Xác định tỷ giá hối đoái cân bằng của việt nam tiếp cận theo hướng tỷ giá cân bằng hành vi đại học kinh tế 2015

B GIÁO DC VẨ ẨO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM





 NGC AN DY




XÁC NH T GIÁ HI OÁI CỂN BNG CA
VIT NAM: TIP CN THEO HNG T GIÁ
CỂN BNG HẨNH VI







LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh ậ Nm 2015
B GIÁO DC VẨ ẨO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM




 NGC AN DY


XÁC NH T GIÁ HI OÁI CỂN BNG CA
VIT NAM: TIP CN THEO HNG T GIÁ
CỂN BNG HẨNH VI


Chuyên ngƠnh: TƠi chính ậ Ngơn hƠng
Mư s: 60340201



LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS. TS. H VIT TIN

TP. H Chí Minh ậ Nm 2015



LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên cu ca riêng tôi di s hng dn
khoa hc ca PGS.TS H Vit Tin. Các s liu, kt qu nêu trong lun vn lƠ trung
thc vƠ có ngun gc rõ rƠng.
Nu có bt k s gian ln nƠo tôi xin hoƠn toƠn chu trách nhim.
TP.HCε, ngƠy tháng nm 2015




 Ngc An Dy





MC LC

TRANG PH BÌA
δI CAε OAN
1
εC δC
2
DANH εC T VIT TT

5
DANH εC BNG BIU
6
DANH εC HÌNH V, BIU 
7
ε U 1
t vn đ 1
i tng nghiên cu vƠ mc tiêu nghiên cu 2
Phm vi nghiên cu 3
Phng pháp nghiên cu 3
ụ ngha thc tin ca đ tƠi 4
CHNG 1μ TNG QUAN V T GIÁ CỂN BNG 6
1.1. T giá thc cơn bng (Equilibrium Real Exchange Rate ậ ERER) 6
1.2. εô hình xác đnh t giá cơn bng 8
1.2.1. εô hình ngang giá sc mua (Purchasing Power Parity- PPP) 8
1.2.2. εô hình t giá cơn bng c s (Fundamental equilibrium exchange rate - FEER) 10
1.2.3. εô hình t giá cơn bng hƠnh vi (Behavioral equilibrium exchange rates ậ
BEER) 11
1.3. C ch xác đnh t giá 13
1.3.1. Ch đ điu hƠnh t giá 13
1.3.1.1. Ch đ t giá c đnh 13
1.3.1.2. Ch đ t giá th ni 14
1.3.1.3. Ch đ neo t giá 15
1.3.1.4. Ch đ t giá th ni có qun lỦ 15
1.3.2. Phng thc can thip t giá 16
1.3.2.1. Can thip trc tip 16
1.3.2.2. Can thip gián tip 17
1.4. C ch t giá ti Vit Nam 17
1.5. Kt lun chng 1 21

CHNG 2μ TNG QUAN CÁC NGHIểN CU V εI QUAN H GIA T GIÁ
HI OÁI VĨ CÁC NHỂN T V εÔ 23
2.1. Tng quan các nghiên cu v t giá cơn bng trên th gii 23
2.2. Tng quan các nghiên cu v mi quan h gia t giá vƠ các nhơn t v mô ti Vit
Nam 27
2.2.1. Các nghiên cu v vai trò ca t giá đi vi các nhơn t v mô ti Vit Nam 27
2.2.1.1. δm phát 28
2.2.1.2. Cán cơn thng mi 30
2.2.2. Các nghiên cu v t giá cơn bng ti Vit Nam 31
2.3. Kt lun chng 2 34
CHNG 3μ D δIU VĨ εÔ HÌNH THC NGHIε 36
3.1. Phng pháp kinh t lng 36
3.1.1. Kim đnh tính dng 36
3.1.2. εô hình VECε 39
3.1.3. Phng pháp phơn tích đng liên kt Johansen 40
3.1.3.1. Xác đnh quan h đng liên kt 40
3.1.3.2. ThƠnh phn xác đnh trong mô hình VECε 43
3.1.3.3. c lng đ sai lch t giá 44
3.2. Xơy dng bin 45
3.2.1. T giá thc hiu lc (REER) 47
3.2.2. Hiu ng Balassa-Samuelson (BSE) 49
3.2.3.  m nn kinh t (OPEN) 50
3.2.4. Chi tiêu chính ph (GOVEX) 51
3.2.5. D tr ngoi hi (FR) 52
3.2.6. iu kin thng mi (TOT) 54
3.3. D liu 55
3.4. Kt lun chng 3 57
CHNG 4μ KT QU NGHIểN CU 58

4.1. Kim đnh bc liên kt 58
4.2. Phơn tích đng liên kt 59
4.3. Phơn tích kt qu thc nghim v t giá cơn bng 65
4.3.1. Giai đon 2000-2007: 67
4.3.2. Giai đon 2008-2012: 68



4.3.3. Giai đon 2012 đn nayμ 72
4.4. Kt lun chng 4 73
KT δUN 75
Kt lun rút ra t mô hình 75
Khuyn ngh 76
Hn ch 78
TĨI δIU THAε KHO
1
PH δC




DANH MC T VIT TT
ADF Augmented Dickey-Fuller ậ Kim đnh Dickey - Fuller m rng
BEER Behavioral Equilibrium Exchange Rate ậ T giá cơn bng hƠnh vi
CPI Consumer Price Index ậ Ch s giá tiêu dùng
FDI Foreign Direct Investment ậ u t trc tip nc ngoƠi
FRED Federal Reserve Economic Data ậ D liu Cc d tr δiên bang
GDP Gross Domestic Product ậ Tng sn phm quc ni
GSO General Statistics Office of Viet Nam ậ Tng cc thng kê Vit Nam
ILO International Labour Organization ậ T chc δao đng quc t

IMF International Monetary Fund ậ T chc Tin t quc t
NHNN Ngơn hƠng NhƠ nc
NHTW Ngơn hƠng Trung ng
NSNN Ngơn sách nhƠ nc
OER T giá chính thc
OLS Ordinary Least Square ậ Phng pháp bình phng nh nht
PPP Purchasing Power Parity ậ Ngang giá sc mua
REER Real Effective Exchange Rate ậ T giá thc hiu lc
USD United States Dollar - ng đô la ε
VECM Vector Error Correction Model ậ εô hình hiu chnh sai s vector
Vietcombank Ngơn hƠng Thng mi C phn Ngoi thng Vit Nam
VND Vietnamese Dong - ng Vit Nam
WB World Bank ậ Ngơn hƠng th gii




DANH MC BNG BIU
Bng 1.1μ Phơn loi đc đim các mô hình xác đnh t giá cơn bng 7
Bng 1.2μ C ch t giá ca Vit Nam theo thi gian 18
Bng 2.1μ4Kt qu c lng h s cơn bng dƠi hn theo H Th Thiu Dao 32
Bng 2.2μ
5Kt qu c lng phng trình t giá thc cơn bng theo Nguyn
Th Thu Hng (2013) 34
Bng 3.1μ
6Tng hp các mô hình nghiên cu t giá cơn bng trên th gii 45
Bng 3.2μ
7Danh sách 20 đi tác thng mi vi Vit Nam vƠ t trng ngoi
thng ca tng nc 48
Bng 3.3μ

8Các chui gc vƠ ngun d liu s dng trong mô hình 56
Bng 3.4μ
9Tng kt các bin dùng trong mô hình 57
Bng 4.1μ10Kim đnh nghim đn v đi vi chui thi gian gc vƠ sai phơn bc
1 (Tiêu chun AIC, đ tr ti đa 10) 58
Bng 4.2μ
11Kt qu xác đnh đ tr theo các tiêu chun thông tin 59
Bng 4.3μ
12Kt qu kim đnh chn đoán mô hình VAR vi đi tr 4 vƠ 5 61
Bng 4.4μ
13Kt qu kim đnh đng liên kt Johansen 62
Bng 4.5μ14Tr thng kê Johansen vi mô hình 3 62




DANH MC HỊNH V, BIU 
Hình 1.1μ
2Biu đ din bin t giá USD/VN chính thc vƠ thc t giai đon
2008 - 2013 20
Hình 2.1μ Biu đ d tr ngoi hi vƠ xut khu ca Trung Quc t nm 1λλ4
đn nay 25
Hình 2.2μ
3S đ kênh truyn dn tác đng t t giá đn lm phát 28
Hình 2.3μ
4T giá thc, t giá cơn bng vƠ đ sai lch dƠi hn theo H Th Thiu
Dao 33
Hình 2.4μ
5Sai lch dƠi hn vƠ Sai lch ngn hn theo Nguyn Th Thu Hng . 34
Hình 4.1μ

6Biu đ kim đnh nghim ca đa thc đc trng 65
Hình 4.2μ
7Biu đ t giá REER, t giá cơn bng BEER vƠ t giá PEER. 66
Hình 4.3μ8Biu đ đ sai lch t giá ngn hn vƠ dƠi hn 66
Hình 4.4μ9Biu đ t giá, tng trng GDP vƠ cán cơn vưng lai 2000 - 2014 67
Hình 4.5μ
10Biu đ các chui thi gian trong mô hình t giá cơn bng 71


1


M U
t vn đ
Cùng vi quá trình hi nhp ca nn kinh t đi vi th trng thng mi vƠ
tƠi chính toƠn cu, vn đ t giá trong đó có điu hƠnh t giá ti Vit Nam có vai trò
ngƠy cƠng ln hn đi vi nn kinh t vƠ lƠ mt mc tiêu quan trng trong điu hƠnh
v mô. Nu nh nm 1λλ5, đ m ca nn kinh t, lƠ ch tiêu tng kim ngch thng
mi so vi GDP danh ngha, ch lƠ λ7% so vi quy mô nn kinh t (theo giá danh
ngha lƠ hn 441 nghìn t VN) thì đn nm 2014, t l nƠy đư lƠ 1.5 ln trên tng
quy mô nn kinh t lƠ 3,584 nghìn t VN. Do đó, bt k s bin đng nƠo ca t
giá cng s dn đn nhng tác đng ln đi vi nn kinh t.
Trong giai đon 2008-2011, vn đ t giá tng thng xuyên gơy tác đng ln
lên mt bng giá c, đc bit lƠ kích thích tơm lỦ tích tr ngoi t trong dơn chúng,
to ra nhng con sóng ln trên th trng tƠi chính. Nguyên nhơn cn bn lƠ do chênh
lch lm phát ln gia Vit Nam vƠ th gii, c th lƠ Hoa K, trong khi tin đng b
neo cht vƠo USD. Theo s liu t IεF, trong giai đon nƠy, t giá chính thc đư
tng khong 24%, trong khi chênh lch lm phát theo CPI gia Vit Nam vƠ Hoa K
lên ti 34%. Mt khác, nn kinh t cng đi mt vi tình trng suy gim dòng vn
FDI đt ngt sau khng hong kinh t tƠi chính toƠn cu nm 2008. Nu nh nm

2008, sau khi gia nhp WTO, vn FDI chuyn vƠo Vit Nam đt đnh lƠ hn λ.5 t
USD, sang nm 200λ, FDI chuyn vƠo ch còn 7.6 t USD.
Sau giai đon bt n t giá, NHNN đư nêu rõ quan đim chính sách điu hƠnh
t giá n đnh, trên c s kim ch lm phát vƠ ci thin cán cơn thanh toán. εc tiêu
chính sách điu hƠnh trong nm qua vƠ thi gian ti lƠ duy trì t giá bin đng không
quá 1-2%/nm. Thc t, sau ln phá giá mnh λ.3% vƠo đu nm 2011, din bin t
giá tng đi n đnh, th trng không có nhng giai đon bin đng dƠi vƠ mnh
nh thi gian trc.
1



1
iu hƠnh t giáμ n đnh vƠ ch đng can thip. (HoƠng Th Tho, 2013)
2


εc dù đc xem lƠ mt thƠnh tu trong điu hƠnh chính sách v mô, vic t
giá duy trì trong biên đ hp sut thi gian qua đư lƠm dy lên mt s tranh lun v
vic t giá đư b lên giá lƠm mt li th cnh tranh ca hƠng hóa Vit Nam trên th
trng quc t. Nhng nm gn đơy, lm phát tuy đư gim đáng k, nhng chênh lch
lm phát hng nm gia Vit Nam vƠ Hoa K vn khá ln, bình quơn khong
4.λ%/nm trong giai đon 2012-2014. Mt khác, trong bi cnh gn đơy các nc
thc hin các bin pháp ni lng đ h tr nn kinh t, vic tin đng b neo cht vi
USD khin tin đng lên giá đáng k so vi các quc gia khác. C th, trong vòng 1
nm t tháng 4/2014 đn nay, theo tính toán ca tác gi, đng Euro vƠ đng Yên đư
ln lt mt khong 20% vƠ 12% giá tr so vi tin đng
2
.
Hu ht các tranh lun hin nay ch yu thông qua tính toán b t giá thc song

phng hoc đa phng đc điu chnh lm phát gia Vit Nam vƠ các nc. Tuy
nhiên, lỦ thuyt nƠy có nhng hn ch nht đnh, đc bit nu xét trong ngn hn.
3

Hn na, mô hình đư b qua tác đng ca các yu t v mô khác nh dòng chu chuyn
vn, chính sách tƠi khóaầVì vy, t thc tin đư đt ra, tác gi đ xut thc hin
nghiên cu ắXác đnh t giá hi đoái cơn bng ca Vit Namμ tip cn theo hng t
giá cơn bng hƠnh viẰ. Thông qua mô hình đnh lng, tác gi mun góp phn lƠm rõ
các yu t có nh hng lên t giá cng nh xác đnh mc đ sai lch so vi t giá
cơn bng ca nn kinh t.
i tng nghiên cu vƠ mc tiêu nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tƠi lƠ t giá ti Vit Nam
So vi các nghiên cu trc đơy ti Vit Nam, mô hình nghiên cu nƠy có mt
s đim khác bit sauμ
- εô hình s dng k thut phơn tích đng liên kt ca Johansen trong khi các
nghiên cu trc đơy s dng k thut phơn tích đng liên kt ca Engle


2
Ngunμ T giá ngoi t. Vietcombank
3
Xem (Trn Ngc Th, 2011, trang 181-191). Kt qu kho sát s tn ti ca PPP ti Vit Nam giai đon
1995-2009.
3


hoc mô hình ARDδ. K thut Johansen lƠ phép kim đnh tng quát hn,
áp dng cho các mô hình có th có nhiu mi quan h đng liên kt so vi
k thut Engle, đng thi cho phép xác đnh mc cơn bng ngn hn vƠ dƠi
hn ca t giá thc. ơy cng lƠ k thut c lng mô hình t giá cơn bng

hƠnh vi đc đ xut ln đu bi (MacDonald, 1998).
- εô hình s dng d liu gc theo quỦ lƠ GDP thc đi din cho tng trng
nng sut vƠ tc đ tng trng xut khu đi din cho điu kin thng
mi. Các tác gi trc s dng chui thi gian đc ni suy t d liu nm
- εô hình m rng thi gian nghiên cu đn thi đim lƠ Q3/2014. D liu
m rng cho phép xem xét hiu qu ca các chính sách n đnh t giá đc
áp dng t nm 2011 đn nay.
Nghiên cu có mc tiêu s dng mô hình thc nghim đ xác đnh t giá cơn
bng vƠ đ lch so vi t giá cơn bng trong ngn hn vƠ dƠi hn.Nghiên cu có các
mc tiêu c th nh sauμ
- Xác đnh giá tr cơn bng ca t giá trong thi k nghiên cu
- Thông qua các bng chng t mô hình thc nghim, xác đnh trng thái ca
t giá lƠ cao hn/thp hn hay cơn bng so vi giá tr thc.
- ánh giá các tác đng ca chính sách t giá lên nn kinh t, đc bit lƠ trong
giai đon sau khi Vit Nam gia nhp WTO.
Phm vi nghiên cu
 tƠi nghiên cu tp trung vƠo phơn tích đnh lng mc t giá cơn bng vƠ đ
lch khi t giá cơn bng trong trng hp ca Vit Nam t quỦ 1/2000 đn quỦ
3/2014.
Phng pháp nghiên cu
 hoƠn thƠnh đ tƠi, tác gi s dng các phng phápμ thu thp thông tin, tng
hp vƠ phơn tích s liu t Internet, các bƠi báo, các bƠi nghiên cuầ.NgoƠi ra, tác
gi tin hƠnh các nghiên cu thc nghim đ xác đnh đ lch gia t giá hi đoái so
vi giá tr dƠi hn. Phng pháp kinh t lng đc s dng trong đ tƠi lƠ mô hình
c lng véc t hiu chnh sai s VECε (Vector Error Correction) kt hp vi
4


kim đnh Johansen đ xác đnh mi quan h đng liên kt trong mô hình. Các k
thut thc nghim đc thc hin trên phn mm Eviews 8.

ụ ngha thc tin ca đ tƠi
BƠi nghiên cu đc thc hin nhm mô hình hóa t giá cơn bng ti Vit
Nam trong thi k nghiên cu. Thông qua các mc tiêu nghiên cu, bƠi vit s góp
phn hoƠn thin nhng nghiên cu v t giá ti Vit Nam vƠ đa ra nhng khuyn
ngh cho vic điu hƠnh chính sách, c thμ
- HoƠn thin phng pháp phơn tích đnh lng các nhơn t nh hng ti
t giá ca Vit Nam.
- Phơn tích thc trng điu hƠnh t giá ti Vit Nam thông qua mô hình T
giá cơn bng hƠnh vi trong giai đon t nm 2000 đn nay.
- ng dng kt qu phơn tích trong điu hƠnh t giá  Vit Nam.
NgoƠi phn m đu, kt lun, danh mc t vit tt, danh mc đ th vƠ bng
biu, tƠi liu tham kho vƠ ph lc, đ tƠi gm có bn phn chính vi các ni dung
nh sau:
Chng 1, gii thiu tng quát nhng lý thuyt nn tng v mô hình xác đnh
t giá và c ch xác đnh t giá. Ni dung Chng 1 nhm xem xét mô hình t
giá cơn bng phù hp vi Vit Nam vƠ lƠm rõ nhng nh hng v mt lỦ thuyt
t chính sách ca NHTW đi vi t giá. εt khác, tác gi cng trình bƠy các
kho sát đi vi c ch t giá ti Vit Nam.
Chng 2, trình bày tng quan các nghiên cu v t giá cân bng trên th
gii và ti Vit Nam. Ni dung chng 2 thông qua kho sát các nghiên cu v
t giá cơn bng trên th gii lƠm c s đ xut các nhơn t v mô có tác đng lên
t giá trong dƠi hn. ng thi, thông qua kho sát các nghiên cu trc đơy ti
Vit Nam, tác gi mong mun tìm hiu mi quan h gia các nhơn t v mô vƠ t
giá, đng thi so sánh vi các d báo ca lỦ thuyt.
Chng 3, trình bày phng pháp c lng và xây dng mô hình. Ni dung
chng 3 bao gm vic trình bƠy mô hình kinh t lng, phng pháp xơy dng
5


bin vƠ ngun d liu. Theo đó, các mô hình vƠ k thut kim đnh đc đ xut

da trên kt qu kho sát các nghiên cu ti Chng 1 vƠ Chng 2.
Chng 4, trình bày kt qu nghiên cu. Ni dung chng 4 trình bƠy các
c lng t giá cơn bng t mô hình thc nghim đng thi thc hin phơn tích
din bin t giá trong thi gian nghiên cu cúng nh đánh giá vai trò ca c ch
điu hƠnh lên t giá. Trên c s các phơn tích, tác giá đ xut mt vƠi khuyn
ngh ti chng Kt lun.

6


CHNG 1: TNG QUAN V T GIÁ CỂN BNG
1.1. T giá thc cơn bng (Equilibrium Real Exchange Rate ậ ERER)
Theo đnh ngha truyn thng, t giá thc lƠ mc giá c tng đi ca hƠng hóa
gia 2 quc gia (Mankiw, 2002). ơy lƠ hình thc PPP tuyt đi, cho rng di nh
hng ca lut mt giá m rng, mt bng giá c  mt quc gia phi tng đng
vi quc gia khác, sau khi quy đi theo t giá danh ngha. Theo (Trn Ngc Th,
2011), do nhng điu kin không hoƠn ho ca th trng, nh chi phí giao dch, hƠng
rƠo ngoi thng, bt cơn xng thông tin, hình thc PPP tuyt đi him khi tn ti.
Vì vy, các nhƠ kinh t đa ra khái nim t giá thc theo PPP tng đi, đc đnh
ngha lƠ t giá danh ngha đc hiu chnh theo t l giá c tng đi  trong nc
so vi ngoƠi nc. iu nƠy hƠm Ủ rng do nhng bt hoƠn ho k trên mƠ mc giá
c  trong vƠ ngoƠi nc không nht thit phi bng nhau, nhng nhng thay đi
tng đi trong mt bng giá c phi đc th hin trong t giá
T giá thc đa phng hay t giá thc hiu lc (REER) lƠ t giá đc hiu chnh
lm phát theo mt r các quc gia đi tác có quan h thng mi. REER lƠ mt ch
s quan trng đc nhiu nhƠ nghiên cu xem lƠ đi din cho sc cnh tranh ca
hƠng hóa mt quc gia trên th trng quc t vƠ đc tham kho vi chính sách tin
t vƠ t giá (Ting, 2009).
(Phm Th HoƠng Anh, 2010) đnh ngha t giá thc cơn bng lƠ ắt giá đc
xác đnh t do ti đim giao nhau gia đng cung vƠ đng cu tin t trên th

trng ngoi hi mƠ không có bt c mt s can thip nƠo ca NHTW. T giá cơn
bng đc xác đnh theo cách nƠy đc gi lƠ t giá cơn bng th trng (market
equilibrium exchange rate).Ằ Khái nim t giá cơn bng trên đc đ xut ban đu
bi (Williamson, 1985) nhm tính toán mc đ sai lch ca t giá thc so vi t giá
cơn bng.
(Ting, 2009) lu Ủ cn phi xem xét đn khung thi gian khi nghiên cu t giá
cơn bng. (Phm Th HoƠng Anh, 2010) phơn loi t giá cơn bng gm 3 nhóm lƠμ t
giá cơn bng trong ngn hn, trong trung hn, vƠ trong dƠi hn. C th, t giá cơn
bng ngn hn lƠ mc t giá phn ánh nhng nh hng ca các nhơn t kinh t c
7


bn, không bao gm nhng cú sc trong nn kinh t. T giá cơn bng ngn hn theo
đó đc tính toán da trên giá tr hin ti hay giá tr ngn hn ca các nhơn t kinh t
(current value). T giá cơn bng trung hn lƠ mc t giá phn ánh s cơn bng ca
toƠn nn kinh t, bao gm cơn bng bên trong vƠ cơn bng bên ngoƠi. Theo đó, cơn
bng bên trong đt đc khi nn kinh t đt trng thái toƠn dng v sn lng mƠ
không gơy ra lm phát. ng thi, cơn bng bên ngoƠi lƠ trng thái cơn bng ca cán
cơn vưng lai tng ng vi tình trng toƠn dng trong nn kinh t. Da trên gi đnh
tng cu bng tng cung dƠi hn, εô hình cơn bng dƠi hn ca nn kinh t đc
(Trn Ngc Th, 2011) trình bƠy ngn gn trong công thc thơm ht kép nh sauμ
C  I  G X  MC  S  T (1)
=>

X  M



S  I


 G T (2)
Phng trình (1) th hin tng sn lng cơn bng vi tng cu trong nn kinh
t. Phng trình (2) th hin cán cơn mu dch bng tng tit kim ròng tr đi chi tiêu
ròng ca khu vc công. Nh vy, bt k s mt cơn bng nƠo trong ni b nn kinh
t có th dn đn trng thái thơm ht trên cán cơn thanh toán nu mc tit kim lƠ
không đi.
Cui cùng, t giá cơn bng dƠi hn lƠ mc t giá cơn bng khi nn kinh t đt
trng thái cơn bng v vn vƠ sn lng, da trên giá tr dƠi hn ca các bin s kinh
t v mô.
Bng 1.1: Phơn loi đc đim các mô hình xác đnh t giá cơn bng
Mô hình
Gi thuyt lỦ thuyt
Khung
thi gian
Gi
thuyt
thng kê
Bin ph
thuc
Ngang giá sc
mua (PPP)
-Thay đi ca t giá trong
tng lai bng chênh lch
lm phát gia hai quc gia
-T giá thc bng 1 trong
dƠi hn
DƠi hn
Dng
T giá danh
ngha hoc

t giá thc
εô hình tin
t
- PPP đc duy trì trong dƠi
hn.
-Kt hp PPP vƠ cu tin
Ngn hn
Không
dng
T giá danh
ngha
8


CHEERs
(Capital
Enhanced
Equilibrium
Exchange
Rates)
- PPP đc duy trì trong dƠi
hn kt hp vi ngang giá
lưi sut không phòng nga
danh ngha
(loi b mc bù ri ro)
Ngn hn
(D báo
t giá)
Dng
T giá danh

ngha
BEERs
(Behavioural
Equilibrium
Exchange
Rates)
-Ngang giá lưi sut không
phòng nga thc (có bao
gm mc bù ri ro).
- Thay đi ca t giá thc
trong tng lai đc xác
đnh bi các yu t kinh t
c bn
Ngn hn
(D báo
t giá)
Không
dng
T giá thc
FEERs
(Fundamental
Equilibrium
Exchange
Rates)
T giá thc đc xác đnh
bi trng thái cơn bng bên
trong vƠ cơn bng bên ngoƠi
Trung hn
Không
dng

T giá thc
đa phng
PEERs
(Permanent
Equilibrium
Exchange
Rates)
Tng t BEERs
DƠi hn
Không
dng
(ThƠnh
phn dƠi
hn ca
chui)
T giá thc
đa phng
NATREX
Tng t FEER, vi điu
kin lưi sut thc trong
nc phi bng lưi sut thc
bên ngoƠi)
DƠi hn
Không
dng
T giá thc
Ngun:Trích t (Rebecca, 2005)
1.2. Mô hình xác đnh t giá cơn bng
Nhiu nghiên cu đư đc thc hin trong vic tính toán t giá thc, (Iimi,
2006) cho rng có 3 mô hình ch yu đc s dng đó lƠμ mô hình PPP, mô hình t

giá cơn bng c s FEER vƠ mô hình t giá cơn bng hƠnh vi BEER.
1.2.1. Mô hình ngang giá sc mua (Purchasing Power Parity-
PPP)
(Ting, 2009) đánh giá PPP lƠ mt khung lỦ thuyt truyn thng đư đc ng
dng rng rưi khi tính toán t giá cơn bng. Nh đư trình bƠy, khái nim PPP bao gm
9


hai loi lƠμ PPP tuyt đi da trên gi đnh v ngang giá sc mua, trong khi PPP tng
đi da trên gi đnh v chênh lch lm phát. PPP tng đi lƠ gi thit đc ng
dng rng rưi trong nghiên cu thc nghim đ tính toán t giá cơn bng, đc biu
din theo công thc sauμ
e







 I

 I

(3)
Trong đó, e
f
μ εc thay đi giá tr ca đng ngoi t
I
h

: εc lm phát trong nc

I
f
: εc lm phát  nc ngoƠi
Trong công thc tính nƠy, bn thơn ch s giá đi din trong mô hình còn nhiu
tranh lun (Iimi, 2006).
4

Hiu ng PPP nu tn ti s lƠm t giá thay đi đ chng li s chênh lch v
lm phát gia 2 nc. PPP lƠ mt mô hình tng đi đn gin đc ng dng rng
rưi tuy nhiên, nhiu nghiên cu thc nghim đư tht bi khi tìm kim s hi t ca t
giá xoay quanh PPP
5
. Nói chung, các tranh lun xoay quanh đ lch ca t giá khi
PPP tp trung vƠo các ch đ sau:
- Vn đ hƠng hóa ngoi thng vƠ phi ngoi thng. Trong thc t có rt
nhiu mt hƠng không th trao đi đc gia các quc gia. nh hng
ca khu vc phi ngoi thng di tác đng ca hiu ng Balassa ậ
Samuelson góp phn lƠm t giá chch khi mc cơn bng ngang giá.
- HƠng rƠo mu dch gia các quc gia. PPP gi đnh rng hƠng hóa đc
t do trao đi gia 2 quc gia, trên thc t, các chính ph đư áp đt nhiu
gii hn lên hot đng ngoi thng nh thu, hn ngch, hƠng rƠo bo
hầ
- Cht lng hƠng hóa gia 2 quc gia.
- Thông tin bt cơn xng.


4
(Edwards, 1989) cho rng s giá đi din phi lƠ ch s th hin sc cnh tranh ca quc gia trên th trng

quc t. Trong thc t, các nhƠ nghiên cu dùng nhiu ch s giá nhμ ch s giá tiêu dùng (CPI), ch s giá
bán buôn (WPI), ch s gim phát GDP, vƠ ch s chi phí tin lng. Tuy vy, không có ch s nƠo lƠ thc s
hoƠn ho.
5
Chi tit xem (Trn Ngc Th, 2011, trang 1λ7-198) vƠ (Ting, 2009)
10


- R hƠng hóa tính toán.
(Trn Ngc Th, 2011) đư thc hin mt mô hình kim đnh s tn ti ca PPP
ti Vit Nam giai đon 1λλ5-200λ, kt qu kim đnh không tìm thy Ủ ngha thng
kê ca PPP. (Ting, 2009) kt lun rng các nh hng ca PPP không tn ti trong
ngn vƠ trung hn.
1.2.2. Mô hình t giá cơn bng c s (Fundamental equilibrium
exchange rate - FEER)
FEER lƠ mô hình cơn bng đc s dng ph bin trong thc nghim. c
đ xut đu tiên bi (Williamson, 1985, trang 14), FEER đc đnh ngha lƠ ắmc
t giá k vng cho phép trng thái thng d hay cơn bng ca cán cơn vưng lai tng
ng vi dòng chu chuyn vn c bn b qua các bin đng mang tính chu k, mƠ
ti đó nn kinh t đt đn trng thái cơn bng bên trong mƠ không có bin pháp hn
ch ngoi thng nƠo lên cán cơn vưng lai.Ằ Nh vy, t giá cơn bng đc xác đnh
da trên trng thái dƠi hn n đnh ca cán cơn vưng lai vƠ trng thái toƠn dng ca
nn kinh t. Phng trình FEER có th đc biu din nh sau:


 



 





 




(4)
Phng trình (4) th hin trng thái cơn bng c bn ca cán cơn thanh toán, cán
cơn vưng lai (CA) cơn bng vi cán cơn vn trung hn (K

), đng thi, cán cơn vưng
lai đc xác đnh bi t giá thc (S
r)
, sn lng dƠi hn trong nc (Y




) sn lng
dƠi hn ngoƠi nc (Y


). Phng trình (4) đc vit li nh sauμ



 


















(5)
Khái nim FEER đc xem lƠ mc t giá lỦ tng đi vi trng thái cơn bng
v mô ca nn kinh t trong trung hn (Wren-Lewis, 1992), tuy nhiên gi thit t giá
cơn bng ph thuc vƠo trng thái dƠi hn ca cán cơn vưng lai vp phi nhiu ch
trích. εt mt, vic xác đnh mc trng thái lỦ tng ca cán cơn vưng lai b cho lƠ
mang tính ch quan. (Bayoumi, 1994) đư xác đnh mc thng d cán cơn vưng lai
mc tiêu cho các nc công nghip trong thp niên 1λ70 bng 1% GDP da trên các
gi đnh ca chính ph ε. εt khác, phng trình FEER đư b qua nh hng ca
chính sách tƠi khóa lên cán cơn vưng lai. Thc t, (Phm Th HoƠng Anh, 2010) cho
11


rng nh hng ca chính sách tƠi khóa lên cán cơn vưng lai ph thuc vƠo h s nhơn

ca chi tiêu chính ph vƠ mc đ thay đi ca thu nhp. (MacDonald, 1998) cho rng
bn thơn FEER không th hin mt lỦ thuyt xác đnh t giá do nó ch đc tính toán
t trng thái n đnh ca chu chuyn vn. Cui cùng, (Ting, 2009) cho rng vn đ
quan trng lƠ s không chc chn trong vic xác đnh tiêu chun cơn bng bên trong
vƠ bên ngoƠi, đc bit lƠ đi vi các nn kinh t chuyn đi nhanh chóng nh Trung
Quc.
1.2.3. Mô hình t giá cơn bng hƠnh vi (Behavioral equilibrium
exchange rates ậ BEER)
T giá cơn bng hƠnh vi BEER đc đ xut ln đu bi (MacDonald, 1998)
đc mô t lƠ ắầεô hình xác đnh giá tr ngn hn ca t giá thông qua c lng
mt phng trình rút gn cho phép gii thích hƠnh vi ca t giá thc trong thi k
muẰ. Phng trình REER đc mô t đy đ nh sauμ




 

 

(6)
Trong đóμ
q
t
μ T giá thc hiu lc (REER)
Z
t
: véc t các nhơn t kinh t c bn có tác đng lên t giá thc
’μ Véc t h s rút gn
T

t
: Véc t các nhơn t tm thi có tác đng ngn hn lên t giá thc trong ngn
hn
μ Véc t h s rút gn

μ nhiu ngu nhiên
T phng trình REER, (MacDonald, 1998) đ xut khái nim t giá BEER lƠ
t giá thc đc xác đnh bi giá tr ngn hn ca các nhơn t kinh t c bnμ



 

(7)
T đó, đ lch ngn hn (current misalignment) đc xác đnh lƠ mc sai lch
ca REER so vi BEERμ




 


 

 

(8)
12

εt khác, (MacDonald, 1998) đ xut khái nim t giá thc cơn bng n đnh
(Permanent Equilibrium Exchange Rates), đc xác đnh bi giá tr lỦ tng hay dƠi
hn ca các nhơn t kinh tμ


  


(9)
Trong đóμ


 μ T giá thc hiu lc (REER)
Z
t
μ véc t giá tr dƠi hn ca các nhơn t kinh t c bn
T phng trình (λ), các tác gi đ xut khái nim đ lch dƠi hn (total
misalignment) nh lƠ đ sai lch ca REER so vi PEERμ




 

 

 



(10)
Bng cách thêm vƠo các phép bin đi, các tác gi chuyn thƠnh dng phng
trình sauμ
 



 


 


 


(11)
 



 


  

 


 (12)

 

 

 

 



 




(13)
Phng trình (13) th hin đ lch dƠi hn lƠ tng hp ca hai thƠnh phnμ thƠnh
phn th nht lƠ đ lch ngn hn ca t giá thc vƠ thƠnh phn th hai lƠ s tách ri
ca giá tr ngn hn so vi giá tr dƠi hn ca các thƠnh phn kinh t.
εô hình BEER đư đc ng dng rng rưi trong nhiu nghiên cu v t giá
thc trên th gii. (MacDonald, 1998) đư s dng mô hình BEER đ tính toán giá tr
cơn bng ca đng εark c, đng Yên Nht vƠ đô la ε giai đon 1λ60-1996.
(Iimi, 2006) trong mt nghiên cu ca IεF đư s dng mt mô hình BEER đ tính
toán t giá thc cơn bng trong trng hp ca Botswana. c bit, nhiu nghiên cu
đư đc thc hin đ kim đnh giá tr cơn bng ca đng Nhơn dơn t (NDT) ca
Trung Quc nh ca (Zhang, 2001), (Goh, 2006), (Wang, 2007), (Ting, 200λ) vƠ
(Cui, 2013). (εacDonald, 1λλ8) tuyên b rng mô hình BEER mang tính tng quát
hn mô hình FEER trong vic tính toán t giá cơn bng, đc bit lƠ trong trng hp
các quc gia đang phát trin.
13

Trong mt nghiên cu đc thc hin đ kho sát các mô hình BEER trong quá
kh, (Zhang, 2010) đư khái quát các đc trng ca mô hình BEER trong mt đnh
ngha chính thc nh sau ắεô hình BEER s dng mt b d liu kinh t v mô đ
tính toán t giá thc hoc t giá danh ngha cơn bng, s dng phép c lng phng
trình đn, kim đnh nghim đn v vƠ phơn tích đng liên kt.Ằ
1.3. C ch xác đnh t giá
1.3.1. Ch đ điu hƠnh t giá
Ch đ t giá đc hiu lƠ cách thc NHTW thc hin qun lỦ giá tr
đng tin ca quc gia so vi các đng tin nc ngoƠi vƠ qun lỦ th trng ngoi
hi. C ch điu hƠnh t giá lƠ mt phn ca lỦ thuyt b ba bt kh thi, phn ánh s
la chn các công c điu hƠnh chính sách tin t ca NHTW vƠ phn ng ca NHTW
trc các cú sc. Trong các giai đon mang tính chu k ca nn kinh t, đc bit lƠ
trong giai đon khng hong, các phn ng ca chính sách điu hƠnh t giá đóng vai
trò quan trng lên các ch s v mô khác nh lm phát, cán cơn thanh toán vƠ tng
trng kinh t.
Ch đ t giá  mi nc vƠ mi thi k nói chung lƠ khác nhau nhng v c
bn bao gmμ ch đ t giá hi đoái c đnh, ch đ t giá th ni, vƠ các c ch trung
gian nm gia hai ch đ va nêu.
1.3.1.1. Ch đ t giá c đnh
Di ch đ t giá c đnh, giá tr đng ni t đc gi c đnh không đi hoc
cho phép bin đng trong mt biên đ hp. ng ni t có th đc gi c đnh theo
mt ngoi t (thông thng lƠ USD) hoc mt r ngoi t đc quyt đnh bi
NHTW. Nói chung, bt k bin đng nƠo trong giá tr ni t s đc NHTW dp tt
nhanh chóng đ n đnh t giá.
Ch đ t giá c đnh có u đim lƠ to ra mt th trng ngoi hi n đnh,
gim chi phí cho nn kinh t do các doanh nghip không phi bn tơm v ri ro t giá
(to ra chi phí bo him t giá). εt khác, t giá c đnh to ra nim tin ca ngi
dơn đi vi chính sách điu hƠnh ca chính ph.

14


Tuy nhiên, nn kinh t s gp bt li nu các quc gia trên th gii thc hin
phá giá tin t đ kích thích nn kinh t. Khi đó, do t giá b neo cht theo t giá chính
thc, đng ni t s lên giá so vi các đng tin khác vƠ lƠm gim sc cnh tranh ca
hƠng hóa trong nc, hu qu lƠ xut khu gim. Thơm ht cán cơn thanh toán tng
lên vƠ lƠm tng tht nghip.
Hn na, ch đ t giá c đnh cng b ch trích bi vì nó đòi hi chi phí ln đ
n đnh t giá. Khi đng ni t mt giá, NHTW bt buc phi s dng qu d tr
ngoi hi, trong trng hp d tr ngoi hi không đ có th dn đn khng hong.
iu nƠy đư đc ch ra trong các mô hình khng hong tin t bt ngun t thơm
ht ln trên cán cơn thanh toán hoc chi tiêu ca chính ph hoc c hai (thơm ht
kép).
6

Cui cùng, lỦ thuyt b ba bt kh thi cho rng khi mt quc gia thc hin kim
soát t giá vƠ t do hóa tƠi khon vn, NHTW bt buc phi t b chính sách tin t.
Các phơn tích t mô hình εundell-Fleming cng cho rng di ch đ t giá c đnh
chính sách tin t không có hiu qu lên tng cu
7
.
1.3.1.2. Ch đ t giá th ni
Khác vi ch đ t giá c đnh, NHTW không can thip vƠo th trng ngoi
hi đ duy trì t giá trong ch đ t giá th ni. T giá đc xác đnh bi các lc cung
cu trên th trng ngoi hi.
T giá th ni cho phép NHTW d dƠng điu chnh tng cu trong nn kinh t
bng các công c ca chính sách tin t mƠ không cn phi quan tơm đn giá tr ca
đng ni t. Nó cng không lƠm st gim d tr ngoi hi ca quc gia đ n đnh t
giá. iu nƠy có th d dƠng nhn thy sau khng hong tƠi chính 2008, ε đư thc

hin nhiu gói nói lng đnh lng đ n đnh nn kinh t mƠ không cn quan tơm
đn t giá.


6
Xem (Trn Ngc Th, 2011, trang 2λ0-2λ1 vƠ trang 2λ7-298). εô khng hong th h th nht vƠ khng
hong kép loi mt
7
Xem (Mankiw, 2002, trang 380)
15


Tuy nhiên, th ni t giá cng lƠm th trng ngoi hi khó đoán hn, buc các
doanh nghip phi thc hin phòng nga ri ro vƠ lƠm tng chi phí. Hn na, vic
th ni t giá cng gơy ra nhng e ngi v tình trng đu c trên th trng tƠi chính
vn có th lƠm trm trng thêm nhng khó khn ca nn kinh t.
1.3.1.3. Ch đ neo t giá
Tng t ch đ t giá c đnh, h thng neo t giá cng c đnh theo mt t
giá chính thc đc công b, tuy nhiên t giá đc phép dao đng trong mt biên đ
xoay quanh t giá chính thc. Các NHTε ch đc phép niêm yt vƠ giao dch t giá
trong gii hn đư công b. εc t giá chính thc có th đc điu chnh theo nhng
bc nh tùy theo tín hiu th trng vƠ điu kin v mô ca nn kinh t.
Trong h thng nƠy, nhƠ điu hƠnh cam kt n đnh t giá xoay quanh mc đư
t giá chính thc, vì vy to nim tin cho ngi dơn đi vi chính sách tin t. εt
khác, vì t giá đc dao đng trong biên đ cho phép nên cng phn ánh nhng bin
đng trên th trng tin t, lƠ tín hiu đ NHTW kp thi can thip. Hn na, NHTW
có th điu chnh t giá chính thc theo nhng bc nh đnh k, nh vy to không
gian cho phép các điu chnh lên chính sách tin t phù hp vi điu kin v mô ti
tng thi đim.
Tuy nhiên, đim quan trng trong c ch nƠy lƠ NHTW phi có đ kh nng

đ n đnh t giá trong nhng giai đon bin đng mnh trên th trng tin t. Nu
không, NHTW có th cui cùng phi t b c ch neo t giá vƠ th ni đng tin.
iu nƠy s lƠm mt nim tin ca công chúng đi vi chính sách. Vì vy, c ch nƠy
đòi hi NHTW phi theo sát mi din bin vƠ can thip kp thi trên th trng.
1.3.1.4. Ch đ t giá th ni có qun lỦ
Trong c ch t giá th ni có qun lỦ, nhƠ điu hƠnh cho phép t giá đc t
do giao dch trên th trng. Tuy nhiên, NHTW s can thip khi t giá vt quá mt
mc nƠo đó trên th trng, theo mt biên đ t giá đc xác đnh bi NHTW nhng
không đc công b chính thc.
V c bn, đơy lƠ h thng gn vi t giá th ni nhng trong tng thi đim có
th có s can thip ca NHTW đ đt đc các mc tiêu chính sách khác nhau. (Trn
16


Ngc Th, 2011) trên c s tng hp các nghiên cu cho rng, v dƠi hn can thip
ca NHTW thng không có tác đng rõ rƠng lên t giá, vƠ thng b các lc đu c
trên th trng áp đo.
1.3.2. Phng thc can thip t giá
Trong ch đ t giá c đnh hoc các ch đ trung gian, đ n đnh t giá
NHTW thông thng s s dng các công c đ can thip lên th trng tin t. Da
vƠo cách thc can thip ca NHTW, các nhƠ nghiên cu phơn loi thƠnh 2 phng
thc c bn, bao gmμ can thip trc tip vƠ can thip gián tip.
1.3.2.1. Can thip trc tip
Can thip trc tip lƠ hƠnh đng can thip ca NHTW lên cung vƠ cu bng
cách s dng qu d tr ngoi hi đ thc hin mua hoc bán ngoi t trên th trng.
Hu qu ca can thip s lƠm tng/gim cung tin tùy thuc hƠnh đng mua/bán ngoi
t trên th trng. Vic tng/gim cung tin có th gơy ra hiu ng kích thích hoc
gim tng cu vƠ gơy ra nhng bt n v mô nghiêm trng. Vì vy, NHTW có th cơn
nhc kt hp can thip t giá vi điu chnh cung tin bng các công c n nh tín
phiu đ gi cho mc cung tin không thay đi. Khi đó, can thip đc gi lƠ can

thip vô hiu hóa.
Can thip vô hiu hóa lƠ mt công c hu ích va có th to cơn bng trên th
trng ngoi hi va không lƠm nh hng đn cung tin. Tuy nhiên, vic phát hƠnh
tín phiu lƠm phát sinh chi phí cho NHTW vƠ trong nhiu trng hp vt quá kh
nng ca nhƠ điu hƠnh dn đn chính sách can thip b tht bi. iu nƠy đư đc
(Trn Ngc Th, 2011) ch rõ trong trng hp ca Vit Nam nm 2008. Sau khi gia
nhp WTO nm 2007, Vit Nam đón nhn mt dòng vn đu t khng l t nc
ngoƠi tng đng 10 t USD trong nm 2008. NHNN bt buc phi mua vƠo s
lng ngoi t nƠy đ n đnh t giá, kt qu lƠ tng đng 160 nghìn t VN đư
đc đa ra th trng.  thu hi s lng VN nƠy, NHNN đư phát hƠnh tín phiu
trên th trng m; tuy nhiên, kt qu phát hƠnh không thƠnh công do lưi sut tín
phiu thp hn lưi sut th trng. Kt qu lƠ s m rng cung tin đư đy lm phát
lên đn 20% trong nm đó.