Lý thuyết về phản ứng Hóa học - Tài liệu Hóa học 12

Khóa hc LTả KIT-1: Môn Hóa hc (Thy V Khc Ngc)
Lý thuyt v phn ng hóa hc

Hocmai.vn – Ngôi trng chung ca hc trò Vit
Tng đài t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 1 -



I. TC  PHN NG
Các phn ng hoá hc xy ra nhanh chm khác nhau, ta nói phn ng xy ra vi tc đ khác nhau. Có
phn ng xy ra trong hàng nghìn nm, nh s chuyn hoá đá granit thành đt sét.
Tc d phn ng hóa hc đc đo bng s thay đi nng đ ca mt cht tham gia phn ng trong
mt đn v thi gian, thng biu th bng sômol/l trong mt giây (mol/l.s).
Ví d
phn ng oxi hoá SO
2
thành SO
3
:
2SO
2
+ O
2

2SO
3

Nu nng đ ban đu ca SO
2
là 0,03 mol/l, sau 30 giây nng đ ca nó là 0,01 mol/l thì tc đ ca

phn ng này trong khong thi gian đó bng :

Mt cách tng quát, tc đ ca phn ng hoá hc đc tính theo công thc :

Trong đó:
v : tc đ phn ng.
C
1
: nng đ ban đu ca mt cht tham gia phn ng (mol/l).
C
2
: nng đ ca cht đó (mol/l) sau t giây (s) xy ra phn ng.
∆C = C
1
- C
2.

Tc đ ca phn ng hoá hc ph thuc vào bn cht ca nhng cht tham gia phn ng và nhng
điu kin tin hành phn ng, quan trng nht là : nng đ các cht tham gia phn ng, nhit đ, s có mt
ca cht xúc tác.
Khi tng nng đ các cht tham gia phn ng, các phân t va chm vi nhau nhiu hn trong mt đn
v thi gian nên tc đ ca phn ng tng lên.
Tc đ ca phn ng t l thun vi nng đ các cht tham
gia phn ng.
Ví d tc đ ca phn ng to thành hiđro iotua t hiđro và hi iot đc tính nh sau:
v = k [H
2
] [I
2
]

Trong đó v : tc đ phn ng.
[H
2
] : nng đ ca hiđro, mol/l.
[I
2
] : nng đ ca iot, mol/l.
k : h s t l đc trng cho mi phn ng, còn gi là hng s tc đ.
 dng tng quát, vi phn ng :
A + B
AB.
v = k [A] [B].
 xy ra phn ng, các phân t phi va chm nhau, tuy không phi va chm nào cng gây ra phn
ng.
Khi tng nhit đ, s va chm có hiu qu (gây ra phn ng tng lên, s ln va chm gia các phân t
trong mt đn vik thi gian tng lên, dn đn s tng tc đ phn ng. Thông thng, khi tng nhit đ
10
o
C thì tc đ phn ng tng 2 - 3 ln.
 phn ng có cht rn tham gia, nh phn ng gia st vi lu hunh, cacbon vi oxi, km vi dung
dch axit sunfuric thid tc đ phn ng t l thun vi đ ln ca b mt các cht tham gia phn ng. Do
vy, đ thc hin phn ng, các cht rn thng đc nghin nh đ tng din tích tip xúc gia các cht
phn ng.
LÝ THUYT V PHN NG HÓA HC
(TÀI LIU BÀI GING)
Giáo viên: V KHC NGC
ây là tài liu tóm lc các kin thc đi kèm vi bài ging “Lý thuyt v phn ng hóa hc” thuc Khóa hc
LTH KIT-1: Môn Hóa hc (Thy V Khc Ngc) ti website Hocmai.vn.  có th nm vng kin thc phn “Lý
thuyt v phn ng hóa hc”, Bn cn kt hp xem tài liu cùng vi bài ging này.

Khóa hc LTả KIT-1: Môn Hóa hc (Thy V Khc Ngc)
Lý thuyt v phn ng hóa hc

Hocmai.vn – Ngôi trng chung ca hc trò Vit
Tng đài t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 2 -

Tc đ ca phn ng cng tng lên khi có mt cht xúc tác. Có th thy rõ điu này qua phn ng oxi
hoá SO
2
thành SO
3
. Nu ch đun nóng hn hp gm SO
2
và O
2
thì phn ng xy ra rt chm. Nu có mt
cht xúc tác (crom oxit Cr
2
O
3
hoc mangan đioxit MnO
2
) thì phn ng xy ra nhanh. Nu làm thí nghim
nh mô ta trong hình v, ta s trông rõ anhiđrit sunfuric đi vào bình cu  dng mù (đó là do SO
3
gp hi
nc trong bình cu, to thành nhng git nh axit sunfuric). Dng c đc lp nh hình v.

Khi bt đu thí nghim, ta đt nóng mnh crom oxit, sau đó dùng qu bóp cao su đ đy không khí

vào, không khí s mang theo khí sunfur. Khi hn hp khí đi qua cht xúc tác đun nóng thì khí sunfur b
oxi ca không khí oxi hoá và anhiđrit sunfuric đc to thành.
II. CÂN BNG HÓA HC
Có nhng phn ng xy ra theo hai chiu ngc nhau, ví d phn ng phân hu và to thành nc,
phn ng phân hu và to thành thu ngân oxit, phn ng phân hu và to thành anhiđrit sunfuric v.v
Ta xét phn ng oxi hoá anhiđric sunfur đ to thành anhiđrit sunfuric :
2SO
2
+ O
2
2SO
3.

Nu ta cho anhiđrit sunfuric đi qua cht xúc tác đã đc s dng đ oxi hoá anhiđric sunfur, và cng
 đúng nhit đ oxi hoá anhiđric sunfur thì thy rng, mt phn anhiđrit sunfuric b phân hue thành
anhiđric sunfur và oxi, ngha là xy ra phn ng :
2SO
3

2SO
2
+ O
2.

Nh vy, phn ng to thành SO
3
và phn ng phân hu SO
3
xy ra  cùng điu kin. Hai phn ng
đó là thun nghch ca nhau.

Nhng phn ng hoá hc xy ra theo hai chiu ngc nhau  cùng điu kin gi là phn ng thun
nghch.
Phn ng thun nghch biu th bng phng trình vi nhng mi tên hai chiu ngc nhau :
2SO
2
+ O
2


2SO
3.

Lúc đu, khi mi trn SO
2
vi O
2
thì tc đ phn ng thun ln (phn ng to thành SO
3
), còn tc đ
ca phn ng nghch bng không. Theo mc đ xy ra phn ng, các cht đu b tiêu th, nng đ ca
chúng gim xung nên tc đ ca phn ng thun gim. ng thi vi s gim nng đ ca các cht tham
gia phn ng là s xut hin và tng nng đ ca sn phm phn ng. Do vy, phn ng nghch (phn ng
phân hu SO
3
) bt đu xy ra và tc đ ca nó tng dn. n mt lúc các cht tham gia và to thành sau
phn ng đt đn mt t l xác đnh, có bao nhiêu phân t SO
3
đc to ra thì có by nhiêu phân t SO
3
b

phân hu thành SO
2
và O
2
trong cùng mt đn v thi gian. Lúc đó tc đ ca phn ng thun bng tc đ
ca phn ng nghch. Ta nói, phn ng đt đn trng thái cân bng.
Cân bng hoá hc là trng thái ca hn hp các cht phn ng khi tc đ ca phn ng thun bng
tc đ ca phn ng nghch :
v
t
= v
n

(v
t
: tc đ phn ng thun, v
n
: tc đ ca phn ng nghch).
Cân bng hoá hc là cân bng đng, ngha là khi h đt ti trng thái cân bng, các phn ng thun
nghch vn tip tc xy ra, nhng vì tc đ ca chúng bng nhau, do đó không nhn thy s bin đi trong
h. Cân bng hoá hc ca mt phn ng s b thay đi nu ta thay đi các điu kin tin hành phn ng
nh nhit đ, áp sut và nng đ các cht tham gia phn ng.
Phn ng oxi hoá SO
2
thành SO
3
đã đt đn trng thái cân bng  nhit đ xác đnh, nu cho thêm oxi
thì tc đ ca phn ng thun s tng, làm tng nng đ ca SO
3
làm gim nng đ ca SO

2
và O
2
. Nhng
s tng nng đ SO
3
cng kéo theo s tng nng đ ca phn ng thun và nghch. Sau mt thi gian nào
đó, tc đ ca các phn ng thun và nghch li bng nhau, cân bng mi đc các lp, nhng nng đ ca
SO
3
bây gi ln hn so vi trc khi thêm oxi, còn nng đ ca SO
2
thì nh hn.
Khóa hc LTả KIT-1: Môn Hóa hc (Thy V Khc Ngc)
Lý thuyt v phn ng hóa hc

Hocmai.vn – Ngôi trng chung ca hc trò Vit
Tng đài t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 3 -

Quá trình bin đi nng đ các cht trong hn hp phn ng t trng thái cân bng này đn trng
thái cân bng khác do s thay đi điu kin ca môi trng gi là s chuyn dch cân bng hoá hc.
Thc nghim cho thy rng, nu phn ng xy ra làm gim th tích ca hn hp các cht phn ng
(làm gim s phân t khí) thì s tng áp sut s làm cho cân bng chuyn dch v phía gim s phân t khí,
ngha là sang phía gim áp sut; khi gim áp sut thì cân bng s chuyn dch sang phía tng s phân t
khí, ngha là sang phía tng áp sut.
Trong trng hp phn ng xy ra không có s bin đi s phân t khí thì áp sut không nh hng
đn s chuyn dch cân bng.
Nhit đ nh hng đn s chun dch cân bng hoá hc theo quy lut : khi đun nóng, cân bng ca
phn ng to nhit s chuyn dch v phía to thành nhng cht ban đu, còn cân bng ca phn ng thu

nhit s chuyn dch v phía to thành sn phm phn ng.
Các cht xúc tác nh hng nh nhau đn tc đ ca phn ng thun và tc đ ca phn ng nghch,
do vy cht xúc tác không làm chuyn dch cân bng hoá hc.


Giáo viên: V Khc Ngc
Ngun:
Hocmai.vn