Hoàn thiện công tác khai thác nguồn thu thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam

B GIÁO DC & ĨO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHệ MINH




THÁI THANH TÙNG



HOĨN THIN CÔNG TÁC KHAI THÁC
NGUN THU THU THU NHP CÁ NHÂN TI
VIT NAM




Chuyên ngƠnh: Kinh t TƠi chính ậ Ngân hàng
Mƣ s: 60.31.12


LUN VN THC S KINH T




NGI HNG DN KHOA HC:
TS: UNG TH MINH L
TP. H CHÍ MINH - 2011

DANH MC CÁC BNG

Trang
Bng 2.1: Tình hình thu thu pháp lnh thu đi vi ngi có thu nhp cao
nm 2000 – 2008 27
Bng 2.2: Tóm tt phng pháp nghiên cu 35
Bng 2.3:  tui ca mu nghiên cu 38
Bng 2.4: Thu nhp bình quân tháng ca mu nghiên cu 38
Bng 2.5: Gii tính ca mu nghiên cu 39
Bng 2.6: Trình đ hc vn 40
Bng 2.7: Ngh nghip ca ngi đc phng vn 40
Bng 2.8: KMO and Bartlett's Test 42
Bng 2.9: Total Variance Explained 42
Bng 2.10: Ma trn các nhân t xoay 43
Bng 2.11: KMO and Bartlett's Test 45
Bng 2.12: Total Variance Explained 45
Bng 2.13: Ma trn nhân t xoay 46
Bng 2.14: Thu nhp cá nhân
49
Bng 2.15 Thu nhp cá nhân 50
Bng 2.16:
51
Bng 2.17: 52
Bng 2.18: thit b 53
54
55


DANH MC CÁC HỊNH, V  TH

Trang
Hình 1.1: Mô hình nghiên cu môi trng v mô ca Michael-Porter…….17

Hình 1.2: Mi quan h gia yu t v mô và thu TNCN …………………24
Hình 2.1: Biu đ thu thu theo pháp lnh đi vi ngi có thu nhp cao 27


1


MC LC
Trang ph bìa
Li cm n
Mc lc
Danh mc các kỦ hiu, các ch vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc hình v, đ th
PHN M U
1. C s hình thành đ tài 6
2. Mc tiêu nghiên cu 7
3. i tng nghiên cu và phng pháp nghiên cu 7
4. Phm vi ca đ tài 8
5. Ý ngha thc tin ca đ tài 8
6. Cu trúc ca đ tài 8
CHNG 1: Lụ LUN C BN V THU THU NHP CÁ NHÂN VĨ
MÔ HỊNH NGHIÊN CU CÁC YU T V MÔ NH HNG
NGUN THU THU THU NHP CÁ NHÂN
1.1. C s lỦ lun v Thu Thu nhp cá nhơn 10
1.1.1. S tn ti khách quan ca thu Thu nhp cá nhân 10
1.1.2. Khái quát v thu Thu nhp cá nhân 11
1.1.2.1. Khái nim v thu nhp và thu nhp cá nhân 11

1.1.2.2. Khái nim và đc đim ca thu Thu nhp cá nhân 12

1.1.3. Vai trò ca thu Thu nhp cá nhân 14
1.1.3.1.Thu Thu nhp cá nhân là công c điu tit thu nhp các tng lp dân
c, thc hin công bng xư hi, qun lý v mô nn kinh t 14
2


1.1.3.2. Thu Thu nhp cá nhân là thu trc thu nên khc phc tính lu thoái
ca thu gián thu 15
1.1.3.3. Thu Thu nhp cá nhân góp phn to ngun thu n đnh cho ngân
sách nhà nc 15
1.1.3.4 Tham kho mt s mô hình lý thuyt v thu 16
1.2. Mô hình nghiên cu gi thuyt vƠ mô hình nghiên cu đ ngh 19
1.2.1. Gii thiu mô hình PEST trong nghiên cu môi trng v mô 19
1.2.1.1 Các yu t Th ch - Lut pháp 20

1.2.1.2 Các yu t Kinh t 21
1.2.1.3 Các yu t Vn hóa - Xư hi

21
1.2.1.4 Yu t công ngh 22
1.3.  xut mô hình nghiên cu gi thuyt da theo mô hình PEST 22
1.3.1. Ý ngha vic xây dng mô hình 22
1.3.2. Xây dng mô hình 22
1.3.3. Thit k nghiên cu 23
1.3.4. Nghiên cu khám phá 24
1.3.5 Nghiên cu chính thc 24
1.3.6 Xây dng các gi thuyt 25
Kt lun Chng 1 29
CHNG 2: THC TRNG VĨ KT QU PHÂN TệCH CÁC YU

T V MÔ NH HNG N NGUN THU THU THU NHP CÁ
NHÂN TI VIT NAM
2.1 Thc trng ngun thu thu Thu nhp cá nhơn 30
2.1.1. Tình hình thu thu Thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao giai đon t
nm 2000 đn nm 2008 30

3


2.1.2. Nhng mt hn ch v chính sách và bin pháp qun lý trong vic thc
thi thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao 32
2.1.3. Tình hình thu thu Thu nhp cá nhân giai đon t nm 2009 đn nm
2010 34
2.1.4. Nhng mt còn hn ch ca lut thu Thu thu nhp cá nhân 35
2.1.5. Nhng đim mi ca Lut thu Thu nhp cá nhân so vi chính sách
thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao 36
2.2 Xơy dng mô hình nghiên cu các yu t v mô tác đng đn ngun
thu thu Thu nhp cá nhơn ti Vit Nam 38
2.2.1 Thit k nghiên cu 38
2.2.1.1 Nghiên cu khám phá 39
2.2.1.2 Nghiên cu chính thc 39
2.3 Thc hin nghiên cu vƠ kt qu nghiên cu chính thc 40
2.3.1 Phn thông kê mô t 41
2.3.1.1 V đ tui mu nghiên cu 41
2.3.1.2 V thu nhp bình quan tháng ca mu nghiên cu 41
2.3.1.3 V Gii tính ca mu nghiên cu 42
2.3.1.4 V trình đ hc vn 42
2.3.1.5 V ngh nghip ca ngi đc phng vn 43
2.3.2 Phân tích nhân t 44
2.3.2.1 Kt qu phân tích nhân t ln 1 45

2.3.2.2 Kt qu phân tích nhân t ln 2 48
2.3.3 Kim đnh thang đo 51
2.3.3.1 Kim đnh thang đo bin đc lp “Tuyên truyn pháp lut thu Thu
nhp cá nhân và ý thc chp hành ca ngi np thu ” 52
4


2.3.3.2Kim đnh thang đo bin đc lp “Mc gim tr ca thu Thu nhp cá
nhân” 53
2.3.3.3 Kim đnh thang đo bin đc lp “Th tc kê khai np thu Thu nhp
cá nhân” 54
55
2.3.3.5 Kim đnh thang đo bin đc lp ”C s vt cht trang Thit b” 55
Thu nhp cá nhơn 56
60
60
60
60
60
Kt lun chng 2 63
CHNG 3: GII PHÁP GIA TNG NGUN THU THU THU NHP
CÁ NHÂN
3.1 Mt s gii pháp theo kinh nghim ca các nhƠ qun lỦ thu 64
3.1.1 Tng cng công tác tuyên truyn và ph bin pháp lut thu 64
3.1.2 Tng cng công tác xư hi hoá v thu 64
3.13 Sa đi Lut thu Thu nhp cá nhân cho phù hp vi tình hình kinh t
nh hin nay 65
3.14 Tng cng công tác Thanh tra kim tra vic chp hành Lut thu 65
3.1.5 Nâng cao trình đ cho cán b thu 66
5

3.2 Mt s gii pháp hoƠn thin công tác khai thác ngun thu theo kt
qu nghiên cu mô gi thuyt các yu t v mô tác đng ngun thu thu
Thu nhp cá nhơn 66
3.2.1 Nâng cao ý thc ca ngi np thu 66
3.2.2 Sa i chính sách thu Thu nhp cá nhân 66
3.2.3 Hin đi hóa công tác qun lý thu 69
3.2.4 Hn ch tht nghip, lm phát và gia tng thu nhp dân chúng 69
3.2.5 Kim soát thu nhp ca ngi np thu 70
Kt lun chng 3 72
KT LUN CHUNG 73
TƠi liu tham kho 74
Ph lc 1
Ph lc 2
Ph lc 3







6


PHN M U
1. C s hình thƠnh đ tƠi:
Thông thng,  các quc gia trên th gii, thu trc thu chim t trng
ln, thu gián thu có xu hng gim dn. Vit Nam đang hi nhp sâu, rng

vi kinh t quc t, c cu thu thu đang chuyn đi, tng dn t trng thu
thu trc thu, đó đang là xu hng tt yu vì thu gián thu không công bng so
vi thu trc thu. Thu Thu nhp cá nhân là loi thu trc thu, cng đóng vai
trò đáng k trong ngun thu Ngân sách và là ngha v ca tt c các ngi lao
đng Vit Nam. Thu Thu nhp cá nhân điu tit thu nhp cá nhân, th hin rõ
ngha v công dân đi vi đt nc và đc thu theo các nguyên tc: công
bng, phù hp kh nng np thu.
Trong thi gian qua cùng vi s phát trin mnh ca nn kinh t, thu
nhp ca các tng lp dân c cng tng lên đáng k, thu nhp gia nhóm
ngi có thu nhp cao và nhóm ngi có thu nhp thp cng có xu hng
ngày càng tng. i tng np thu Thu nhp cá nhân và hình thc thu nhp
ca các b phn dân c và ngi lao đng cng đa dng. Bên cnh đó, cùng
vi tin trình hi nhp kinh t th gii, mt s ngi nc ngoài làm n sinh
sng ti Vit nam và mt s ngi Vit Nam có thu nhp t nc ngoài cng
tng lên, vi tình hình đó, ta có th thy thu Thu nhp cá nhân ngày càng
chim t trng ln trong c cu ngun thu thu.
Thu Thu nhp cá nhân đư đc áp dng  Vit Nam t nm 1991 vi
tên gi “Thu thu nhp đi vi ngi có thu nhp cao”. Nm 2009 Lut thu
Thu nhp cá nhân ra đi thay th cho pháp lnh Thu thu nhp đi vi ngi
có thu nhp cao, đn nay, ngun thu t loi thu này vn cha tht s đc
khai thác tt.
7


 góp phn hoàn thin công tác khai thác ngun thu, chính sách thu
trên đa bàn TP.HCM và qua tham kho mt s đ tài nghiên cu khoa hc
khác v thu Thu nhp cá nhân, tôi tin hành nghiên cu mô hình v s tác
đng ca các yu t v mô đn ngun thu thu Thu nhp cá nhân, đó là lý do
tôi chn đ tài “HoƠn thin công tác khai thác ngun thu thu Thu nhp
cá nhân ti Vit Nam”.

2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu c s lý lun v Lut thu Thu nhp cá nhân, t đó xác đnh
các yu t v mô tác đng đn ngun thu thu Thu nhp cá nhân.
Xây dng mô hình nghiên cu các yu t v mô có nh hng đn
ngun thu thu Thu nhp cá nhân.
Kim đnh mô hình nghiên cu, T đó đ xut các gii pháp đ khai
thác ngun thu thu Thu nhp cá nhân, hoàn thin công tác khai thác ngun
thu thu Thu nhp cá nhân ti Vit Nam.
3. i tng nghiên cu vƠ phng pháp nghiên cu
- i tng nghiên cu: đó là nhng c s lý lun v thu nhp, thu
Thu nhp cá nhân, tác đng ca các yu t v mô đn ngun thu thu.
- Phng pháp nghiên cu: Bao gm ch yu hai phng pháp là
phng pháp đnh tính và phng pháp đnh lng.
+ Phng pháp đnh tính: Ch yu tho lun: Tng hp các vn đ v lý
lun, tính khách quan, đúc kt kinh nghim t công tác thu thu Thu nhp cá
nhân, tham kho ý kin chuyên viên, ging viên t đó xây dng mô hình
nghiên cu gi thuyt, xác đnh các yu t nh hng đn s thu thu Thu
nhp cá nhân, c s đ thit k bng câu hi đ tin hành nghiên cu đnh
lng. Bng câu hi đc thit k theo mô hình nghiên cu các yu t v mô -
8


PEST ca Michael – Poter
[ 4 ]
đ nghiên cu các yu t v mô có tác đng đn
ngun thu thu Thu nhp cá nhân hay không? Nu có thì yu t nào s là yu
t tác đng nhiu nht, t đó đ xut các gii pháp khai thác ngun thu thu
Thu nhp cá nhân
+ Phng pháp đnh lng: Vi bng câu hi đc thit k sn, s đc
ging viên hng dn xem xét mc đ rõ ràng ca câu hi và thông tin cn thu

thp đánh giá, bng câu hi dùng đ thu thp các ý kin, thông tin làm rõ mc
tiêu nghiên cu đư đ ra. Tôi tin hành phng vn trc tip cán b nhân viên
ngành thu và ngi np thu ti TP.HCM, vi c mu 300 bng.
4. Phm vi ca đ tƠi
D liu ly làm mu nghiên cu là ti TP.HCM , đ mc tiêu nghiên
cu kh thi, phn ánh rõ ràng giá tr ca nó trong thc tin tôi chn mt s
qun huyn ti TP.HCM, c th Qun Phú Nhun và Qun Tân Bình, Qun 1,
Qun 3, Qun 8, Qun Bình Chánh vì thi gian và điu kin nghiên cu có
hn. Ngoài ra tôi còn tham kho thêm s liu v tình hình thu thu Thu nhp
cá nhân ca Cc thu TP.HCM t nm 2000 cho đn 2010.
5. ụ ngha thc tin ca đ tƠi
 tài có ý ngha thc tin v nghiên cu và nâng cao ngun thu thu
Thu nhp cá nhân:
Giúp c quan thu tìm ra gii pháp đ gia tng ngun thu thu, c th là
thu Thu nhp cá nhân.
Giúp các nhà hoch đnh chính sách thu nm bt các thành phn tác
đng đn ngun thu thu, t đó đ ra nhng chính sách thu phù hp.
6. Cu trúc ca đ tƠi
9


 tài nghiên cu đc chia thành 3 chng vi ni dung c th nh
sau:
Chng 1: Lý lun c bn v thu Thu nhp cá nhân và mô hình nghiên
cu các yu t v mô nh hng đn ngun thu thu Thu nhp cá nhân.
Chng 2: Thc trng ngun thu thu Thu nhp cá nhân và kt qu
phân tích các yu t v mô nh hng đn ngun thu thu Thu nhp cá nhân
ti Vit Nam.
Chng 3: Gii pháp gia tng ngun thu thu Thu nhp cá nhân  Vit
Nam.

10


CHNG 1: Lụ LUN C BN V THU THU NHP CÁ NHÂN VĨ
MÔ HỊNH NGHIÊN CU CÁC YU T V MÔ NH HNG
NGUN THU THU THU NHP CÁ NHÂN
1.1. C s lỦ lun v Thu Thu nhp cá nhơn
1.1.1. S tn ti khách quan ca thu Thu nhp cá nhơn
Thu Thu nhp cá nhân là loi thu ph bin trên th gii và đư ra đi
hàng trm nm. Thi k đu mi ban hành, thu Thu nhp cá nhân các nc
thng nhm vào các đi tng d đo lng nh đt đai, tài sn, hàng hoá
Thu Thu nhp cá nhân đu tiên đc áp dng ti Hà Lan vào nm 1797, sau
đó là Vng Quc Anh vào nm 1799, c áp dng nm 1808, Hoa K áp

dng mun hn vào nm 1864. Các nc Châu Âu còn li và Châu Úc,
Newzealand, Nht Bn cng áp dng thu này vào cui th k th 19. Các
nc Châu Á nh: Thái Lan áp dng nm 1939, Philippines nm 1945, Hàn
Quc nm 1984, Indonesia nm 1949, Trung Quc nm 1984 Các nc
ông Âu thuc các nn kinh t chuyn đi nh Romania nm 1990, Nga nm
1991, Ba Lan nm 1992 cho đn nay có hn 180 quc gia áp dng thu Thu
nhp cá nhân.

[1]

S ra đi ca thu Thu nhp cá nhân bt ngun t hai yêu cu c bn đó
là đm bo chi tiêu ca nhà nc và thc hin chc nng tái phân phi li thu
nhp, đm bo công bng xư hi.
Trong bi cnh Kinh t - Chính tr - Xư hi phát trin, nhu cu chi tiêu
cho Nhà nc ngày càng ln, các quc gia tìm mi cách khai thác mi ngun
thu đ đm bo mc chi tiêu ngày càng tng ca mình, trong đó thu Thu nhp
cá nhân là mt trong nhng ngun thu ngân sách quan trng và bn vng.
Ngoài ra h thng chính sách thu Thu nhp cá nhân nói chung là mt trong
11


nhng công c quan trng đ Nhà nc thc hin chc nng qun lý và điu
tit v mô các mt hot đng kinh t, xư hi, đm bo công bng xư hi, vì đây
là loi thu trc thu, góp phn điu tit thu nhp xư hi, ngi có thu nhp cao
s np thu nhiu hn ngi có thu nhp thp dn đn vic tái phân phi li
thu nhp xư hi.
1.1.2. Khái quát v thu Thu nhp cá nhân
1.1.2.1. Khái nim v thu nhp vƠ thu nhp cá nhơn

V mt lý thuyt, theo các sách kinh đin, thu nhp là mt phm trù

tru tng đc quan nim khác nhau di giác đ kinh t và thu:
- V kinh t: Khái nim thu nhp thng đc hiu trên c s lý thuyt
v ngun tài sn và lý thuyt v s tng trng tài sn thun tuý.
+ Theo lý thuyt v ngun tài sn: thu nhp là tng s ca ci b sung
hàng nm cho tng ngi t ngun kinh doanh hay lao đng d đnh mang li.
+ Theo lý thuyt v tng trng tài sn thun tuý: thu nhp là tng đi
s các giá tr trên th trng ca các ngun li đc hng di dng tiêu
dùng và nhng thay đi giá tr v quyn s hu tài sn trong mt thi gian
nht đnh.
- V thu: Trong các lut thu hin nay  các nc, thu nhp đc hiu
là các khon thu bng tin và hin vt do hot đng sn xut kinh doanh; do
lao đng dch v làm ra cho bn thân và xư hi hoc t mt quan h xư hi
nào đó mà có đc. Nó mang tính c l là chính, thuc phm vi qui đnh
trong pháp lut thu ca tng nc. Thông thng, thu nhp t hot đng sn
xut kinh doanh đc qui c là có s loi tr các khon chi phí cn thit
mang tính bù đp chi phí b ra và chi tr lao đng làm thuê đ xác đnh thu
nhp chu thu - thu nhp ròng. i vi các loi thu nhp khác, thng là
12


không đc tr khon chi phí nào hoc ch đc tr mt s khon theo qui
đnh, ví d: chi phí bi dng, đào to ngh nghip, chi phí mang tính xư hi
nuôi dng con cái, b m
Ngoài ra, da vào các tiêu thc khác nhau, thu nhp có th phân loi
theo các mt ch yu sau đây:
- Cn c vào thi gian phát sinh: chia ra thu nhp thng xuyên và thu
nhp không thng xuyên.
- Cn c vào ngun phát sinh: có thu nhp t lao đng nh: tin lng,
tin công, tin thng , thu nhp t kinh doanh nh: sn xut, kinh doanh,
dch v ; thu nhp t tài sn nh: cho vay, trái phiu, chng khoán ; thu nhp

t ngun khác nh: quà biu, tha k
- Cn c vào ch th đc hng: có thu nhp ca cá nhân, ca công ty,
ca tp th, ca Nhà nc.
Theo phân loi, thu nhp da vào các ch th qua khái nim chung v
thu nhp nh trình bày trên đây, thì Thu nhp cá nhân là tng các giá tr thu
nhp mà mt cá nhân nhn đc trong mt thi gian nht đnh, thng là mt
nm.
1.1.2.2. Khái nim vƠ đc đim ca thu Thu nhp cá nhơn
[2 ]
* Khái nim thu Thu nhp cá nhơn
Thu Thu nhp cá nhân là mt chính sách trong h thng thu, thu Thu
nhp cá nhân mang đy đ tính cht c bn ca thu nói chung, đó là tính
cng ch, tính không hoàn tr trc tip cho ngi np. Thu Thu nhp cá
nhân là loi thu trc thu, đánh vào thu nhp ca cá nhân trong mt khon thi
gian nht đnh. ây là loi thu đc áp dng rt lâu và ph bin  nhiu quc
13


gia trên th gii nhm mc tiêu tp trung huy đng ngun thu cho Ngân sách
nhà nc và thc hin điu tit thu nhp gia các tng lp dân c trong xư hi.
* c đim thu Thu nhp cá nhơn

Thu Thu nhp cá nhân là loi thu trc thu nên luôn to cm giác nng
v thu đi vi ngi chu thu. Ngi chu thu khó có th chuyn gánh nng
v thu cho ngi khác. ây là loi thu liên quan trc tip đn li ích ca
ngi chu thu, do đó rt nhy cm và d b phn ng.
Thu Thu nhp cá nhân có phm vi thu rt rng. Các cá nhân không
phân bit ngun thu nhp thng xuyên hay không thng xuyên, hu ht các
khon thu nhp cá nhân đu chu thu, không k ngun phát sinh trong nc
hay ngoài nc. Do vy kh nng to ngun thu cho Ngân sách nhà nc rt

cao.
Thu Thu nhp cá nhân thng đc đánh theo kiu lu tin tng phn.
c trng này xut phát ch yu t vai trò ca thu Thu nhp cá nhân là điu
tit mnh nhng ngi có thu nhp cao và đng viên ngi có thu nhp trung
bình góp phn thc hin công bng xư hi. Nên vic s dng biu thu tng
phn s thích ng vi nhu cu đó.
Khác hn vi các loi thu khác, thu Thu nhp cá nhân là loi thu chú
trng đn gia cnh ca ngi chu thu, điu này thông qua các quy đnh gim
tr cho cá nhân ngi chu thu và nhng ngi ph thuc. Các quy đnh
gim tr góp phn làm cho chính sách thu Thu nhp cá nhân thc hin đc
nguyên tc công bng theo chiu dc trong điu tit thu nhp ca ngi dân.
Mt khác còn to nên s đng thun ca xư hi nói chung khi áp dng lut
thu.
14


i tng chu thu, thu nhp chu thu ca thu Thu nhp cá nhân rt
đa dng và phc tp. Ngoài ra, do phi thc hin mc tiêu điu tit công bng
thu nhp nên thu Thu nhp cá nhân có biu thu khá phc tp, khi tính thu
Thu nhp cá nhân c quan thu phi xem xét tng hoàn cnh ca mi cá nhân
và hoàn cnh xư hi. Công tác qun lý thu thu Thu nhp cá nhân khó khn, vì
đòi hi nhiu v tính trung thc ca ngi chu thu, dn đn chi phí hành thu
ca thu Thu nhp cá nhân cao.  gim bt phn nào chi phí, c quan thu
thng áp dng bin pháp khu tr thu ti ngun chi tr.
1.1.3. Vai trò ca thu Thu nhp cá nhơn
[2]
1.1.3.1.Thu Thu nhp cá nhơn lƠ công c điu tit thu nhp các tng lp
dơn c, thc hin công bng xƣ hi, qun lỦ v mô nn kinh t
S phát trin ca nn kinh t th trng dn đn s phân hoá giàu nghèo
gia các tng lp dân c trong xã hi. Ngi giàu d dàng đt mc tho dng

trong chi tiêu hn ngi nghèo do chênh lch v thu nhp.  đt đn mc
tiêu công bng xư hi, Nhà nc phi can thip bng vic đánh thu thu nhp
vào nhng ngi có thu nhp cao, qua đó điu tit thu nhp ca ngi có thu
nhp cao, tái phân phi li cho nhng ngi có thu nhp thp thông qua các
chính sách kinh t xư hi ca Nhà nc, thc hin công bng xã hi. Ngoài ra,
thu Thu nhp cá nhân còn thc hin công bng xư hi theo chiu dc - các
bc thu nhp khác nhau thì chu mc thu sut khác nhau, và theo chiu ngang
- thu nhp nh nhau thì chu cùng mt mc thu sut. Nhà nc qun lý nn
kinh t - xã hi gián tip thông qua vic đánh thu. Vic đánh thu Nhà nc
nhm hn ch hoc khuyn khích tiêu dùng cá nhân, nht là hn ch các mt
hàng xa x mà nhà nc không khuyn khích hoc khuyn khích mt ngành
hàng nào đó phát trin bng cách gim thu.
15


1.1.3.2. Thu Thu nhp cá nhơn lƠ thu trc thu nên khc phc tính lu
thoái ca thu gián thu
Nhc đim ca thu gián thu là tính lu thoái. Thu sut thu gián thu
không tính đn thu nhp ca ngi tiêu dùng; khi tiêu th hàng hoá, dch v,
mi ngi đu phi chu thu sut nh nhau, nhng thu nhp cá nhân tng
ngi là khác nhau. Mc chênh lch v thu nhp càng ln thì tính lu thoái
ca thu gián thu càng cao, do Ngi có thu nhp càng cao khi tiêu dùng hàng
hoá dch v, mc thu h gánh chu s thp hn ngi có thu nhp thp, thm
chí không đáng k do tin np thu quá ít so vi thu nhp kim đc. Thu
Thu nhp cá nhân vi thu sut lu tin s góp phn khc phc đc vn đ
này vì ngi có thu nhp càng cao s np thu càng nhiu và ngc li, thu
nhp thp np thu ít hn hoc không phi np thu. Thu Thu nhp cá nhân
còn t ra u vit hn hn các sc thu khác là do đc đim ch có thu Thu
nhp cá nhân đánh thu lu tin tng phn, còn hu nh các loi thu khác thì
đánh thu toàn phn.

1.1.3.3. Thu Thu nhp cá nhơn góp phn to ngun thu n đnh cho
ngơn sách nhƠ nc
Tính n đnh và tng trng ca ngun thu nhp ph thuc vào mc đ
phát trin kinh t ca mi quc gia. Khi trình đ phát trin kinh t càng cao,
thu nhp ca c dân đc nâng lên thì s thu t loi thu này càng chim v trí
quan trng trong tng thu ngân sách v thu. Ngi dân càng giàu, có thu
nhp càng ln thì thu Thu nhp cá nhân s đc huy đng càng nhiu, nó th
hin mc đ giàu có ca các quc gia.
Thc t t trng thu Thu nhp cá nhân trong tng thu ngân sách ca
nhiu quc gia phn ánh tin trình đó, ti các nc khi ASEAN: 5-10%, các
16


nc đang phát trin có t trng 15-16%, các nc đư phát trin có t trng
30-40% nh Anh và M. Ti Vit Nam, do mi tip cn chính sách thu Thu
nhp cá nhân nên s thu Thu nhp cá nhân còn khá khiêm tn trong tng
ngun thu ngân sách.
Ti TP.HCM, nm 2000 s thu thu theo pháp lnh thu thu nhp đi
vi ngi có thu nhp cao đt 784 t, thì đn nm 2008 s thu đư đt 5.691 t
chim 5% tng ngun thu thu c nc.
[3]
Kt qu thu thu Thu nhp cá nhân
ngày càng nhiu là do kinh t ngày càng phát trin, thu nhp bình quân đu
ngi ngày càng cao, nm 2010 thu nhp bình quân đu ngi c đt 1.160
USD
[8]
Qua phân tích các c s lý thuyt trên, ta nhn thy thu Thu nhp cá
nhân là mt sc thu quan trng ca mt quc gia, thu Thu nhp cá nhân
chim t trng càng ln trong tng ngun thu ngân sách thì nó th hin đc
s giàu có ca ngi dân trong quc gia đó.

Qua các đc đim và vai trò ca thu Thu nhp cá nhân, ta thy thu
Thu nhp cá nhân ph thuc vào rt nhiu yu t v mô nh: Tc đ tng
trng kinh t, thu nhp bình quân đu ngi, lm phát, tht nghip, các chính
sách xư hi, c ch qun lý thu, hp tác quc t…
1.1.3.4 Tham kho mt s mô hình lỦ thuyt v thu.
Thu xut hin t khá lâu, nhng khoa hc v thu ch xut hin vào
khong nhng nm cui th k XVII. Các nhà kinh t hc đu tp trung lý gii
xung quanh vn đ phân chia gánh nng thu ca đt nc, tính công bng ca
thu, phng pháp thu thu, đi tng nào chu thu và đi tng nào không
chu thu.
17


Adam Smith (1723-1790) là mt trong nhng ngi đt nn móng v
lý thuyt thu. Nó ra đi trong thi k ch ngha t bn t do cnh tranh và
đc đc trng bi “bàn tay vô hình” điu tit nn kinh t. Nhng nguyên tc
chung v đánh thu mà Adam Smith đư đa ra là :
- Các công dân ca mt nc phi đóng góp vào vic giúp đ chính
ph, mi ngi tu theo kh nng và vi s c gng ti đa ca bn thân.
- Phn đóng góp v thu mà mi ngi phi np phi rõ ràng và không
đc áp đt mt cách đc đoán.
- Mi thu phi đc thu đúng hn và theo mt th thc thun li nht
cho ngi đóng thu.
- Mi th thu phi đc tính toán nh th nào đ cho nhân dân ch phi
đóng ít nht và s tin này ch  trong công qu công cng trong thi gian rt
ngn.
Theo Adam Smith nu thu khoá nng n quá mc thì trt t xư hi s
b xáo trn và hot đng ca các lc lng th trng s b suy yu. Do vy, lý
thuyt ca Adam Smith tp trung gii thích s cn thit ca thu khoá, tính
công bng và phân chia gánh nng thu trong xư hi.

John Maynard Keynes coi thu (T) và chi tiêu tài chính ca chính ph
(G) là nhng công c c bn đ can thip vào s phát trin chu k và vt
qua khng hong.
Nu C là tiêu dùng ca gia đình và S là tit kim ca h và Y là GDP thì
Y = C + S + T (1)
Gi X là xut khu, M là nhp khu, I là đu t thì
Y = C + I + G + (X-M) (2)
18


T (1) và (2) ta có :
C + S + T = C + I + G + (X-M)
Hay I = S + (T-G) + (M-X). iu này có ngha
u t = Tit kim t nhân + Tit kim ca chính ph + Vay ca nc
ngoài
- Gi t là t l thu nhân sách so vi GDP, thì T = t.Y. iu đó có ngha
là tng s thu thu đc (trong nhng điu kin khác không đi) ph thuc
vào thu nhp quc dân. Thu nhp quc dân càng ln thì np thu càng nhiu.
Ngc li, khi nn kinh t lâm vào khng hong thu nhp quc dân h thp thì
tng thu v thu cng gim đi. Và lúc đó thu s t đng ct gim đ thc y
tng thu nhp và điu đó “đánh thc” gii hn đi vi tiêu dùng và kích
thích đu t.
- Gi s là t l tit kim t nhân hay khuynh hng tit kim biên. Suy
ra tit kim t nhân S = s(Y-T). Theo ông, con ngi có xu hng tng tiêu
dùng ca mình theo tc đ tng ca thu nhp, nhng không cùng mc tng
ca thu nhp. Cùng vi tc đ tng ca thu nhp thì tc đ tit kim tng
nhanh hn. Bi vy, cn thc thi mt chính sách thu có tác đng thu hút
phn tit kim đ vào đu t phát trin kinh doanh.
- Ông cho rng, khuynh hng tiêu dùng  nhng ngi có thu nhp

thp s cao hn  nhng ngi có thu nhp cao. Vì vy, nhà nc cn đánh
thu thu nhp theo biu thu sut ly tin đ phân phi li thu nhp ca nhng
ngi có thu nhp cao đa vào tit kim.
Ngoài ra, tác gi Michael-Porter -“cha đ” ca thuyt chin lc cnh
tranh ca doanh nghip - đư s dng mô hình PEST (Political – Economics-
Sociocultrural- Technological) - đ xác đnh s nh hng ca các yu t v
19


mô nh: Chính sách lut l, t l lm phát, tht nghip, tc đ tng GDP, vn
hoá xã hi, công ngh, hp tác quc t…đn li nhun ca mt doanh nghip.
[4]
 nghiên cu s tác đng ca các yu t v mô lên thu Thu nhp cá
nhân, tôi đ ngh xây dng mô hình gi thuyt theo mô hình nghiên cu PEST

ca tác gi Michael-Porter đ xác đnh các mi liên h gia các yu t v mô
ca kinh t - xư hi có liên quan đn ngun thu thu Thu nhp cá nhân. T mô
hình nghiên cu gi thuyt này ta s tìm ra các gii pháp gia tng ngun thu
thu Thu nhp cá nhân.
1.2. Mô hình nghiên cu gi thuyt vƠ mô hình nghiên cu đ ngh
1.2.1. Gii thiu mô hình PEST trong nghiên cu môi trng v mô
[4]
Michael-Porter dùng mô hình PEST nghiên cu tác đng ca các yu t
trong môi trng v mô.


Các yu t đó là:
- Political (Th ch - Lut pháp)
- Economics (Kinh t)
- Sociocultrural (Vn hóa ậ xƣ hi)

- Technological (Công ngh)



Hình 1.1 Mô hình nghiên cu môi trng v mô ca Michael-Porter
20


Trong khi mô hình 5 áp lc ca Michael-Porter đi sâu vào vic phân
tích các yu t trong môi trng ngành kinh doanh thì PEST li nghiên cu
các tác đng ca các yu t trong môi trng v mô. Các yu t đó là:
 Political (Th ch - Lut pháp)
 Economics (Kinh t)
 Sociocultrural (Vn hóa - Xã hi)
 Technological (Công ngh)
ây là bn yu t có nh hng trc tip đn các ngành kinh t, các yu
t này là các yu t bên ngoài ca doanh nghip và ngành. Doanh nghip và
ngành phi chu các tác đng ca nó đem li nh mt yu t khách quan. Các
doanh nghip da trên các tác đng s đa ra nhng chính sách, hot đng
kinh doanh phù hp.
1.2.1.1 Các yu t Th ch - Lut pháp
[4]
ây là yu t có tm nh hng ti tt c các ngành kinh doanh trên
mt lưnh th, các yu t Th ch - Lut pháp có th uy hip đn kh nng tn
ti và phát trin ca bt c ngành nào. Khi kinh doanh trên mt đn v hành
chính, các doanh nghip s phi bt buc tuân theo các yu t Th ch - Lut
pháp ti khu vc đó.
+ S bình n: Th ch nào có s n đnh cao s có th to điu kin tt
cho vic hot đng kinh doanh, và ngc li, các th ch không n đnh, xy
ra xung đt s tác đng xu ti hot đng kinh doanh trên lưnh th ca nó.

+ Chính sách thu: Chính sách thu xut khu, nhp khu, các thu tiêu
th, thu thu nhp s nh hng ti doanh thu, li nhun ca doanh nghip.
21


+ Các đo lut Chính sách khác có liên quan: Lut đu t, lut doanh
nghip, lut lao đng, lut chng đc quyn, chng bán phá giá… Các chính
sách ca Nhà nc s có nh hng ti doanh nghip, nó có th to ra li
nhun hoc thách thc vi doanh nghip. Nh các chính sách thng mi,
chính sách phát trin ngành, phát trin kinh t, thu, các chính sách điu tit
cnh tranh, bo v ngi tiêu dùng
1.2.1.2 Các yu t Kinh t
[4]
Các doanh nghip cn chú ý đn các yu t kinh t c trong ngn hn,
dài hn và s can thip ca chính ph ti nn kinh t. Thông thng các doanh
nghip s da trên yu t kinh t đ quyt đnh đu t vào các ngành, các khu
vc.
+ Tình trng ca nn kinh t: Bt c nn kinh t nào cng có chu k,
trong mi giai đon nht đnh ca chu k nn kinh t, doanh nghip s có
nhng quyt đnh phù hp cho riêng mình.
+ Các yu t tác đng đn nn kinh t: Lưi sut, lm phát.
+ Các chính sách kinh t ca Chính ph: Lut tin lng c bn, các
chin lc phát trin kinh t ca Chính ph, các chính sách u đưi cho các
ngành: Gim thu, tr cp
+ Trin vng kinh t trong tng lai: Tc đ tng trng, mc gia tng
GDP, t sut GDP trên vn đu t
1.2.1.3 Các yu t Vn hóa - Xƣ hi
[4]
Mi quc gia, vùng lưnh th đu có nhng giá tr vn hóa và các yu t
xư hi đc trng, nhng yu t này nh hng đn s phát trin ca quc gia.

ng thi, s giao thoa gia các nn vn hoá cng s thay đi tâm lý tiêu
22


dùng, li sng, và to ra trin vng phát trin đi vi các ngành,Vit Nam
không ngoi l.
1.2.1.4 Yu t công ngh
[4]
Vic chuyn giao công ngh, máy móc, tin hc hóa thay th dn cho
lao đng th công đư làm tng nng sut lao đng, gim chi phí sn xut kinh
doanh, gim giá thành cho sn phm, to ra nhiu li nhun hn cho doanh
nghip so vi trc đây và to ra rt nhiu giá tr thng d cho xư hi là xu th
ca thi đi. S ph thuc ca hot đng sn xut kinh doanh vào công ngh
thông tin, internet ngày càng nhiu hn.
1.3.  xut mô hình nghiên cu gi thuyt da theo mô hình PEST
1.3.1. ụ ngha vic xơy dng mô hình
Mô hình nghiên cu PEST ca tác gi Michael- Porter đánh giá các yu
t v mô trong môi trng kinh t xư hi tác đng đn li nhun ca các doanh
nghip, Vic vn dng mô hình này đ xây dng mô hình gi thuyt nghiên
cu các yu t v mô tác đng đn s thu thu Thu nhp cá nhân có ý ngha là
giúp chúng ta tìm ra các gii pháp đ tng ngun thu thu Thu nhp cá nhân,
tng bc hoàn thin công tác khai thác ngun thu thu và qun lý thu. Bên
cnh đó, mô hình còn có th giúp cho các nhà làm lut nm bt đc các yu
t v mô nào nh hng ch yu đn s thu thu và công tác qun lý thu.
1.3.2. Xơy dng mô hình
Trong lnh vc kinh doanh thì li nhun là yu t quan trng đi vi
doanh nghip trong mi giai đon c th, còn đi vi mt lut thu thì ngun
thu t thu, công tác qun lý là yu t quan trng nht tác đng đn nn kinh
t và bn thân ngi np thu. Mô hình PEST nghiên cu các tác đng ca