Vấn đề đào tạo nghề cho lao động tại các khu chế xuất - khu công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH




CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT




NGUYN VN THO







VN  ÀO TO NGH CHO LAO
NG TI CÁC KHU CH XUT –
KHU CÔNG NGHIP THÀNH PH
H CHÍ MINH

LUN VN THC S KINH T










THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH




CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT




NGUYN VN THO

VN  ÀO TO NGH CHO LAO
NG TI CÁC KHU CH XUT –
KHU CÔNG NGHIP THÀNH PH
H CHÍ MINH


Chuyên ngành Chính sách công
Mã s: 63.31.14



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
GS. DWIGHT H. PERKINS



THÀNH PH H CHÍ MINH – NM 2011
MC LC



PHN M U 1

Chng I: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU

1.1. C s lý thuyt 4
1.1.1. Lý thuyt v th trng lao đng 4
1.1.2. Mô hình la chn ca ngi lao đng 5
1.1.3. La chn ca doanh nghip đi vi vic đào to lao đng 8
1.1.4. H thng đào to 10

1.2. Mô hình nghiên cu 12

Chng II: TRIN KHAI KHUNG PHÂN TÍCH

2.1. Tng quan v các KCX-KCN và tình hình lao đng ti các KCX-KCN
Tp.HCM 16
2.1.1. Tng quan v các KCX-KCN TP.HCM 16
2.1.2. Tng quan v tình hình lao đng ti các KCX – KCN TP.HCM 18

2.2. C cu và trình đ công ngh các ngành công nghip ti các KCX-KCN
TP.HCM 20
2.2.1. C cu các ngành công nghip ca TP.HCM 20
2.2.2. C cu và trình đ công ngh các ngành công nghip ti các KCX-KCN
TP.HCM 23

2.3. H thng dy ngh ca TP.HCM 26
2.3.1. Tng quan v h thng dy ngh 26
2.3.2. H thng đào to ngh TP.HCM 28

2.4. Phân tích la chn ca ngi lao đng 32
2.4.1. Phân tích la chn ca lao đng nhp c 32
2.4.2. La chn ca lao đng xut thân ti TP.HCM 36

Chng III: THO LUN KT QU VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH

3.1. Tho lun kt qu 38
3.2. Hàm ý chính sách 40

KT LUN 44
DANH MC CÁC T VIT TT




Hepza Ho Chi Minh City Export Processing and Industrial Zones
Authority - Ban Qun lý các khu ch xut – khu công nghip thành
ph H Chí Minh
KCX khu ch xut
KCN khu công nghip
TP.HCM thành ph H Chí Minh
TCN trình đ công ngh
FDI foreign direct investment - đu t trc tip nc ngoài
PSDC Penang Skill Development Center – Trung tâm Phát trin K nng
Penang
CTIM College of Technology and Industrial Management - Trng Cao
đng Công ngh và Qun tr doanh nghip
đvt đn v tính
DANH MC CÁC HÌNH V,  TH, HP

Trang
Hình 1.1: La chn s dng yu t sn xut ca doanh nghip 4
Hình 1.2: Mô hình ra quyt đnh ca ngi đi hc 6
Hình 1.3: Cân bng trên th trng lao đng 9

Hình 1.4: Mi quan h gia doanh nghip – h thng dy ngh - ngi lao đng14
Hình 2.1: Lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM tính đn tháng 10/2009 chia theo
trình đ 19
Hình 2.2: C cu giá tr sn xut các ngành công nghip TP.HCM giai đon 1990
– 2008 21
Hình 2.3: C cu lao đng các ngành công nghip TP.HCM nm 2000 – 2004 . 23
Hình 2.4: So sánh trình đ công ngh ca doanh nghip trong nc và nc ngoài
24
Hình 2.5: ánh giá ca doanh nghip v đi ng lao đng k thut 25
Hình 2.6: H thng giáo dc và đào to ca Vit Nam 27
Hình 2.7: Ch tiêu tuyn sinh các ngành công nghip 30

Bng 2.1: Tình hình bin đng lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM 19
Bng 2.2: Kt qu đánh giá TCN và các thành phn công ngh ca doanh nghip
23
Bng 2.3: H thng đào to ngh  Vit Nam 26
Bng 2.4: Quê quán ca lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM 33
Bng 2.5: Ni ra đi ca lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM 33
Bng 2.6: Thu nhp bình quân theo nhóm hc vn ca công nhân ti các KCX-
KCN TP.HCM 34
Bng 2.7: Các yu t nh hng đn lý do xut c ca ngi dân ti hai tnh Long
An và Qung Ngãi giai đon 1986-2000 35
Hp 2.1: ánh giá ca doanh nghip v lao đng đc đào to ti các c s đào
to ngh 32
Hp 2.2: Hc chính quy, làm… phi bng cp 36
Hp 3.1: Nghiên cu tình hung “PSDC và kh nng áp dng ti TP.HCM” 42
1/44

PHN M U

TP.HCM là mt trong nhng trung tâm công nghip ln nht ca Vit Nam. T
nhng nm đu thp niên 1990, thành ph đã quy hoch các KCX-KCN vi mc tiêu
tp trung phát trin công nghip. n nay mô hình này đã đt đc nhng thành công
nht đnh trong vic thu hút vn đu t trong và ngoài nc, phát trin các loi hình
công nghip. Tuy vy, nhng thành qu đt đc có l còn rt hn ch so vi mong
mun ca chính quyn đa phng và tim nng ca thành ph. Mt trong nhng
nguyên nhân quan trng là lc lng lao đng đã không có s phát trin v cht đ đáp
ng nhu cu ca các ngành công nghip trong thi gian gn 20 nm qua. iu này th
hin bi t l lao đng qua đào to chính thc ti các KCX-KCN ca thành ph hin
nay rt thp. Theo Hepza, t l lao đng có trình đ t trung cp chuyên nghip tr lên
ti các KCX-KCN ch đt 22,1% vào cui nm 2009. Ngha là có ti gn 80% lao đng
cha qua đào to chính thc. ây chính là rào cn khó vt qua đi vi mc tiêu thu
hút các ngành công ngh cao, nâng cao giá tr gia tng cho sn phm công nghip ca
thành ph.  ci b nút tht này, đu tiên cn phi làm rõ nguyên nhân nào dn đn
tình trng này.
Trên c s đó, mc tiêu nghiên cu ca đ tài là tìm hiu nguyên nhân t l
công nhân đc đào to là rt thp ti các KCX-KCN TP.HCM. Vn đ đào to ca
công nhân gn lin vi h thng đào to ngh, c cu công nghip và mô hình phát
trin công nghip ca thành ph, do đó đ tài s m ra nhng vn đ rng hn, liên
quan đn s phát trin các ngành công nghip và h thng đào to ngh ca TP.HCM.
Kt qu nghiên cu ca đ tài cho thy nguyên nhân lao đng ti các KCX-
KCN không đc đào to là do s tng tác gia các ch th trên th trng lao đng
là doanh nghip, h thng đào to và ngi lao đng. T li th ban đu v lc lng
lao đng, TP.HCM đã phát trin các ngành công nghip thâm dng lao đng. Do không
có s h tr ca mt h thng dy ngh hiu qu, quá trình chuyn dch c cu sang
2/44

nhng ngành có trình đ công ngh cao hn không đc thúc đy. Ngc li, các
ngành công nghip thâm dng lao đng chim u th không to ra nhu cu đào to đ
thúc đy s phát trin ca h thng dy ngh. Nhu cu lao đng t doanh nghip và

nng lc đào to ca h thng dy ngh nh hng đn quyt đnh không hc ngh ca
ngi lao đng. Kt qu nghiên cu cng cho thy chin lc phát trin công nghip
da trên lao đng giá r, k nng thp đã không còn phù hp đi vi TP.HCM trong
điu kin hin nay. ây là thách thc và cng chính là c hi đ thành ph bt phá
trong vic phát trin h thng đào to ngh và chuyn đi c cu sn xut công nghip.
Phm vi nghiên cu: đ tài ch tp trung vào nghiên cu lao đng trong các
ngành công nghip ch bin ti các KCX-KCN trên đa bàn TP.HCM. i tng lao
đng đc nghiên cu là lao đng trc tip (công nhân), làm vic ti các nhà máy. Lao
đng đc đào to đc xem xét đi vi đào to ngh bao gm cao đng ngh và trung
cp ngh. ào to ngh s cp và các loi hình đào to cao đng, đi hc khác không
thuc phm vi xem xét ca đ tài.
Phng pháp nghiên cu: đ tài s dng cách tip cn nghiên cu đnh tính, đi
t nghiên cu lý thuyt, xây dng mô hình nghiên cu và khung phân tích. Trên c s
khung phân tích này, đ tài đi vào phân tích thc trng và tìm nhng bng chng minh
ha cho mô hình nghiên cu. Ngun thông tin đc s dng bao gm các nghiên cu
khác, thông tin t các cuc kho sát, s liu thng kê chính thc và nhng thông tin
khác.  tài ch yu đi tìm hiu nguyên nhân ca vn đ và đa ra mt s hàm ý chính
sách.  đa ra nhng gii pháp c th cn phi có nhng nghiên cu chuyên sâu hn.
Mt cách tng quát, vn đ đào to ca lao đng liên quan đn ba ch th là
doanh nghip, ngi lao đng và c s đào to. Các doanh nghip s la chn công
ngh sn xut thâm dng lao đng nu ngun cung lao đng di dào và lao đng tr
nên r tng đi so vi vn. Ngi lao đng s la chn có đi hc hay không tùy thuc
vào phng án nào s mang li li ích nhiu hn. Quyt đnh ca c doanh nghip và
ngi lao đng đu ph thuc vào cht lng đào to ngh ca các c s đào to. Nu
3/44

cht lng đào to ngh không đáp ng đc nhu cu ca doanh nghip thì các doanh
nghip s u tiên s dng lao đng cha qua đào to và t đào to lao đng. iu này
li làm ngi lao đng cha qua đào to ngh d kim vic hn và gim nhu cu hc
ngh. Vì vy, trc ht đ tài s kho sát các lý thuyt và nghiên cu liên quan đn th

trng lao đng, dy ngh; la chn đi hc ca ngi lao đng, la chn ca doanh
nghip đi vi vic đào to lao đng. Trên c s đó, đ tài s xây dng mô hình lý
thuyt cho thy s tng tác gia các ch th doanh nghip, ngi lao đng, c s đào
to ngh đ gii thích nguyên nhân ti đa s lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM li
cha qua đào to chính thc. Phn tip theo ca đ tài s đi vào nghiên cu c th tng
ch th và mi quan h gia các ch th đ kim chng mô hình lý thuyt. T đó đa
ra kt lun và hàm ý chính sách.
4/44

Chng I: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU

1.1. C s lý thuyt
1.1.1. Lý thuyt v th trng lao đng
* Lý thuyt sn xut:
Lý thuyt sn xut (Pindyck và Rubinfied, 1995) trong kinh t hc vi mô cho
thy: các doanh nghip s chn la các yu t sn xut da trên hiu qu (th hin bi
sn phm biên) và chi phí tng đi ca các yu t này. Do đó, nu lao đng r mt
cách tng đi, các doanh nghip s u tiên s dng lao đng hn là vn trong sn
xut trong điu kin các yu t khác không đi.
Hình 1.1: La chn s dng yu t sn xut ca doanh nghip









Ngun: tham kho t Pindyck và Rubinfied (1995)

Theo Hình 1.1, đ sn xut mt mc sn lng (th hin bi đng đng lng
Q), doanh nghip s cn c vào đng đng phí và đim sn xut ti u (cho chi phí
thp nht) s là đim tip xúc gia đng đng phí và đng đng lng. Nu chi phí
ca lao đng r tng đi so vi chi phí ca vn (đ dc ca đng đng lng gim),
doanh nghip s chn phng án sn xut s dng nhiu lao đng hn.

II
I
K
A
K
1

B
K
2

Q
L
1
L
2
L
5/44

* Mô hình Lewis:
Theo mô hình Lewis (Perkins và đ.t.g, 2006), lao đng d tha  khu vc nông
thôn làm nng sut biên ca lao đng  khu vc này gn nh bng 0. Do đó, chuyn
dch lao đng t nông nghip sang công nghip s không làm st gim sn lng nông
nghip, không làm tng giá nông sn và không to áp lc tng lng trong khu vc

công nghip. Do đó, khu vc công nghip ch cn duy trì mc lng va đ cao hn
thu nhp trong nông nghip đ thu hút lao đng t khu vc này. iu này s to li
nhun cho khu vc công nghip và vic tái đu t li nhun s làm gia tng nhu cu lao
đng.
Kt hp vi lý thuyt sn xut, có th suy ra là trong giai đon đu công nghip
hóa ca mt quc gia, doanh nghip s u tiên cho s dng lao đng giá r thu hút t
khu vc nông nghip. D nhiên là lc lng lao đng này ch là lao đng ph thông,
cha đc đào to ngh, ch thc hin đc nhng công vic đn gin sau khi đc
hun luyn. Chính vì vy, nhng ngành công nghip thâm dng lao đng s phát trin
trong giai đon này. Quá trình này s din ra đn khi lao đng d tha gim dn, làm
gim ngun cung lao đng cho công nghip khin chi phí lao đng gia tng. Các doanh
nghip buc phi chuyn hng sang các lnh vc công nghip thâm dng vn nhiu
hn, s dng lao đng ít hn mt cách tng đi. Vic đào to nâng cao tay ngh, k
nng cho lao đng đ thích nghi vi công ngh hin đi hn là c s đ thúc đy quá
trình chuyn đi này.
Quá trình công nghip hóa ca các nc ông Á là mt minh ha cho lp lun
trên. Có th tham kho kinh nghim ca ài Loan đc mô t trong ng Kim Sn
(2001). Quá trình dch chuyn lao đng t khu vc nông nghip sang các khu vc khác
ca Vit Nam có th tham kho trong Phm Quang Diu (2005).
1.1.2. Mô hình la chn ca ngi lao đng
King (2006) đa ra mô hình cho quyt đnh đi hc, trong đó mt ngi s quyt
đnh đi hc hay không tùy thuc vào chi phí và li ích ca vic hc.
6/44

Hình 1.2: Mô hình ra quyt đnh ca ngi đi hc

 tui
II
I
3

2
1
Thu nhp,
chi tiêu










Tt nghip
trung hc
Tt nghip
hc ngh
Ngh hu

Ngun: điu chnh t King (2006)
i vi mt ngi đã hc xong trung hc, ngi này s đng trc hai la
chn: (1) bt đu đi làm và nhn mt mc thu nhp tng đi thp cho công vic đn
gin; (2) tip tc đi hc lên cao hn: hc trung cp, cao đng hoc đi hc.  đây s
xem xét các yu t nh hng đn quyt đnh đi hc ngh (trung cp ngh hoc cao
đng ngh) ca nhng ngi không có điu kin hc đi hc.  hc ngh, ngi này
s phi mt thi gian và chi phí cho vic hc. Theo Hình 1.2, đng I th hin dòng thu
nhp nu đi hc ngh, đng II th hin dòng thu nhp khi chn đi làm sau khi tt
nghip trung hc. ng I tng dn th hin thu nhp tng lên theo thi gian làm vic.
ng II có đ dc cao hn, th hin thu nhp ca ngi có hc ngh s tng nhanh

hn. Mô hình gi đnh thu nhp ca ngi mi tt nghip hc ngh s mt mt thi
gian đ theo kp ngi tt nghip trung hc đã đi làm trc đó.
Vùng 1 s là chi phí cho vic đi hc (hc phí, chi phí sinh hot,…). Vùng 2 là
chi phí c hi ca vic đi hc ngh (thu nhp mt đi do không th đi làm vi bng
7/44

trung hc). Vùng 3 th hin chênh lch thu nhp ca ngi có hc ngh so vi ngi
tt nghip trung hc.
Trên nguyên tc, ngi lao đng s quyt đnh đi hc nu thu đc li ích ròng
t vic đi hc, ngha là giá tr hin ti ca vùng 3 phi ln hn vùng 1 và 2. Tuy vy,
trên thc t, ngi lao đng phi xem xét thêm nhng yu t khác:
- Kh nng xin đc vic làm vi bng trung hc và bng ngh, c th là thi
gian và chi phí đ xin đc vic làm (mô hình ca King gi đnh là không mt
thi gian và chi phí đ xin vic làm). Ngoài ra là mc đ phù hp ca công vic
vi chuyên môn đã hc.
- ánh giá ca mi ngi v giá tr ca tin t theo thi gian (lãi sut chit khu).
Nu lãi sut chit khu là ln ngha là mt ngi s quan tâm đn nhng khon
thu nhp trc mt hn là thu nhp cao hn nhng phát sinh trong tng lai nên
s có xu hng đi làm hn là đi hc ngh.
- Chi phí cho vic hc và thi gian hc càng cao thì xu hng hc ngh càng
thp.
- Nhng yu t khác nh nng lc bm sinh, đ tui xem xét, đc thù ca th
trng lao đng (nu cung lao đng hc ngh là ln so vi cu s làm cho thu
nhp ca ngi tt nghip hc ngh tng đi thp, ngc li nu cung ca lao
đng ph thông thp so vi cu lao đng ph thông làm cho thu nhp ca lao
đng ph thông cao tng đi)…
Mô hình ca King giúp ta xác đnh đc các yu t nh hng đn quyt đnh đi
hc trên c s phân tích li ích – chi phí ca vic đi hc. Tuy nhiên, quyt đnh đi hc
đ làm ngh hay đi hc đ làm “thy” còn ph thuc vào yu t vn hóa, truyn thng
ca ngi lao đng. Xét trên góc đ này, Vin nghiên cu giáo dc thuc trng H

S phm TP.HCM (2008) đã thc hin nghiên cu “Tìm hiu nhn thc và thái đ ca
hc sinh/sinh viên v đnh hng tng lai”. Theo nghiên cu này, kt qu kho sát
cho thy t l hc sinh, sinh viên mun hc ngh là rt thp, đa phn sinh viên hc cao
8/44

đng hoc trung cp không mun đi làm sau khi hc xong mà mun hc liên thông lên
cao hn. Nghiên cu này cho rng điu đó phn nào phn ánh đc nhn thc sai lm
là: (1) nhà tuyn dng s coi trng nhng ngi bc vào th trng vic làm vi vn
bng, bng cp chuyên môn bc cao hn; và (2) ngi ta có th hc đc t nhà trng
phn ln kin thc cn thit cho cuc đi ca mi con ngi. Hn na, thc t này cho
thy mt thc trng: đãi ng ca xã hi hin nay đi vi nhng ngi lao đng gin
đn, ngi công nhân, ngi th còn quá thp, cha tng xng vi sc lao đng, s
hao phí và kh nng phc hi, khin cho th trng lao đng có kh nng b mt cân
đi nghiêm trng.
Nguyn Vn Huyên và H Hu Nht (2007) cng có cùng kt lun khi nghiên
cu v đnh hng giá tr ngh nghip xã hi ca hc sinh – sinh viên trên đa bàn
thành ph H Chí Minh. Nghiên cu này cho rng nguyên nhân ca hin tng “thiu
th, tha thy”: đa s hc sinh không mun tr thành “ngi lao đng bình thng”,
đa s mun đi hc đi hc sau khi hc xong trung hc ph thông là do vic giáo dc và
đnh hng giá tr ngh nghip nhà trng và xã hi đã b ng cng nh cha có mt
chun mc đc đnh hng đúng đn. iu này to sc ép cho h thng đi hc và
làm cho th trng lao đng mt cân đi.
1.1.3. La chn ca doanh nghip đi vi vic đào to lao đng
Theo lý thuyt v vic s dng lao đng ca doanh nghip (Pindyck và
Rubinfeld, 1995) đi vi th trng cnh tranh hoàn toàn, đng cu lao đng đc
xác đnh bi doanh thu sn phm biên (MRP) ca lao đng. Doanh thu sn phm biên
MRP = P.MP (vi P: giá sn phm, MP: sn phm biên ca lao đng), đ cho đn gin,
ta xem nh MRP chính là MP đc tính bng tin.  ti đa hóa li nhun, doanh
nghip s tuyn lao đng cho đn khi sn phm biên ca lao đng đúng bng mc
lng phi tr cho lao đng. Vì vy, đng cu lao đng ca doanh nghip: MP = W

(vi W: tin lng).

9/44

Hình 1.3: Cân bng trên th trng lao đng









I
II
MP
2
S
L

L
1
L
2
L
MP
1
W
W

2
W
1

Ngun: tham kho t Pindyck và Rubinfied (1995)
Nh vy cân bng trên th trng lao đng khi cung và cu lao đng gp nhau.
Vic đào to (ti nhà trng hay ti doanh nghip) s làm tng nng sut ca lao đng,
sn phm biên tng s làm tng nhu cu lao đng ca doanh nghip và tng lng cho
ngi lao đng. Li nhun ca doanh nghip t vic thuê lao đng th hin bi tng
chênh lch gia sn phm biên ca lao đng và mc lng mà doanh nghip tr (din
tích tam giác nm di đng cu và nm trên mc lng). Theo Hình 1.3, li nhun
ca doanh nghip s tng khi nng sut ca lao đng tng (vùng II so vi vùng I trên
đ th). ó là lý do doanh nghip s u tiên cho hình thc đào to nào hiu qu hn,
mang li nng sut lao đng cao hn.
Theo mô hình ca Becker (1962) v đào to ti doanh nghip (on-the-job
training), doanh nghip s không chp nhn phí tn cho vic đào to k nng c bn
1

ca lao đng. Trong th trng cnh tranh hoàn toàn, doanh nghip s tuyn dng lao
đng sao cho
MP = W (1.1)


1
ào to k nng c bn ca lao đng (general) s hu ích cho tt c các doanh nghip s dng lao đng. Ngoài
ra còn có đào to k nng chuyên bit (specific): ch hu ích cho doanh nghip đào to nhng không thuc phm
vi xem xét ca đ tài.
10/44

Xét trong dài hn, trong mi giai đon điu kin (1.1) đ tha nên ta có:

MP
t
= W
t
(1.2)
vi t: giai đon bt k.
Khi doanh nghip đào to cho lao đng, vic đào to s làm gim thu nhp hin
ti và làm tng chi phí hin ti. Bù li, doanh nghip s nhn đc thu nhp cao hn
hoc chi phí thp hn trong tng lai. Gi E
t
và R
t
đi din cho chi phí và li ích trong
mi giai đon, điu kin cân bng lúc này tr thành
11
11
00
(1 ) (1 )
nn
tt
tt
tt
RE
ii
−−
+
+
==
=
++

∑∑
(1.3)
Gi s doanh nghip ch mt thi gian đào to trong giai đon đu khi tuyn lao
đng, điu kin (1.3) tr thành
11
00
11
(1 ) (1 )
nn
tt
tt
tt
MP W
MP W k
ii
−−
==
+=++
+
+
∑∑
(1.4)
vi k th hin chi phí ca đào to.
i vi đào to k nng c bn ca lao đng, lao đng qua đào to s làm tng
sn phm biên tng lai đi vi doanh nghip cung cp đào to cng nh nhng doanh
nghip khác s dng lao đng này. Vì vy, tin lng ca lao đng cng s tng lên
đúng bng mc tng ca sn phm biên. Vì lý do này, doanh nghip s ch cung cp
đào to nu h không phi tr chi phí, tt c chi phí đào to phi do ngi đc đào to
chi tr và thng đc th hin di dng tin lng thp hn trong thi gian đào to.
Do mc lng luôn phn ánh sn phm biên ca lao đng nên ta có

11
11
(1 ) (1 )
nn
tt
tt
tt
MP W
ii
−−
==
=
++
∑∑
hay
00
M
PWk
=
+ (1.5)
hoc có th vit li
00
WMPk
=
− (1.6)
11/44

Phng trình (1.6) cho thy tin lng trong thi k đào to s bng sn phm
biên ca lao đng tr đi chi phí đào to. Tuy nhiên, mc lng này phi cao hn mc
lng ti thiu (W

min
) hoc chí ít là phi ln hn 0 (King, 2006). Cui cùng, ta s có:
0min
M
PkW
−
≥ hay
0m
kMPW
in
≤
− (1.7)
Vy nu chi phí đào to là quá cao, doanh nghip s không la chn đào to ti
doanh nghip. Vic đào to s phi đc thc hin ti các c s đào to. Quyt đnh
ca doanh nghip còn ph thuc vào sn phm biên ca lao đng. Nu sn phm biên
ca lao đng mi tuyn dng là cao, doanh nghip s có kh nng đào to ti ch cao
hn.
Tóm li, la chn ca doanh nghip đi vi đào to ch yu tùy thuc vào các
yu t: (1) cht lng đào to ca các c s đào to, nu cht lng đào to không đáp
ng đc nhu cu ca doanh nghip hoc doanh nghip có kh nng đào to tt hn,
doanh nghip s u tiên cho đào to ti ch; (2) chi phí đào to: nu chi phí đào to ti
doanh nghip là quá cao, vic đào to s đc thc hin ti các c s đào to (có th có
chi phí thp hn do li th theo quy mô).
1.1.4. H thng đào to
Vernières (1998) cho rng h thng đào to ch là mt trong tng th các đng
lc ca h thng sn xut. Hiu qu ca nó gn bó mt thit vi tng th. H thng đào
to cn đc xác đnh nh mt tng th gm 3 thành phn có quan h ph thuc ln
nhau nhng rt rõ ràng:
- Các trng, công hay t, làm c công tác đào to ngh và c giáo dc ph
thông, yu t hòa nhp xã hi.

- Các c quan đào to trc tip gn vi các c quan chuyên môn (phòng Thng
mi và công nghip, nghip đoàn theo ngành…).
- Các hot đng đào to bên trong các xí nghip vi các yu t khác nhau ca h
thng đào to cng ít nhiu chuyên v mt s loi hình đào to nào đó.
12/44

Khi phân tích h thng đào to cn phi phân tích mi yu t ca h thng đào
to và các mi quan h tng h ca chúng trong quá trình phát trin kinh t quc dân.
H thng đào to cn tin trin theo các bin đi ca các c cu sn xut ca đt nc.
Mi quan h l thuc gia c cu sn xut và c cu đào to ni lên rõ nét trong quá
trình nghiên cu thanh niên bc vào con đng ngh nghip, điu này không tách
khi thc t ca công tác tuyn dng ti các xí nghip.
i vi h thng đào to ngh ca Vit Nam, Nguyn Bá Ngc (2008) cho rng
trc đây, vic làm và đào to đc gn kt cht ch vi nhau, s thng tin ngh
nghip ca công nhân ch yu da trên cnh tranh đ đc tham gia các khóa đào to
do nhng c s đào to ca nhà nc t chc. Ngày nay, vic làm và đào to b tách
ri do 3 nguyên nhân chính:
- Ci cách qun lý lao đng, chuyn t đào to ti ch sang đào to ban đu bên
ngoài quá trình làm vic.
- S phát trin ca nhng ngành công nghip s dng nhiu lao đng (dt may, da
giày, ch bin lng thc, thc phm…) yêu cu lao đng có trình đ vn hóa
nhng không cn thit đào to c bn lâu dài.
- Trên th trng xut hin nhng doanh nghip mi, thng là ngoài khu vc
nhà nc, ít có quan h thân thit vi nhng c s đào to ngoài công lp và h
cng thng nghi ng v cht lng đào to ca nhng c s này.
1.2. Mô hình nghiên cu
Trên c s các lý thuyt, vn đ t l lao đng đc đào to thp có th đc
nhìn nhn t nhng góc đ sau:
• Quan h gia doanh nghip và ngi lao đng: xut phát t điu kin di dào
lao đng giá r không có tay ngh, các doanh nghip có xu hng s dng công ngh

thâm dng lao đng dn đn nhu cu lao đng gin đn cao. Cùng vi tin trình phát
trin kinh t, các ngành ngh thâm dng lao đng phát trin to ra nhu cu ngày càng
13/44

cao đi vi lao đng gin đn. iu này làm tng c hi tìm vic ca lao đng gin
đn và thu hút lc lng lao đng này t các tnh khác đn thành ph.
• Quan h gia doanh nghip và c s đào to: doanh nghip s dng công ngh
thâm dng lao đng, gin đn nên nhu cu đào to thp. Trong khi đó cht lng đào
to ca các c s đào to li không đáp ng đc nhu cu ca lao đng làm cho các
doanh nghip có xu hng t đào to. iu này cng tác đng đn vn đ la chn
công ngh ca doanh nghip: kh nng t đào to ca doanh nghip có gii hn nên ch
thích hp đi vi nhng công ngh đn gin. Doanh nghip tp trung vào t đào to s
làm gim nhu cu đào to, không thúc đy s liên kt gia doanh nghip và c s đào
to. iu này li không to điu kin và sc ép đ các c s đào to nâng cao cht
lng đào to. Tóm li là có s tách ri gia đào to lao đng và s dng lao đng.
• Quan h gia ngi lao đng và c s đào to: ngi lao đng đng trc bài
toán v li ích – chi phí: hc ngh nhng cha bit s có công vic phù hp hay không,
thu nhp t công vic có bù đp đc cho chi phí và thi gian hc ngh hay không,
mt bên là có th d dàng tìm kim công vic gin đn, có thu nhp sm và không mt
thi gian đi hc. Nhà trng li không th phát tín hiu v hiu qu ca đào to nên
ngi lao đng có xu hng la chn công vic gin đn. Ngoài ra, tâm lý không
mun làm th mà ch mun làm thy làm cho hc sinh sau khi hc xong ph thông có
xu hng hc lên đ ly bng đi hc và làm vic  các khu vc “cao cp” hn là đi
hc ngh đ làm vic trong lnh vc công nghip. Các yu t này làm gim nhu cu
đào to ngh nghip, hn ch s phát trin ca h thng dy ngh.

14/44

Hình 1.4: Mi quan h gia doanh nghip – h thng dy ngh - ngi lao đng


S dng công ngh gin
đn, thâm dng lao đng
Công vic gin
đn, tâm lý không
thích làm ngh
Nhu cu đào
to thp
Nhu cu lao đng
gin đn tng
Tng c hi tìm vic,
thu hút lao đng t các
tnh khác
Lao đng d tha,
tay ngh thp,
mc lng thp
Không gia tng nhu
cu đào to, thúc
đy liên kt đào to
Không đáp ng nhu
cu doanh nghip
T đào to, kh nng
đào to có hn, ch
phù hp vi công
ngh gin đn

Doanh nghip
H thng dy
ngh

Ngi lao đng
Không to tín
hiu v hiu qu
ca đào to
4
5
1
2
3
6
7
8










Ngun: tác gi
Quan h gia các nhân t này đc khái quát thành mô hình lý thuyt (xem
Hình 1.4). Trong mô hình này, các mi quan h gia các ch th doanh nghip, ngi
lao đng và h thng dy ngh đc th hin bi nhng mi tên và đánh s th t. T

mô hình này, khung phân tích đc s dng s nh sau:
-  kim đnh mi quan h gia doanh nghip và ngi lao đng, đ tài s tp
trung vào nhng phân tích: xem xét tng quan v các KCN – KCN và tình hình lao
đng ti các KCX-KCN TP.HCM, tp trung vào bi cnh thành lp các KCN-KCN ti
TP.HCM đ làm rõ nhng điu kin ban đu v lao đng và trình đ công ngh ca
thành ph đã thúc đy phát trin các ngành thâm dng lao đng – quan h (1); đi vi
tình hình lao đng, tp trung xem xét trình đ lao đng và xu hng bin đng ca lao
đng ti các KCX-KCN. Nhu cu lao đng ph thông hin nay ti các KCN-KCN vn
rt cao minh ha cho mi quan h (2); xu hng bin đng ca lao đng là bng chng
cho mi quan h (3), các ngành thâm dng lao đng phát trin làm tng nhu cu lao
15/44

đng ph thông. Mi quan h (2) đc làm rõ hn khi phân tích c cu và trình đ
công ngh ca các ngành công nghip TP.HCM và các KCX-KCN TP.HCM.
- Phân tích trình đ công ngh các doanh nghip ti các KCX-KCN cho thy vi
trình đ công ngh hn ch, nhu cu đào to lao đng ca doanh nghip ti các c s
đào to rt thp mà ch yu là t đào to lao đng – quan h (4) và (5). Cng t phân
tích này, trình đ lao đng hn ch là yu t cn tr s đu t chuyn đi, nâng cp
công ngh, đây là bng chng cng c quan h (1).
-  kim đnh mi quan h gia doanh nghip và h thng dy ngh, h thng
dy ngh Vit Nam đc xem xét tng quan cho thy kh nng đáp ng nhu cu đào
to ca các doanh nghip khá hn ch. C th hn, khi phân tích h thng đào to ngh
ca TP.HCM, các c s đào to không đ kh nng đu t bài bn cho vic đào to các
ngành ngh k thut. Phân tích c cu đào to cho thy không có s phù hp gia c
cu đào to và nhu cu lao đng ca các doanh nghip, điu này khng đnh mi quan
h (5) và (6). Ngoài ra, có nhiu bng chng cho thy cht lng đào to ngh không
đáp ng nhu cu ca doanh nghip ti các KCX-KCN TP.HCM.
- Phân tích la chn ca ngi lao đng đi vi vic hc ngh cho thy ngun
cung lao đng ph thông ch yu là lao đng nhp c t các tnh khác. i tng lao
đng này thng cha đc đào to ti quê nhà, khi đn thành ph s u tiên tìm vic

làm ph thông thay vì đi hc ngh - quan h (7) và (8). H thng dy ngh không phát
ra tín hiu v hiu qu ca vic hc ngh, trong khi đó vic tìm kim vic làm không
cn tay ngh li tng đi d dàng. i vi lao đng ti thành ph, tâm lý không mun
làm ngh cn tr la chn hc ngh ca hc sinh. Các yu t này làm gim nhu cu
hc ngh.
- Sau khi phân tích nhng bng chng h tr cho mô hình lý thuyt, đ tài đi
vào tho lun kt qu nghiên cu, t đó đa ra gi ý chính sách.
16/44

Chng II: TRIN KHAI KHUNG PHÂN TÍCH

2.1. Tng quan v các KCX-KCN và tình hình lao đng ti các KCX-KCN
Tp.HCM
2.1.1. Tng quan v các KCX-KCN TP.HCM
a) Quá trình hình thành và phát trin
Theo Nguyn Vn Kích và Nguyn Thái An (2005), khu ch xut đu tiên ca
TP.HCM là KCX Tân Thun, đc thành lp vào nm 1991. Tip theo sau Tân Thun
là KCX Linh Trung thành lp vào nm 1992. Các KCN đu tiên đc thành lp vào
nm 1996 là Bình Chiu, Tân To, Hip Phc. Theo quy hoch phát trin đn nm
2020, Tp.HCM s có 22 KCX, KCN vi tng din tích khong 5.809 ha. Hin nay,
Hepza đang qun lý 3 KCX và 12 KCN vi tng din tích là 3.620 ha. Hu ht các khu
này đu có t l đt cho thuê t đt 60% - 100% trên tng din tích đt cho thuê. Hin
ti có 7 KCN đang d kin thành lp mi và 2 KCN d kin m rng (xem Ph lc 1).
Theo Hepza, tính đn 31/12/2009, 3 KCX và 12 KCN thành ph H Chí Minh
có 1.167 d án đu t còn hiu lc vi tng vn đu t đng ký là 4,7 t USD, trong đó
đu t nc ngoài 471 d án, vn đu t là 2,72 t USD; đu t trong nc 696 d án,
vn đu t 1,98 t USD; kim ngch xut khu tính đn nay trên 19,982 t USD vi các
th trng ch yu là M, Nht Bn, châu Âu và ài Loan; sn phm xut đi trên 50
quc gia và vùng lãnh th đng thi thu hút 249.812 lao đng.
b) Bi cnh thành lp các KCX-KCN và s phát trin các ngành thâm dng lao

đng
Thành lp KCX-KCN là mt đnh hng quan trng ca TP.HCM nhm to
vic làm, gii quyt vn đ tht nghip ca thành ph. Vào cui thp k 80, tht nghip
đang là vn đ nghiêm trng ca thành ph. S ngi tht nghip khong 250.000 –
300.000 ngi/nm. Nguyên nhân là do sn xut hu nh tê lit trong nhng nm
1977-1989 và lung nhp c không kim soát. T l gia tng c hc xp x vi mc
24/64

tng dân s t nhiên ca thành ph (1,8% so vi 1,9%) và có xu hng tng lên. Trong
khi đó, kh nng to vic làm ca thành ph rt hn ch, ch vào khong 80.000 –
90.000 lao đng/nm. Con s này ch tng đng vi s ngi gia nhp lc lng lao
đng hàng nm, cha k s tn đng ca nhng nm trc (Nguyn Vn Kích và đ.t.g,
2006).
Do lc lng lao đng giá r tng đi di dào nhng hu nh cha đc đào
to tay ngh, các doanh nghip đu t vào các KCX-KCN ch yu vào các ngành thâm
dng lao đng, ngay c đi vi các doanh nghip nc ngoài. Tân Thun là KCX đu
tiên đc thành lp, trong giai đon đu các ngành ngh thu hút đc ch yu là các
ngành thâm dng lao đng nh dt, da, may… Mc dù đã có s chuyn dch c cu
sang nhng ngành thâm dng công ngh hn nh đin, đin t, c khí, đn nm 2005
t trng các ngành thâm dng lao đng ca Tân Thun vn lên đn 42%. Hn na, dù
c cu đu t đã chuyn sang các ngành ngh thâm dng công ngh nhng thc cht
công đon sn xut thc hin ti Vit Nam ch yu là nhng công đon đn gin nh
gia công, lp ráp, không yêu cu trình đ tay ngh cao ca lao đng (Nguyn Vn Kích
và đ.t.g, 2006).
Mt vai trò quan trng ca các KCN là ni đ di di, tp trung nhng c s sn
xut trong ni thành, nm chung vi các khu dân c. i tng di di chính là các
doanh nghip có công ngh lc hu, gây ô nhim môi trng. Theo S Tài nguyên –
Môi trng TP.HCM
2
, đn nay thành ph đã di di đc 1.261 trong tng s 1.402 c

s sn xut trong ni thành gây ô nhim. Các khu vc đc quy hoch đ di di
thng là các KCN nm xa thành ph nh Hip Phc, Tân Phú Trung, Lê Minh Xuân
hoc các KCN có h thng x lý cht thi tt nh Tân To. Thông tin t B Tài
nguyên và Môi trng cho thy mt trong nhng khó khn ca vic di di là nhiu c
s hình thành t thi bao cp đ li, có công ngh, thit b lc hu, gây ô nhim nng


2
/>Duoc-Di-Doi-Khoi-Noi-Thanh/
25/64

trong khi nng lc tài chính hn ch nên vic thanh lý, chuyn đi dây chuyn mi là
thách thc ln
3
.
Nh vy, t bi cnh thành lp và phát trin ca các KCX-KCN, có th thy
rng ngay t đu các KCX-KCN ch yu là thu hút các ngành ngh thâm dng lao
đng mà không có điu kin thu hút nhng ngành ngh công ngh cao. iu đó đáp
ng nhu cu phát trin ca thành ph trong giai đon đu ca phát trin công nghip.
Tuy vy, c cu sn xut công nghip đã chuyn dch không rõ nét trong giai đon sau
và nn tng vn là tn dng lc lng lao đng giá r, k nng thp (xem c cu công
nghip TP.HCM bên di).
2.1.2. Tng quan v tình hình lao đng ti các KCX – KCN TP.HCM
a) S lc v tình hình lao đng và trình đ lao đng
Theo Hepza, tính đn cui tháng 10/2009, ti 12 KCX-KCN đã có 1.157 d án
đu t còn hiu lc vi tng vn đng ký đt 4,57 t USD. Trong đó có 982 d án đang
hot đng (đu t nc ngoài 395 d án, đu t trong nc 587 d án) vi tng s lao
đng 249.812 ngi. C cu ngành ngh chim t trng cao gm c khí (27%), dt
may (19%), thc phm (11%), nha (13%), đin – đin t (12%), khác (8%).
Trình đ lao đng: cp 1: 13.038 ngi (5,2%), cp 2: 98.850 ngi (39,6%),

cp 3: 82.906 ngi (33,2%), trung hc chuyên nghip – cao đng: 33.636 ngi
(13,5%), đi hc và trên đi hc: 21.382 ngi (8,6%) (xem Hình 2.1). Nh vy lao
đng có trình đ t trung hc chuyên nghip tr lên ch đt 22,1%, ngha là có gn
80% lao đng cha qua đào to. i vi lao đng đc đào to, có 8,6% là đi hc và
trên đi hc. Thành phn này thng là lao đng làm vic ti vn phòng hoc qun lý.
Nh vy, xét riêng đi vi lao đng trc tip (công nhân), t l đc đào to còn thp
hn na, ch vào khong 15%.




3

19/44

Hình 2.1: Lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM chia theo trình đ, đvt: %
5,2%
39,6%
33,2%
13,5%
8,6%
Cp I
Cp II
Cp III
Trung hc chuyên nghip -
cao đng
i hc và trên đi hc

Ngun: Hepza (2009), tính đn tháng 10/2009
b) Tình hình bin đng lao đng và s gia tng nhu cu lao đng ph thông

Mt đc đim ca lao đng ti các KCX-KCN là vào nhng nm gn đây, mc
đ bin đng lao đng rt cao. S liu t Bng 2.1 cho thy mc lao đng tng trong
các nm 2007 – 2009 không thay đi nhiu nhng mc lao đng gim thì tng đáng k.
Vào nm 2007, chênh lch gia s lao đng tng và s lao đng gim (cng chính là s
lao đng tng lên trong tng s lao đng ti các KCX-KCN) là 25.304 ngi, con s
này gim dn vào nm 2008 và 2009. n nm 2009 con s chênh lch ch còn 5.954
ngi. S lng lao đng gim có xu hng tng dn cho thy ngun cung lao đng
không còn di dào na. Các d án m rng quy mô và các d án mi đi vào hot đng
ti các KCX-KCN làm tng nhu cu lao đng. Trong nm 2009 có 39 d án m rng
quy mô sn xut và 16 d án mi đi vào hot đng. iu này to nên áp lc v lao
đng và s cnh tranh v lao đng gia các doanh nghip.
Bng 2.1: Tình hình bin đng lao đng ti các KCX-KCN TP.HCM, đvt: ngi
Nm 2007 2008 2009
Tng 115.002 119.474 110.362
Gim 89.698 99.965 104.408
Chênh lch tng, gim + 25.304 + 19.509 + 5.954
Ngun: Hepza (2009)