Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại dự án điểm thông quan nội địa và đường giao thông trên địa bàn huyện gia lâm, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM





NGUYỄN THỊ LIÊN HƯƠNG



ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI
DỰ ÁN ĐIỂM THÔNG QUAN NỘI ĐỊA VÀ ĐƯỜNG GIAO THÔNG
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI




LUẬN VĂN THẠC SĨ





HÀ NỘI, 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM




NGUYỄN THỊ LIÊN HƯƠNG


ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI
DỰ ÁN ĐIỂM THÔNG QUAN NỘI ĐỊA VÀ ĐƯỜNG GIAO THÔNG
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI



LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Quản lý đất đai
Mã số : 60.85.01.03

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS NGUYỄN THỊ VÒNG



HÀ NỘI, 2014
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được người
khác công bố trong bất kì công trình nào.
Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được
chỉ rõ nguồn gốc./.

Hà Nội, ngày 10 tháng 9 năm 2014
Tác giả luận văn



Nguyễn Thị Liên Hương

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự
giúp đỡ, những ý kiến đóng góp, chỉ bảo quý báu của các thầy giáo, cô giáo
trong Khoa Quản lý đất đai, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Để có được kết quả nghiên cứu này, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản
thân, tôi còn nhận được sự hướng dẫn chu đáo, tận tình của cô giáo PGS.TS.
Nguyễn Thị Vòng là người hướng dẫn trực tiếp tôi trong suốt thời gian nghiên
cứu đề tài và viết luận văn.
Tôi cũng nhận được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Phòng Tài nguyên và
Môi Trường, Ban bồi thường giải phóng mặt bằng, Ban Quản lý Dự án huyện
Gia Lâm, Ủy ban nhân dân xã Cổ Bi các anh chị em, bạn bè đồng nghiệp, sự
động viên, tạo mọi điều kiện của gia đình và người thân.

Với tấm lòng biết ơn, tôi xin chân thành cảm ơn mọi sự giúp đỡ quý
báu đó!
Hà Nội, ngày 10 tháng 9 năm 2014
Tác giả luận văn



Nguyễn Thị Liên Hương
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC HÌNH vii
DANH MỤC HÌNH vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT viii
DANH MỤC PHỤ LỤC ix
MỞ ĐẦU 1
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4
1.1. Cơ sở lý luận về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất 4
1.1.1. Khái quát về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư 4
1.1.2. Đặc điểm, nguyên tắc đền bù giải phóng mặt bằng 6
1.1.3. Các văn bản pháp quy áp dụng trong công tác bồi thường GPMB 8
1.1.4. Công tác tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 9
1.2. Cơ sở thực tiễn về tình hình thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ
và tái định cư 16

1.2.1. Chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư ở một số nước trên thế giới 16
1.2.2. Chính sách bồi thường của Việt Nam qua các thời kỳ 23
1.2.3. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ của Nhà nước khi
thu hồi đất ở Việt Nam hiện nay 28
1.2.4. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ của Nhà nước khi
thu hồi đất ở thành phố Hà Nội 30
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG PHẠM VI, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU 34
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 34
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page iv

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 34
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu 34
2.2. Nội dung nghiên cứu 34
2.2.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình quản lý đất
đai của huyện Gia Lâm. 34
2.2.2. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Gia Lâm. 34
2.2.3. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt
bằng và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của 02 Dự án nghiên cứu. 34
2.2.4. Một số tồn tại, nguyên nhân và giải pháp đẩy nhanh tiến độ bồi
thường, giải phóng mặt bằng từ 02 Dự án nghiên cứu 34
2.3. Phương pháp nghiên cứu 34
2.3.1. Phương pháp điều tra, phỏng vấn 34
2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu. 35
2.3.3. Phương pháp thống kê, tổng hợp và xử lý số liệu. 35
2.3.4. Phương pháp phân tích, so sánh các số liệu điều tra. 35
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 36
3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội và tình hình quản lý đất

đai của huyện Gia Lâm 36
3.1.1. Điều kiện tự nhiên 36
3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - văn hóa xã hội 37
3.1.3. Thực trạng quản lý đất đai trên địa bàn huyện Gia Lâm, thành phố
Hà Nội 42
3.2. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Gia Lâm 47
3.3. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
của 02 Dự án nghiên cứu 51
3.3.1. Khái quát về 02 Dự án nghiên cứu 51
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page v

3.3.2. Bồi thường 54
3.3.3. Chính sách hỗ trợ 70
3.3.4. Chính sách tái định cư 75
3.3.5. Thời gian và kết quả thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất tại 02 dự án trên địa bàn huyện Gia Lâm 79
3.3.6. Đánh giá chung công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư 02 Dự án 81
3.4. Một số tồn tại, nguyên nhân và giải pháp đẩy nhanh tiến độ bồi
thường, giải phóng mặt bằng từ 02 Dự án nghiên cứu 83
3.4.1. Tồn tại 83
3.4.2. Nguyên nhân 84
3.4.3. Một số giải pháp 84
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 87
1. Kết luận 87
2. Kiến nghị 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO 90
PHỤ LỤC 92
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page vi

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang


3.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Gia Lâm năm 2013 43
3.2. Kết quả GPMB huyện Gia Lâm năm 2012-2013 48
3.3. Tổng hợp Bồi thường hỗ trợ GPMB tại 02 Dự án 51
3.4. Đơn giá bồi thường, hỗ trợ dự án Cảng nội địa 52
3.5. Đơn giá bồi thường, hỗ trợ Dự án Dốc Hội- ĐHNNI 54
3.6. Xác định đối tượng được bồi thường và không được bồi thường 56
3.7. Ý kiến của người bị thu hồi đất về đối tượng được bồi thường và
không được bồi thường 59
3.8. Đơn giá bồi thường về đất tại 2 dự án 61
3.9. So sánh mức độ chênh lệch giữa giá bồi thường của 2 dự án và giá
thị trường tại thời điểm thu hồi đất 63
3.10. Ý kiến của người bị thu hồi đất về giá đất tính bồi thường tại 2 dự án 65
3.11. Tổng hợp đơn giá bồi thường tài sản tại 02 dự án 67
3.12. Ý kiến của người bị thu hồi đất trong việc bồi thường về tài sản gắn
liền với đất 69
3.13. Các khoản hỗ trợ tại 02 dự án nghiên cứu 71
3.14. Tổng hợp số hộ gia đình, cá nhân đã được hưởng chính sách hỗ trợ
của 02 dự án bị thu hồi đất 72
3.15. Ý kiến của người có đất bị thu hồi trong việc thực hiện các chính
sách hỗ trợ 75
3.16. So sánh giá đất bồi thường và giá đất tái định cư đối với đất ở tại 2
dự án. 78
3.17. Tổng hợp thời gian thực hiện của các dự án 80

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page vii

DANH MỤC HÌNH

STT Tên hình Trang

1.1. Trình tự thủ tục thực hiện bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu
hồi đất 14
3.1. Cơ cấu kinh tế huyện Gia Lâm năm 2013 37
3.2. Khu đất nông nghiệp và đất ở trong GPMB Dự án Hanel 51
3.3. Đường Dốc Hội- ĐHNNI đã hoàn thành 53
3.4. Hiện trạng đường khi các hộ đã di rời 77
3.5. Khu tái định cư mới 77















Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Chữ viết tắt
1 GPMB Giải phóng mặt bằng
2 HĐND Hội đồng nhân dân
3 NĐ Nghị định
4 UBND Ủy ban nhân dân
5 MTTQ
MÆt trËn tæ quèc
6 BT, HT, TĐC Bồi thường, hỗ trợ, Tái định cư
7 GCNQSDĐ Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất


Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page ix

DANH MỤC PHỤ LỤC

STT Tên phụ lục Trang

1 Các văn bản thành phố Hà Nội đang áp dụng bồi thường GPMB 93
2 Danh sách các hộ được giao tái định cư dự án nâng cấp cải tạo đường
Dốc hội- ĐHNNI 97
3 Hiện trạng sử dụng đất huyện Gia Lâm 104
4. Sơ đồ Dự án xây dựng cảng thông quan nội địa 106
5. Sơ đồ Dự án cải tạo nâng cấp đường Dốc Hội- ĐHNN I 107
6. Phiếu điều tra 112
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 1

MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài
Nhà nông học người Ý Uyliam Petty đã từng có câu nói nổi tiếng:
“ Của báu của một nước không gì bằng đất đai, con người, của cải từ
đó mà sinh ra”. Đất là nơi ăn, chốn ở, là nguồn sống, nguồn việc làm; thiết
thực hơn nữa, đất trở thành một “phương thức tích lũy của cải” của mỗi
người dân. Trong nền kinh tế thị trường, đất đai lại càng có ý nghĩa hơn
bao giờ hết; đất không chỉ đơn thuần là địa bàn để diễn ra quá trình sản
xuất, để phân bố các khu dân cư, là môi trường sống của con người, mà đất
đai được xác định là “nguồn lực để phát triển đất nước”, nó đã trở thành “tư
bản” để dịch chuyển từ chủ thể này sang chủ thể khác.
Ở phạm vi của một quốc gia, một dân tộc đất đai là chủ quyền, là
lãnh thổ của quốc gia đó, dân tộc đó trên trường quốc tế.Vì vậy mà bất kỳ
quốc gia nào, dân tộc nào trên thế giới cũng quan tâm đến vấn đề đất đai,
luôn chú trọng đến việc thiết lập những hành lang, khung khổ pháp lý để
điều chỉnh quan hệ đất đai nảy sinh trong đời sống xã hội…
Ở Việt Nam, Hiến pháp năm 1992 đã khẳng định: đất thuộc sở hữu
toàn dân do Nhà nước đại diện sở hữu và thống nhất quản lý. Hiến pháp
mới năm 2013, tại Điều 53 tiếp tục khẳng định: Đất đai, tài nguyên nước,
tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên
nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc
sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản
lý. Trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước nhằm hoàn thành mục
tiêu chuyển từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp và
dịch vụ; Nhu cầu sử dụng đất để xây dựng các cơ sở kinh tế, hạ tầng xã hội,
sử dụng đất vào mục đích quốc phòng, an ninh công cộng, phát triển các
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 2

Dự án xây dựng đô thị, trung tâm thương mại và dịch vụ và lợi ích quốc
gia là rất lớn. Để phục vụ cho các mục đích này, Nhà nước với tư cách là
chủ sở hữu đại diện có thể thu hồi những diện tích mà các tổ chức, hộ gia
đình, cá nhân đang sử dụng, vì lợi ích chung của xã hội các chủ sử dụng đất
phải chấp hành quyết định thu hồi đất của Nhà nước.
Trong quá trình triển khai dự án thu hồi đất thì bước đền bù giải
phóng mặt bằng là bước phức tạp nhất có nhiều bức xúc về mặt xã hội. Đòi
hỏi sự tích cực của Chủ đầu tư, sự phối hợp của Trung tâm phát triển quỹ
đất và của cả cấp quyết định đầu tư. Khi có đất sạch thì dự án sẽ triển khai
suôn sẻ, tuy nhiên không phải là việc đơn giản. Việc thực hiện chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho nông dân bị thu hồi đất ở các khu vực
ven đô thị trở thành vấn đề cần ưu tiên tập trung, quan tâm giải quyết để
người dân nhận được mức hỗ trợ phù hợp có thể ổn định đời sống trong
tình hình xã hội hiện nay.
Gia Lâm là huyện ngoại thành nằm ở phía Đông Bắc của Thủ đô Hà
Nội. Gia Lâm có vai trò quan trọng, vừa là khu vực nông nghiệp, nông
thôn; vừa là vành đai xanh cung cấp lương thực, thực phẩm cho thành phố.
Hiện nay, cùng với sự phát triển của Thủ đô, quá trình đô thị hóa nông
thôn, diện tích đất nông nghiệp của huyện đang dần nhường cho các khu
công nghiệp, bệnh viện, khu đô thị…Quá trình đó dẫn đến tình trạng hàng
nghìn hộ nông dân bị mất đất, trong đó, phần lớn là lao động nông nghiệp
không qua đào tạo, quen làm ăn manh mún, nhỏ lẻ khó thích hợp với cơ
chế thị trường trở thành thất nghiệp, cuộc sống gặp nhiều khó khăn, vấn đề
tạo việc làm, ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân bị
thu hồi đất không phải là một bài toán dễ giải.
Trong giai đoạn hiện nay, khối lượng công việc giải phóng mặt bằng
(GPMB) là rất lớn, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 3

Chí Minh … Công tác GPMB là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp,
thường xuyên và lâu dài và GPMB cũng là một trong những công tác phục
vụ cho việc quản lý Nhà nước về đất đai…
Là một học viên chuyên ngành Quản lý đất đai tôi rất quan tâm đến
vấn đề GPMB nên đã chọn đề tài: “ Đánh giá việc thực hiện chính sách
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại Dự án
Điểm thông quan nội địa và đường giao thông trên địa bàn huyện Gia
Lâm thành phố Hà Nội”. Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi muốn hiểu rõ
hơn về cơ sở lý luận của công tác GPMB, thực trạng công tác GPMB và
bồi thường thiệt hại GPMB trên địa bàn của huyện Gia Lâm và đưa ra một
số giải pháp nhằm thực hiện tốt công tác GPMB trên thực tế. Đề tài được
thực hiện nhằm mục tiêu trên với những mục đích, yêu cầu cụ thể dưới đây:
2. Mục đích, yêu cầu
2.1. Mục đích nghiên cứu:
- Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ và tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất tại 2 Dự án Điểm thông quan nội địa và đường
giao thông trên địa bàn huyện Gia Lâm thành phố Hà Nội, qua đó đề xuất
các giải pháp góp phần thực hiện tốt công tác GPMB trên địa bàn huyện
Gia Lâm, thành phố Hà Nội.
2.2. Yêu cầu của đề tài
- Các tài liệu điều tra phản ánh đúng quá trình thực hiện các chính
sách bồi thường giải phóng mặt bằng qua 2 Dự án đã được thực hiện trên
địa bàn nghiên cứu, số liệu điều tra có độ tin cậy và chính xác.
- Các số liệu điều tra thu thập phải được phân tích, đánh giá một cách
khách quan khoa học để làm cơ sở đánh giá.


Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 4

Chương 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở lý luận về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất
1.1.1. Khái quát về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
1.1.1.1. Bồi thường và chính sách bồi thường:
- Giải phóng mặt bằng (GPMB) là quá trình tổ chức thực hiện các
công việc liên quan đến di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng
trên phần đất nhất định được quy định cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây
dựng một công trình mới trên đó.
Công tác GPMB bao gồm các giai đoạn: bồi thường cho các đối
tượng sử dụng đất, giải tỏa công trình trên đất, di chuyển người dân tạo lập
mặt bằng, cho triển khai các dự án liên quan đến việc hỗ trợ cho người dân
bị thu hồi đất tái tạo chỗ ở, việc làm, thu nhập ổn định cuộc sống.
Quá trình GPMB được tính từ khi bắt đầu thành lập Hội đồng giải
phóng mặt bằng cho tới khi bàn giao cho chủ đầu tư.
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị
quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất.
Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại
quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Uỷ ban nhân dân
xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của Luật này.
(Quốc hội (2003). Luật đất đai).
1.1.1.2. Hỗ trợ
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu
hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới .
(Quốc hội (2003). Luật đất đai).

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp

Page 5

Bồi thường hỗ trợ cho người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
theo nguyên tắc sau:
Bồi thường hoặc hỗ trợ đối với toàn bộ diện tích đất Nhà nước thu hồi;
Bồi thường hoặc hỗ trợ về tài sản hiện có gắn liền với đất và các chi
phí đầu tư vào đất khi bị Nhà nước thu hồi;
Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi
nghề và hỗ trợ khác cho người bị thu hồi đất;
Hỗ trợ để ổn định sản xuất và đời sống tái định cư;
( Trường đào tạo bồi dưỡng cán bộ ngành xây dựng ( 2007). Văn
bản Quản lý Nhà nước ngành xây dựng).
1.1.1.3. Tái định cư
TĐC là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh
sống và làm ăn. TĐC bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi
Nhà nước thu hồi hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.
TĐC được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất, tài
sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc
sống, thu nhập, cơ sở vật chất, tinh thần tại đó. Như vậy, TĐC là hoạt động
nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã hội đối với một bộ phận
dân cư đã gánh chịu vì sự phát triển chung.
Hiện nay ở nước ta, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ
ở thì người sử dụng đất được bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau:
- Bồi thường bằng nhà ở.
- Bồi thường bằng giao đất ở mới.
- Bồi thường bằng tiền để người dân tự lo chỗ ở.
TĐC là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng
trong chính sách GPMB. Các dự án TĐC cũng được coi là các dự án phát
triển và phải được thực hiện như các dự án phát triển khác.
( Ngân hàng phát triển Châu Á. Cẩm nang về tái định cư).

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 6

1.1.2. Đặc điểm, nguyên tắc đền bù giải phóng mặt bằng
1.1.2.1. Đặc điểm của bồi thường, giải phóng mặt bằng
Đặc điểm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án,
xây dựng các công trình mang tính đa dạng và phức tạp.
Tính đa dạng thể hiện: mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất
khác nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội dân cư khác nhau. Khu vực
nội thành, mật độ dân cư cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên
đất lớn; khu vực ven đô, mức độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề dân
cư phức tạp, hoạt động sản xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công
nghiệp, thương mại, buôn bán nhỏ; khu vực ngoại thành, hoạt động sản
xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất nông nghiệp. Do đó mỗi khu vực bồi
thường GPMB có những đặc trưng riêng và được tiến hành với những giải
pháp riêng phù hợp với những đặc điểm riêng của mỗi khu vực và từng dự
án cụ thể.
Tính phức tạp: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng
trong đời sống kinh tế- xã hội đối với mọi người dân. Đối với khu vực nông
thôn, dân cư chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất
đai lại là tư liệu sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nông
dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cư
vùng này là giữ được đất để sản xuất, thậm chí họ cho thuê đất còn được
lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không cho thuê. Mặt khác, cây
trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến công tác tuyên truyền,
vận động dân cư tham gia di chuyển, định giá bồi thường rất khó khăn và
việc hỗ trợ chuyển nghề nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo đời sống dân
cư sau này.
( Tôn Gia Huyên, Nguyễn Đình Bồng ( 2006). Quản lý Đất đai và Thị
trường bất động sản)

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 7

- Đối với đất ở lại càng phức tạp hơn do những nguyên nhân sau:
+ Đất ở là tài sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh
hoạt của người dân mà tâm lý, tập quán là ngại di chuyển chỗ ở.
+ Nguồn gốc sử dụng đất khác nhau qua nhiều thời kỳ với chế độ
quản lý khác nhau, cơ chế chính sách không đồng bộ dẫn đến tình trạng lấn
chiếm đất đai xây nhà trái phép diễn ra thường xuyên.
+ Thiếu quỹ đất do xây dựng khu tái định cư cũng như chất lượng khu
tái định cư thấp chưa đảm bảo được yêu cầu.
+ Dân cư một số vùng sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ và sống
bám vào các trục đường giao thông của khu dân cư làm kế sinh nhai nay
chuyển đến ở khu vực mới thì điều kiện kiếm sống bị thay đổi nên họ
không muốn di chuyển.
Từ các điểm trên cho thấy mỗi dự án khác nhau thì công tác GPMB
được thực hiện khác nhau.
1.1.2.2. Nguyên tắc bồi thường
Người bị Nhà nước thu hồi đất có đủ điều kiện do pháp luật quy định
thì được bồi thường; trường hợp không đủ điều kiện được bồi thường thì
UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương xem xét, hỗ trợ;
Người bị thu hồi đất đang sử dụng vào mục đích nào thì được bồi
thường bằng việc giao đất mới có cùng mục đích sử dụng, nếu không có đất
để bồi thường thì được bồi thường bằng giá trị QSDĐ tại thời điểm có
quyết định thu hồi; trường hợp bồi thường bằng việc giao đất mới hoặc
bằng nhà, nếu có chênh lệch về giá trị thì phần chênh lệch được thực hiện
thanh toán bằng tiền;
Trường hợp người sử dụng đất được bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với Nhà nước
theo quy định của pháp luật thì phải trừ tiền đi khoản tiền phải thực hiện

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 8

nghĩa vụ tài chính vào số tiền được bồi thường, hỗ trợ để hoàn trả ngân
sách Nhà nước.
( Trường đào tạo bồi dưỡng cán bộ ngành xây dựng ( 2007). Văn
bản Quản lý Nhà nước ngành xây dựng)
1.1.3. Các văn bản pháp quy áp dụng trong công tác bồi thường GPMB
Pháp luật đất đai hiện hành qua nhiều lần sửa đổi, thay thế (từ Luật
Đất đai năm 1987 đến Luật Đất đai năm 2013). Các quy định về bồi
thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất do thành phố Hà Nội áp
dụng rất nhiều văn bản. Các văn bản này được áp dụng qua các thời điểm
khác nhau và được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế, nhìn chung vẫn có
những ưu điểm và hạn chế. Điều 42 LĐĐ năm 2003 quy định về nguyên
tắc bồi thường hỗ trợ tái định cư cho người có đất bị thu hồi. Để hướng dẫn
chi tiết, Nghị định 197/2004/NĐ-CP điều chỉnh nội dung bồi thường hỗ trợ
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi
ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế. Để thực hiện các nội
dung này thì phải đối chiếu một số quy định từ các nghị định như: Nghị
định 181/2004/NĐ-CP, Nghị định 17/2006/NĐ-CP, Nghị định 84/2007/NĐ-
CP. Gần đây, văn bản sửa đổi, bổ sung các nghị định nêu trên là Nghị định
69/2009/NĐ-CP, sửa đổi về trình tự, thủ tục, bổ sung các quy định về loại
hình, mức hỗ trợ về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Điều này cho
thấy các cơ sở pháp lý về bồi thường hỗ trợ tái định cư nằm chủ yếu ở văn
bản dưới luật, chịu sự thay đổi thường xuyên và nhiều vấn đề lập quy được
giao về cho chính quyền địa phương cấp tỉnh.
(Chính phủ (2009). Nghị định 69/2009/NĐ-CP)
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 9

1.1.4. Công tác tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
* Công tác tổ chức, trình tự thực hiện
- Sau khi có các văn bản giới thiệu địa điểm đầu tư, UBND Thành
phố uỷ quyền cho UBND cấp huyện ký ban hành thông báo thu hồi đất và
niêm yết công khai thông báo tại các đơn vị có đất bị thu hồi để thực hiện
dự án. Đồng thời công bố các Quyết định phê duyệt quy hoạch - kế hoạch
sử dụng đất, cấp phép đầu tư của dự án và các văn bản liên quan đến công
tác thu hồi đất, bồi thường GPMB của các cấp có thẩm quyền đến các hộ
gia đình hoặc tổ chức có đất bị thu hồi.
- Thành lập Hội đồng bồi thường hỗ trợ và tái định cư ( BT, HT và
TĐC), Tổ công tác GPMB giúp việc cho Hội đồng để thực hiện công tác
GPMB của dự án.
- Hội đồng BT, HT và TĐC phối hợp cùng chính quyền địa phương
tổ chức họp phổ biến chủ trương, chính sách liên quan đến công tác GPMB
của dự án tới các đối tượng đang sử dụng đất nằm trong chỉ giới thu hồi đất
để thực hiện dự án.
- Thực hiện công tác đo đạc lập bản đồ hiện trạng thu hồi đất; Khảo
sát hiện trạng, lập và trình duyệt phương án tổng thể; đồng thời trình cơ
quan Tài nguyên – Môi trường tham mưu ra quyết định thu hồi đất;
- Tổ công tác GPMB thực hiện công tác nghiệp vụ như: soạn thảo
văn bản, biểu mẫu, biên bản kê khai, kiểm kê; phối hợp cùng chính quyền
địa phương tổ chức tuyền truyền sâu rộng các chủ trương, đường lối của
Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong việc bồi thường GPMB
thực hiện dự án và gửi các thông báo kiểm kê, biểu mẫu kê khai đến cho
từng đối tượng đang sử dụng đất nằm trong chỉ giới thu hồi.
+ Tổ công tác tiến hành kê khai và điều tra hiện trạng phần diện tích
đất, tài sản, cây cối hoa màu trên đất và vật nuôi trên đất có mặt nước dưới
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 10

sự giám sát của Hội đồng BT, HT và TĐC, chính quyền địa phương, chủ
đầu tư và chủ sử dụng đất.
+ Tổ công tác tiến hành xác định nguồn gốc sử dụng đất, giá trị công
trình xây dựng, nhân hộ khẩu từ đó phân loại đối tượng được bồi thường
hoặc không được bồi thường, sau đó lập phương án, áp giá bồi thường, hỗ
trợ theo quy định.
Phương án bồi thường được thông qua các cấp chính quyền địa
phương, Hội đồng bồi thường thẩm định và niêm yết công khai cho các đối
tượng bị thu hồi đất để tiếp nhận các ý kiến cần bổ sung, chỉnh sửa. Sau khi
có sự thống nhất của các cấp, ngành phương án bồi thường GPMB sẽ được
Hội đồng bồi thường huyện trình UBND huyện ra Quyết định phê duyệt.
Sau khi có Quyết định phê duyệt phương án bồi thường GPMB
của UBND huyện, Hội đồng bồi thường phối hợp với các cấp chính quyền
địa phương và chủ đầu tư tiến hành chi trả kinh phí bồi thường và tổ chức
bàn giao mặt bằng theo quy định; giải quyết các vướng mắc phát sinh trong
quá trình bồi thường GPMB.
* Trách nhiệm của các cấp, các ngành
Vai trò của tổ chức Đảng và đoàn thể trong việc tổ chức thực hiện các
dự án:
- Các cấp ủy Đảng đã tổ chức triển khai quán triệt luật và các văn
bản dưới luật của Trung ương và địa phương về đất đai.
- Huyện ủy có văn bản chỉ đạo cùng với các tổ chức Đảng cơ sở xử
lý kiên quyết nhiều vấn đề quan trọng trong việc thực hiện bồi thường,
thường vụ Huyện ủy thường xuyên trực tiếp nghe báo cáo và chỉ đạo
UBND huyện và các ngành giải quyết nhiều vụ khiếu kiện trong quá trình
thực hiện bồi thường.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 11

- Các tổ chức đoàn thể như: Mặt trận tổ quốc, hội nông dân, hội phụ

nữ, hội cựu chiến binh, đoàn thanh niên đã phát huy vai trò trong việc
tuyên truyền giáo dục các hội viên đoàn viên, tổ chức vận động thực hiện
chính sách pháp luật đất đai.
Trách nhiệm của Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư:
- Nghiên cứu, đề xuất kịp thời với UBND cấp huyện để báo cáo UBND
Thành phố giải quyết những vướng mắc trong áp dụng chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư trên cơ sở phù hợp thực tế và đúng pháp luật.
- Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và TĐC giúp UBND cùng cấp lập và
tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và TĐC; Hội đồng làm việc
theo nguyên tắc tập thể và quyết định theo đa số; trường hợp biểu quyết
ngang nhau thì thực hiện theo phía có ý kiến của Chủ tịch hội đồng.
- Trách nhiệm của các thành viên Hội đồng
+ Chủ tịch hội đồng chỉ đạo các thành viên Hội đồng lập trình duyệt
và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
+ Chủ đầu tư có trách nhiệm giúp Chủ tịch hội đồng lập phương án
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; đảm bảo đầy đủ kinh phí để chi trả kịp
thời bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
+ Đại diện của những người bị thu hồi đất có trách nhiệm phản ánh
nguyện vọng của người bị thu hồi đất, người phải di chuyển chỗ ở; vận
động những người bị thu hồi đất thực hiện di chuyển GPMB đúng tiến độ.
+ Các thành viên khác thực hiện các nhiệm vụ theo sự phân công và
chỉ đạo của Chủ tịch hội đồng phù hợp với trách nhiệm của ngành.
- Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư chịu trách nhiệm về tính
chính xác, hợp lý của số liệu kiểm kê, tính pháp lý của đất đai, tài sản được
bồi thường hỗ trợ hoặc không được bồi thường hỗ trợ trong phương án bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư.
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 12

Trách nhiệm của UBND các cấp

- UBND Thành phố có trách nhiệm:
+ Chỉ đạo, tổ chức, tuyên truyền, vận động mọi tổ chức, cá nhân về
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thực hiện GPMB theo đúng
quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
+ Chỉ đạo các sở, ban ngành và Ủy ban nhân dân cấp huyện lập dự
án tái định cư, khu tái định cư để phục vụ cho việc thu hồi đất; lập phương
án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo thẩm quyền.
+ Phê duyệt hoặc phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp huyện phê
duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
+ Phê duyệt giá đất; ban hành bảng giá tài sản tính bồi thường, quy
định các mức hỗ trợ và các biện pháp hỗ trợ theo thẩm quyền; phương án
bố trí tái định cư, phương án đào tạo chuyển đổi nghề theo thẩm quyền
được giao.
+ Chỉ đạo các cơ quan có liên quan thực hiện việc giải quyết khiếu
nại, tố cáo của công dân về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo thẩm
quyền pháp luật quy định.
+ Bảo đảm sự khách quan, công bằng khi xem xét và quyết định việc
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất theo thẩm quyền
quy định.
+ Quyết định hoặc phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp huyện cưỡng
chế đối với các trường hợp cố tình không thực hiện quyết định thu hồi đất
của Nhà nước theo thẩm quyền.
+ Chỉ đạo kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư.
- Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi có đất bị thu hồi có trách nhiệm:
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 13

+ Chỉ đạo, tổ chức, tuyên truyền, vận động mọi tổ chức, cá nhân về
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thực hiện GPMB theo đúng

quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
+ Chỉ đạo Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cùng cấp lập và
tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; thực hiện
phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo phân cấp của
Ủy ban nhân dân thành phố;
+ Phối hợp với các sở, ban, ngành, các tổ chức và chủ đầu tư thực
hiện dự án đầu tư xây dựng, phương án tạo lập các khu tái định cư tại địa
phương theo phân cấp của Ủy ban nhân dân thành phố.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Nông nghiệp
Page 14

Hình 1.1. Trình tự thủ tục thực hiện bồi thường thiệt hại khi Nhà
nước thu hồi đất
Xác định và công bố chủ trương thu hồi đất
Thông báo v
ề việc thu hồi đất

Chuẩn bị hồ sơ địa chính khu đất bị thu hồi

Lập, thẩm định và xét duyệt phương án tổng thể về bồi thường, hỗ
tr
ợ v
à tái đ
ịnh c
ư

Quyết định thu hồi đất

Gi
ải quyết khiếu nại đối với quyết định thu hồi đất

Kê khai, ki
ểm k
ê và xác đ
ịnh nguồn gốc đất đai

Lập, thẩm định và xét duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư

Công khai phương án b
ồi th
ư
ờng, hỗ trợ, tái định c
ư

Thực hiện chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; bàn giao m
ặt bằng cho chủ
đầu tư