Tác động của biến đổi khí hậu đến thu nhập từ cây an quả của nông hộ ở việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM





H HUY HOÀNG




TỄCăNG CA BINăI KHÍ HU
N THU NHP T CỂYăNăQU
CA NÔNG H  VIT NAM





LUNăVNăTHCăSăKINHăT






TP. H Chí Minh – Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM



H HUY HOÀNG





TỄCăNG CA BINăI KHÍ HU
N THU NHP T CỂYăNăQU
CA NÔNG H  VIT NAM




LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s: 60310105
Ngi hng dn khoa hc:
TS. NGUYN HUăDNG



TP. H Chí Minh – Nm 2014

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các ni dung nghiên
cu và kt qu nghiên cu có tính đc lp riêng, không sao chép bt k tài liu nào
và cha đc công b toàn b ni dung này  bt k đâu. Nhng s liu s dng
trong vic c lng các h s trong mô hình là trung thc đc chính tác gi thu
thp và có ngun gc rõ ràng, minh bch; các s liu khác phc v cho vic phân
tích, nhn xét đánh giá đc thu thp t các ngun trích dn khác nhau và đư ghi
trong phn tài liu tham kho.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim v li cam đoan ca mình.


Tp. H Chí Minh, ngày 1 tháng 11 nm 2014
Ngi cam đoan


H Huy Hoàng



MC LC
Trang
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC BNG BIU ậ  TH
DANH MC CÁC T VIT TT
TÓM TT
CHNGă1:ăGII THIU NGHIÊN CU 1

1.1. t vn đ 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 1
1.3. Câu hi nghiên cu 2
1.4. Phng pháp nghiên cu và ngun d liu 2
1.5. Phm vi nghiên cu 2
1.6. Kt cu lun vn 3
CHNGă2:ăTNG QUAN LÝ THUYT 4
2.1. Bin đi khí hu 4
2.1.1. nh ngha, nguyên nhân gây nên BKH 4
2.1.2. Biu hin ca BKH 8
2.1.3. Kch bn BKH 9
2.1.3.1. Xu hng BKả Vit Nam trong nhng thp k gn đây 10
2.1.3.2. Kch bn BKả ti Vit Nam 11
2.1.4. Tác đng BKH  Vit Nam 13
2.1.5. Nhng thách thc ca Vit Nam vi BKH 18
2.2. Tác đng ca BKH đi vi ngành trng trt Vit Nam 19
2.2.1. Tác đng ca BKH đi vi cây trng nói chung 19
2.2.2. Tác đng ca BKH đi vi cây n qu 24
2.3. Lý thuyt mô hình 30
2.3.1. Mô hình phân vùng sinh thái nông nghip (the agro-ecological zoning
approach – AEZ) 31


2.3.2. Mô hình kinh t nông hc (the agronomic-economic approach) 32
2.3.3. Mô hình Ricardian 34
2.3.3.1. Mô hình phân tích Ricardian 35
2.3.3.2. Nghiên cu ng dng mô hình Ricardian 38
2.4. Kt lun chng 42
CHNGă3:ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 43
3.1. D liu nghiên cu 43

3.1.1. D liu trích t điu tra mc sng h gia đình 2010, 2012 43
3.1.2. D liu v khí tng Vit Nam 45
3.1.3. Lý do s dng d liu h gia đình 47
3.1.4. X lý d liu 47
3.2. Mô hình Ricardian cho sn xut nông nghip Vit Nam 47
3.2.1. Mô hình Ricardian 47
3.2.2. Tác đng biên và xu hng tác đng 50
3.3. Kt lun chng 50
CHNGă4:ăTỄCăNG KINH T CA BINăI KHÍ HU LÊN THU
NHP RÒNG T CỂYăNăQU CA NÔNG H 52
4.1. Kt qu c lng ca mô hình thc nghim 52
4.2. Gii thích kt qu 57
4.2.1. Tác đng ca các bin khí hu lên thu nhp ròng t cây n qu ca nông
h 57
4.2.2. Tác đng ca các bin khác 58
4.2.3. Giá tr tác đng biên 59
4.3. S thích nghi ca nông h vi tác đng ca BKH 60
4.4. Kt lun chng 65
CHNGă5: KT LUN 66
TÀI LIU THAM KHO
PH LC




DANH MC BNG BIU ậ  TH

Bng 2.1:
Mc tng nhit đ trung bình nm (
0

C) so vi thi k 1980-1999 theo
kch bn phát thi thp (B1)
Bng 2.2:
Mc tng nhit đ trung bình nm (
0
C) so vi thi k 1980-1999 theo
kch bn phát thi trung bình (B2)
Bng 2.3:
Mc tng nhit đ trung bình nm (
0
C) so vi thi k 1980-1999 theo
kch bn phát thi cao (A2)
Bng 2.4:
Mc thay đi lng ma nm (%) so vi thi k 1980-1999 theo kch
bn phát thi thp (B1)
Bng 2.5:
Mc thay đi lng ma nm (%) so vi thi k 1980-1999 theo kch
bn phát thi trung bình (B2)
Bng 2.6:
Mc thay đi lng ma nm (%) so vi thi k 1980-1999 theo kch
bn phát thi cao (A2)
Bng 2.7:
Mc nc bin dâng (cm) so vi thi k 1980 – 1999
Bng 2.8:
Tóm tt tác đng tim nng ca BKH ti các vùng/lnh vc
Bng 2.9:
Hin trng, bin đng s dng đt đai c nc nm 1990 – 2012
Bng 2.10:
Din tích s dng đt b nh hng bi đ mn
Bng 2.11:

Tình hình xâm nhp mn ti BSH
Bng 2.12:
Din tích trng cây n qu ca Vit Nam, 2000-2012
Bng 2.13:
Din tích mt s cây n qu
Bng 3.1:
Mô t các bin
Bng 4.1:
Mô t mu nm 2010
Bng 4.2:
Nhit đ trung bình theo vùng
Bng 4.3:
Lng ma theo vùng
Bng 4.4:
Din tích trng cây n qu bình quân/h mi vùng
Bng 4.5:
Kt qu c lng hàm Ricardian nm 2010
Bng 4.6:
Mô t mu nm 2012
Bng 4.7:
Kt qu c lng hàm Ricardian nm 2012





Biu đ 2.1:
Kim ngch xut khu rau qu Vit Nam, 1996- 2013 và k hoch 2020
Biu đ 2.2:
Tình hình xâm nhp mn tháng 1 trong 3 nm 2009, 2010, 2011 ca 3

sông Ninh C, sông Trà Lý, sông Hng
Biu đ 2.3:
Sn lng cây n qu phân theo sn lng, 2012
Biu đ 2.4:
C cu din tích cây n qu Vit Nam, 2012

Hình 2.1:
Din bin chun sai nhit đ trung bình toàn cu
Hình 2.2:
Din bin lng ma nm  các vùng khác nhau trên th gii
Hình 2.3:
Din bin ca mc nc bin trung bình toàn cu
Hình 2.4:
Din bin ca nhit đ (a) và lng ma (b)  Vit Nam trong 50 nm qua
Hình 2.5:
Qu đo ca bão  Tây Bc Thái Bình Dng và Bin ông
Hình 2.6:
Din bin ca mc nc bin ti Trm hi vn Hòn Dáu
Hình 2.7:
Các tác đng ca BKH đn tài nguyên đt Vit Nam
Hình 2.8:
Khung lý thuyt ca mô hình vùng sinh thái nông nghip
Hình 3.1:
Mng li trm khí tng ng Bng Bc B
Hình 3.2:
Mng li trm khí tng Vit Bc
Hình 3.3:
Mng li trm khí tng ông Bc
Hình 3.4:
Mng li trm khí tng Tây Bc

Hình 3.5:
Mng li trm khí tng Bc Trung B
Hình 3.6:
Mng li trm khí tng Trung Trung B
Hình 3.7:
Mng li trm khí tng Nam Trung B
Hình 3.8:
Mng li trm khí tng Tây Nguyên
Hình 3.9:
Mng li trm khí tng Nam B


DANH MC CÁC T VIT TT

AEZ
Mô hình phân vùng sinh thái nông nghip
BKH
Bin đi khí hu
B nông nghip và PTNT
B nông nghip và phát trin nông thôn
B TNMT
B tài nguyên môi trng
CEE
Trung tâm k thut môi trng
BSCL
ng bng sông Cu Long
BSH
ng bng sông Hng
FAO
T chc lng nông th gii

GDP
Tng sn phm quc ni
IPCC
U ban liên chính ph v bin đi khí hu
VHLSS
iu tra mc sng h gia đình Vit Nam




TÓM TT

Bài nghiên cu áp dng phng pháp tip cn Ricardian đ đo lng tác đng ca
BKH đn sn xut nông nghip, c th là nh hng ca nhit đ và lng ma
đn thu nhp ròng t cây n qu ca nông h, s dng b d liu điu tra mc sng
h gia đình Vit Nam (VHLSS) nm 2010, nm 2012 và d liu các trm khí tng
trên c nc nm 2010 và 2012 t trang web ca B Nông Nghip và Phát Trin
Nông Thôn (B nông nghip và PTNT). Loi cây trng tác gi hng đn là cây n
qu do đc đim nhy cm vi thi tit ca nhng loi này. i tng nghiên cu
trong đ tài là gn 600 h gia đình phân b trên khp 63 tnh thành trong c nc.
T vic c lng nh hng ca nhit đ và lng ma, nghiên cu đư đa ra mt
s nhn đnh v s thích nghi ca nông h trng cây n qu vi hin tng bin đi
khí hu (BKH) đư và đang din ra.
1


CHNGă1:ăGII THIU NGHIÊN CU

1.1.ăt vnăđ:
Ngày càng có nhiu lo ngi v nh hng ca BKH đi vi đi sng con ngi.

BKH có th có tác đng tiêu cc c trc tip và gián tip đn phúc li chung ca
con ngi; mà nhng ngi ph thuc rt ln vào tài nguyên thiên nhiên nh nông
nghip và lâm nghip cho sinh k ca h có kh nng b nh hng nhiu nht bi
BKH. Liên quan đn nông nghip, Tobey (1992) đư ch ra rng tác đng BKH là
khác nhau ti nhng khu vc đa lý khác nhau. Ngân hàng th gii (2007) xác đnh
nm nhân t chính mà qua đó BKH s nh hng đn nng sut ca cây trng
nông nghip là: thay đi lng ma, nhit đ, lng khí carbon dioxide, thay đi
khí hu và mc nc bin dâng (Calzadilla và cng s, 2010). Tuy nhiên, hai nhân
t là thay đi nhit đ và lng ma s đem đn kt qu thay đi trong ch đ đt
và nc, sau đó nh hng đn sn xut nông nghip. Trc s thay đi trong khí
hu toàn cu, có mt s quan tâm ngày càng tng v tác đng ca BKH đi vi
nông nghip  các nc đang phát trin và mt s n lc đư đc thc hin đ đánh
giá tác đng này (Winter và cng s, 1996; Dinar và cng s, 1998; Kumar và
Parikh, 1998; Mendelsohn và Tiwari, 2000). Do đó, tác đng ca BKH trên lnh
vc nông nghip là mt vn đ có liên quan, đc bit là  các nc có mc thu nhp
thp mà đa s ngi dân sng  khu vc nông thôn. S hiu bit v tác đng ca
BKH đi vi nông nghip ti các nc đang phát trin là rt quan trng nhm đ
ra chính sách đ gim thiu nh hng tiêu cc t nó.
1.2. Mc tiêu nghiên cu:
Tác đng ca BKH đn nông nghip tng lên k t mt thp k gn đây. Bài
nghiên cu s đ cp đn tác đng chung ca hin tng này đn nông nghip Vit
Nam, đi sâu phân tích tác đng ca nhit đ, lng ma đn thu nhp ròng t cây
n qu ca nông h thông qua s liu điu tra mc sng h gia đình Vit Nam
(VHLSS).

2


1.3. Câu hi nghiên cu:
Mc đích chính ca nghiên cu này là s dng phng pháp đnh lng đ đánh giá

tác đng ca BKH đi vi ngành trng trt, c th là cây n qu. Bài nghiên cu
nhm tìm câu tr li cho câu hi chính là: BKH tác đng nh th nào đn thu nhp
ròng t cây n qu ca nông h?  tr li câu hi này, ba câu hi chi tit đc đt
ra trong đ tài nh sau:
(1) BKH có tác đng tiêu cc đn nông h trng cây n qu  Vit Nam hay
không?
(2) Nông h mt bao nhiêu tin do tác đng ca BKH?
(3) Nông h có nhng bin pháp điu chnh gì đ thích nghi vi BKH?
1.4.ăPhngăphápănghiênăcu và ngun d liu:
Nghiên cu s dng phng pháp tip cn Ricardian, thc cht là hi quy xem xét
nh hng ca các yu t khí hu, đt đai, kinh t-xã hi và các yu t khác đn s
thay đi ca thu nhp ròng ca nông h. Phng pháp này gi đnh rng s thích
nghi xy ra không có tính đn chi phí giao dch.
Nghiên cu này s dng d liu chéo ti 2 thi đim đ đo lng tác đng ca nhit
đ, lng ma, bên cnh các yu t khác đn thu nhp ròng t cây n qu ca nông
h Vit Nam. D liu phân tích đc ly t các ngun điu tra mc sng h gia
đình Vit Nam (VHLSS) 2010, 2012. D liu khí hu đc thu thp t trang web
ca B Nông nghip và phát trin nông thôn (B nông nghip và PTNT) và B Tài
nguyên và môi trng (B TNMT).
1.5. Phm vi nghiên cu:
Vit Nam là mt nc đang phát trin vi t trng lao đng nông nghip khá cao
48,7% đóng góp 20,6% GDP, riêng ngành trng trt chim 73,4% giá tr (Tng cc
thng kê, 2010). Rõ ràng nông nghip vn có vai trò rt quan trng trong s phát
trin kinh t và đi sng ca ngi dân. Cây n qu khá ph bin trên khp đt
nc Vit Nam, đóng góp mt phn quan trng vào thu nhp ca nhiu h dân.
Phm vi nghiên cu ca đ tài tp trung vào cây n qu, s liu thu thp t VHLSS
trong 2 k kho sát nm 2010 và 2012.
3

1.6. Kt cu lunăvn:
Kt cu lun vn gm 5 chng chính. Sau chng gii thiu này, phn còn li ca
lun vn đc sp xp nh sau. Chng II nêu các khuôn kh lý thuyt và mô hình
s dng trong nghiên cu. Ni dung chính là tho lun tng quan v BKH, v
ngành trng trt Vit Nam và mô t các kch bn BKH. Ngoài ra, chng này s
trình bày ba phng pháp có th đc s dng đ đánh giá các tác đng ca BKH.
Cui cùng, nhng lp lun và ý kin ca các nghiên cu thc nghim trong lnh vc
nghiên cu này s đc trình bày trong chng. Chng III trình bày phng pháp
lun, mô t các ngun d liu, các bin và đc đim k thut mô hình. Phân tích
thc nghim v tác đng ca nhit đ, lng ma đn thu nhp ròng t cây n qu
ca nông h Vit Nam, đc trình bày ti Chng IV. Chng V kt thúc vi mt
bn tóm tt các kt qu chính, t đó cung cp thông tin và lun c khoa hc đ các
nhà làm chính sách đ ra các k hoch và bin pháp c th.
4


CHNGă2:ăTNG QUAN LÝ THUYT

Mc đích chính ca chng này là trình bày tng quan lý thuyt và nghiên cu thc
nghim liên quan đn tác đng ca BKH đn ngành trng trt. Phn th nht nêu
nhng khái nim v BKH, tác đng ca BKH, kch bn BKH  Vit Nam và
nhng thách thc ca Vit Nam vi BKH. Tip theo, tng quan v tác đng ca
BKH đi vi ngành trng trt Vit Nam s đc trình bày c th trong chng.
Cui cùng ca chng, ba lý thuyt mô hình đc s dng đ c tính tác đng ca
BKH đi vi nông nghip, c th là, mô hình phân vùng sinh thái nông nghip,
mô hình kinh t nông hc và mô hình Ricardian.

2.1. Binăđi khí hu:
2.1.1. nhăngha,ănguyênănhơnăgơyănênăBKH:
2.1.1.1.ănhăngha:

Theo B TNMT, 2009: “BKả trái đt là s thay đi ca h thng khí hu gm khí
quyn, thu quyn, sinh quyn, thch quyn hin ti và trong tng lai bi các
nguyên nhân t nhiên và nhân to trong mt giai đon nht đnh tính bng thp k
hay hàng triu nm”.
S bin đi có th là thay đi thi tit bình quân hay thay đi s phân b các s
kin thi tit quanh mt mc trung bình. S BKH có th gii hn trong mt vùng
nht đnh hay có th xut hin trên toàn đa cu. Trong nhng nm gn đây, đc bit
trong ng cnh chính sách môi trng, BKH thng đ cp ti s thay đi khí hu
hin nay.
Các biu hin ca BKH là:
(i) s nóng lên ca bu khí quyn và b mt trái đt;
(ii) s thay đi thành phn và cht lng ca khí quyn có hi đn môi trng
sinh thái và s sng trên trái đt;
(iii) s dâng cao ca nc bin do bng tan làm ngp úng các vùng đt thp,
trng;
5


(iv) s di chuyn ca các đi khí hu tn ti hàng ngàn nm trên các vùng khác
nhau ca trái đt dn ti nguy c đe do s sng ca các loài sinh vt, các
h sinh thái và hot đng ca con ngi;
(v) s thay đi cng đ hot đng ca quá trình hoàn lu khí quyn, chu trình
tun hoàn nc trong t nhiên và các chu trình sinh đa hoá khác;
(vi) s thay đi nng sut sinh hc ca các h sinh thái, cht lng và thành
phn ca thu quyn, sinh quyn và các đa tuyn.
Theo Công c Khung ca Liên Hip Quc v BKH thì BKả là “nhng nh
hng có hi ca BKả”, là nhng bin đi trong môi trng vt lý hoc sinh hc
gây ra nhng nh hng có hi đáng k đn thành phn, kh nng phc hi hoc
sinh sn ca các h sinh thái t nhiên và đc qun lý hoc đn hot đng ca các
h thng kinh t - xã hi hoc đn sc kho và phúc li ca con ngi.

Theo đnh ngha ca T chc Liên chính ph v BKH (IPCC) trong báo cáo ln
th T (AR4) nm 2007, BKả là s bin đi trng thái ca h thng khí hu, có
th đc nhn bit qua s bin đi v trung bình và s bin đng ca các thuc tính
ca nó, đc duy trì trong mt thi gian đ dài, đin hình là hàng thp k hoc dài
hn.
Nh vy, BKH là bt k s thay đi có h thng ca các nhân t khí hu (nhit
đ, áp sut hoc gió) qua mt thi gian dài do các quá trình t nhiên nh thay đi
trong quá trình phát nng lng ca mt tri, hoc các thay đi chm chp ca trc
quay trái đt, hoc do các quá trình t nhiên ni ti ca h thng khí hu; hoc do
các tác đng t hot đng ca con ngi.
2.1.1.2. Mt s nguyênănhơnăgơyănênăBKH:
Nguyên nhân chính làm BKH Trái t là do s gia tng các hot đng to ra các
cht khí nhà kính, các hot đng khai thác quá mc các b hp th và b cha khí
nhà kính nh sinh khi, rng, các h sinh thái bin, ven b và đt lin khác.
Nguyên nhân ca hin tng BKH có th đc lý gii nh sau: Nhng nhân t có
th hình thành khí hu là thay đi bc x khí quyn, bao gm các quá trình nh bin
đi bc x mt tri, đ lch qu đo Trái t, quá trình kin to núi, kin to trôi
6


dt lc đa và s thay đi nng đ khí nhà kính. Trên thc t, “nhit đ ca Trái đt
là cân bng nu nó phát ra tr li vào không gian cùng mt lng nng lng mà nó
nhn đc t mt tri (khong 340 watts cho mi mét vuông)” (Kolstad, 2000).
Khong 100 w/m
2
đc phn x tr li vào khí quyn do nhng đám mây và 240
w/m
2
vào b mt trái đt. Bu không khí có nhiu thành phn, nhng cht khí có
kh nng gi nhit, đc gi là "khí nhà kính". Khi tng quá trình đt cháy nhiên

liu hóa thch, các lung khí nhà kính vào khí quyn cng phát trin, làm tng hiu
ng nhà kính c nng đ và cng đ. Nhiu phn ng khác nhau ca môi trng
v BKH có th tng hoc gim bt các bin đi ban đu. Mt s thành phn ca
h thng khí hu, chng hn nh các đi dng và chm bng, phn ng chm vi
bin đi bc x mt tri vì khi lng ln. Do đó, h thng khí hu có th mt thi
gian lâu hn đ phn ng hoàn toàn vi nhng bin đi t bên ngoài.
c bit nhng hot đng ca con ngi trong thi gian gn đây cng là nguyên
nhân gây nên BKH. Khong t nm 1750 đn nay, con ngi đư s dng ngày
càng nhiu nng lng ch yu t vic đt các nhiên liu hóa thch (than đá, du
m, …) phc v các hot đng công nghip, giao thông vn ti, … và thay đi mc
đích s dng đt bao gm thay đi trong nông nghip và nn phá rng (Nguyn
c Ng, 2013). Ngoài ra còn mt s hot đng khác nh đt sinh khi, sn phm
sau thu hoch. Qua đó, thi vào khí quyn ngày càng tng các cht khí gây hiu ng
nhà kính, dn đn tng nhit đ ca trái đt.
2.1.1.3.ăTácăđng caăBKHătrên phm vi toàn cu:
Theo n phm “BKH và tác đng  Vit Nam” do Nguyn Vn Thng và cng s
(2010) ch ra rng:
a. Tác đng ca BKH đn h thng t nhiên và sinh thái:
- Gia tng và m rng các h bang, phn đt nn trên các khu vc bng vnh cu và
tuyt l  các vùng núi. Gia tng dòng chy và dòng chy sm đt đnh trên các
dòng sông bng vào mùa xuân. Các sông, h nóng lên và do đó thay đi c ch
nhit và c cht lng nc.
7


- Gia tng các qun c đng vt trôi ni trên các bin v đ cao và các h trên cao.
Các loài cá di trú sm hn trên các sông. Vi mc tng nhit đ 1,5 – 2,5
0
C d kin
có nhng bin đi ph bin v cu trúc và chc nng ca các loài di trú sinh thái

trong các đi đa lý cùng vi nhng hu qu tiêu cc khác.
- Nng đ CO
2
trong khí quyn tng lên dn đn đ axít hóa ca đi dng tng lên.
 pH trung bình gn mt nc bin gim đi 0,1 đn v k t thi k tin công
nghip. Nc bin dâng tác đng đn vùng đt ngp nc, rng ngp mn và gây ra
ngp lt b bin trên mt s khu vc.
b. Tác đng ca BKH đn các lnh vc:
- Sn xut lng thc: nng sut mt s cây lng thc d kin tng nh trên các v
đ cao, v đ trung bình vi nhit đ tng 1 – 3
0
C. Trên các v đ thp, đc bit các
khu vc nhit đi gió mùa, vi nhit đ tng 1 – 2
0
C, nng sut lng thc d kin
gim.
- Công nghip và c dân: nhiu khu công nghip, c dân ven bin trên châu th các
sông đc bit nhy cm vi s gia tng thi tit cc đoan do BKH. Nhiu cng
đng nghèo, đc bit  nhng vùng thiên tai, có th gp ri ro và tn tht nghiêm
trng.
- Sc khe: tình trng sc khe ca hàng triu dân sa sút nghiêm trng.
- Ngun nc: tác đng ca BKH đn ngun nc là nghiêm trng nht, xét theo
tng khu vc cng nh tng lu vc. Trên qui mô toàn cu, BKH khuch đi
nguy c thiu nc. Trên qui mô khu vc, BKH dn đn tn tht nc do bng
tan và gim lp tuyt ph. Bin đi nhit đ và lng ma dn ti nhng bin đi
dòng chy. Dòng chy gim 10 – 40% vào gia th k  các vùng v đ cao và nhit
đi m t, bao gm nhng vùng đông dân  ông Á, ông Nam Á và gim 10 –
30%  các khu vc khô ráo v đ trung bình và nhit đi do lng ma gim và
cng đ bc thoát hi tng. Din tích các vùng hn hán tng lên, tác đng đn
nhiu lnh vc liên quan: Nông nghip, cung cp nc, sn xut đin và sc khe.

S có s gia tng đáng k trong tng lai v các tai bin do ma nhiu trên mt s
khu vc, k c nhng khu vc đc d kin là lng ma trung bình gim. Nguy c
8


lt li gia tng chc chn là thách thc đi vi các vn đ xã hi, h tng c s và
cht lng nc. Có đn 20 % dân c phi sng  nhng vùng lt li gia tng vào
thp k 2080. Chc chn s gia tng v tn s và mc đ nghiêm trng ca l lt
cng nh hn hán s tác đng tiêu cc đn s phát trin bn vng.
- i b bin: chu nhiu ri ro hn các đi khác do nn xói l. Hiu ng này đc
khuch trng khi gia tng các áp lc nhân sinh khác. Nhiu triu dân chu ngp lt
do nc bin dâng, nht là nhng vùng thp đông dân trên các châu th ca châu Á,
châu Phi và các đo nh.
Tác đng tích cc ca BKH:
Theo Trng Quang Hc, 2008: BKH,  nhng mc đ nht đnh và nhng khu
vc nht đnh cng có nhng tác đng tích cc:
- Là mt c hi thúc đy các nc đi mi công ngh, phát trin các công ngh
sch, công ngh thân thin vi môi trng và các hot đng R&D nói chung có liên
quan;
- Phát trin trng rng đ hp thu CO
2
/ gim phát thi khí nhà kính, v.v
-  mt s nc ôn đi, khi nhit đ tng lên s thun li hn đ phát trin nông
nghip; Nng lng đ si m cng đc tit kim hn
2.1.2. Biu hin caăBKH:
BKH, vi các biu hin chính là s nóng lên toàn cu và mc nc bin dâng, ch
yu là do các hot đng kinh t - xã hi ca con ngi gây phát thi quá mc vào
khí quyn các khí gây hiu ng nhà kính.
- S thay đi bt thng ca thi tit – xu th gia tng nhit đ:
Theo báo cáo đánh giá ln th t ca IPCC nm 2007, tc đ tng ca nhit đ

trong 50 nm gn đây gn gp đôi so vi 50 nm trc đó (Hình 2.1). Nhit đ trên
lc đa tng nhanh hn so vi trên đi dng.
Hn 100 nm trc, con ngi đư nói đn hin tng Trái đt đang nóng lên và các
nhà khoa hc đư s dng phng trình cân bng nhit đ xác đnh nhit đ trung
bình trên toàn th gii đư tng lên khong 0,6
0
C/100 nm (Mai Vn Thng, 2010).

9


- Lng ma:
Trong 100 nm qua, lng ma có xu hng tng  khu vc v đ cao hn 30
0
và
có xu hng gim  khu vc nhit đi t gia nhng nm 1970 (Hình 2.2). Hin
tng ma ln có du hiu tng  nhiu khu vc trên th gii (IPCC, 2007).
- Xâm thc mn:
Mc nc bin toàn cu đư tng trong th k 20 vi tc đ ngày càng cao (Hình
2.3). S liu quan trc mc nc bin trong thi k 1961- 2003 cho thy tc đ tng
ca mc nc bin trung bình toàn cu khong 1,8 ± 0,5mm/nm, trong đó đóng
góp do giãn n nhit khong 0,42 ± 0,12mm/nm và tan bng khong 0,70 ±
0,50mm/nm (IPCC, 2007). S liu đo đc t v tinh TOPEX/POSEIDON trong
giai đon 1993 - 2003 cho thy tc đ tng ca mc nc bin trung bình toàn cu
là 3,1 ± 0,7mm/nm, nhanh hn đáng k so vi thi k 1961 - 2003 (IPCC, 2007).
 Vit Nam, trong khong 50 nm qua, mc nc bin đư dâng khong 20cm (Mai
Vn Thng, 2010). Mc nc bin bin đng rt phc tp do có nhiu nguyên nhân,
trong đó rõ nét nht là quá trình to thành bin đng chu kì ngn t vài phút đn
18,613 nm ca mc nc bin (Nguyn Kim Vinh, 2009).
2.1.3. Kch bnăBKH:

Vit Nam là mt quc gia nm trên bán đo ông Dng có din tích khong
330.000 km
2
vi đng biên gii trên đt lin dài 4.550 km (Atlat Vit Nam, 2001).
Vit Nam có khí hu nhit đi gió mùa  min Nam vi hai mùa (mùa ma, t gia
tháng 5 đn gia tháng 9, và mùa khô, t gia tháng 10 đn gia tháng 4) và khí hu
gió mùa  min Bc vi bn mùa rõ rt (mùa xuân, mùa hè, mùa thu và mùa đông).
Do nm dc theo b bin, khí hu Vit Nam đc điu hòa mt phn bi các dòng
bin và mang nhiu yu t khí hu bin.  m tng đi trung bình là 84% sut
nm. Hng nm, lng ma t 1.200 đn 3.000 mm, s gi nng khong 1.500 đn
3.000 gi/nm và nhit đ t 5°C đn 37°C. Hàng nm, Vit Nam luôn phi phòng
chng bão và lt li. iu này nh hng sâu sc đn tp tc canh tác và mùa v
ca nông dân.

10


2.1.3.1.ăXuăhngăBKHă Vit Nam trong nhng thp k gnăđơy:
T nhng thp niên 90 ca th k trc, nghiên cu BKH  Vit Nam đư đc
tin hành bi các nhà khoa hc đu ngành nh Nguyn c Ng, Nguyn Trng
Hiu. Tuy nhiên, t nhng nm sau này, đc bit t nm 2008 đn nay, vn đ
BKH mi thc s đc quan tâm chú ý. Các công trình nghiên cu cng đư dn
dn đi vào chiu sâu và đa ra nhng bng chng c th ca s BKH.
Theo Chng trình mc tiêu quc gia ng phó vi BKả, B TNMT, 2008, kt qu
phân tích các s liu khí hu cho thy bin đi ca các yu t khí hu và mc nc
bin có nhng đim đáng lu ý sau:
- Nhit đ: Trong 50 nm qua (1958 - 2007), nhit đ trung bình nm  Vit Nam
tng lên khong t 0,5
0
C đn 0,7

0
C. Nhit đ mùa đông tng nhanh hn nhit đ
mùa hè và nhit đ  các vùng khí hu phía Bc tng nhanh hn  các vùng khí hu
phía Nam (Hình 2.4a). Nhit đ trung bình nm ca 4 thp k gn đây (1961-2000)
cao hn trung bình nm ca 3 thp k trc đó (1931-1960). Nm 2007, nhit đ
trung bình nm  Hà Ni, à Nng, TPHCM đu cao hn trung bình ca thp k
1931 - 1940 là 0,8 - 1,3
0
C và cao hn thp k 1991 - 2000 là 0,4 - 0,5
0
C.
- Lng ma: Trên tng đa đim, xu th bin đi ca lng ma trung bình nm
trong 9 thp k va qua (1911 - 2000) không rõ rt theo các thi k và trên các
vùng khác nhau. Lng ma nm gim  các vùng khí hu phía Bc và tng  các
vùng khí hu phía Nam (Hình 2.4b). Tính trung bình trong c nc, lng ma nm
trong 50 nm qua (1958-2007) đư gim khong 2%.
- Không khí lnh: S đt không khí lnh nh hng ti Vit Nam gim đi rõ rt
trong hai thp k qua. Tuy nhiên, các biu hin d thng li thng xut hin.
- Bão: Nhng nm gn đây, bưo có cng đ mnh xut hin nhiu hn. Qu đo
bão có du hiu dch chuyn dn v phía nam và mùa bão kt thúc mun hn, nhiu
cn bưo có đng đi (Hình 2.5) d thng hn (Thông báo đu tiên ca Vit Nam
cho Công c khung ca Liên Hp Quc v BKH, B TNMT, 2003).
11


- Ma phùn: S ngày ma phùn trung bình nm  Hà Ni gim dn t thp k 1981
- 1990 và ch còn gn mt na (15 ngày/nm) trong 10 nm gn đây (Nguyn c
Ng, Nguyn Trng Hiu, 2003).
- Mc nc bin: S liu quan trc ti các trm hi vn dc ven bin Vit Nam cho
thy tc đ dâng lên ca mc nc bin trung bình  Vit Nam hin nay là khong

3mm/nm (giai đon 1993-2008), tng đng vi tc đ tng trung bình trên th
gii. Trong khong 50 nm qua, mc nc bin (Hình 2.6) ti Trm hi vn Hòn
Dáu dâng lên khong 20cm.
2.1.3.2. Kch bnăBKHăti Vit Nam:
Theo “Kch bn BKả, nc bin dâng cho Vit Nam”, tháng 6/2009 ca B
TNMT:
Các tiêu chí đ la chn phng pháp tính toán xây dng kch bn BKH, nc
bin dâng Vit Nam bao gm: (1) Mc đ tin cy ca kch bn BKH toàn cu; (2)
 chi tit ca kch bn BKH; (3) Tính k tha; (4) Tính thi s ca kch bn; (5)
Tính phù hp đa phng; (6) Tính đy đ ca các kch bn; và (7) Kh nng ch
đng cp nht.
Các kch bn phát thi khí nhà kính đc chn đ tính toán xây dng kch bn
BKH cho Vit Nam là kch bn phát thi thp (kch bn B1), kch bn phát thi
trung bình ca nhóm các kch bn phát thi trung bình (kch bn B2) và kch bn
phát thi trung bình ca nhóm các kch bn phát thi cao (kch bn A2).
Kch bn phát thi thp (B1) mô t mt th gii phát trin tng đi hoàn ho theo
hng ít phát thi khí nhà kính nht, tc đ tng dân s rt thp, c cu kinh t thay
đi nhanh theo hng dch v và thông tin, các tha thun quc t nhm gim thiu
phát thi khí nhà kính đc thc hin đy đ và nghiêm túc trên phm vi toàn cu.
Các kch bn phát thi cao (A2) mô t mt th gii không đng nht  quy mô toàn
cu, có tc đ tng dân s rt cao, chm đi mi công ngh hoc s dng ti đa
nng lng hóa thch. ây là các kch bn xu nht mà nhân loi cn phi ngh đn.
Các kch bn BKH đi vi nhit đ và lng ma đc xây dng cho by vùng
khí hu ca Vit Nam: Tây Bc, ông Bc, ng bng Bc B, Bc Trung B,
12


Nam Trung B, Tây Nguyên và Nam B. Thi k dùng làm c s đ so sánh là
1980-1999 (cng là thi k đc chn trong Báo cáo đánh giá ln th 4 ca IPCC).
Các kch bn BKH cho các vùng khí hu ca Vit Nam trong th k 21 có th

đc tóm tt nh sau:
a. Nhit đ:
Trong 50 nm qua (1958 - 2007), nhit đ trung bình nm  Vit Nam tng lên
khong t 0,5
0
C đn 0,7
0
C. Nhit đ mùa đông có th tng nhanh hn so vi nhit
đ mùa hè  tt c các vùng khí hu. Nhit đ  các vùng khí hu phía Bc có th
tng nhanh hn so vi các vùng khí hu phía Nam. Theo kch bn phát thi thp
(B1): Vào cui th k 21, nhit đ trung bình nm  các vùng khí hu phía Bc có
th tng khong t 1,6 đn 1,9
0
C và  các vùng khí hu phía Nam tng ít hn, ch
khong t 1,1 đn 1,4
0
C so vi trung bình thi k 1980-1999 (Bng 2.1). Theo kch
bn phát thi trung bình (B2): Vào cui th k 21, nhit đ trung bình nm có th
tng lên 2,6
0
C  Tây Bc, 2,5
0
C  ông Bc, 2,4
0
C  ng bng Bc B, 2,8
0
C 
Bc Trung B, 1,9
0
C  Nam Trung B, 1,6

0
C  Tây Nguyên và 2,0
0
C  Nam B so
vi trung bình thi k 1980-1999 (Bng 2.2). Theo kch bn phát thi cao (A2):
Vào cui th k 21, nhit đ trung bình nm  các vùng khí hu phía Bc tng
khong 3,1 đn 3,6
0
C. Mc tng nhit đ trung bình nm ca các vùng khí hu phía
Nam là 2,4
0
C,  Nam Trung B, 2,1
0
C  Tây Nguyên và 2,6
0
C  Nam B so vi
trung bình thi k 1980-1999 (Bng 2.3).
b. Lng ma:
Tính trung bình trong c nc, lng ma nm trong 50 nm qua đư gim khong
2%. Xu th bin đi ca lng ma trung bình nm trong 9 thp k va qua không
rõ rt theo các thi k và trên các vùng khác nhau.  hu ht các vùng khí hu ca
nc ta, lng ma mùa khô có th gim, đc bit là các vùng phía Nam. Lng
ma mùa ma và tng lng ma nm có th tng  tt c các vùng khí hu. Theo
kch bn phát thi thp (B1): Vào cui th k 21, lng ma nm có th tng
khong 5%  Tây Bc, ông Bc, ng bng Bc B, Bc Trung B và t 1-2% 
Nam Trung B, Tây Nguyên, Nam B và lng ma vào gia mùa khô  các vùng
13


khí hu phía Nam có th gim ti 7-10% so vi thi k 1980-1999 (Bng 2.4). Theo

kch bn phát thi trung bình (B2): lng ma nm có th tng khong 7-8%  Tây
Bc, ông Bc, ng bng Bc B, Bc Trung B và t 2-3%  Nam Trung B,
Tây Nguyên, Nam B. Lng ma vào gia mùa khô  các vùng khí hu phía Nam
có th gim ti 10-15% so vi thi k 1980-1999 (Bng 2.5). Theo kch bn phát
thi cao (A2): lng ma nm có th tng so vi trung bình thi k 1980-1999,
khong 9-10%  Tây Bc, ông Bc, 10%  ng bng Bc B, Bc Trung B, 4-
5%  Nam Trung B và khong 2%  Tây Nguyên, Nam B. Lng ma vào gia
mùa khô  Nam Trung B, Tây Nguyên, Nam B có th gim ti 13-22% so vi
thi k 1980-1999 (Bng 2.6).
c. Mc nc bin dâng:
Giai đon 1993–2008, s liu quan trc ti các trm hi vn dc ven bin Vit Nam
cho thy tc đ dâng lên ca mc nc bin trung bình  Vit Nam hin nay là
khong 3mm/nm. Báo cáo ln th t ca IPCC c tính mc nc bin dâng
khong 26-59cm vào nm 2100, tuy nhiên không loi tr kh nng tc đ cao hn.
Kt qu tính toán theo các kch bn phát thi thp, trung bình và cao cho thy vào
gia th k 21 mc nc bin có th dâng thêm 28 đn 33cm và đn cui th k 21
mc nc bin dâng thêm t 65 đn 100cm so vi thi k1980 - 1999 (Bng 2.7).
2.1.4. TácăđngăBKHă Vit Nam:
Tác đng ca BKH  Vit Nam đư đc nhn thy qua nhiu du hiu, bng
chng.
Bng 2.8: Tóm tt tác đng tim nng ca BKH ti các vùng/lnh vc
Tácăđng
caăBKH
Vùng nhy cm/d b tn
thng
NgƠnh,ălnhăvc d b tnăthng
S gia tng
nhit đ
 Vùng núi: ông Bc, Tây Bc
và Bc Trung B

 ng bng Bc B
 Nông nghip (trng trt, chn
nuôi, thy sn và ngh cá)
 Các h sinh thái t nhiên, đa
dng sinh hc
 Nng lng (sn xut và tiêu
14


th)
 Sc khe cng đng
Nc bin
dâng và
xâm nhp
mn
 Di ven bin (bao gm c
đng bng châu th và các
vùng đt ngp nc: đng
bng và duyên hi Bc B,
B sông Cu Long, duyên
hi Trung B)
 Hi đo
 Nông nghip (trng trt, chn
nuôi, thy sn và ngh cá)
 Các h sinh thái bin và ven
bin
 Tài nguyên nc (nc mt,
nc ngm)
 Ni c trú
 Nng lng

 C s h tng, khu công nghip
 Sc khe cng đng
L lt, tiêu
thoát nc
và st l
đt
 Di ven bin (bao gm c
đng bng châu th và các
vùng đt ngp nc: đng
bng và duyên hi Bc B,
B sông Cu Long, duyên
hi Trung B)
 Vùng núi: Tây Bc, ông
Bc, Bc Trung B và Tây
Nguyên
 Nông nghip (trng trt, chn
nuôi, thy sn và ngh cá)
 Tài nguyên nc (nc sinh
hot và phc v công nghip)
 C s h tng
 Ni c trú
 Giao thông vn ti
 Sc khe và đi sng
Bão và áp
tháp nhit
đi
 Di ven bin (bao gm c
đng bng châu th và các
vùng đt ngp nc: đng
bng và duyên hi Bc B,

B sông Cu Long, duyên
hi Trung B)
 Hi đo
 Nông nghip (trng trt, chn
nuôi, thy sn và ngh cá)
 Hot đng trên bin và ven bin
 C s h tng
 Ni c trú
 Nng lng (du khí)
 Giao thông
15


 Sc kho và đi sng
Hn hán
 Trung B, đc bit là Nam
Trung B
 ng bng và trung du Bc
B
 B sông Cu Long
 Tây Nguyên
 Nông nghip (trng trt, chn
nuôi)
 Nng lng (thu đin)
 Giao thông thu
 Tài nguyên nc
Ngun: Trng Quang ảc, 2008
Tuy nhiên, vic nghiên cu, đánh giá mt cách đy đ và toàn din, đnh lng hóa
nhng tác đng đó vn đang còn là vn đ b ng.
a. Tác đng ti yu t t nhiên và môi trng:

S tác đng ca BKH mà c th là s gia tng ca mc nc bin đang có xu
hng làm thu hp dn din tích đt nông nghip ca nc ta, đc bit là các vùng
đt ven bin. Thi gian gn đây, các huyn ven bin tnh Ngh An đang b nc
bin xâm ln đn mc báo đng, nhiu xã nm cách b bin t 5 đn 10km, nhng
đư và đang b nc mn tn công. BSCL s ngp 1.708km
2
đt, thông tin do Vin
Khoa hc Khí tng thu vn và Môi trng đa ra ti hi tho khoa hc thng
niên 2007 t chc ti TPHCM.
Theo d báo ca IPCC thì khu vc ông Dng nhit đ s gia tng +1°C vào
2010 – 2039, và +3° đn +4°C vào 2070 – 2099; lng ma s gim 20mm vào
2010 – 2039, ri sau đó tng +60 mm vào 2070 – 2099; mc nc bin dâng cao
6cm/nm, đt mc 20cm vào 2030, và 88cm vào 2100. Còn ti Vit Nam, nhit đ
s tng t 0,3 – 0,5
0
C đn nm 2010, t 1 – 2
0
C vào nm 2020, t 1,5 – 2
0
C vào
nm 2070. Nhng khu vc có nhit đ tng cao nht là Tây Bc và Vit Bc. Nhit
đ tng lên, kh nng cha nc ca khí quyn tng theo; hàm lng hi nc
trong khí quyn ln cng vi nn nhit cao có th là môi trng thun li cho vic
phát sinh và phát trin các chng loi vi rút gây bnh mi đi vi c con ngi và
các h đng thc vt.
16


Cùng vi s gia tng ca nhit đ thì trong nhng nm gn đây hin tng bưo l
cng xy ra vi tn sut và cng đ mnh hn  Vit Nam. Hin tng bưo l này

xy ra đc bit nghiêm trng  hai vùng là min Trung và BSCL. Trái li,  khu
vc Bc B, lng ma li thp hn 50%-80% so vi mc trung bình nhiu nm,
nên lng dòng chy trên các dòng sông  Bc B đang cn kit nhanh. Theo d
báo ca Trung tâm D báo Khí tng - Thu vn Trung ng, mc nc h Hoà
Bình đư xung thp ti mc k lc so vi trung bình nhiu nm, lng nc thng
ngun các sông  Bc B t Trung Quc chy v hu nh không có, nên tình trng
thiu nc phát đin chc chn s rt cao trong thi gian ti. Tính cht nguy him
ca nhng tác đng này là thiên tai xy ra có th làm bn cùng hóa hoc tái bn
cùng mt b phn cng đng trong vùng chu nh hng, thm chí trong khonh
khc có th làm sp đ mi n lc ca chính sách xóa đói gim nghèo ca Nhà
nc (Bùi Thu Vân, 2008).
b. Tác đng ti phát trin kinh t:
BKH tác đng đn hu ht các ngành kinh t, trong đó ngành nông - lâm nghip
nh hng nhiu nht. Hin tng thiên tai nh bưo, l lt, ma l tng to nguy c
ngp lt đi vi các vùng đt thp, tình trng nhim mn, nhim phèn trên din rng
làm thit hi đn mùa màng; hn hán thng xy ra vào mùa khô, nng nóng, lng
bc hi ln hn lng ma nhiu ln đư làm cây trng khô héo nhanh chóng, có th
dn ti làm cht cây trng hàng lot. Hàng triu hécta đt trng, đi trc mt rng
lâu nm, đt mn b bin đi cu to và lý hoá tính, tr nên d b xói l, ra trôi
mnh, tích t st nhôm gây nên hin tng kt vón và đá ong hoá, đt loi này hoàn
toàn mt sc sn xut nông, lâm nghip (Trn Thanh Lâm, 2010).
H sinh thái rng b nh hng theo các chiu hng khác nhau, nc bin dâng
làm gim din tích rng ngp mn, tác đng xu đn rng tràm, rng trng trên đt
nhim phèn  các tnh Nam B. Ranh gii rng nguyên sinh cng nh rng th sinh
có th dch chuyn, nguy c dit chng ca đng vt và thc vt gia tng. Nhit đ
và mc đ khô hn gia tng làm tng nguy c cháy rng, phát trin sâu bnh, dch
bnh… Qu đt canh tác nông nghip nói chung, đt trng lúa nói riêng b thu hp