ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP : THIẾT KẾ MÁY UỐN THÉP ỐNG

 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
LÅÌI NỌI ÂÁƯU
Trỉåïc hãút em xin by t lng biãút ån sáu sàõc nháút tåïi cạc Tháưy Cä giạo trỉåìng
Âải hc bạch khoa  Nàơng â chè dảy em táûn tçnh trong hån 4 nàm hc qua.
Em cng xin chán thnh cm ån cạc Tháưy Cä trỉåìng Âải hc Bạch Khoa Â
Nàơng, âàûc biãût l cạc Tháưy Cä trong khoa Cå Khê, ngnh Chãú Tảo Mạy trỉåìng Âải
Hc Bạch Khoa  Nàơng, â nhàõc nhåí, giụp âåỵ, tảo mi âiãưu kiãûn thûn låüi cho
em trong sút quạ trçnh hc táûp v lm âãư ti täút nghiãûp.
Âàûc biãût em xin chán thnh cm ån Tháưy giạo, TS. Nguùn Xn Hng - Phọ
hiãûu trỉåíng trỉåìng Cao Âàóng Cäng Nghãû Â Nàơng, â nhiãût tçnh chè dảy, hỉåïng
dáùn, giụp âåỵ em trong sút thåìi gian lm âãư ti täút nghiãûp.
Em cng xin chán thnh cm ån Tháưy cä giạo bäü män â b thåìi gian qu bạu
ca mçnh âãø âc, nháûn xẹt, duût âäư ạn ca em.
Em xin chán thnh cm ån cạc k sỉ, cạn bäü k thût, cäng nhán Cäng Ty
Säng Thu â chè dáùn, cung cáúp ti liãûu cho em trong quạ trçnh lm täút âäư ạn täút
nghiãûp.
Em cng xin by t lng biãút ån ca mçnh âãún mi ngỉåìi trong gia âçnh, cạc
Anh Chë v cạc bản â âäüng viãn, giụp âåỵ, tảo mi âiãưu kiãûn thûn låüi cho em
trong sút quạ trçnh hc táûp.
Cúi cng em xin by t lng biãút ån tåïi cạc Tháưy l ch tëch Häüi âäưng bo vãû
v u viãn Häüi âäưng â b thåìi gian qu bạu ca mçnh âãø âc, nháûn xẹt v tham
gia Häüi âäưng cháúm âãư ạn ny.

 Nàơng ngy thạng nàm 2008


Sinh viãn thỉûc hiãûn
Häư Bạ Quang
Chỉång I
GIÅÏI THIÃÛU CẠC SN PHÁØM ÚN, CÄNG

NGHÃÛ V THIÃÚT BË ÚN THẸP ÄÚNG
1.1. Lëch sỉí phạt triãøn v hçnh thnh ca mạy ún äúng.
1.1.1. Lëch sỉí phạt triãøn ca äúng
Lëch sỉí ca viãûc sn xút äúng âỉåüc bàõt âáưu tỉì viãûc sỉí dủng nhỉỵng khục gäù räùng
âãø cung cáúp nỉåïc cho cạc thnh phäú thåìi trung cäø. Viãûc sỉí dủng nhỉỵng äúng gang åí
Anh v Phạp tråí nãn phäø biãún vo âáưu thãú kè XIX
Nhỉỵng äúng thẹp âục âáưu tiãn âỉåüc tçm tháúy åí Philadenphia vo nàm 1817 v åí
New Ook vo nàm 1832. Sỉû phán phäúi khê cho cạc ân khê âo âỉåüc tçm tháúy âáưu
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 1
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
tiãn åí Anh, ngỉåìi ta â sỉí dủng thẹp táúm cün qua con xục xàõc tảo thnh äúng v
hn mẹp lải våïi nhau.
Vo nàm 1887 âỉåìng äúng âáưu tiãn âỉåüc lm tỉì thẹp Bethkhem åí M. ÄÚng thẹp
cọ âỉåìng hn â âỉåüc sn xút thỉí vo giỉỵa thãú kè 19 bàòng nhiãưu phỉång tiãûn khạc
nhau; quy trçnh Mannesmanm â âỉåüc phạt triãøn åí Âỉïc vo nàm 1815 v hoảt
âäüng cọ hiãûu qu thỉång mải åí Anh vo nàm 1887.
ÄÚng thẹp khäng hn âỉåüc sn xút láưn âáưu tiãn thnh cäng åí M vo nàm
1895.
Vo âáưu thãú kè 20 äúng thẹp khäng hn â âỉåüc cháúp nháûn räüng ri khi cạch
mảng cäng nghiãûp âỉåüc tiãún hnh våïi ngnh ä tä, ngnh tại lc dáưu, hãû thäúng cạc
äúng dáùn, cạc giãúng dáưu, cạc l håi phạt âiãûn kiãøu cäø.
Vo lục ny äúng hn khäng âảt âỉåüc âäü tin cáûy bàòng äúng hn âiãûn.
Sỉû phạt triãøn ca cạc phỉång phạp sn xút äúng, cng våïi sỉû phạt triãøn ca
ngnh thẹp â tảo ra âỉåüc nhỉỵng sn pháøm cọ kh nàng chëu âỉåüc nhỉỵng âiãưu kiãûn
khàõc nghiãût ca mäi trỉåìng nhỉ l: nhiãût âäü, họa cháút, ạp sút v cạc tạc dủng ca
ạp lỉûc v di nhiãût thay âäøi. ÄÚng thẹp â âỉåüc sỉí dủng mäüt cạch tin cáûy trong cạc
ngnh cäng nghiãûp quan trng; cạc âỉåìng äúng tỉì Alaskan âãún cạc nh mạy âiãûn
ngun tỉí.

1.1.2. Cạc nỉåïc sn xút sn pháøm thẹp dảng äúng
Vo nàm 1886, ba nh sn xút hng âáưu cạc sn pháøm thẹp dảng äúng l Liãn
Xä ( 20 triãûu táún ). Cäüng âäưng kinh tãú Cháu Áu (13,1 triãûu táún ) v Nháût Bn (10,5
triãûu táún).
Viãûc sn xút cạc sn pháøm thẹp dảng äúng s duy trç âỉåüc åí mỉïc âäü trãn l phủ
thüc ráút nhiãưu vo cạc úu täú kinh tãú ca thãú giåïi nhỉ l ngnh khai thạc dáưu, xáy
làõp cạc nh mạy âiãûn, cäng nghiãûp sn xút ätä. Vê dủ nhỉ, åí nhỉỵng vng kinh tãú
cọ giạ dáưu tháúp do váûy êt cọ nhu cáưu khoan thãm cạc giãúng dáưu. Kãút qu l nhu cáưu
sn xút äúng thẹp cho ngnh khoan giãúng dáưu s gim xúng.
Mäüt vê dủ tỉång tỉû l sn xút äúng thẹp trong cạc ngnh cäng nghiãûp. Täøng sn
lỉåüng trãn ton thãú giåïi l sỉû täøng håüp cạc nh hỉåíng tỉì cạc khu vỉûc kinh tãú âëa
phỉång åí tỉìng nỉåïc trãn ton thãú giåïi.
1.1.3. Lëch sỉí phạt triãøn ca mạy cạn, ún äúng.
Tỉì xỉa con ngỉåìi â biãút sỉí dủng nhỉỵng váût thãø trn xoay bàòng âạ hồûc bàòng
gäù âãø nghiãưn bäüt lm bạnh, nghiãưn mêa lm âỉåìng, ẹp cạc loải dáưu lảc, hỉåïng
dỉång Nhỉỵng váût thãø trn xoay ny dáưn âỉåüc thay thãú bàòng kim loải nhỉ: nhäm,
thẹp, âäưng thau v tỉì viãûc cạn bàòng tay âỉåüc thay thãú bàòng cạc trủc cạn âãø dãù dng
thạo làõp trãn cạc mạy cọ gạ trủc cạn, thãú l tỉì âọ cạc mạy cạn ra âåìi, qua thåìi gian
phạt triãøn thç nọ ngy cng âỉåüc hon thiãûn dáưn vê dủ nhỉ ban âáưu cạc trủc cạn cn
dáùn âäüng bàòng sỉïc ngỉåìi, nhỉng khi sn xút âi hi nàng xút cao hån nãn mạy
ngy cng to hån thç con ngỉåìi khäng thãø dáùn âäüng âỉåüc cạc trủc cạn ny v do âọ
ta lải dáùn âäüng bàòng sỉïc tráu, b, ngỉûa Vç váûy ngy nay ngỉåìi ta váùn dng cäng
sút âäüng cå l m lỉûc (sỉïc ngỉûa).
Nàm 1771 mạy håi nỉåïc ra âåìi lục ny mạy cạn nọi chung âỉåüc chuøn sang
dng âäüng cå håi nỉåïc. Nàm 1864 chiãúc mạy cạn 3 trủc âáưu tiãn âỉåüc ra âåìi vç
váûy sn pháøm cạn, ún âỉåüc phong phụ hån trỉåïc cọ c thẹp táúm, thẹp hçnh, âäưng
táúm, âäưng dáy. Do k thût ngy cng phạt triãøn, do nhu cáưu váût liãûu thẹp táúm
phủc vủ cho cäng nghiãûp âọng tu, chãú tảo xe lỉía, ngnh cäng nghiãûp nhẻ m
chiãúc mạy cạn 4 trủc âáưu tiãn ra âåìi vo nàm 1870. Sau âọ l chiãúc mạy cạn 6
trủc,12 trủc, 20 trủc v dỉûa trãn ngun l ca mạy cạn thç mạy ún âỉåüc ra âåìi v

trong cạc loải mạy ny cọ mạy ún äúng.
Tỉì khi âiãûn ra âåìi thç mạy ún âỉåüc dáùn âäüng bàòng âäüng cå âiãûn, âãún nay cọ
nhỉỵng mạy ún cọ cäng sút âäüng cå âiãûn lãn âãún 7800 (KW).
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 2
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Ngy nay do sỉû hon thiãûn v tiãún bäü khäng ngỉìng ca khoa hc k thût cho
nãn cạc mạy cạn, mạy ún âỉåüc âiãưu khiãøn hon ton tỉû âäüng hồûc bạn tỉû âäüng
lm viãûc theo chỉång trçnh âiãưu khiãøn.
1.2. Giåïi thiãûu vãư cạc sn pháøm ca mạy ún äúng.
1.2.1. Sn pháøm dng trong cäng nghiãûp.
Trong sn xút hiãûn nay cạc sn pháøm äúng âỉåüc ỉïng dủng ráút räüng ri dng âãø
dáùn nhiãn liãûu phủc vủ sn xút nhỉ dáùn dáưu, dáùn khê âỉåüc ỉïng dủng trong ráút
nhiãưu ngnh nhỉ âọng tu, sn xút sỉỵa, sn xút bia
Trong ngnh giao thäng váûn ti hiãûn nay thç ngnh váûn ti âỉåìng äúng cng
âọng vai tr ráút quan trng dáùn dáưu, dáùn khê, dáùn khoạng sn gọp pháưn tiãút kiãûm
chi phê trong váûn chuøn v sn xút.
1.2.2. Sn pháøm dng trong sinh hoảt
Trong sinh hoảt sn pháøm äúng cng âỉåüc ỉïng dủng räüng ri nhỉng âi hi tênh
tháøm m cao nãn ch úu dng váût liãûu inox, thẹp khäng gè. Cạc sn pháøm nhỉ:
lan can, bn ghãú
Mäüt säú hçnh nh minh hoả
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 3
ệ AẽN TT NGHIP GVHD: TS NGUYN XUN
HUèNG
Hỗnh 1: Mọỹt sọỳ saớn phỏứm ọỳng
SVTH : Họử Baù Quang _Lồùp 03C1C
Trang 4

ệ AẽN TT NGHIP GVHD: TS NGUYN XUN
HUèNG
Hỗnh 2: Saớn phỏứm ọỳng
Hỗnh 3: Caùc saớn phỏỳm ọỳng uọỳn taỷi cọng ty Sọng Thu
1.3. Caùc thọng sọỳ phọi ọỳng
1.3.1. ng theùp õen
.kớnh
trong danh
ngha
S
cõy/bú
ng
kớnh ngoi
Chiu
dy
/v
tr.lng
A
(mm)
B
(inch) Pcs/BD (mm)
168
12.7
0.7 0.207
(OD
1/2") 0.8 0.235
0.9 0.262
168
13.8
0.7 0.226

0.8 0.256
0.9 0.286
1 0.316
1.1 0.345
1.2 0.373
SVTH : Họử Baù Quang _Lồùp 03C1C
Trang 5
 ÂÄÖ AÏN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUYÃÙN XUÁN
HUÌNG
168
∅15.9
0.7 0.262
(OD
5/8") 0.8 0.298
0.9 0.333
1 0.367
1.1 0.401
1.2 0.435
168
∅19.1
0.7 0.318
(OD
4/3") 0.8 0.361
0.9 0.404
1 0.446
1.1 0.488
1.2 0.53
168
∅22.2
0.8 0.422

(OD
7/8 ") 0.9 0.473
1 0.523
1.1 0.572
1.2 0.621
1.4 0.718
113
∅25.4
0.8 0.485
(OD 1") 0.9 0.544
1 0.602
1.1 0.659
1.2 0.716
1.4 0.829
1.8 1.048
113
∅28.0
0.8 0.537
0.9 0.601
1 0.666
1.1 0.73
1.2 0.793
1.4 0.918
80
∅31.8
1 0.76
(OD 1-1/4") 1.1 0.833
1.2 0.906
1.4 1.05
1.5 1.121

1.8 1.332
80
∅38.1
1.4 1.267
(OD 1-1/2") 1.5 1.354
1.8 1.611
2 1.78
2.5 2.195
SVTH : Häö Baï Quang _Låïp 03C1C
Trang 6
ệ AẽN TT NGHIP GVHD: TS NGUYN XUN
HUèNG
61
40
1.4 1.333
1.5 1.424
1.8 1.696
2 1.874
2.5 2.312
52
50.3
3 3.499
(OD 2") 3.8 4.357
3.9 4.462
4 4.567
4.1 4.671
4.2 4.775
1.3.2. ng maỷ keợm
Tham khaớo ồớ cọng ty vinapipe corp
Hng

. kớnh trong
danh ngha
ng
kớnh
ngoi Chiu dy
Chiu
di Tr/lng S cõy/bú
Trng
lng bú
Class Nominal size
Outside
diameter
Wall
thickness Length
Unit
weigt Pes/bundle

A
(mm) B(inch)
Tiờu
chun kg/m Kg/bundle
Hng 15 2-Jan
21.2
1.9 6 0.914 168 921
Class 20 4-Mar
26.65
2.1 6 1.284 113 871
BS-A1 25 1
33.5
2.3 6 1.787 80 858

(khụn
g
vch) 32 1/1/2004
42.2
2.3 6 2.26 61 827
40 1/1/2002
48.1
2.5 6 2.83 52 883
50 2
59.9
2.6 6 3.693 37 820
65 2/1/2002
75.6
2.9 6 5.228 27 847
80 3
88.3
2.9 6 6.138 24 884
100 4
113.45
3.2 6 8.763 16 841
Hng 15 2-Jan
21.2
2 6 0.947 168 955
/class 20 4-Mar
26.65
2.3 6 1.381 113 936
BS-L 25 1
33.5
2.6 6 1.981 80 951
(vch 32 1/1/2004

42.2
2.6 6 2.54 61 930
nõu) 40 1/1/2002
48.1
2.9 6 3.23 52 1.008
50 2
59.9
2.9 6 4.08 37 906
65 2/1/2002
75.6
3.2 6 5.71 27 925
80 3
88.3
3.2 6 6.72 24 968
100 4
113.45
3.6 6 9.75 16 936
15 2-Jan
21.4
2.6 6 1.21 168 1.22
Hng 20 4-Mar
26.9
2.6 6 1.56 113 1.058
/class 25 1
33.8
3.2 6 2.41 80 1.157
SVTH : Họử Baù Quang _Lồùp 03C1C
Trang 7
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG

BS-M 32 1/1/2004
∅42.5
3.2 6 3.1 61 1.135
(vạch 40 1/1/2002
∅48.4
3.2 6 3.57 52 1.114
xanh) 50 2
∅60.3
3.6 6 5.03 37 1.117
65 2/1/2002
∅76.0
3.6 6 6.43 27 1.042
80 3
∅88.8
4 6 8.37 24 1.205
100 4
∅114.1
4.5 6 12.2 16 1.171
1.3.3. Nhu cáưu sỉí dủng cạc sn pháøm äúng ún
Trong cüc säúng hiãûn nay thç sn pháøm ca äúng ún âỉåüc ỉïng dủng cỉûc k
räüng ri c trong sinh hoảt láùn trong cäng nghiãûp. Âàûc biãût l trong cäng nghiãûp thç
sn pháøm äúng ún giỉỵ mäüt vai tr quan trng vç nọ âỉåüc dng âãø dáùn nhiãn liãûu c
khê láùn lng tỉì nåi sn xút âãún nåi sỉí dủng, â cọ nhỉỵng âỉåìng äúng dáùn nhiãn liãûu
xun qúc gia. Nọ cn âỉåüc coi nhỉ cáưu näúi giỉỵa cạc khu cäng nghiãûp, giỉỵa
ngưn nhiãn liãûu våïi cạc nh mạy. Sn pháøm äúng ún khäng thãø thiãúu trong cäng
nghiãûp tu thy, cạc ngnh sn xút nhiãn liãûu Trong sinh hoảt thç sn pháøm äúng
ún âỉåüc ỉïng dủng räüng ri vê dủ lm lan can, bn ghãú, dng lm âỉåìng äúng dáùn
nỉåïc phủc vủ sinh hoảt, l âỉåìng äúng dáùn nhiãn liãûu khê âäút
1.4. Thiãút bë v cäng nghãû ún
1.4.1. Thiãút bë ún äúng.

Trong mạy ún thiãút bë ún phán ra lm 3 pháưn cå bn l :
+ Puly ún
+ Mạ kẻp
+ Chy ún
1. Puly ún
Tu thüc vo âỉåìng kênh äúng ún khạc nhau m ta cọ cạc loải puly khạc
nhau, m vng bạn nguût trãn puly khạc nhau.
Trãn puly cọ gàõn mäüt mạ kẻp kãút håüp våïi mạ kẻp di âäüng tảo thnh mäüt cå cáúu
giụp ta ún äúng theo hçnh dạng u cáưu.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 8
 ÂÄÖ AÏN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUYÃÙN XUÁN
HUÌNG


SVTH : Häö Baï Quang _Låïp 03C1C
Trang 9
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 4: Hçnh v minh hoả puly ún
2. Mạ kẻp
L pháưn giỉỵ cho äúng khäng bë xã dëch khi ún, do trãn mạ kẻp cọ x nhỉỵng
rnh tảo ma sạt giụp chi tiãút bãn pháưn ún âỉåüc ghç chàût v âỉåüc quay xung quanh
puly ún tảo ra cạc gọc âäü theo u cáưu ca sn pháøm.

SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 10
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 5: Hçnh v minh hoả mạ kẻp

3. Chy ún
- Chy ún dng âãø chäúng dáûp cho äúng trong quạ trçnh ún, chy ún cọ âỉåìng
kênh ph håüp våïi cạc äúng khạc nhau nãn lỉûa chn chy ún cng phi lm sao cho
håüp l. Nãúu chy ún låïn quạ thç trong quạ trçnh ún s bë kẻt dãù sinh ra hiãûn tỉåüng
kẹo äúng, cn nãúu chy nh quạ s bë bọp äúng.
- Vë trê ca chy ún âỉåüc xạc âënh dỉûa vo vë trê ca mạ kẻp trãn puly ún.
Nãúu vë trê chy ún khäng håüp lê thç khi ún äúng cọ thãø bë nhàn hồûc bë håí, xç
(hồûc mạ âäüng khäng chuøn âäüng âỉåüc do kẻt chy ún)

SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 11
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 6: Chy chäúng mäúp äúng
1.4.2. Cäng nghãû ún äúng
1.4.2.1. Khại niãûm ún
ún l mäüt trong nhỉỵng ngun cäng thỉåìng gàûp nháút trong dáûp ngüi. ún l
quạ trçnh gia cäng kim loải bàòng ạp lỉûc lm cho phäi hay mäüt pháưn ca phäi cọ
dảng phàóng (táúm), dáy, thanh âënh hçnh hay äúng thnh nhỉỵng chi tiãút cọ hçnh cong
âãưu hay gáúp khục. Phäi âỉåüc ún åí trảng thại ngüi hồûc trảng thại nọng.
Âàûc âiãøm ca quạ trçnh ún l dỉåïi tạc dủng ca chy v cäúi phäi âỉåüc biãún
dảng do tỉìng vng âãø tảo thnh hçnh dạng cáưn thiãút.
ún kim loải táúm âỉåüc thỉûc hiãûn do biãún dảng ân häưi xy ra åí hai màût khạc
nhau ca phäi ún.
Váût liãûu ún trong ngnh chãú tảo mạy v dủng củ khäng ngỉìng tàng lãn vãư säú
lỉåüng, cháút lỉåüng cng nhỉ kiãøu dạng.
1.4.2.2. Quạ trçnh ún
Phủ thüc vo kêch thỉåïc v hçnh dạng váût ún, dảng phäi ban âáưu, âàûc tênh
ca quạ trçnh ún trong khn; ún cọ thãø tiãún hnh trãn mạy ẹp trủc khuu lãûch
tám, ma sạt hay thy lỉûc. Âäi khi cọ thãø tiãún hnh ún trãn cạc dủng củ ún bàòng

tay hồûc trãn cạc mạy ún chun dng.
Quạ trçnh ún bao gäưm biãún dảng ân häưi v biãún dảng do. ún lm thay âäøi
hỉåïng thåï ca kim loải, lm cong phäi v thu nh dáưn kêch thỉåïc.
Trong quạ trçnh ún, kim loải phêa gọc ún bë co lải theo hỉåïng dc thåï v
âäưng thåìi bë gin ra theo hỉåïng ngang, cn pháưn phêa ngoi gọc ún bë gin ra båíi
lỉûc kẹo. Giỉỵa låïp co ngàõn v gin di l låïp trung ho khäng bë nh hỉåíng båíi lỉûc
kẹo nọ váùn åí trảng thại ban âáưu. Ta sỉí dủng låïp trung ho âãø tênh sỉïc bãưn ca váût
liãûu khi ún.
Khi ún nhỉỵng di di dãù xy ra hiãûn tỉåüng chiãưu dy åí tiãút diãûn ngang bë sai
lãûch vãư hçnh dảng låïp trung ha bë lãûch vãư phêa bạn kênh nh.
Khi ún nhỉỵng di räüng cng xy ra hiãûn tỉåüng biãún dảng mng váût liãûu nhỉng
khäng cọ sai lãûch vãư tiãút diãûn ngang, vç tråí khạng ca váût liãûu cọ cng chiãưu räüng
låïn s chäúng lải biãún dảng theo hỉåïng ngang.
Khi ún phäi cọ bạn kênh nh thç lỉåüng biãún dảng låïn v ngỉåüc lải.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 12
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
α
R
r
B
L

Hçnh 7: Biãún dảng ca phäi trỉåïc v sau khi ún
Hçnh 8: Phäi äúng sau khi ún
1.4.2.3. Xạc âënh vë trê låïp trung ho
Vë trê låïp trung ho âỉåüc xạc âënh båíi bạn kênh låïp trung ho ρ
Trong quạ trçnh ún bãư màût phêa trong v phêa ngoi ca chi tiãút bë biãún dảng
nẹn v kẹo båíi lỉûc kẻp nhỉng cọ låïp kim loải åí giỉỵa khäng bë biãún dảng, låïp ny

SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 13
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
gi l låïp trung ho .Ta ỉïng dủng låïp trung ho ny âãø tênh sỉïc bãưn váût liãûu ca
phäi v tênh lỉûc kẻp cáưn thiãút.
Bạn kênh ca låïp trung ho âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc :







+=
22

ξ
ξρ
r
S
B
B
tb
mm
Trong âọ: B
tb
l chiãưu räüng trung bçnh ca låïp tiãút diãûn ún

2

2
BB
B
tb
+
=
B : chiãưu räüng ca phäi ban âáưu (mm)
S : chiãưu dy váût liãûu (mm)
r : bạn kênh ún phêa trong (mm)
ξ : hãû säú biãún mng
T säú
B
B
tb
gi l hãû säú biãún räüng;
ξ=
S
S
1
: S
1
_ hãû säú váût liãûu sau khi ún.
Trong thỉûc tãú bạn kinh låïp trung ho cọ thãø xạc âënh theo cäng thỉïc:

Sxrp .+=
Trong âọ : r _ bạn kênh ún phêa trong
x _ hãû säú xạc âënh khong cạch låïp trung ho âãún bạn kênh ún
phêa trong.
1.4.2.4. Tênh ân häưi khi ún
Trong quạ trçnh ún khäng phi ton bäü kim loải pháưn cung ún âãưu chëu biãún

dảng do m cọ mäüt pháưn cn lải chëu biãún dảng ân häưi. Vç váûy khi khäng cn lỉûc
tạc dủng lãn phäi thç váût ún cọ tråí vãư hçnh dảng ban âáưu.
α
α+β
Hçnh 9: Tênh ân häưi khi ún
Gọc ân häưi âỉåüc xạc âënh båíi hiãûu säú gọc ún tênh toạn thiãút kãú v gọc ún
sau khi thỉûc hiãûn quạ trçnh ún. Mỉïc âäü ân häưi khi ún phủ thüc vo tênh cháút
ca váût liãûu gọc ún tè säú giỉỵa bạn kênh ún våïi chiãưu dy váût liãûu.
a ) Xạc âënh chiãưu di phäi ún
- Xạc âënh vë trê låïp trung ha, chiãưu di låïp trung ha åí vng biãún dảng.
- Chia kãút cáúu ca chi tiãút, sn pháøm thnh nhỉỵng âoản thàóng v âoản cong âån
gin.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 14
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
- Cäüng chiãưu di cạc âoản lải: Chiãưu cạc âoản thàóng theo bn v chi tiãút, cn
pháưn cong âỉåüc tênh theo chiãưu di låïp trung ha.
Chiãưu di phäi âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc:
( )
∑ ∑
++= sxrlL .
180
.
0
ϕπ
( Tr.105 Cäng nghãû dáûp ngüi - Tän n)
Trong âọ
:
- ϕ

0
= 180 - α
- Σl : Täøng chiãưu di cacï âoản thàóng .
-
∑
+ ).(
180
.
0
0
sxr
ϕπ
chiãưu di cạc låïp trung ha.
- r : Bạn kênh ún cong phêa trong.
- x : Hãû säú phủ thüc vo t säú r/s.
- s : Chiãưu dy váût ún .
Khi ún mäüt gọc ϕ < 90
0
thç
∑ ∑
== slL 5,0.
90
0
0
ϕ
b ) Bạn kênh ún nh nháút v låïn nháút
r
trong
nãúu quạ nh s lm âỉït váût liãûu åí tiãút diãûn ún, nãúu quạ låïn váût ún s
khäng cọ kh nàng giỉỵ âỉåüc hçnh dạng sau khi âỉa ra khi khn ( r

trong
≥ r
min
).
- Bạn kênh ún låïn nháút : r
max
=
T
s
δ
ε
.2
.
r
ngoi
≥ r
trong
+ s
E = 2,15.10
5
N/mm
2
: modun ân häưi ca váût liãûu.
S: Chiãưu dy váût ún.
σ
T
: giåïi hản chy ca váût liãûu.
- Bạn kênh ún nh nháút:
2
1

1
min
s
r






−=
δ
- δ: Âäü gin di tỉång âäúi ca váût liãûu ( %).
Theo thỉûc nghiãûm cọ: r
min
= k.s
k : Hãû säú phủ thüc vo gọc ún α.
1.4.2.5. Cäng thỉïc tênh lỉûc ún
Lỉûc ún bao gäưm lỉûc ún tỉû do v lỉûc ún phàóng váût liãûu. Trë säú lỉûc v lỉûc
phàóng thỉåìng låïn hån nhiãưu so våïi lỉûc tỉû do.
- Lỉûc ún tỉû do âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc
11
2
1


ksB
l
nsB
P

b
b
δ
δ
==
(N)
l
ns
k
.
1
=
: hãû säú ún tỉû do cọ thãø tênh theo cäng thỉïc trãn hồûc chn theo bng
phủ thüc vo tè säú l/s
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 15
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
B
1
: Chiãưu räüng ca di táúm.
S : Chiãưu dy váût ún.
n : Hãû säú âàûc trỉng ca nh hỉåíng ca biãún cỉïng : n = 1,6 - 1,8
σ
b
: giåïi hản bãưn ca váût liãûu.
l : Khong cạch giỉ cạc âiãøm tỉûa.
- Lỉûc ún gọc tinh chènh tênh theo cäng thỉïc.
P = q.F ( N )
- q : Ạp lỉûc tinh chènh ( l phàóng ) chn theo bng .

- F : Diãûn têch phäi âỉåüc tinh chènh.
Tọm lải : Trong quạ trçnh ún khäng phi ton bäü pháưn kim loải åí pháưn ún
âãưu chëu biãún dảng do m cọ mäüt pháưn cn åí dảng ân häưi. Vç váûy khäng cn lỉûc
tạc dủng thç váût ún s khäng giỉỵ âỉåüc kêch thỉåïc v hçnh dạng nhỉ ban âáưu
1.4.2.6. Cäng nghãû ún
Qua lëch sỉí phạt triãøn hng tràm nàm ca ngnh ún äúng tỉì thä så âãúïn phỉïc tảp
cạc thãú hãû âi trỉåïc â âục kãút thnh nhỉỵng kinh nghiãûm ún äúng nhỉ sau:
a ) ún cọ dng cạt bãn trong
Khi ún th cäng khäng cọ mạy mọc hiãûn âải thç cạch lm hiãûu qu nháút âãø
cho äúng khäng bë bọp mẹo åí pháưn bë biãún dảng cho váût liãûu nh mën vo bãn trong
äúng nhỉ cạt, âáút, âãø âiãưn âáưy diãûn têch räøng v bët chàût 2 âáưu v tiãún hnh ún
theo hçnh dạng u cáưu.
Ỉu âiãøm ca phỉång phạp ny l tiãûn dủng, dãù lm thêch håüp våïi phỉång phạp
th cäng.
Nhỉåüc âiãøm l chè ạp dủng âỉåüc âäúi våïi nhỉỵng chi tiãút cọ âỉåìng kênh nh.
b ) ún cọ dng chy
Âäúi våïi nhỉỵng phỉång phạp dng tåïi mạy mọc, âäúi våïi nhỉỵng äúng cọ chiãưu dy
äúng nh thç phi dng chy âãø chäúng bọp mẹo åí nhỉỵng tiãút diãûn ún nọ cọ thãø ph
håüp våïi nhiãưu loải tiãút diãûn äúng khạc nhau kãø c âỉåìng kênh to hay nh.
2
1
1 : Chy ún
2 : ÄÚng ún
ún cọ sỉí dủng chy ún khi cáưn ún nhỉỵng sn pháøm m âäü hỉ hng v biãún
dảng cho phẹp l nh nháút cọ thãø cháúp nháûn âỉåüc.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 16
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 10: Mä hçnh ún kiãøu cọ chy ún

Cạc phäi äúng âỉåüc âåỵ bãn trong bàòng chy ún âåỵ linh âäüng trong äúng, chy
ún bo âm cho äúng ún khäng bë biãún dảng v mẹo mọ. ÄÚng âỉåüc b cong qua
puly ún âỉåüc cäú âënh trãn cạc mạ ún âãø âm bo quạ trçnh ún âỉåüc thỉûc hiãûn
täút nháút.
Phỉång phạp ny âỉåüc sỉí dủng âãø chãú tảo ráút nhiãưu sn pháøm khạc nhau: äúng
x, äúng tubin, äúng dáùn nỉåïc, dáùn dáưu trong hãû thäúng thy lỉûc Nhỉỵng nåi khäng
cho phẹp sỉû biãún dảng ca äúng ún l quạ låïn.
Hçnh 11: Mạy ún kiãøu dng chy ún
c ) ún khäng dng chy
Khi äúng ún cọ chiãưu dy låïn thç åí tiãút diãûn ún khäng bë nh hỉåíng båíi lỉûc
kẻp v lỉûc ún nãn lục ny ta khäng cáưn âãún chy hay váût liãûu dng âãø âiãưn âáưy
tiãút diãûn chäúng m tỉû chiãưu dy ca nọ â â âiãưu kiãûn giụp äng khäng bë bọp mẹo
khi ún.
Mäüt säú âỉåìng kênh äúng dng chy hay khäng dng chy
Tỉì nhỉỵng phán têch vãư cạc phỉång ạn ca cäng nghãû ún ta chn phỉång ạn
dng chy âãø dng trong quạ trçnh ún l tiãûn dủng hån c vç nọ dng âỉåüc cho
nhiu trỉåìng håüp cọ thãø âiãưu chènh âỉåüc âỉåìng kênh chy tu thüc vo âỉåìng
kênh äúng,vç váûy trong mạy ny ta chn phỉång ạn dng chy ún.

d ) ún kiãøu ẹp ân vo äúng
Kiãøu ẹp ân vo äúng l phỉång phạp âån gin nháút v r nháút trong táút c cạc
phỉång phạp ún äúng.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 17
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 12: Mä hçnh ún kiãøu ẹp ân
Phäi äúng âỉåüc kẻp chàût tải hai âiãøm cäú âënh. Bäü pháûn ún chuøn âäüng vãư giỉỵa
trủc äúng v tiãún hnh b cong äúng. Phỉång phạp ny cọ thiãn hỉåïng lm biãún dảng
c màût trong v màût ngoi ca äúng. Phäi ún bë biãún dảng thnh hçnh ävan tu

thüc vo âäü dy ca váût liãûu. Kiãøu ún ny ph håüp våïi ún cạc äúng dáùn dáy âiãûn
hồûc chỉïa cạc dáy näúi tåïi ân chiãúu sạng.
Hçnh 13: Bäü pháûn mạy ún ẹp ân
e ) ún kiãøu kẹo v quay
Kiãøu ún ny âỉåüc sỉí dủng khạ phäø biãún v âỉåüc dng khi âm bo âỉåìng
kênh ca äúng ún l khäng âäøi trong quạ trçnh ún.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 18
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 14: Mä hçnh ún kiãøu kẹo v quay
Phäi äúng âỉåüc kẹo qua mäüt mạ ún âỉïng n v cäú âënh, bạn kênh ún â âỉåüc
xạc âënh sàơn tỉì trỉåïc. Phỉång phạp ny âỉåüc sỉí dủng khạ hon ho cho viãûc ún
cạc tay vën lan can, cạc dảng sàõt mé nghãû, äúng dáùn, thanh âåỵ hay mäüt bäü pháûn ca
khung gáưm ä tä, xe lỉía v ráút nhiãưu loải âäư dng khạc.
f ) ún bàòng cạc trủc làn
Âỉåüc sỉí dủng cho viãûc ún cạc sn pháøm äúng âỉåìng kênh phäi låïn hồûc cạc
sn pháøm cọ dảng trn m âỉåìng kênh vng trn khạ låïn.
Hçnh 15: Mä hçnh ún kiãøu trủc làn
Âáưu cạn gäưm cọ 3 trủc ún, phäi ún âỉåüc läưng vo hai trủc làn hai bãn trủc
làn trãn cọ thãø chuøn âäüng lãn xúng âãø thỉûc hiãûn quạ trçnh biãún dảng äúng ( quạ
trçnh ún ). Quạ trçnh âiãưu khiãøn trủc ún trãn cọ thãø thỉûc hiãûn bàòng tay hồûc bàòng
thy lỉûc.
Kiãøu ún ny âỉåüc sỉí dủng âãø chãú tảo ra trủc tang låïn, cạc äúng hụt v x trãn
tu thy cạc váût cọ bạn kênh âỉåìng tám ráút låïn.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 19
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Hçnh 16: Bäü pháûn mạy ún kiãøu trủc làn

Chỉång II
CÅ SÅÍ L THUÚT
QUẠ TRÇNH BIÃÚN DẢNG DO CA KIM
LOẢI
2.1. L thuút quạ trçnh biãún dảng do ca kim loải
Nhỉ chụng ta â biãút dỉåïi tạc dủng ca ngoải lỉûc, kim loải biãún dảng theo cạc
giai âoản: biãún dảng ân häưi, biãún dảng do v biãún dảng phạ hy. Ty theo tỉìng
cáúu trục tinh thãø ca mäùi loải cạc giai âoản trãn cọ thãø xy ra våïi cạc mỉïc âäü khạc
nhau: dỉåïi âáy s kho sạt cå chãú biãún dảng trong âån tinh thãø kim loải trãn cå såí
âọ nghiãn cỉïu biãún dảng do ca cạc kim loải v håüp kim.
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 20
P
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Trong âån tinh thãø kim loải, cạc ngun tỉí sàõp xãúp theo mäüt tráût tỉû xạc âënh,
mäùi ngun tỉí ln ln dao âäüng xung quanh vë trê cán bàòng ca nọ.
Hçnh 17: Så âäư biãún dảng trong âån tinh thãø
+ Biãún dảng ân häưi: L biãún dảng bë máút âi khi b ti trng tạc dủng, nọ xy
ra khi ti trng nh hån mäüt giạ trë xạc âënh gi l giåïi hản ân häưi.
Dỉåïi tạc dủng ca ngoải lỉûc, mảng tinh thãø bë biãún dảng. Khi ỉïng sút sinh ra
trong kim loải chỉa vỉåüt quạ giåïi hản ân häưi ca cạc ngun tỉí kim loải dëch
chuøn khäng vỉåüt quạ 1 thäng säú mảng (hçnh b), nãúu thäi tạc dủng lỉûc thç mảng
tinh thãø tråí vãư trảng thại ban âáưu.
+ Biãún dảng do: L biãún dảng váùn täưn tải khi b ti trng tạc dủng, nọ xy ra
khi ti trng låïn hån giåïi hản ân häưi.
Khi ỉïng sút sinh ra trong kim loải vỉåüt quạ giåïi hản ân häưi, kim loải bë biãún
dảng do do trỉåüt v song tinh.
Theo hçnh thỉïc trỉåüt, mäüt pháưn âån tinh thãø dëch chuøn song song våïi pháưn
cn lải theo mäüt màût phàóng nháút âënh, màût phàóng ny gi l màût trỉåüt (hçnh c).

Trãn màût trỉåüt, cạc ngun tỉí kim loải dëch chuøn tỉång âäúi våïi nhau mäüt khong
âụng bàòng säú ngun láưn thäng säú mảng, sau khi dëch chuøn cạc ngun tỉí kim
loải åí vë trê cán bàòng måïi, båíi váûy sau khi thäi tạc dủng lỉûc kim loải khäng tråí vãư
trảng thại ban âáưu.
Theo hçnh thỉïc song tinh, mäüt pháưn tinh thãø vỉìa trỉåüt vỉìa quay âãún 1 vë trê måïi
âäúi xỉïng våïi pháưn cn lải qua 1 màût phàóng gi l màût song tinh (hçnh d). Cạc
ngun tỉí kim loải trãn mäùi màût di chuøn mäüt khong tè lãû våïi khong cạch âãún
màût song tinh. Cạc nghiãn cỉïu l thuút v thỉûc nghiãûm cho tháúy trỉåüt l hçnh thỉïc
ch úu gáy ra biãún dảng do trong kim loải, cạc màût trỉåüt l cạc màût phàóng cọ máût
âäü ngun tỉí cao nháút. Biãún dảng do do song tinh gáy ra ráút bẹ, nhỉng khi cọ
song tinh trỉåüt s xy ra thûn låüi hån.
Biãún dảng do ca âa tinh thãø: kim loải v håüp kim l táûp håüp ca nhiãưu âån
tinh thãø (hảt tinh thãø ), cáúu trục chung ca chụng âỉåüc gi l cáúu trục âa tinh thãø.
Trong âa tinh thãø biãún dảng do cọ 2 dảng: biãún dảng trong näüi bäü hảt v biãún
dảng åí vng tinh giåïi hảt. Sỉû biãún dảng trong näüi bäü hảt do trỉåüt v song tinh. Âáưu
tiãn sỉû trỉåüt xy ra åí cạc hảt cọ màût trỉåüt tảo våïi hỉåïng ca ỉïng sút chênh 1 gọc
bàòng hồûc xáúp xè 45
0
, sau âọ måïi âãún cạc hảt khạc. Nhỉ váûy biãún dảng do trong
kim loải âa tinh thãø xy ra khäng âäưng thåìi v khäng âäưng âãưu. Dỉåïi tạc dủng ca
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 21
(a) (b)
(c) (d)
P
P
P
P
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG

ngoải lỉûc, biãn giåïi hảt ca cạc tinh thãø cng bë biãún dảng, khi âọ cạc hảt trỉåüt v
quay tỉång âäúi våïi nhau. Do sỉû trỉåüt v quay ca cạc hảt, trong cạc hảt lải xút
hiãûn cạc màût trỉåüt thûn låüi måïi giụp cho biãún dảng trong kim loải tiãúp tủc phạt
triãøn.
2.2. Cạc úu täú nh hỉåíng âãún tênh do v biãún dảng ca kim loải
Tênh do ca kim loải l kh nàng biãún dảng do ca kim loải dỉåïi tạc dủng
ca ngoải lỉûc m khäng bë phạ hy. Tênh do ca kim loải phủ thüc vo hng loảt
cạc nhán täú khạc nhau: thnh pháưn v täø chỉïc ca kim loải, nhiãût âäü, trảng thại ỉïng
sút chênh, ỉïng sút dỉ, ma sạt ngoi, lỉûc quạn tênh, täúc âäü biãún dảng . . .
2.2.1. nh hỉåíng ca thnh pháưn v täø chỉïc kim loải
Cạc kim loải khạc nhau cọ kiãøu mảng tinh thãø, lỉûc liãn kãút giỉỵa cạc ngun tỉí
khạc nhau chàóng hản âäưng, nhäm do hån sàõt. Âäúi våïi cạc håüp kim, kiãøu mảng
thỉåìng phỉïc tảp, xä lãûch mảng låïn, mäüt säú ngun täú tảo cạc hảt cỉïng trong täø
chỉïc cn tråí sỉû biãún dảng do âọ tênh do gim. Thäng thỉåìng kim loải sảch v håüp
kim cọ cáúu trục nhiãưu pha cạc tảp cháút thỉåìng táûp trung åí biãn giåïi hảt lm tàng xä
lãûch mảng cng lm gim tênh do ca kim loải.
2.2.2. nh hỉåíng ca nhiãût âäü
Tênh do ca kim loải phủ thüc ráút låïn vo nhiãût âäü, háưu hãút kim loải khi tàng
nhiãût âäü tênh do tàng. Khi nhiãût âäü tàng dao âäüng nhiãût ca cạc ngun tỉí tàng,
âäưng thåìi xä lãûch mảng gim, kh nàng khúch tạn ca cạc ngun tỉí tàng lm cho
täø chỉïc âäưng âãưu hån. Mäüt säú kim loải v håüp kim åí nhiãût âäü thỉåìng täưn tải åí pha
kẹm do, khi åí nhiãût âäü cao chuøn biãún thç hçnh thnh pha cọ âäü do cao. Khi
nung thẹp tỉì 20 ÷ 100
0
C thç âäü do tàng cháûm nhỉng tỉì 100÷400
0
C âäü do gim
nhanh, âäü gin tàng (âäúi våïi thẹp håüp kim âäü do gim âãún 600
0
C), quạ nhiãût âäü

ny thç âäü do tàng nhanh, åí nhiãût âäü rn nãúu hm lỉåüng cacbon trong thẹp cng
cao thç sỉïc chäúng biãún dảng cng låïn.
2.2.3. nh hỉåíng ca ỉïng sút dỉ
Khi kim loải bë biãún dảng nhiãưu, cạc hảt tinh thãø bë våỵ vủn, xä lãûch mảng tàng,
ỉïng sút dỉ låïn lm cho tênh do kim loải gim mảnh (hiãûn tỉåüng biãún cỉïng). Khi
nhiãût âäü kim loải âảt tỉì (0,25÷0,30) T
nc
(nhiãût âäü nọng chy) ỉïng sút dỉ v xä
lãûch mảng gim lm cho tênh do kim loải phủc häưi tråí lải (hiãûn tỉåüng phủc häưi).
Nãúu nhiãût âäü nung âảt tåïi 0,4T
nc
trong kim loải bàõt âáưu xút hiãûn quạ trçnh kãút tinh
lải, täø chỉïc kim loải sau kãút tinh lải cọ hảt âäưng âãưu v låïn hån, mảng tinh thãø
hon thiãûn hån nãn âäü do tàng.

2.2.4. nh hỉåíng ca trảng thại ỉïng sút chênh
Trảng thại ỉïng sút chênh cng nh hỉåíng âạng kãø âãún tênh do ca kim loải
chëu ỉïng sút nẹn khäúi cọ tênh do cao hån khäúi chëu ỉïng sút nẹn màût, nẹn âỉåìng
hồûc chëu ỉïng sút nẹn kẹo. ỈÏng sút dỉ, ma sạt ngoi lm thay âäøi trảng thại ỉïng
sút chênh trong kim loải nãn tênh do ca kim loải cng gim.
2.2.5. nh hỉåíng ca täúc âäü biãún dảng
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 22
 ÂÄƯ ẠN TÄÚT NGHIÃÛP GVHD: TS NGUÙN XN
HNG
Sau khi rn dáûp, cạc kim loải bë biãún dảng do chëu tạc dủng mi phêa nãn chai
cỉïng hån, sỉïc chäúng lải sỉû biãún dảng kim loải s låïn hån, âäưng thåìi khi nhiãût âäü
ngüi dáưn s kãút tinh lải nhỉ c. Nãúu täúc âäü biãún dảng nhanh hån täúc âäü kãút tinh lải
thç cạc hảt kim loải bë chai chỉa këp tråí lải trảng thại ban âáưu m lải tiãúp tủc biãún
dảng, do âọ ỉïng sút trong khäúi kim loải s låïn, hảt kim loải bë dn v cọ thãø bë

nỉït.
Nãúu láúy 2 khäúi kim loải nhỉ nhau cng nung âãún nhiãût âäü nháút âënh räưi rn trãn
mạy bụa v mạy ẹp, ta tháúy täúc âäü biãún dảng trãn mạy bụa låïn hån nhỉng âäü biãún
dảng täøng cäüng trãn mạy ẹp låïn hån.
2.3. Trảng thại ỉïng sút v cạc phỉång trçnh do
Gi sỉí trong váût thãø hon ton khäng ỉïng sút tiãúp thç váût thãø cọ 3 dảng ỉïng
sút chênh sau :



Hçnh 18: Cạc dảng ỉïng sút chênh
ỈÏng sút âỉåìng : τ
max
= σ
1/2
(2.1)
ỈÏng sút màût : τ
max
= (σ
1
- σ
2
)/2 (2.2)
ỈÏng sút khäúi : τ
max
= ( σ
max
- τ
max
) (3.3)

Nãúu σ
1
= σ
2
= σ
3
thç τ = 0 v khäng cọ biãún dảng. ỈÏng sút chênh âãø kim loải
biãún dảng do l biãún dảng chy σ
ch
.
Âiãưu kiãûn biãún dảng do :
Khi kim loải chëu ỉïng sút âỉåìng :

1
σ
= σ
ch
tỉïc τ
max
= σ
ch
/2 . (2.4)
Khi kim loải chëu ỉïng sút màût :

2
1
σσ
−
= σ
ch

(2.5)
Khi kim loải chëu ỉïng sút khäúi :

minmax
σσ
−
= σ
max
(2.6)
Cạc phỉång trçnh trãn gi l phỉång trçnh do.
Biãún dảng do chè bàõt âáưu sau khi biãún dảng ân häưi. Thãú nàng ca biãún dảng
ân häưi.
A = A
0
+ A
h
(2.7)
Trong âọ :
A
0
: thãú nàng âãø thay âäøi thãø têch váût thãø (trong biãún dảng ân häưi thãø têch ca
váût thãø tàng lãn, tè trng gim xúng).
A
h
: thãú nàng âãø thay âäøi hçnh dạng váût thãø .
SVTH : Häư Bạ Quang _Låïp 03C1C
Trang 23
σ
1
2

σ
1
σ
1
σ
2
σ
3
ệ AẽN TT NGHIP GVHD: TS NGUYN XUN
HUèNG
Traỷng thaùi ổùng suỏỳt khọỳi, thóỳ nng bióỳn daỷng õaỡn họửi theo õởnh luỏỷt Huùc õổồỹc
xaùc õởnh:
A = (
1

1
+
2

2
+
3

3
) /2 . (2.8)
Nhổ vỏỷy bióỳn daỷng tổồng õọỳi theo õởnh luỏỷt Huùc:

1
=
E

1
[
2
- à(
2
+
3
) (2.9)

2
=
E
1
[
2
- à(
1
+
3
) (2.10)

3
=
E
1
[
3
- à(
1
+

2
) (2.11)
Theo (1.8) thóỳ nng cuớa toaỡn bọỹ cuớa bióỳn daỷng õổồỹc bióứu thở:
A =
E2
1
[
1
2
+
2
2
+
3
2
- 2à(
1

2
+
2

3
+
1

3
)
Lổồỹng tng tổồng õọỳi thóứ tờch cuớa vỏỷt trong bióỳn daỷng õaỡn họửi bũng tọứng bióỳn
daỷng trong 3 hổồùng cuỡng goùc:

F
F
=
1
+
2
+
3
=
E
à
21
(
1
+
2
+
3
) . (2.12)
E : mọ õun õaỡn họửi cuớa vỏỷt lióỷu .
Thóỳ nng õóứ laỡm thay õọứi thóứ tờch.
A
0
=
(
)
3
321
2

++

F
F
=
E6
21
à

(
1
+
2
+
3
) (2.13)
Thóỳ nng duỡng õóứ thay õọứi hỗnh daùng vỏỷt thóứ:
A
h
= A - A
0
=
E6
1
à
+
[(
1
-
2

)
2
+(
2
-
3
)
2

+ (
3
-
1
)
2
] (2.14)
Vỏỷy thóỳ nng õồn vở õóứ bióỳn hỗnh khi bióỳn daỷng õổồỡng seợ laỡ:
A
0
=
E6
1
à
+
. 2
0
. (2.15)
Tổỡ (1.14) vaỡ (1.15) ta coù :
(
1

-
2
)
2
+(
2
-
3
)
2

+ (
3
-
1
)
2
= 2
0
= const
ỏy goỹi laỡ phổồng trỗnh nng lổồỹng bióỳn daỷng deớo.
Khi caùc kim loaỷi bióỳn daỷng ngang khọng õaùng kóứ nón theo (2.9) ta coù thóứ vióỳt:

2
= à (
1
+
3
) .
Khi bióỳn daỷng deớo (khọng tờnh õóỳn õaỡn họửi) thóứ tờch cuớa vỏỷt khọng õọứi

Vỏỷy V=0
Tổỡ (2.12) ta coù :
E
à
21
(
1
+
2
+
3
) = 0
Tổỡ õoù : 1-2à = 0 , vỏỷy à = 9,5 (2.16)
SVTH : Họử Baù Quang _Lồùp 03C1C
Trang 24
Giaợn daỡi
ọỹ bóửn
0 20 40 60 80%
100
80
50
40
20
ệ AẽN TT NGHIP GVHD: TS NGUYN XUN
HUèNG
Tổỡ (2.15) vaỡ (2.16) ta coù :
2
=
2
31

+
(2.17)
Vỏỷy phổồng trỗnh deớo coù thóứ vióỳt:

1
-
3
=
0
3
2

= 0,58
0
(2.18)
Trong trổồỹt tinh khi
1
= -
3
thỗ trón mỷt nghióng ổùng suỏỳt phaùp bũng 0, ổùng
suỏỳt tióỳp khi = 45
0
.

max
=
2
31

+
(2.19)
So saùnh noù vồùi (2.20) ( khi
1
= -
3
)

max
=
3
0

= k = 0,58
0
(2.20)
Vỏỷy ổùng suỏỳt tióỳp lồùn nhỏỳt laỡ : k = 0,58
0
goỹi laỡ hũng sọỳ deớo
ớ traỷng thaùi ổùng suỏỳt khọỳi phổồng trỗnh deớo coù thóứ vióỳt:

1
-
3
= 2k = const
2k =
0
3
2

= 1,156
Phổồng trỗnh deớo (2.18) rỏỳt quan troỹng õóứ giaới caùc baỡi toaùn trong gia cọng kim
loaỷi bũng aùp lổỷc .
Tờnh theo hổồùng cuớa caùc aùp suỏỳt, phổồng trỗnh deớo (2.18) chờnh xaùc nhỏỳt laỡ
õổồỹc vióỳt:

1
- (
3
) = 2k
2.4. Bióỳn daỷng deớo kim loaỷi trong traỷng thaùi nguọỹi
Thổỷc tóỳ cho thỏỳy vồùi sổỷ gia tng mổùc õọỹ bióỳn daỷng nguọỹi thỗ tờnh deớo cuớa kim
loaỷi seợ giaớm vaỡ trồớ nón gioỡn khoù bióỳn daỷng.
Hỗnh veợ dổồùi õỏy trỗnh baỡy õổồỡng cong vóử mọỳi quan hóỷ giổợa caùc tờnh chỏỳt cồ
hoỹc cuớa theùp vaỡ mổùc õọỹ bióỳn daỷng rỏỳt roớ raỡng nóỳu bióỳn daỷng vổồỹt quaù 80% thỗ kim
loaỷi hỏửu nhổ mỏỳt hóỳt tờnh deớo
SVTH : Họử Baù Quang _Lồùp 03C1C
Trang 25