s dng h thng thông tin. Trong đó, TMT cng ch lƠ mt sn phm
ca phát trin công ngh thông tin. Do đó, mô hình TAM cng thích hp cho vic
nghiên cu các vn đ tng t trong TMT.
10


Hình 2.3 Mô hình khái nim TAM (Davis and Arbor, 1989)
Mô hình TAM tha nhn rng hai yu t nhn thc s hu ích vƠ nhn thc
tính d s dng lƠ nn tng quyt đnh s chp nhn ca ngi dùng đi vi h
thng. Tm quan trng ca hai yu t va nêu da trên phơn tích t nhiu khía
cnh, nh: thuyt mong đi, thuyt quyt đnh hƠnh vi.
2.2.4 Mô hình chp nhn s dng TMT (E-Commerce Adoption
Model ậ e-CAM)

Hình 2.4 Mô hình chp nhn TMT E-CAM (Joongho vƠ cng s, 2001)
Tác gi Joongho vƠ cng s (Risk-Focused E-Commerce Adoption Model -
A Cross Country Study, 2001) đư xơy dng mô hình chp nhn s dng TMT E-
CAM (E-commerce Adoption Model) bng cách tích hp mô hình TAM ca Davis
Các bin
ngoi sinh
Nhn thc
s hu ích

Nhn thc
tính d s dng
Thái đ hng
đn s dng
D đnh
s dng
S dng h
thng thc s
ThƠnh phn nhn thc
ThƠnh phn cm tình
ThƠnh phn hƠnh vi
Theo TAM
Nhn thc ri ro liên quan
đn giao dch trc tuyn
Nhn thc ri ro liên quan
đn sn phm dch v
Nhn thc s
hu ích
Nhn thc tính
d s dng
HƠnh vi
mua
11

(1986) vi thuyt nhn thc ri ro (theories of perceived risk - TPR). Mô hình E-
CAM đc nghiên cu thc nghim  hai th trng HƠn Quc vƠ M gii thích s
chp nhn s dng TMT. Nghiên cu nƠy đư cung cp kin thc v các yu t tác
đng đn vic chuyn ngi s dng Internet thƠnh khách hƠng tim nng. Nhn
thc tính d s dng (perceived ease of use) vƠ nhn thc s hu ích (perceived
usefulness) phi đc nơng cao, trong khi nhn thc ri ro liên quan đn sn

phm/dch v (perceived risk relating to product/service - PRP) vƠ nhn thc ri ro
liên quan đn giao dch trc tuyn (perceived risk relating to online transaction -
PRT) phi đc gim đi.
2.2.5 Mô hình chp nhn công ngh hp nht (Unified Technology
Acceptance and Use Technology - UTAUT)
Mô hình chp nhn công ngh hp nht đc Venkatesh vƠ cng s đa ra
nm 2003. ơy thc cht lƠ mô hình hp nht t các mô hình chp nhn công ngh
trc đó.
Các khái nim trong mô hình UTAUT
Mong đi v thƠnh tích (Performance Expectancy).
S mong đi v s n lc (Effort Expectancy).
nh hng xư hi (Social Influence).
iu kin thun tin (Facilitating Conditions).
ụ đnh s dng (Behavior Intention).
HƠnh vi s dng (Use Behavior).
Các yu t nhơn khu: Gii tính (gender), tui (age), Kinh nghim
(experience) vƠ s tình nguyn s dng (Voluntariness of Use).

12


Hình 2.5 Mô hình chp nhn công ngh hp nht UTAUT
Khái nim Ủ đnh s dng
 cp đn Ủ đnh ngi dùng s s dng sn phm hay dch v. Trong mô
hình UTAUT ca Venkatesh vƠ cng s đa ra nm 2003, Ủ đnh s dng có nh
hng tích cc đn hƠnh vi s dng.
Khái nim mong đi v thƠnh tích
 cp đn mc đ ca mt cá nhơn tin rng nu s dng h thng công
ngh thông tin s giúp h đt đc li ích trong hiu qu công vic. Trong mô hình
UTAUT (Venkatesh vƠ cng s, 2003) s mong đi v thƠnh tích đi vi Ủ đnh s

dng chu s tác đng ca gii tính vƠ tui. C th, đi vi nam s nh hng đó s
mnh hn n, đc bit lƠ đi vi nam ít tui.
Khái nim mong đi v s n lc
LƠ mc đ d dƠng liên quan đn vic s dng h thng, sn phm công
ngh thông tin mƠ ngi s dng cm nhn. Nó đ cp đn mc đ ngi s dng
tin rng h s không cn s n lc nhiu vƠ d dƠng khi s dng h thng hay sn
phm công ngh thông tin. S nh hng ca s mong đi v s n lc s mnh
hn đi vi n vƠ đc bit đi vi n ít tui vƠ cƠng mnh hn đi vi ngi ít kinh
nghim s dng.
Mong đi v
thƠnh tích
iu kin thun
tin
Tui
ụ đnh s dng
HƠnh vi s dng
Gii tính
Kinh Nghim
Mong đi v s
n lc
nh hng xư
hi
Tình nguyn s dng
13

Khái nim nh hng xư hi
LƠ mc đ mƠ ngi s dng nhn thc rng nhng ngi quan trng khác
tin rng h nên s dng h thng mi. nh hng xư hi đc xem lƠ nhơn t quan
trng trc tip nh hng đn Ủ đnh s dng đc th hin qua chun ch quan
(subjective norm) trong các mô hình nh TRA, TAM2ầ Theo mô hình UTAUT

(Venkatesh vƠ cng s, 2003) nh hng xư hi có nh hng tích cc đn Ủ đnh
s dng, vƠ nó b tác đng bi các bin nhơn khu lƠ gii tính, tui, s tình nguyn
s dng vƠ kinh nghim. C th, s nh hng s ln hn đi vi n, đc bit lƠ
ngi ln tui, vi điu kin bt buc s dng vƠ nhng ngi ít kinh nghim.
Khái nim nhng điu kin thun tin
LƠ mc đ mƠ ngi s dng tin rng c s h tng k thut hoc ca t
chc hin có h tr vic s dng h thng. Theo mô hình UTAUT (Venkatesh vƠ
cng s, 2003), nhng điu kin thun tin không có nh hng trc tip đn Ủ đnh
s dng mƠ nh hng đn hƠnh vi s dng tht s, vƠ nó b tác đng bi các bin
nhơn khu lƠ tui vƠ kinh nghim. C th, s nh hng s ln hn đi vi ngi
ln tui vƠ tng theo kinh nghim.
Khái nim hƠnh vi s dng
Khái nim hƠnh vi s dng th hin hƠnh vi ngi dùng tht s s dng h
thng, sn phm hay dch v.
2.3 CỄC NGHIểN CU THC HIN TRC ỂY
2.3.1 Các nghiên cu trong nc
a) Kho sát mt s yu t tác đng đn xu hng s dng thanh toán đin t
(Lê Ngc c, 2008)
Tác gi Lê Ngc c (2008) đư xác đnh nhng nhơn t tác đng đn xu
hng s dng thanh toán đin t đi vi nhóm ngi đư tng s dng thanh toán
đin t da theo mô hình chp nhn TMT E-CAM vƠ thuyt hƠnh vi d đnh TPB
bao gm: nhn thc s hu ích, nhn thc tính d s dng, chun ch quan vƠ nhn