Quan hệ thương mại Trung Quốc-ASEAN từ
khi Trung Quốc gia nhập WTO đến nay
Đỗ Thị Thắm
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS ngành: Châu Á học; Mã số: 60 31 50
Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đình Liêm
Năm bảo vệ: 2011
Abstract. Trình bày quá trình Trung Quốc gia nhập WTO, thời cơ và thách thức đối
với thương mại các nước ASEAN. Phân tích ảnh hưởng của Trung Quốc sau khi gia nhập
WTO tới quan hệ thương mại Trung Quốc – ASEAN và mối quan hệ thương mại Trung
Quốc – ASEAN. Đồng thời, dựa trên Hiệp định khung khu mậu dịch tự do Trung Quốc –
ASEAN (CAFTA). Phân tích các yếu tố về cơ hội và thách thức đối với thương mại Việt
Nam trong quá trình hội nhập.
Keywords. Quan hệ thương mại; Trung quốc; ASEAN; WTO; Tổ chức thương mại
thế giới
Content
1
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
5
1. Lý do chọn đề tài
5
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
6
3. Cách tiếp cận
10
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
10
5. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn tƣ liệu
10
6. Bố cục đề tài
11
CHƢƠNG1: TRUNG QUỐC GIA NHẬP WTO, THỜI CƠ VÀ THÁCH THỨC
ĐỐI VỚI THƢƠNG MẠI CÁC NƢỚC ASEAN
12
1.1. Các mốc đánh dấu quan hệ Trung Quốc - ASEAN
trƣớc khi Trung Quốc gia nhập WTO
12
1.2. Trung Quốc gia nhập WTO, thời cơ cho thƣơng mại ASEAN
14
1.2.1. Trung Quốc gia nhập WTO mang đến cho các nước ASEAN
một thị trường rộng lớn
14
1.2.2. Trung Quốc gia nhập WTO tác động lớn đến kết cấu kinh tế của các
nước ASEAN, đồng thời khiến cho các nền kinh tế này có hiệu quả hơn
15
1.3. Trung Quốc gia nhập WTO, thách thức đối với thƣơng mại các
nƣớc ASEAN
17
1.3.1. Giảm thị phần xuất khẩu trên trường quốc tế
17
1.3.2. Gia tăng cạnh tranh với nội địa các nước ASEAN
19
1.3.3. Cạnh tranh trong việc thu hút FDI hướng đến xuất khẩu
20
CHƢƠNG 2: QUAN HỆ THƢƠNG MẠI TRUNG QUỐC - ASEAN
TỪ KHI TRUNG QUỐC GIA NHẬP WTO ĐẾN NAY
22
2.1. Các chƣơng trình hợp tác
22
2.1.1. Hiệp định khung hợp tác toàn diện -
Khu mậu dịch tự do Trung Quốc - ASEAN
22
2.1.1.1. Chương trình thu hoạch sớm
30
2.1.1.2. Hiệp định rau quả Trung Quốc - Thái Lan
36
2
2.1.1.3. Hiệp định thương mại hàng hóa
39
2.1.1.4. Hiệp định thương mại dịch vụ
45
2.1.1.5. Hiệp định thương mại đầu tư
47
2.1.2. Tổ chức các hội chợ triển lãm Trung Quốc – ASEAN thường niên
49
2.2. Những kết quả đạt đƣợc
52
2.2.1. Kim ngạch xuất nhập khẩu
52
2.2.2. Quy mô buôn bán hai bên
56
2.2.3. Cơ cấu hàng hóa hai bên
57
2.3. Những vấn đề tồn tại
62
CHƢƠNG 3: TRIỂN VỌNG QUAN HỆ THƢƠNG MẠI
TRUNG QUỐC - ASEAN VÀ LIÊN HỆ VIỆT NAM
66
3.1. Các biện pháp thúc đẩy quan hệ thƣơng mại Trung Quốc - ASEAN
66
3.1.1. T ăng cường sự tin cậy lẫn nhau
66
3.1.2. Thúc đẩy chuyên môn hoá những mặt hàng thuộc lợi thế của mỗi nước
66
3.1.3. Khai thác và phát huy khả năng bổ sung lẫn nhau trong một số
ngành kinh tế của hai bên
67
3.1.4. Tìm kiếm những thị trường ngách trong thị trường của nhau và
phát triển những ngành kinh tế đáp ứng thị trường ngách đó.
68
3.1.5. Giải quyết tranh chấp biên giới lãnh thổ, chủ quyền lãnh thổ
69
3.2. Triển vọng quan hệ thƣơng mại Trung Quốc - ASEAN
70
3.3. Cơ hội và thách thức đối với thƣơng mại Việt Nam trong bối
cảnh quan hệ thƣơng mại Trung Quốc - ASEAN
73
3.3.1. Những cơ hội đối với thương mại Việt Nam
73
3.3.2. Những thách thức đối với thương mại Việt Nam
76
3.3.3. Kim ngạch xuất nhập khẩuViệt Nam với ASEAN và Trung Quốc
79
3.3.4. Các doanh nghiệp Việt Nam cần làm gì để hội nhập
82
KẾT LUẬN
86
TÀI LIỆU THAM KHẢO
91
PHỤ LỤC
96
91
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Ngô Xuân Bình (2008), Bàn về sức mạnh của Trung Quốc, Nghiên
cứu Đông Bắc Á, số 1, tr.5-10.
2. Hồ Châu, Nguyễn Hoàng Giáp, Nguyễn Thị Quế đồng chủ biên
(2006), Khu vực mậu dịch tự do Trung Quốc - ASEAN: quá trình hình thành
và triển vọng, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.
3. Đặng Đình Đào, Đặng Thị Thúy Hồng (2005), Quan hệ thương mại
ASEAN - Trung Quốc và thách thức đối với sự phát triển thương mại Việt
Nam, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế "Quan hệ ASEAN - Trung Quốc với
phát triển thị trường và thương mại Việt Nam", Hà Nội, tr.135-142.
4. Nguyễn Hà (2005), Tiến triển trong Chương trình Thu hoạch sớm
Trung Quốc – ASEAN, Tạp chí Thương mại, Số 36, tr.13.
5. Lê Thu Hà (2005), Kinh tế Trung Quốc sau khi gia nhập WTO,
Những vấn đề kinh tế thế giới, số 11, tr.30-41.
6. Nguyễn Thu Hạnh (2010), Điều chỉnh chính sách thu hút FDI của
Trung Quốc sau khi gia nhập WTO, Nghiên cứu Trung Quốc, số 12, tr.30-39.
7. Nguyễn Minh Hằng, Nguyễn Kim Bảo (2006), Trung Quốc Sau 5
năm gia nhập WTO, Nghiên cứu trung quốc, số 6, tr.6-14.
8. Vũ Dương Huân (2007), Nhìn lại quan hệ đối thoại ASEAN – Trung
Quốc, Hội thảo "ASEAN-40 năm nhìn lại và hướng tới", Nxb Đại học quốc
gia Hà Nội, tr.115-131.
9. Doãn Công Khánh (2008), Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung
Quốc: Thực tiễn và những vấn đề đặt ra, Nghiên cứu Trung Quốc, số 4, tr.
41-51.
10. Trần Khánh (2006), Tác động của môi trường địa chính trị Đông
Nam Á đến quan hệ ASEAN – Trung Quốc, Nghiên cứu Đông Nam Á, số 1.
92
11. Thái Văn Long (2004), Lợi ích của Trung Quốc trong việc xây
dựng khu mậu dịch tự do ASEAN – Trung Quốc, Nghiên cứu Trung Quốc, số
6, tr.30-38.
12. Võ Đại Lược (ch.b) (2004), Trung Quốc gia nhập tổ chức thương
mại thế giới (WTO): Thời cơ và thách thức, Nxb.KHXH, Hà Nội.
13. Võ Đại Lược (2006), Khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung
Quốc, hướng phát triển và các vấn đề, Nghiên cứu Trung Quốc, số 1, tr.14-17.
14. Nguyễn Anh Minh (2004), Xuất khẩu của Trung Quốc và những
vấn đề đặt ra đối với kinh tế thế giới, Nghiên cứu Trung Quốc, số 4, tr.10-18.
15. M.L.Titarenko (2009), Đánh giá tổng hợp về sự phát triển của
Trung Quốc trong thế kỷ XXI, Nghiên cứu Trung Quốc, số 5, tr.3-18.
16. Nguyễn Thu Mỹ (2006), Quan hệ ASEAN - Trung Quốc: 15 năm
nhìn lại, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 6, tr.28-38.
17. Nguyễn Thu Mỹ (2007), Vai trò của ASEAN trong quá trình phát
triển hợp tác ASEAN + 3, Hội thảo khoa học quốc tế: ASEAN: Bốn mươi năm
nhìn lại và hướng tới, Trường Đại học KHXH & NVQG, Hà Nội, tr.231-244.
18. Nguyễn Thu Mỹ (ch.b), Phạm Đức Thành, Trần Khánh (2008), Một
số vấn đề cơ bản về hợp tác ASEAN +3, Nxb.KHXH, Hà Nội.
19. Lê Văn Mỹ (2004), Hiệp định khung khu mậu dịch tự do Trung
Quốc - ASEAN: Bước phát triển mới của mối quan hệ Trung Quốc - ASEAN
đầu thế kỷ XXI, Nghiên cứu Trung Quốc, số 5, tr.39-43.
20. An Thị Thanh Nhàn (2005), Đánh giá vị trí của Việt Nam với Trung
Quốc và các nước ASEAN sau 3 năm ký hiệp định FTA, Kỷ yếu hội thảo khoa
học quốc tế Quan hệ ASEAN - Trung Quốc với phát triển thị trường và
thương mại Việt Nam, Hà Nội, tr.342-348.
21. Hoàng Thị Thanh Nhàn (2008), FTA song phương của các nước
ASEAN và tác động đến Cộng đồng kinh tế ASEAN và Cộng đồng ASEAN,
Những vấn đề kinh tế và chính trị thế giới, số 5, tr.11-22.
93
22. Nguyễn Hồng Nhung 2004, Một số yếu tố thúc đẩy quá trình liên
kết kinh tế khu vực của Trung Quốc sau khi gia nhập WTO, Nghiên cứu
Trung Quốc, Số 6, Tr.13-19.
23. Hứa Ninh Ninh (2007) , Tổng kết 15 năm hợp tác kinh tế và thương
mại ASEAN và Trung Quốc, Nghiên cứu trung quốc, số 4, tr.38-46.
24. Phạm Thái Quốc (2010), Khu mậu dịch tự do ASEAN – Trung
Quốc: một số đánh giá bước đầu, Nghiên cứu Trung Quốc số 10, tr.57-70.
25. Lê Kim Sa (2005), Cuộc đua kinh tế giữa ASEAN và Trung Quốc: gợi
ý chính sách đối với Việt Nam, Những vấn đề kinh tế Thế giới, số 9, tr.3-11.
26. Đỗ Tiến Sâm (2002), Bước đầu tìm hiểu về khu vực mậu dịch tự do
ASEAN - Trung Quốc, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 6, tr.35-39.
27. Đỗ Tiến Sâm (2007), Hợp tác Trung Quốc – ASEAN và tác động
của nó tới tiến trình xây dựng cộng đồng ASEAN, Nghiên cứu Trung Quốc, số
6, tr.35-40.
28. Đỗ Tiến Sâm (ch.b), Nguyễn Minh Hằng, Nguyễn Thu
Phương(2009), Trung Quốc sau 5 năm gia nhập WTO, Nxb Từ điển Bách
Khoa, Hà Nội.
29. Đỗ Tiến Sâm, Nguyễn Xuân Cường (ch.b.), Nguyễn Huy Quí,
Nguyễ Đình Liêm, Đỗ Minh Cao (2010), Trung Quốc năm 2009 – 2010, Nxb
Từ điển Bách Khoa, Hà Nội.
30. Hà Huy Thành (2003), Khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc
- Thuận lợi và thách thức, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 1, tr.34-36.
31. Nguyễn Xuân Thắng, Bùi Trường Giang (2004), Khu thương mại
tự do ASEAN- Trung Quốc và triển vọng hợp tác ASEAN- Trung Quốc,
Nghiên cứu Trung Quốc, số 6, tr.20-29.
32. Lê Văn Thịnh, Việt Nam trong quan hệ với Trung Quốc và ASEAN -
Những thành tựu và cơ hội của sự hợp tác, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế
Quan hệ ASEAN - Trung Quốc với phát triển thị trường và thương mại Việt
Nam, Hà Nội, tr. 271-275.
94
33. Trần Văn Thọ (2005), Biến động kinh tế Đông Á và con đường công
nghiệp hóa Việt Nam, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội.
34. Trần Văn Thọ (2005), AFTA giữa Trung Quốc và ASEAN: đặc biệt
phân tích từ vị trí của Việt Nam, Những vấn đề kinh tế thế giới, số 4, tr.26-37.
35. Nguyễn Hồng Thu (2006), Khu vực mậu dịch tự do Trung Quốc -
ASEAN: quá trình hình thành, thực trạng và triển vọng, Những vấn đề kinh tế
thế giới, số 5, tr.14-24.
36. Trịnh Thủy (2005), Khai thác lợi ích thương mại từ chương trình
"Thu hoạch sớm" của khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc, Tạp chí
cộng sản, số 20, tr.68-72.
37. Trịnh Thị Thanh Thủy (2006), Những vấn đề đặt ra cho Việt Nam
từ chương trình "Thu hoạch sớm" trong khuôn khổ khu vực mậu dịch tự do
ASEAN – Trung Quốc, Nghiên cứu Trung Quốc, số 1, tr.18-21.
38. Cổ Tiểu Tùng (2007), Xây dựng "một trục hai cánh" – cục diện mới
trong hợp tác khu vực Trung Quốc – ASEAN, Nghiên cứu Trung Quốc, số 1,
tr.57-69.
39. Dương Kiến Văn (2007), Đặc điểm và xu thế mới trong chuyển đổi
kinh tế sau khi Trung Quốc gia nhập WTO, Nghiên cứu Trung Quốc, số 7.
40. Phạm Hồng Yến (2008), Quan hệ thương mại Trung Quốc –
ASEAN trong bối cảnh hình thành khu vực thương mại tự do Trung Quốc –
ASEAN và triển vọng, Nghiên cứu trung quốc, số 2, tr.54-66.
41. Tổng hợp từ Tân Hoa xã, Nhân dân nhật báo và các báo khác
của Trung Quốc, TTXVN, TLTKĐB 11/2006, 12/2008.
42. Ủy ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2006), CAFTA - Nghiên
cứu tác động của khu vực mậu dịch tự do Trung Quốc - ASEAN đối với Việt
Nam, Hà Nội.
43. Viện KHXH Việt Nam, UBND TP Hải Phòng (2007), Phát triển
hai hành lang một vành đai kinh tế Việt – Trung trong khuôn khổ hợp tác
ASEAN – Trung Quốc (Kỷ yếu hội thảo), Nxb.KHXH, Hà Nội.
95
Tiếng Anh
44. Jonh Wong and Sarah Chan (2003), China – ASEAN free trade
agreement-shaping future economic relations, ASEAN Survey, Vol XLIII,
No.3, p. 507-627.
45. Li Wannan, John Wong, Lye Liang Fook (2008), Asean - China
trade relations: 15 years of development and prospects : =Quan hệ thương
mại Asean - Trung Quốc: 15 năm phát triển và triển vọng, Nxb Thế giới, Hà
Nội.
Tiếng Trung Quốc
46. 番清友(2004)，
中国
-
东盟贸易互补和贸易竞争分析
，国际贸易
问题，第 7 期, 页 27-33.
47. 非德尔-拉莫斯(2004),
中国
-
东盟自由贸易区
：挑战，机遇与潜
力,世界经济与政治.
48. 候铁珊，宋岩(2005)，
中国与东盟的贸易相关指数分析
，国际
贸易问题，第 7 期, 页. 41-46.
49. 李光辉(2006),
中国
-
东盟的经贸关系
，中国-东盟商务年鉴，北
京.
50. 李延陵(2006)，
关于实施
“
早期收获计划
”
的对策建议
，东南亚
纵横，页. 16-20.
51. 叶辅靖(2004),
走向
FTA-
建立中国
-
东盟自由贸易
区的战略与对
策,中国计划出版社, 北京.
52. 张军(2003)，
中国
-
东盟自由贸易区章碍分析
，国际贸易问题，
第 4 起，页. 23-26.
53. 张鸿著，中国对外贸易战略的调整，上海交通大学出版社。
