NHẬN DẠNG VÀ ƯỚC LƯỢNG THIỆT HẠI VÔ HÌNH CỦA NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT DỰ ÁN THẢO CẦM VIÊN HUYỆN CỦ CHI , TPHCM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


NGUYN VN DNG
 TÀI:
NHN DNG VÀ C LNG THIT HI VÔ HÌNH
CA NGI DÂN B THU HI T D ÁN THO CM VIÊN
HUYN C CHI, THÀNH PH H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T


Thành ph H Chí Minh, nm 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


NGUYN VN DNG
 TÀI:
NHN DNG VÀ C LNG THIT HI VÔ HÌNH
CA NGI DÂN B THU HI T D ÁN THO CM VIÊN
HUYN C CHI, THÀNH PH H CHÍ MINH
Chuyên ngành: KINH T PHÁT TRIN
Mã s: 60.31.05
LUN VN THC S KINH T
Ngi Hng dn Khoa hc
TS. NGUYN HU DNG



Thành ph H Chí Minh, nm 2011

i
LI CM N
Li đu tiên xin bày t lòng bit n sâu sc đn TS. Nguyn Hu Dng,
ngi đã giành thi gian quý báu đ tn tình hng dn tôi trong sut thi
gian thc hin đ tài.
Xin chân thành cm n TS. Nguyn Vn Ngãi, TS. Phm Khánh Nam đã tn
tình h tr tôi trong quá trình thc hin đ tài. Xin cm n các Thy, Cô trng i
hc kinh t Tp.HCM đã tn tình ging dy, truyn đt nhiu kin thc quý báu cho
bn thân tôi đ hoàn thành khóa hc.
Xin chân thành cm n các anh, ch Ban Bi thng gii phóng mt bng
huyn C Chi, Thành ph H Chí Minh đã to điu kin và h tr cho tôi trong vic
thu thp các s liu có liên quan đn đ tài.
Và cui cùng, tôi xin cm n s giúp đ, đng viên v mt tinh thn ca tt
c nhng ngi thân trong gia đình, bn bè và đng nghip.

ii
LI CAM KT
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt
qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt k
công trình nào khác.
Vi t cách là tác gi ca nghiên cu, tôi xin cam đoan rng nhng nhn
đnh và lun c khoa hc đa ra trong lun vn này hoàn toàn không sao chép t
các công trình khác mà xut phát t chính kin bn thân, mi s trích dn đu có
ngun gc rõ ràng. Nu có đo vn và sao chép tôi xin hoàn toàn chu trách nhim
trc Hi đng khoa hc.

TP. H Chí Minh, ngày 17 thàng 5 nm 2011
Ngi thc hin lun vn

NGUYN VN DNG













iii
MC LC
Trang

DANH MC CÁC BNG vi
DANH MC CÁC HÌNH viii
CHNG 1: PHN M U 1
1.1. Vn đ nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.2.1.Mc tiêu chung 3
1.2.2. Mc tiêu c th 3
1.3. Câu hi nghiên cu 3
1.4. i tng và phm vi nghiên cu 3
1.4.1. i tng nghiên cu 3

1.4.2. Phm vi nghiên cu 4
1.5. Phng pháp nghiên cu 4
1.5.1. Phng pháp thu thp s liu 4
1.5.2. Phng pháp nghiên cu 4
1.6. Cu trúc ca đ tài 5
CHNG 2
: C S LÝ LUN VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 6
2.1. Các khái nim c bn 6
2.1.1. Khái nim v thit hi vô hình 6
2.1.2. Thu hi đt 7
2.1.3. Tái đnh c 7
2.2. C s lý thuyt 7
2.2.1. Lý thuyt v đánh giá hàng hóa phi th trng 7
2.2.2. Mc sn lòng tr (WTP) và sn lòng chp nhn (WTA) 9
2.2.3. Phng pháp xác đnh mc sn lòng chp nhn bi thng (WTAC) ca
ngi dân b thu hi đt 12
2.2.3.1. S dng phng pháp đánh giá ngu nhiên đ đánh giá thit hi vô hình ca
ngi dân b thu hi đt 12
2.2.3.2 Các bc tin hành thc hin nghiên cu đánh giá ngu nhiên 13
2.3. Tng quan lý thuyt v thit hi vô hình do thu hi đt gây ra 16
2.3.1. Nhn đnh ca các t chc th gii v thit hi vô hình khi thu hi đt 16
2.4. Mô hình nghiên cu 19
iv
2.4.1. Các yu t thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt 19
2.4.2. Mô hình các nhân t nh hng đn mc sn lòng chp nhn ca ngi dân
b thu hi đt 19
2.4.3. Thit k nghiên cu 22
2.4.3.1. Quy trình nghiên cu 22
2.4.3.2. Phng pháp chn mu và kích thc mu 23
2.4.3.3. Thit k bng câu hi 23

2.4.3.4. Phng vn th 25
CHNG 3
: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 27
3.1. Tng quan v tình hình s dng và thu hi đt huyn C Chi 27
3.1.1. Tình hình s dng và bin đng đt nông nghip giai đon (2005 – 2010) 27
3.1.2. Tình hình thu hi đt trên đa bàn Huyn 28
3.2. Tình hình kinh k-xã hi h gia đình 30
3.2.1. Gii tính, tình trng và v trí gia đình đi tng kho sát 30
3.2.2.  tui 31
3.2.3. Quy mô h gia đình 31
3.2.4. Trình đ hc vn và ngh nghip 32
3.2.5. Thu nhp 33
3.3. Kin thc và s hiu bit ca ngi dân đi vi thu hi đt 34
3.4. Phân tích thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt 38
3.4.1. Thay đi v điu kin kinh t, bao gm vic làm và thu nhp 38
3.4.1.1. Tình hình vic làm ca ngi dân sau thu hi đt 38
3.4.1.2. Tình hình thay đi vic làm trc và sau thu hi đt 40
3.4.1.3. Nhng khó khn trong quá trình chuyn đi vic làm 41
3.4.1.4. nh hng ca thu hi đt đn vic làm và thu nhp 42
3.4.1.5. Các yu t nh hng đn vic làm và thu nhp ca ngi dân 44
3.4.2. Thay đi các điu kin tip cn giáo dc và đào to 49
3.4.3. Thay đi vn t nhiên và nhân to 52
3.4.3.1. Mt đt 52
3.4.3.2. Mt nhà  52
3.4.3.3. H tng c s phc v đi sng 54
3.4.4. Thay đi trong vic tip cn các dch v xã hi 55
3.4.5. Thay đi v môi trng 56
3.4.6. Thay đi các mi quan h xã hi 57
3.5. c lng mc sn lòng chp nhn bi thng 61
v

3.6. Phân tích các yu t nh hng đn WTAC 62
3.6.1. Mô hình nghiên cu WTAC thc nghim: 62
3.6.2. Mô t các bin kinh t- xã hi ca đi tng phng vn 62
3.6.3. Kt qu hi quy 64
3.6.3.1. ánh giá mc đ phù hp ca mô hình hi quy 64
3.6.3.2. Kim đnh s vi phm các gi thuyt trong mô hình hi quy 65
3.6.4. Phân tích tác đng biên ca các yu t đn mc sn lòng chp nhn bi
thng 66
3.6.5. Tóm tt kt qu phân tích các yu t nh hng đn WTAC 68
CHNG 4
: KT LUN VÀ KIN NGH 70
4.1. Kt lun 70
4.2. Gi ý chính sách 71
4.2.1. Bi thng thit hi vô hình cho ngi dân b thu hi đt 71
4.2.2. Nâng cao thu nhp cho ngi dân sau thu hi đt 72
4.3. Gii hn ca đ tài và gi ý nghiên cu tip theo 73
TÀI LIU THAM KHO 75
PH LC 1 78
PH LC 2 79
PH LC 3 80
PH LC 4 81
PH LC 5 82
PH LC 6 83
PH LC 7 84
PH LC 8 85
PH LC 9 86

vi
DANH MC CÁC BNG

Bng 2.1. Công c đo lng thay đi phúc li 11
Bng 2.2: nh ngha các bin trong mô hình nghiên cu 20
Bng 3.1.Tình hình bin đng đt nông nghip giai đon 2005 – 2010 27
Bng 3.2. Din tích đt phi thu hi giai đon 2006 – 2010 29
Bng 3.3. Gii tính và tình trng gia đình 30
Bng 3.4.  tui ca đi tng phng vn 31
Bng 3.5. Quy mô h gia đình trc và sau thu hi đt 31
Bng 3.6. Trình đ hc vn và ngh nghip ca đi tng phng vn 32
Bng 3.7. Thu nhp ca h gia đình trc và sau thu hi đt 34
Bng 3.8. Lý do gn bó vi ni  c trc khi thu hi đt 35
Bng 3.9. Thái đ ca ngi dân đi vi thu hi đt 35
Bng 3.10. Nhng nh hng ca thu hi đt đn đi sng ngi dân 37
Bng 3.11. Thay đi vic làm sau thu hi đt 38
Bng 3.12. Nguyên nhân mt vic làm 39
Bng 3.13. Các hình thc s dng tin đn bù 42
Bng 3.14. nh hng ca thu hi đt đn vic làm 43
Bng 3.15. Thu nhp h gia đình sau thu hi đt 45
Bng 3.16. Ngh nghip phân theo đ tui ca đi tng phng vn 46
Bng 3.17. Ngh nghip phân theo trình đ hc vn 46
Bng 3.18. Thu nhp phân theo trình đ hc vn 47
Bng 3.19. Thay đi v điu kin hc tp 49
Bng 3.20. iu kin hc tp sau thu hi đt 50
Bng 3.21. Thit hi ca ngi dân khi b mt vn t nhiên 52
Bng 3.22. ánh giá h tng c s sau thu hi đt 54

Bng 3.23. Thay đi h tng c s so vi trc khi thu hi đt 54
Bng 3.24. ánh giá dch v xã hi sau thu hi đt 55
Bng 3.25. Thay đi điu kin tip cn DVXH so vi trc thu hi đt 56
Bng 3.26. ánh giá môi trng sau thu hi đt 56
vii
Bng 3.27. Thay đi v môi trng so vi trc thu hi đt 57
Bng 3.28. ánh giá mi quan h hàng xóm ti ni  mi 58
Bng 3.29. Thit lp mi quan h hàng xóm ti ni  mi 59
Bng 3.30. iu kin tham gia vào các t chc đoàn th 59
Bng 3.31. Thay đi v các tp tc vn hóa sau thu hi đt 60
Bng 3.32. Thay đi mi quan h xã hi so vi trc thu hi đt 60
Bng 3.33. Thái đ ca ngi dân v bi thng thit hi 61
Bng 3.34. Mc sn lòng chp nhn bi thng 61
Bng 3.35. Thng kê các bin kinh t- xã hi ca đi tng phng vn 63
Bng 3.36. Các yu t nh hng đn WTAC 64
Bng 3.37. Tóm tt kt qu phân tích các yu t nh hng đn WTAC 68


viii
DANH MC CÁC HÌNH

Hình 2.1. o lng s thay đi phúc li 9
Hình 2.2. Khung phân tích các yu t thit hi ca ngi dân b thu hi đt 19
Hình 2.3. Quy trình nghiên cu 22
Hình 3.1. Thi gian sinh sng ti ni  c trc khi thu hi đt 34
Hình 3.2. Thay đi vic làm trc và sau thu hi đt 40
Hình 3.3. Nhng khó khn trong chuyn đi vic làm 41
Hình 3.4. Thay đi thu nhp so vi trc thu hi đt 44
Hình 3.5. Th tc chuyn trng 50
Hình 3.6. Thay đi v điu kin hc tp so vi trc khi thu hi đt 51

Hình 3.7. iu kin nhà  sau thu hi đt 53
DANH MC CÁC CH VIT TT
CBCC: Cán b công chc
CVM: Phng pháp đánh giá ngu nhiên
DVXH: Dch v xã hi
LNN: Lao đng nông nghip
LPT: Lao đng ph thông
LTD: Lao đng t do
NV: Nhân viên
THCS: Trung hc c s
TH: Thu hi đt
THPT: Trung hc ph thông
WTA: Mc sn lòng chp nhn
WTAC: Mc sn lòng chp nhn bi thng
WTP: Mc sn lòng tr
1
CHNG 1
PHN M U
1.1. Vn đ nghiên cu
Phát trin công nghip và chnh trang đô th là xu hng tt yu trên toàn th
gii và mi nc có cách thc hin riêng, trong đó thu hi đt là cách thc thng
đc thc hin nht.
Có th nhn thy, quá trình thu hi đt không ch đn gin là đa mt b
phn dân c t ni  này sang ni  khác, mà còn liên quan đn rt nhiu vn đ
nh: vic làm, môi trng sng, điu kin tip cn các dch v xã hi, các quan h
xã hi,… Do đó, gii to, di di và tái đnh c cn đc nhìn nhn là mt quá trình
thay đi sinh k ca mt b phn dân c hn là ch dng li  vic xem xét nh là
mt quá trình thay đi ch  ca ngi dân.
Theo B nông nghip và phát trin nông thôn Vit Nam (2009), sau khi b
thu hi đt, có ti 13% s lao đng nông nghip chuyn sang ngh mi và có ti

25% -30% không có vic làm hoc không có vic làm n đnh. Thc trng này là
nguyên nhân chính ca 53% s dân b thu hi đt có thu nhp gim so vi trc.
Trung bình mi h b thu hi đt có 1,5 lao đng ri vào tình trng không có vic
làm, mi héc-ta đt sn xut nông nghip b thu hi có ti 13 lao đng mt vic phi
tìm cách chuyn đi ngh nghip
1
.
Xét quy mô c nc vic gii ta, di di và tái đnh c ch yu là phc v
quá trình công nghip hóa và hin đi hóa, chuyn đt nông nghip sang đt công
nghip và dân c, thì  Thành ph HCM, ngoài vic phc v cho xây dng các khu
cm công nghip, thì vn đ chnh trang và xây dng mi đô th là mt yêu cu rt
cp thit, trong đó bao gm c vic xây dng các công trình h tng k thut và xã
hi đô th. Do vy, v lâu dài, dù có c gng hn ch ti đa thì vic di di, gii
phóng mt bng, chuyn mc đích s dng đt  Thành ph HCM vn phi tip
din trên quy mô không nh.
Nh vy, thu hi đt là mt vn đ khá “nhy cm” nhng li là mt quy lut


1
Mai Thành, Tp chí cng sn s 15 (183) nm 2009

2
không th tránh khi  các khu vc đô th trong quá trình chnh trang và phát trin.
Là mt huyn ngoi thành ca thành ph và đang thc hin con đng công nghip
hóa, hin đi hóa - huyn C Chi cng không nm ngoài quy lut đó. C cu kinh t
ca huyn tng bc chuyn đi theo hng công nghip, nông nghip và dch v.
Hin nay trên đa bàn huyn din tích đt nông nghip đang gim dn, thay vào đó
mc lên ngày càng nhiu cm, khu công nghip nh Khu công nghip Tây Bc C
Chi, Khu công nghip Tân Phú Trung, cm công nghip c khí Hòa Phú, cm công
nghip Tân Quy, Samco đã góp phn đáng k gii quyt vic làm, tng thu nhp

và n đnh cuc sng cho ngi dân trên đa bàn huyn. Tuy nhiên, các d án phc
v nhu cu phát trin và chnh trang đô th ca huyn nói riêng và thành ph H Chí
Minh nói chung đã có tác đng to ln đn mt b phn ngi dân, nht là nhng
ngi dân b thu hi đt t các d án này. Vn đ đt ra là phi chm lo ti đa đi
sng ngi dân b nh hng, phi đm bo cho ngi dân b thu hi đt có đi
sng bng hoc tt hn trc khi b thu hi đt. Mun thc hin đc yêu cu đó
ngoài vic bi thng nhng thit hi v đt đai, nhà ca,… nh trc đây, còn phi
tính đn các chi phí “tái khôi phc” đi sng ngi dân hay còn gi là “chi phí vô
hình” và phi đc c th hóa thành các điu khon trong chính sách gii ta, đn
bù và tái đnh c.
Chính sách gii ta, đn bù và tái đnh c là mt trong nhng ch đ mà gn
đây đc các k hp Quc Hi bàn bc và tho lun. Gn đây nht B trng B
Tài nguyên Môi trng Phm Khôi Nguyên đã trao đi vi báo gii nhân bui giao
lu trc tuyn do B ch trì phi hp vi 64 S đ gii đáp các ý kin ca nhân dân
và doanh nghip din ra ngày 29/08/2008, ông nói: “ Chúng ta đã quan tâm đn
vn đ đn bù nhng ch mi quan tâm ti giá tr hu hình, còn giá tr vô hình thì
cha nhiu, giá tr vô hình là sau khi thu hi đt, ngi dân không còn đt đ làm
n thì cuc sng nh th nào…”. Theo B trng thì giá tr vô hình bng khong
40-50% giá tr hu hình (giá đn bù) ca đt. Th nhng, tt c mi ch là ý tng,
còn quy đnh rõ ràng, cách tính giá tr vô hình ra sao thì hin ti cha có.
Xut phát t ý tng trên, tôi chn thc hin đ tài “Nhn dng và c
lng thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt thuc D án Tho Cm Viên
huyn C Chi, thành ph H Chí Minh”.
3
1.2. Mc tiêu nghiên cu
1.2.1.Mc tiêu chung
Nhn dng và c lng thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt thuc
d án Tho Cm Viên huyn C Chi, Thành ph H Chí Minh, t đó đ xut các
chính sách đn bù thit hi vô hình.
1.2.2. Mc tiêu c th

- Xác đnh các yu t thit hi vô hình ca ngi dn b thu hi đt.
- c lng mc đ thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt.
- Xác đnh các nhân t nh hng đn mc sn lòng chp nhn bi thng
ca ngi dân.
-  xut nhng chính sách v đn bù thit hi vô hình.
1.3. Câu hi nghiên cu
- Ngoài nhng mt mát v đt đai, nhà ca thì khi b thu hi đt ngi dân
còn phi chu nhng thit hi nào khác?
- Làm th nào đ xác đnh đc mc sn lòng chp nhn bi thng cho
nhng thit hi vô hình do thu hi đt gây ra?
- Ti sao mi h gia đình li có mc sn lòng chp nhn bi thng khác
nhau cho nhng thit hi vô hình?
1.4. i tng và phm vi nghiên cu
1.4.1. i tng nghiên cu
i tng đc kho sát trong nghiên cu là nhng h gia đình có đt b thu
hi thuc d án Tho Cm Viên, và hin đang tái đnh c ti 03 xã An Nhn Tây,
An Phú và Phú M Hng.  tài ch tp trung kho sát các h gia đình b gii ta
trng, tc là sau khi nhn tin đn bù h phi t tìm ni  đ n đnh cuc sng và
lo toan mi vic.
Vic gii hn đi tng kho sát này nhm hai mc đích: Th nht, nhng h
thuc din gii ta trng là nhng h chu nh hng nhiu nht do vic thu hi đt
gây ra, nhng h này đã có mt thi gian sng nht đnh ti đa phng trc khi b
thu hi đt, tc là h đã xây dng đc mt “cng đng” tng đi rõ nét ti ni
mà h đang sinh sng; Th hai, nhng hiu bit, kin thc, cng nh nhng tri
4
nghim ca nhng đi tng đc kho sát này có th lý gii v tính n đnh trong
vic đa ra kt qu nhn đnh và đánh giá trong sut quá trình điu tra tìm hiu v
nhng yu t đc kho sát, đc bit là nhng thay đi trong đi sng ngi dân
sau khi b thu hi đt.
1.4.2. Phm vi nghiên cu

Do gii hn v thi gian và ngun lc nên nghiên cu ch tp trung kho sát
các h gia đình thc hin tái đnh c trên trên đa bàn 03 xã An Nhn Tây, An Phú
và Phú M Hng, không kho sát nhng h gia đình đã di chuyn sang đa phng
khác, do rt khó khn trong vic truy tìm các h và hn ch v thi gian.
1.5. Phng pháp nghiên cu
1.5.1. Phng pháp thu thp s liu
- S liu s cp: tin hành điu tra, kho sát 150 h dân b thu b hi đt bng
cách phng vn trc tip bng bn câu hi.
- S liu th cp: đc thu thp t các phòng ban chuyên môn ca huyn
nh: phòng thng kê, Ban bi thng và gii phóng mt bng và Ban qun lý d án
huyn C Chi, và các s liu thng kê liên quan khác.
1.5.2. Phng pháp nghiên cu
- Phng pháp đánh giá ngu nhiên (CVM): là phng pháp đ thu thp d
liu, dùng đ xác đnh thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt bng cách xây
dng bn câu hi đ hi trc tip nhng h gia đình b thu hi đt.
 đây, đ tài s dng phng pháp đánh giá ngu nhiên bi vì nhng thit
hi do vic thu hi đt gây ra đc xem nh là nhng thit hi không có th trng
đ so sánh và đi chiu. Chúng ta ch có cách hi xem h s la chn nh th nào
nu đc đt vào mt tình hung nht đnh, ngha là h phi quyt đnh trong
trng hp gi đnh do ngi nghiên cu đt ra trong mt điu kin môi trng
nht đnh.
- Phng pháp thng kê mô t: nhm mô t và nhn din các yu t thit hi
ca ngi dân b thu hi đt. Kt hp so sánh vi s liu s cp, th cp nhm phn
ánh nhng thay đi các yu t nh hng đn đi sng các h gia đình trc và sau
thu hi đt.
5
- Phng pháp đnh lng: xây dng mô hình kinh t lng đ lng hóa các
yu t tác đng đn mc sn lòng chp nhn bi thng ca ngi dân.
1.6. Cu trúc ca đ tài
 tài đc trình bày theo 4 chng:

Chng 1: Phn m đu
Gii thiu s cn thit ca đ tài, mc tiêu nghiên cu, phm vi, đi tng
nghiên cu và cu trúc ca đ tài.
Chng 2: C s lý lun và Phng pháp nghiên cu
Trình bày lý thuyt v đánh giá hàng hóa phi th trng; công c dùng đ
đánh giá thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt là mc sn lòng chp nhn
bi thng (WTAC), và phng pháp thc hin là phng pháp đánh giá ngu
nhiên (CVM). ng thi, đ cp đn quan nim ca các t chc th gii v thit hi
vô hình ca ngi dân b thu hi đt và các nghiên cu trc có liên quan. Trên c
s đó xây dng khung phân tích ca đ tài.
Chng này cng xây dng mô hình nghiên cu thc nghim các nhân t
nh hng đn mc sn lòng chp nhn bi thng ca ngi dân b thu hi đt.
Chng 3: Kt qu nghiên cu và tho lun
Ngoài vic nêu lên tng quan v tình hình bin đng và thu hi đt ca Huyn C
Chi giai đon (2005 – 2010), đ tài còn đ cp đn nhng kin thc và hiu bit ca
ngi dân đi vi vic thu hi đt;
Mô t các yu t thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt theo các phng
pháp thng kê mô t;
Xác đnh thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt; và phân tích các nhân t
nh hng đn mc sn lòng chp nhn bi thng.
Chng 4: Kt lun và gi ý chính sách
Tóm tt kt qu nghiên cu và da trên kt qu mô hình nghiên hình nghiên cu
đ gi ý các chính bi thng thit hi vô hình cho ngi dân b thu hi đt. Nhng
hn ch ca đ tài và gi ý nghiên cu tip theo cng s đ cp trong Chng này.
6
CHNG 2
C S LÝ LUN VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 tr li câu hi: thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt là nhng yu
t nào? Mc sn lòng chp nhn bi thng cho nhng thit hi này là bao nhiêu?
và các nhân t nào nh hng đn mc sn lòng chp nhn bi thng? Chng

này s cn c trên c s lý thuyt và nhng nghiên cu thc nghim trc có liên
quan đ làm c s cho vic xác đnh nhng thit hi vô hình ca ngi dân b thu
hi đt; xây dng phng pháp c lng thit hi ca ngi dân và đa ra mô
hình nghiên cu các nhân t nh hng đn mc sn lòng chp nhn bi thng.
2.1. Các khái nim c bn
2.1.1. Khái nim v thit hi vô hình
Thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt là mt khái nim khá tru
tng và hin cng cha có bt c mt tài liu hay nghiên cu chính thc trong và
ngoài nc đ cp đn thit hi vô hình ca ngi dân b thu hi đt. Do đó tht khó
đ đa ra mt đnh ngha phù hp, vì không có cn c rõ ràng và chính xác. Trong
nghiên cu này, vic xác đnh “thit hi vô hình” ca ngi dân b thu hi đt da
trên 03 cn c sau:
- Th nht, s dng thut ng “vô hình” tng đng vi thut ng “phi vt
th” ca vn hóa phi vt th, là nhng giá tr vn hóa, tinh thn con ngi cm nhn
đc. Xét  mt khía cnh nào đó, thì thit hi vô hình chính là nhng nh hng
v mt tâm lý, tinh thn, giá tr truyn thng ca con ngi;
- Th hai, là nhng thit hi liên quan đn các tài sn vn hóa, chi phí cho
các hot đng gii trí và tiêu khin, s gn kt xã hi, s bn vng v tâm lý, và các
dch v môi trng;
- Th ba, nhng thit hi trong vic trong vic tái khôi phc đi sng sau thu
hi đt.
Do đó, các yu t nào thuc mt trong ba yu t trên đc xem là thit hi vô
hình ca ngi dân b thu hi đt.
7
2.1.2. Thu hi đt
Thu hi đt là vic Nhà nc ra quyt đnh hành chính đ thu li quyn s
dng đt hoc thu li đt đã giao cho t chc, y ban nhân dân xã, phng, th trn
qun lý theo quy đnh ca Lut này (Lut đt đai nm 2003).
2.1.3. Tái đnh c
Tái đnh c là bin pháp nhm n đnh, khôi phc đi sng cho nhng ngi

b nh hng bi các d án ca nhà nc, khi mà phn đt ni  c b thu hi ht
hoc thu hi không ht, phn còn li không đ điu kin đ tip tc sinh sng, phi
chuyn đn ni  mi. Tái đnh c bao gm tái đnh c t nguyn và tái đnh c bt
buc.
Tái đnh c t nguyn: là do nhu cu cuc sng ngi dân t nguyn di
chuyn t ni này sang đnh c  ni khác.
Tái đnh c bt buc: D án phát trin dn đn nhng mt mát ca ngi dân
tái đnh c là không th tránh khi, trong đó nhng ngi b nh hng không còn
la chn nào khác ngoài vic xây dng li cuc sng, thu nhp và c s vt cht 
bt c mt ni nào khác (ADB, 1995)
2.2. C s lý thuyt
2.2.1. Lý thuyt v đánh giá hàng hóa phi th trng
Mt gi thuyt c bn ca lý thuyt kinh t hc tân c đin là con ngi có
s la chn hàng hóa, c hàng hóa th trng và hàng hóa phi th trng. Nu
không xem xét đn chi phí hàng hóa thì mi cá nhân đc gi đnh là có th la
chn nhng gói hàng hóa theo mong mun, kt qu là có đc th t u tiên la
chn. Trong thc t, mi cá nhân có th la chn theo th t nhng gói hàng hóa
mà h yêu thích.
Yu t c bn nht ca lý thuyt kinh t hc là s thích và mc đ yêu thích,
đn gin hn là nó xut phát t mong mun ca các nhân, không phi bng tin.
Tin đóng vai trò quan trng khi cá nhân đc cung cp mt s tin gii hn đ mua
mt s lng nht đnh hàng hóa, ch không phi cho tt c mi th mà h mun.
S la chn ca cá nhn đc biu th thông qua hàm hu dng. Gi s
chúng ta có X= (x
1
,x
2
,…,x
n
), trong đó x

i
đi din cho hàng hóa th tng, và k hàng
hóa phi th trng Q= (Q
1
, Q
2
,…,Q
k
). Theo Flores (2002), hàm hu dng đi vi
8
mt s la chn gói hàng hóa (X,Q) là U(X,Q). i vi trng hp 2 la chn
(X
A
,Q
A
) và (X
B
,Q
B
) thì U(X
A
,Q
A
) > U(X
B
,Q
B
) và nh vy thì (X
A
,Q

A
) đc yêu
thích hn (X
B
,Q
B
). Vì th, hàm hu dng tng trng cho th t u tiên la chn.
Bây gi, tin đc đa vào lu thông và tin đc chi tiêu cho nhng hàng
hóa đc yêu thích là có gii hn và giá ca hàng hóa th trng là P=(p
1
,p
2
, ,p
n
)
và thu nhp cho trc (y).
im khi đu là hàng hóa phi th trng b gii hn trong cht lng
2
và
nhng cá nhân không th t la chn mc đ cht lng ca hàng hóa này. Vn đ
la chn c bn là làm sao đt đc mc đ hu dng cao nht có th khi chi tiêu
thu nhp (y) cho hàng hóa th trng vi gi đnh là có s gii hn trong cht lng
hàng hóa phi th trng. Ngha là, max U(X,Q) khi P*X ≤ y, Q=Q
0

Có hai vn đ mà ngi tiêu dùng phi đi mt. Th nht, tng chi tiêu cho
hàng hóa th trng không vt quá thu nhp. Th hai, hàng hóa phi th trng là
c đnh. iu này ph thuc vào thu nhp y, giá ca hàng hóa th trng P và mc
đ gii hn ca hàng hóa phi th trng Q. i vi mi hàng hóa th trng, hàm
nhu cu ti u ph thuc vào 3 yu t x

*
i
= x
i
(P,Q,y) hay X
*
i
= X
i
(P,Q,y). Nu chuyn
hàm nhu cu ti u sang hàm hu dng gián tip, ta có U(X
*
, Q) = v((P, Q, y)), bi
vì nhu cu phc thuc vào giá, mc đ ca hàng hóa phi th trng, thu nhp và đ
hu dng đt đc cao nht cng ph thuc vào 3 yu t này.
Giá tr ca hàng hóa phi th trng đc đo lng da trên s hp lý và
quyn ca ngi tiêu dùng. S hp lý ch ra loi hàng hóa nào mà mt cá nhân
mun tiêu dùng và quyn ca ngi tiêu dùng cho phép các nhân la chn hàng hóa
tt nht da trên li ích ca h. Do đó, mc dù hàng hóa phi th trng không hin
hu trên th trng, cá nhân đc gi đnh rng h có th đánh giá đc giá tr ca
nó. C th, nu mt s thay đi trong hàng hóa phi th trng mà làm cho phúc li
ca mt cá nhân tt hn, thì cá nhân đó s thích s ci thin này và sn lòng chi tr
cho nó. Tng s tin mà cá nhân đó sn lòng chi tr phn ánh giá tr kinh t ca vic
ci thin hàng hóa phi th trng.


2
Theo Flores, chúng ta có th la chn nhng thuc tính ca hàng hóa môi trng nh cht lng không khí
và ting n. Nhng hàng hóa này là gii hn xét trong trng hp chúng ta không th t ci thin cht lng
không khí hoc ting n xung quanh ni . Chúng ta có th di chuyn đn mt ni  mi có cht lng

không khí tt hn, nhng chúng ta không th xác đnh đc mc đ ca cht lng không khí ti ni  c.
9
2.2.2. Mc sn lòng tr (WTP) và sn lòng chp nhn (WTA)
Mc sn lòng tr và sn lòng chp nhn là công c dùng đ đo lng thay
đi phúc li hàng hóa phi th trng.

Hình 2.1. o lng s thay đi phúc li
Ngun: Bateman và Cng s, 2002.
Khái nim v mc sn lòng tr, sn lòng chp nhn và mi quan h gia
chúng đc minh ha bng Hình 2.1: trc tung (y) đo lng chi tiêu ca cá nhân đi
vi hàng hóa t nhân, đc tính bng đn v tin. Trc hoành (x) th hin mt hàng
hóa công nào đó. ng cong bàng quan I và I’ th hin nhng kh nng có th xy
ra khi kt hp gia 2 loi hàng hóa. Mi đng cong đc xem nh tng ng vi
mc phúc li hay hu dng, trong đó I’ tng ng vi mc phúc li hay hu dng
cao hn. Trong trng hp này, khi đng cong bàng quan dch chuyn sang phi
th hin phúc li ca cá nhân tng lên.
 Có 4 cách đo lng giá tr ca s thay đi trong cht lng hàng hóa công.
- Th nht, xem xét mt s gia tng trong cht lng hàng hóa công ca cá
nhân t x
0
đn x
1
, gi đnh rng đu tiên cá nhân s dng y
0
cho chi tiêu hàng hóa
t, vì vy ta có A. So sánh vi C, ti C cá nhân có th th hng đc x
1
hàng hóa
E
B

A
D
y
1

y
0

x
0

x
1

x: hàng hóa công
y: hàng
hóa t
nhân
BC = WTP
+
x= -CV
+
x
DA = WTA
-
x= CV
-
x

DA = EG

+
x = EV
+
x
BC = EL
-
x = -EV
-
x
CV: thay đi bù đp
EG: li ích tng đng
EV: thay đi tng đng
EL: mt mát tng đng

I
I
’

C
10
công, nhng tiêu dùng t nhân ít hn mt lng bng BC. Trong khi A và C cùng
nm trên đng cong bàng quan I, có th suy ra rng mc sn lòng tr (WTP) ca
cá nhân đó cho s gia tng trong hàng hóa công là BC. Trong kinh t hc, s mt đi
mt lng đc gi là s thay đi bù đp cho mt s gia tng phúc li hàng hóa
công, khi đó BC b mt đi trong tiêu dùng t nhân chính là phn bù đp cho s gia
tng đó.
- Th hai, xem xét trng hp ngc li, mt cá nhân bt đu vi y
0
chi tiêu
t nhân và phi chu mt s gim trong hàng hóa công t x

1
đn x
0
. u tiên ti v
trí B, so sánh vi D, ti D cá nhân ch có x
0
hàng hóa công, nhng tiêu dùng t nhân
ln hn DA đn v. Trong khi đó B và D cùng nm trên đng cong bàng quan I’,
có th suy ra rng mc sn lòng chp nhn (WTA) ca cá nhân đó cho vic gim
phúc li trong hàng hóa công là DA. ây là s thay đi bù đp cho vic gim phúc
li ca hàng hóa công.
- Th ba, xem xét hai giá tr khác trong vic gia tng phúc li hàng hóa công
ca cá nhân t x
0
đn x
1
. Gi đnh rng cá nhân  ti A vi y
0
tiêu dùng cá nhân và
x
0
hàng hóa công. Vn đ đt ra là, mt lng thêm vào trong tiêu th hàng hóa t là
bao nhiêu s đc yêu thích nh là mt s gia tng trong hàng hóa công đn x
1
. ó
chính là li ích tng đng đo lng s thay đi ca giá tr trong hàng hóa công.
Khi đó, D nm trên cùng đng cong bàng quan vi B, li ích tng đng là DA.
Theo thut ng kinh t thì DA là s thay đi tng đng ca s gia tng phúc li
trong hàng hóa công. Khi đó, li ích tng đng và mc sn lòng chp nhn WTA
là DA. S cân bng ca hai giá tr này là s biu hin ca lý thuyt kinh t v s

yêu thích. Tuy nhiên, trong bn câu hi phát biu v s yêu thích, li ích tng
đng và WTA là hai khái nim riêng bit, đc gi ra t nhng loi câu hi khác
nhau. Theo lý thuyt, chúng ta mong đi rng hai giá tr này s có cùng câu tr li.
- Cách đo lng th t, gi đnh rng cá nhân ti v trí B, vi y
0
hàng hóa t
nhân và x
1
hàng hóa công. Nh vy, tiêu dùng t nhân gim đi bao nhiêu đ đc
yêu thích nh s gim phúc li ca hàng hóa công đn x
0
. ây chính là lng mt
đi tng đng trong s thay đi hàng hóa công. Khi đó, C và A nm cùng trên mt
đng công bàng quan và lng mt đi tng đng là BC. Trong ngôn ng kinh t
11
hc thì BC chính là s mt mát tng đng vi vic gim phúc li t hàng hóa
công. Nh vy, lng mt đi tng đng và WTP chính là BC.
 Nhng đc đim ca mc sn lòng tr và mc sn lòng chp nhn
- Theo lý thuyt, mc sn lòng tr và mc sn lòng chp nhn phi bng
nhau hoc ch khác nhau không đáng k, nhng nhiu bng chng thc t cho thy
có mt s khác bit ln gia mc sn lòng tr và mc sn lòng chp nhn. iu này
dng nh đi ngc vi lý thuyt và có mt vn đ trong đo lng giá tr hàng hóa
công là la chn phng pháp nào cho thích hp.
- Hanley (1997) lp lun rng, s khác bit gia mc sn lòng tr và mc sn
lòng chp nhn không ám ch hành vi bt hp lý ca ngi đc phng vn mà nó
da trên nh hng thu nhp và nh hng thay th gia hàng hóa môi trng và
nhng hàng hóa khác.
- Carson (2000), mc sn lòng tr thích hp khi mt cá nhân mun có mt
hàng hóa. Nu ngi tiêu dùng hin ti không có hàng hóa môi trng hay mt
quyn li hp pháp ca hàng hóa đó và h mun có nó, quyn đ s hu đúng bng

mc sn lòng tr. Mc sn lòng chp nhn thì thích hp hn khi mt cá nhân b yêu
cu phi t b hàng hóa đó.
Có 4 cách đo lng thay đi v phúc li đc minh ha bng bng sau:
Bng 2.1. Công c đo lng thay đi phúc li
Công c đo lng
Thay đi
trong vic
cung cp
d
ch v

Vic thay đi
cht lng dch
v có xy ra
hay không?

Mc đ hu dng
WTP đ đt đc li ích Li ích Có Mc hu dng ban đu
WTP đ
 tránh mt mát

M
t mát

Không

M
c

h

u dng sau c
ùng

WTA đ chu đng mt mát Mt mát Có Mc hu dng sau cùng

WTA đ b qua li ích Li ích Không Mc hu dng ban đu
Ngun: Carson và Cng s, 2000.
Trong lun vn này, phng pháp đo lng mc sn lòng chp nhn bi
thng đ chu đng nhng thit hi do vic thu hi đt gây ra s đc áp dng.
12
2.2.3. Phng pháp xác đnh mc sn lòng chp nhn bi thng (WTAC) ca
ngi dân b thu hi đt
2.2.3.1. S dng phng pháp đánh giá ngu nhiên đ đánh giá thit hi vô hình
ca ngi dân b thu hi đt
S thay đi môi trng sng do thu hi đt đã gây ra nhng xáo trn và thit
hi v các điu kin kinh t, xã hi và c v tinh thn cho ngi dân và các thit hi
này đc cm nhn thông qua s nhn đnh ca ngi dân, nhng ngi trc tip
chu nh hng ca nhng thay đi này. Nhng thit hi này không th quy ra tin,
song s tin h mong mun nhn đc s bi thng phn nào cho nhng mt mát
mà h phi gánh chu.  tài s dng CVM đ đánh giá WTAC ca nhng h gia
đình b thu hi đt. Ngha là, ngi dân sn lòng chp nhn bi thng bao nhiêu
khi phi chu mt s gim sút trong chp lng cuc sng do quá trình thu hi đt
gây ra.
T nhng nm 1960, CVM đã đc phát trin và tha nhn rng đây là
phng pháp dùng đ đánh giá nhng hàng hóa và dch v phi th trng (Carson
và Cng s, 2000). Phng pháp đánh giá ngu nhiên tiêu biu cho cách tip cn
ha hn nht cho đn bây gi, đc phát trin đ xác đnh s sn lòng chi tr hay
sn lòng chp nhn ca công chúng vì nó có kh nng đo lng các loi li ích mà
các phng pháp khác không th đo lng. Phng pháp này đòi hi vic to ra
mt kch bn th trng tng t nh trong tình hung th trng thc t đi vi các

loi hàng hóa và dch v không có th trng thông thng.
Bateman và Willis (1999), CVM s dng các câu hi kho sát đ gi ra
nhng s thích ca ngi tiêu dùng đi vi hàng hoá công bng cách tìm ra nhng
gì mà h s sn lòng tr hoc sn lòng chp nhn cho mt s thay đi trong vic
cung cp hàng hoá công. Ngha là, nó nhm vào vic xác đnh mc sn lòng tr ca
ngi tiêu dùng đi vi s ci thin hàng hóa công bng mt s tin c th hoc
mc bi thng mà h s sn lòng chp nhn cho s suy gim ca nó.
Cernea (1999), tái đnh c và s di chuyn ch  bao gm nhng mt mát, do
đó cách đ đo lng nhng mt mát này là WTAC. Trong hu ht nhng nghiên cu
v đánh giá ngu nhiên thì phng tin bi thng chính là tin mt.
13
Ngân hàng th gii (Work Bank, 1993b), tin không th bi thng cho tt c
nhng mt mát mà ngi dân thu hi đt phi gánh chu, bi vì h không tin rng
s vic này s xy ra cho đn khi h tht s nhn đc s tin bi thng. Tuy
nhiên, tin có th bi thng cho nhng mt mát chính, đc bit là các yu t v
kinh t, cho nên WTAC chính là giá tr bng tin ca nhng mt mát mà ngi dân
phi gánh chu. Mc dù còn hn ch nhng CVM là cách xác đnh thit hi vô hình
ca ngi dân b thu hi đt kh thi hin nay mà các phng pháp khác không th
thc hin.
T nhng tho lun trên, đ tài s dng CVM đ c lng WTAC ca
ngi dân b thu hi đt. Vn đ quan trng là kch bn phi đc xây dng c th
và chi tit, đ ngi dân có th cm nhn chính xác nhng thit hi ca h. Qua đó,
ngi dân mi có th phát biu mc sn lòng chp nhn bi thng phù hp vi
nhng thit hi đó. Nu làm đc điu đó, đ tài hoàn thành đc mc tiêu nghiên
cu.
2.2.3.2 Các bc tin hành thc hin nghiên cu đánh giá ngu nhiên
 Gii thiu CVM
Phng pháp gi là đánh giá ngu nhiên bi vì nó làm ngi đc hi nói h
hành đng th nào nu đc đt trong mt tình hung gi đnh. Nu hàng hóa đang
xem xét là hàng hóa th trng, chúng ta ch cn quan sát hành vi ca con ngi

trên th trng. Nhng khi hàng hóa không có th trng, chng hn đc tính cht
lng môi trng, chúng ta ch có cách hi xem h chn nh th nào nu đc đt
vào mt tình hung nht đnh, ngha là nu h đc gi đnh phi quyt đnh trong
th trng các đc tính cht lng môi trng đó. Trc ht các cá nhân đc điu
tra s đc cung cp các thông tin mô t v mt s thay đi cht lng môi trng
đc gi đnh. Sau đó, các cá nhân này đc hi v:
- H sn lòng tr bao nhiêu cho ci thin môi trng (hoc đ tránh mt s
gim sút cht lng môi trng) gi đnh đã đc mô t.
- H sn lòng chp nhn bao nhiêu đ chu mt s gim sút cht lng môi
trng đc gi đnh.
 Các bc thc hin phân tích CVM
14
- Bc 1: Nhn dng và mô t các đc tính cht lng môi trng cn đánh
giá.
- Bc 2: Nhn dng đi tng cn hi, bao gm c quá trình ly mu đ
chn ngi tr li.
- Bc 3: Thit k bn phng vn và tin hành kho sát thông qua phng vn
trc tip (tho lun nhóm cng thng đc s dng).
- Bc 4: Phân tích và tng hp kt qu. Bc này có th gm trình bày các
bng tính đn gin hoc phân tích kinh t lng.
 Cu trúc bng câu hi phng vn đánh giá ngu nhiên
Bng câu hi phng vn đánh giá ngu nhiên đc thit k đ làm ngi
đc phng vn ngh v các đc đim môi trng và phát biu giá sn lòng chp
nhn ti thiu (hoc sn lòng tr ti đa) cho các đc đim môi trng đó. Bng
phng vn có 3 thành phn quan trng:
- Mt là, mô t chính xác đc đim ca hàng hóa/dch v môi trng là gì đ
t đó có th hi ngi đc phng vn;
- Hai là, các câu hi ngi đc phng vn đc đa ra mt cách ngn gn
và thích hp, ví d thu nhp, ni sinh sng, tui tác, vic s dng các hàng hóa liên
quan;

- Ba là, mt câu hi, hay mt b câu hi đc thit k đ rút ra phn hi v
giá sn lòng chp nhn (hay sn lòng tr) ca ngi đc phng vn.
Mc tiêu trung tâm ca bn phng vn là đ bit ngi đc phng vn đánh
giá đc đim môi trng có giá tr nh th nào đi vi h. Thut ng kinh t gi là
làm cho ngi đc phng vn phát biu trc tip giá sn lòng chp nhn ti thiu
(sn lòng tr ti đa) khi phi chp nhn s thay đi v môi trng. Nu h tr li
trung thc, con s h bc l chính là giá tr li ích ròng ca hàng hóa môi trng
mà h đánh giá.
Có 05 k thut đ thu thp đc mc sn lòng tr hay sn lòng chp nhn
nh sau:
- Th nht, là s dng câu hi m (Opend-ended), ngi đc phng vn s
cung cp con s c th mà phng vn viên không đc gi ý hoc thm dò.
15
- Th hai, là s dng trò chi đu giá (bidding game): phng vn viên s bt
đu hi bng cách nêu ra mt mc giá thp và sau đó tng dn lên cho đn khi
ngi đc phng vn ch ra gii hn sn lòng tr ca h.
- Th ba, là th tr tin (payment card): phng vn viên đa cho ngi đc
phng vn mt th in sn các mc giá tr và đ ngh h đánh du vào con s tng
ng vi giá sn lòng tr cao nht ca h.
- Th t, là câu hi mt la chn (single-bounded choice): ngi đc phng
vn ch chn đng ý hoc không đng ý tr mt mc giá do ngi phng vn đt ra.
- Th nm, là câu hi hai la chn: ngi phng vn viên đa ra mc giá ban
đu, nu ngi đc phng vn chp nhn tr thì phng vn viên s đa ra mc giá
cao hn, nu ngi đc phng vn không đng ý tr thì phng vn viên s h mc
giá xung.
 u đim và nhc đim ca phng pháp CVM
u đim
- im mnh chính ca CVM là linh đng. Có th thit k CVM cho bt c
tình hung nào và do đó có th áp dng cho rt nhiu hàng hóa môi trng. Hu
nh tt c nhng gì mà con ngi có th hiu đc đu có th dùng CVM đ nghiên

cu. Phng pháp này đc dùng rng rãi đ đánh giá giá tr li ích môi trng.
- CVM là mt phng pháp quan trng đ c lng các sn phm, dch v
ca tài nguyên môi trng khi không có th trng tn ti cho chúng, vì th mun
đnh giá đc nó không có phng pháp nào ngoài vic s dng CVM. Mt th
trng gi đnh s đc xây dng nên đ c lng cho các loi giá tr đó.
Nhc đim
:
- Các c lng có đc t phng pháp CVM ch phn ánh các hot đng
gi đnh do các hot cnh đa ra khi điu tra, phng vn đã đc xây dng nên.
- Khi áp dng CVM, có th gp phi vn đ sai lch do chin thut: nu
ngi đc điu tra cho là các giá tr mà h đa ra có th có mt nh hng nào đó
đn chính sách s đ ra và có nh hng đn quyn li ca h thì h có th tr li
các giá tr quá cao hay quá thp so vi giá tr thc s ca h.
- Sai lch xut phát t các gi đnh đc s dng khi xây dng các hot cnh