Đường cong chữ J song phương giữa Việt Nam và bảy đối tác thương mại lớn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
  


PHAN THỊ YẾN PHƢỢNG





ĐƢỜNG CONG CHỮ J SONG PHƢƠNG
GIỮA VIỆT NAM VÀ BẢY ĐỐI TÁC THƢƠNG MẠI LỚN




LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ








TP.Hồ Chí Minh – Năm 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
  


PHAN THỊ YẾN PHƢỢNG



ĐƢỜNG CONG CHỮ J SONG PHƢƠNG
GIỮA VIỆT NAM VÀ BẢY ĐỐI TÁC THƢƠNG MẠI LỚN

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 60340201



LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ


Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS.TS. NGUYỄN NGỌC ĐỊNH




TP.Hồ Chí Minh – Năm 2013

LỜI CẢM ƠN

Tôi 
  cng nh            
quý báu tp  tp và 

Tôi cng  
 
và , ây 
khi 




LỜI CAM ĐOAN

Tôi 
. 
 






MỤC LỤC

Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng, biu

Danh mc các hình v,  th
TÓM TẮT   1
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU  2
1.1   2
1.2   2
1.3   3
1.4   4
1.5   5
Kết luận chƣơng 1  6
CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC ĐÂY VỀ
ĐƢỜNG CONG CHỮ J  7
2.1   . 7
2.2   9
2.2.1    10
2.2.2   11
2.3   23
Kết luận chƣơng 2  24
CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU  25
3.1   25
3.1.1   Shin và
Smith  25
3.1.2   26
3.2   29
3.2.1    29


3.2.2   29
3.3 Phng pháp kim nh  34
3.3.1 Kim ng liên kt ca mô hình cán cân thng m song
phng  34

3.3.2 Kim nh trng thái ngn hn ca mô hình cán cân thng mi
song phng  35
3.3.3 Kim nh mi quan h trong dài hn ca mô hình cán cân thng
m song phng  35
3.3.4 Kim nh tính n nh cu trúc ca mô hình cán cân thng m
song phng  36

Kết luận chƣơng 3  37
CHƢƠNG 4. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU   38
4.1 Ni dung và kt qu nghiên cu  38
4.1.1 Kim ng liên kt ca mô hình cán cân thng m song
phng  38
4.1.2 Kim nh trng thái ngn hn ca mô hình cán cân thng mi
song phng  39
4.1.3 Kim nh mi quan h trong dài hn ca mô hình cán cân thng
m song phng  40
4.1.4 Kim nh tính n nh cu trúc ca mô hình cán cân thng m
song phng  42
4.2 nh giá kt qu c nghim . 45
Kết luận chƣơng 4  49
CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN  50
5.1  . 50
5.2 Mt s gi ý  xut 
cân th  50


5.2.1 Cân nhc quan im v ng góp ca ca t giá cho v  gim
nhp siêu  50

5.2.2 Xem xét táng gp ca iu chnh t giá n cán cân thung

  51
5.2.3 Phân tích các nguyên nhân c bn ca v thâm ht thng
  52
5.2.4 La chn c ch t giá phù hp vi nn kinh t  53
5.2.5  t giá linh h  53
5.2.6 Xác lp t giá da trên r tin t  54
5.3 Nhng hn ch ca lun v và hg nghiên cu tip theo  54
T  56
Ph lc 1 Cán cân th   59
Ph lc 2   64
Ph lc 3  giá hc song phng  66
Ph lc 4 Ch s giá  70
Ph lc 5 C ch iu hành t giá hoái Vit Nam  72
Ph lc 6 Kt qu nghiên cu thc nghim  75
Ph lc 7 Bng   83




DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu,
chữ viết tắt
Tiếng Anh
Tiếng Việt
ARDL
Autoregressive Distributed Lag
Mô hình 
AU
Australia

N Úc
AUD
Australia Dollar
ng dollar Úc
CN
China
N Trung Quc
CNY
Chinese Yuan
ng nhân dân t Trung Quc
CUSUM
Cumulative Sum
Kim nh Cumulative Sum
CUSUMQ
Cumulative Sum of Squares
Kim nh Cumulative Sum Squares
DOTS
Direction of Trade Statistics

GDP
Gross Domestic Product

IFS
International Financial Statistics

IMF
International Monetary Fund

JP
Japan

N Nht
JPY
Japan Yen
ng Yên Nht
KR
Korea
Hàn Quc
KRW
Korean Won
ng Won Hàn Quc
NHNN

Ngân hàng Nhà n Vit Nam
NHTM

Ngân hàng thng mi
OLS
Ordinary Least Squares

RER
Real Exchange Rate
T giá hi  thc
SG
Singapore
N Singapore
TB
Trade Balance
Cán cân thng mi
TH
Thailand

N Thái Lan
THB
Thailand Baht
ng Baht Thái Lan
US
United State of America
N M
USD
United State Dollar
ng dollar M
VN
Vietnam
N Vit Nam
VND


Y
Gross Domestic Product
Sn lg quc gia





DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 1.1 t khu và nhp khu ca Vit Nam vi by i tác 
i ln trong 10 nm gn ây on 2003  2012) 4
Bảng 2.1 Các nghiên cu tr ây v g cong ch J 14
Bảng 3.1 Logarithm Cán cân thsong phng 
 tác th 2012) 30

Bảng 3.2  s tng trng GDP t Nam và by i tác
th i ln (on 1990  2012) 31
Bảng 3.3 Nam và
các (Giai  2012) 33
Bảng 4.1 Kt qu b tr ti u ca mô hình cán cân thng mi song
phng 39
Bảng 4.2 Kt qu kim nh h s t giá hoái  trng thái ngn hn 40
Bảng 4.3 Kt qu kim nh h s quan h dài hn ca mô hình 42
Bảng 4.4 Kt qu kim nh tính n nh cu trúc ca mô hình 45
Bảng PL1.1 M quc gia có t trng thng mt vi Vit Nam
(Giai  2012) 59
Bảng PL1.2 Các i tác xut kht ca Vit Nam
(Giai  2012) 60
Bảng PL1.3 Các i tác nhp kht ca Vit Nam
(Giai  2012) 61
Bảng PL1.4 Tc  tng trg thng mi Vit Nam
(Giai  2012) 62
Bảng PL2.1 Ch s tng trg GDP ca Vit Nam và các i tác thng
theo n (Giai  2012) 64



Bảng PL3.1 T giá hi oái danh ngha ca Vit Nam và các i tác thng
 (Giai  2012) 66
Bảng PL3.2 T giá hi oái chéo (Giai  2012) 67
Bảng PL3.3 
th theo n 2012) 68
Bảng PL4.1 Ch s giá ca  
1990  2012) 70
Bảng PL4.2 Ch s giá ca  theo nm

 2012) 71
Bảng PL5.1 C ch t giá ca theo thi gian (1989  2009) 72
Bảng PL5.2 Biên  t giá qua các giai  74










DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Đồ thị 1.1  trng xut khu và nhp khu ca Vit Nam i các i tác
th i on 2003 - 2012) 4
Hình 2.1 -Lerner 7
Hình 2.2  9
Đồ thị 4.1 Nam  Úc 43
Đồ thị 4.2  Trung Quc 43
Đồ thị 4.3  Nht Bn 43
Đồ thị 4.4  Hàn Quc 44
Đồ thị 4.5  Singapore 44
Đồ thị 4.6  Thái Lan 44
Đồ thị 4.7  M 45
Đồ thị PL1.5  (Giai  1990 - 2012) 63
Đồ thị PL2.2 t l cán cân th trên GDP (Giai 
1990 - 2012) 65
Đồ thị PL3.4 t giá hi oái danh ngha VN/USD (Giai  1990 -
2012) 69

Đồ thị PL3.5 Biu  t giá giao dch bình quân liên ngân hàng (Giai 
2005 - 2012) 69


1

TÓM TẮT
 tài nghiên cu hiu ng g cong ch J trong mi quan h thng mi song
phng gia Vit Nam và bi tác thng mi ln là Úc, Trung Quc, Nht, Hàn Quc,
Singapore, Thái Lan và M. Tác gi s dng mô hình        
Perasan, Shin và Smith  nh giá táng trong dài hn và ngn hn ca vic gim giá ng
ni t lên các cán cân thng mi song phng trong khg thi gian 23 nm t nm 1990
n 2012. Qua phân tích thc nghim, chúng tôi  tìm thy hiu ng g cong ch J 
xác nhn trong hai trg hp cán cân thng mi song phng gi  vi Úc và
Trung Quc.


2

CHƢƠNG 1
GIỚI THIỆU

1.1 Lý do chọn đề tài
m
1986 .
 
th làm cho ; 
hóa.  thâm
quy mô tng cao và dai dng 
nh hg ng 

ây 
Vit Nam  giá VND/USD. M
 giá là khuyến khích doanh nghiệp xuất khẩu, giảm nhập
siêu, từ đó giảm bội chi ngân sách, cân bằng cán cân xuất nhập khẩu
1
. Liu vic iu chnh t
giá có thc s làm gim tình trng nhp siêu hay không? Hay nói cách khác vic gim giá
VND có táng tích cc ti cán cân thng mi, c bit là trong các mi quan h song
phng? Và nu có thì vic ci thin có din ra ngay tc thi hay phi mt mt khg thi
gian?

giá hoái i quan
h song phng vi mt s i tác thng mi ln _  chính 
1.2 Tính cấp thiết của đề tài
Có nhiu ý kin khác nhau xung quanh v chính sách t giá và vai trò i vi cán cân
thng mi. Mt s ý kin cho rng Vit Nam cn phá giá ng ni t  gim bt thâm ht v
cán cân thng mi nh trg hp ca Thái Lan nm 1997
2
, mt s nghiên cu li cho thy


1
TS. Cao S (2001) _ Trao đổi với Báo Lao động ngày 16/02/2011.
2
n 
 

3

các chính sách iu chnh t giá hu nh không ci thin  cn bn tình trng nhp siêu ca

nn kinh t
3
.
Hin ti, trong iu kin Vit Nam hi nhp ngày càng sâu rng vào nn kinh t th
gii, ch nh hg ln t các quan h thng mi song phng, vic kim chng thc
nghim nhm ánh giá tác ng ngn hn và dài hn ca vic gim giá ng ni t lên các cán
cân thng mi song phng là mt vn  cn thit.
1.3 Mục tiêu nghiên cứu
VND/USD nh  trình bày  phn tr lnâng cao 
tng Ctt nht
qu iu chnh t giá là phân tích thc nghim các táng này. Do
lun vn 
ca vic gim giá ng ni t Vit Nam lên cán cân thng
mi song phng vi bi tác thng mi ln theo hiệu ứng đường cong chữ J. Mc tiêu
nghiên cu cn thc hin là cán cân thng mi song phng ca Vit Nam vi các
i tác theo -Lerner và . C th là có
 ca bin t giá hoái 


1.4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
 tài nghiên cu phân tích mi quan h gia t giá hoái và cán cân thng mi
song phng ca Vit Nam vi by , bao gm: Úc, Trung Quốc, Nhật, Hàn
Quốc, Singapore, Thái Lan và Mỹ.
Tác gi chn mu mô hình gm by quc gia này vì ây là 
tng th phn thng mi ca bi tác này chim t trng hn 50% so
vi giá tr mu dch ca Vit Nam vi th gii.



3

“Báo cáo kinh tế vĩ mô 2012: Từ bất ổn vĩ mô đến con đường tái cơ cấu”, trang
195.

4

Bảng 1.1 Xuất khẩu và nhập khẩu của Việt Nam với bảy đối tác
thƣơng mại lớn trong 10 năm gần đây
(Giai đoạn 2003 – 2012)
Đơn vị: triệu USD






 
th

55.480,357
139.547,705
195.028,062
16%

68.449,321
68.227,413
136.676,733
11%

106.913,432
24.606,989

131.520,421
11%

21.096,211
71.532,476
92.628,688
8%
Singapore
20.038,061
55.672,554
75.710,615
6%
Thái Lan
12.038,625
39.491,395
51.530,020
4%
Úc
28.667,850
11.141,393
39.809,242
3%
C 7 
312.683,856
410.219,926
722.903,782
60%

560.845,317
651.823,714

1.212.669,031
100%
(Nguồn: Số liệu của Direction of Trade Statistics_IMF, tổng hợp của tác giả)




(Nguồn: Số liệu của Direction of Trade Statistics_IMF, tổng hợp của tác giả)
Đồ thị 1.1 Tỷ trọng xuất khẩu và nhập khẩu của Việt Nam
với các đối tác thƣơng mại (Giai đoạn 2003 - 2012)

Trung

10%

12%

19%

4%
Singapore
4%
Thái Lan
2%
Úc
5%


44%
Trung


21%

10%

4%

11%
Singapore
9%
Thái Lan
6%
Úc
2%


37%
Xuất khẩu
Nhập khẩu

5

Đối tượng nghiên cứu: Là các bin có liên quan n quan 
 vi bi tác :
- Cán cân thng mi song phng bi tác.
- Ch s tng trg GDP ca Vit Nam và ca bi tác.
- Ch s t giá hoái thc song phng gia bi tác.
Phạm vi nghiên cứu: T23 nm t nm 1990 nm 2012.
1.5 Kết cấu của luận văn
Lun vn  chia làm 5 chng. Trong chnu tiên, tác gi gii thiu tng quan

các ni dung chính ca lun vn, các vn  nghiên cu cng nh lý do cn phi thc hin
nghiên cu này. Chng II nêu tng quan lý thuyt v hiu g g cong ch J, ây là nn
tng lý thuyt ca  tài; sau ó khái quát mt s  ca các nhà kinh t hc
th gii hiu ng  J. M
s  trong chng III. Chng IV trình bày các ni dung, 
nghiên cu m cng nh ánh giá v các kt qu ghi nhn . Và  chng cui
cùng_chng V, tác gi cht li các kt qu nghiên cu chính, nêu lên mt s gi ý  xut
trong công tác iu hành t giá và ci thin cán cân thng mi ca Vit Nam. Bên cnh ó,
tác gi cng nêu nhng hn ch ca lun vn và hg nghiên cu tip theo.

6

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
Tình trng nhp siêu  kéo dài nhiu nm qua  Vit Nam; liên v này,
Ngân hàng Nhà n Vit Nam  nhiu ln  giá VND/USD. Tuy nhiên, vic iu
chnh t giá có thc s táng tích cc ti cán cân thng mi hay không? Mc tiêu ca 
tài này là oái 
i quan h song phng vi mt s i tác thng mi
ln.
Bi tác Úc, Trung Quc, Nht, Hàn Quc, Singapore, Thái Lan và M là nhi
tác thng mi ln, chim hn 50% t trng thng mi ca Vit Nam trong nhiu nm qua.
Do  tài thc hin kim chng mô hình cán cân thng mi song phni vi các i
tg này trong thi gian t nn 2012.


7

CHƢƠNG 2
TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC ĐÂY
2.1 Tổng quan lý thuyết về hiệu ứng đƣờng cong chữ J

ch 

4
. Nói cách
khác, tHiệu ứng đường cong chữ J  dùng  din t tác ng ca vic gim giá
ng ni t ca mt qui v cán cân thng mi. Nn tng ca lý thuyt này là “Điều
kiện Marshall-Lerner”
5
ca hai nhà kinh t Alfred Marshall và Abba Lerner, hai ông cho rng
v ch cán cân th mgiá tr tuyi h s
co giãn  và  1.


(Nguồn: Kulkarni, K. and Clark, Andrew, 2009.
Testing the J-Curve Hypothesis: Case Studies from Around the World. Page 5)
Hình 2.1 Hiệu ứng đƣờng cong chữ J theo điều kiện Marshall-Lerner


4

5
Marshall, A. (1923) Money, Credit and Commerce, London: Macmillan and Co
Lerner, A (1944) The Economics of Control, New York: Macmillan
 




Tỷ giá


8

Có nhiu nguyên nhân làm cho vic gim giá ng ni t không có táng tc thi lên
cán cân thng m mà sau mt khg độ trễ thời gian thì cán cân thng mi mi  ci
thin. Theo Krugman, có hai hiu ng táng lên cán cân thng mi khi i t giá hi
oái,  là hiệu ứng giá cả (the price effect) và hiệu ứng số lượng (the volume effect):
- Hiệu ứng giá cả: Là hin tg xy ra khi gim giá ng ni t, giá hàng xut khu
tr nên r hn khi tính bng ng t, và giá hàng nhp khu tính bng ni t tr nên mc
hn.
- Hiệu ứng số lượng: Là hin tg xng ni t gim giá, làm giá hàng xut
khu tr nên r hn, nhu cu  làm tng s
lg xut khu và ng l, làm hn ch s lg nhp khu.
Trên thc t, s lg hàng nhp khu và xut khu có th vn chi ngay trong
ngn hn vì các hng xut nhp khu   ký kt nhiu tháng tr  theo mc t giá
c và không th h b , các nhà xut khu cng chng  ngun l p ng
nhu cu xut khu tng lên, bên cnh , thói quen tiêu dùng cng không d i, dân
chúng trong n cha sn sàng s dng hàng hóa thay th. Do , s lg hàng xut khu
trong ngn hn không tng lên nhanh chóng mà s lg hàng nhp khu cng cha gim
mnh. Vì vy, trong ngn hn, hiu ng giá c chim u th hn hiu ng s lg, làm cho
cán cân thng mi lúu s b thâm ht.
Trong dài hn, nhng hng xut khu mi   ký kt theo t giá mi, các doanh
nghip cng ng  ngun l tng s lg sn xut, bên cnh , ng dân chúng
trong n cng  bu thích nghi vi hàng thay th hàng nhp khu và không chp nhn
hàng nhp khu vi giá cao hn. Do vy lúc này, s lg xut khu s tng lên và lg nhp
khu gim xung. Nh vy, trong dài hn, hiu ng s lg chim u th hn hiu ng giá c
và cán cân thng mi bu  ci thin.
9


(Nguồn: Krugman, Obstfeld and Melitz, 2010.

International Economics_Theory and Policy. Page 448)
Hình 2.2 Mô tả độ trễ thời gian của đƣờng cong chữ J theo Krugman

Rose và Yellen (1989) a ra nh ngha m rng v hiu ng g cong ch J nh sau:
(i) c
hoặc (ii) 

2.2 Tổng quan các nghiên cứu trƣớc đây về đƣờng cong chữ J
bt u  mh
trong nm này 

vào Magee 
 trong   contracts, pass through and devaluation
(Brooking Papers_ Economic Activity)ây   
.
Tài kh vãng lai
(n v sn lg ni a)
1

3
2
S mt giá thc
din ra và g cong
ch J bu
↑
↑
Kt thúc
g cong
ch J
nh hg dài

hn ca gim
giá thc ca
ng tin lên
tài kh
vãng lai
10

Cho bài  
        .         

(a) 
(b) 
2.2.1 Các nghiên cứu sử dụng dữ liệu thƣơng mại tổng hợp
Magee (1973) 
 1973. 
; 
; 
 

 
th


Junz và Rhomberg (1973)  
competitiveness in export trade among industrial
 -
- 

có 
Các nghiên cứu về đƣờng cong chữ J của Bahmani-Oskooee: Mohsen Bahmani-

Oskooee là mt thuc khoa  trg
-. Ông  ng góp rt nhiu nghiên cu v  tài hiu
ng g cong ch J. u tiên , Bahmani-Oskooee 
khác  
J  các quc gia khác nhau, có th khái quát mt s nghiên cu nh sau:
11

Bahmani-Oskooee (1985, 1989a)   Devaluation and the J-curve: some
 1980
 
ngược  
và Hàn Q t
Thái Lan.
Bahmani-Oskooee và Malixi (1992)   More evidence on the J-curve from
thc hin  theo  
CLQ
Peru, Phillipnes, Portugal, Thái L. 

Brazil, Q,  


Bahmani-Oskooee và Alse (1994)   Short-run vesus long-run effects of
devaluation: error correstion modeling and cointegration
1  1990 19 
      
               
             
Malaysia, Mexico, Pakistan, Phillipines, Portugal, Singapore, Nam Phi, Sri Lanca, Thái lan,
 



Costa Rica, Ireland, Nether
2.2.2 Các nghiên cứu sử dụng dữ liệu thƣơng mại song phƣơng
Trong nghiên cu nm 1999, Bahmani-Oskooee và Brooks  a ra quan im rng: 
cùng mt thi im, cán cân thng mi ca mt quc gia có th  ci thin vi tác
thng mi này, trong khi ó th b xu i vi tác khác. Nu s dng các d liu tng
hp thì các tác ng này có th b trit tiêu. Do , nhng nghiên cu trong thi gia gn y
thg s dng các d liu thng mi song phn kho sát.
12

Rose và Yellen (1989)  Is there a J-
 
J
i n 
 nh ngha m
rng v hiu ng g cong ch J nh sau: 
, 

Bahmani-Oskooee và Brooks (1999) trong  Bilateral J-curve between US

               
 1996nh 


Bahmani-Oskooee và Kantipong (2001)   Bilateral J-curve between
Thailand and her trading partnersthc hin  
gian 1984  1997   s 
mô hình kim ng liên kt theo   ARDL
ca Parasan, Shin và Smith


Bahmani-Oskooee và Ratha (2007)   ghiê  The bilateral J-curve:
Sweden versus her 17 major trading partners

             
- 2005. phng pháp kim nh
ng liên kt theo mô hình 
, Ý, Hà Lan và Anh.
Bahmani-Oskooee và Mitra (2009)  hin nghiên cThe J-curve at the industry
level: Evidence from US-India tradeo sát quan h thng mi song phng - 
trong 38 lnh vc công nghip. S dng d liu thng kê hàng nm trong khg thi gian
13

1962  2006 mô hình kim nh ARDL. Kt qu có 22 lnh vc t mc ý ngha trong ngn
hn, nhng ch tìm thy g cong ch J trong 8 lnh vc công nghip.
Bahmani-Oskooee và Harvey (2010)  bài vit The J-curve: Malaysia versus
her major trading partnersnghiên cu quan h thng mi song phng gia Malaysia vi 14
i tác thng mi ln gm:          
 D liu thc hin theo thng kê
hàng quý trong khg thi gian 1973  2001. Tác gi s dng phng pháp kim ng
liên kt mô hình ARDL. Kt qu phân tích thc nghim trong ngn hn t
      thì    
