Nhập môn Cơ sở dữ liệu Phạm Thị Thanh

Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
LỜI NÓI ĐẦU
Ngày này cơ sở dữ liệu đã có nhiều ứng dụng trong mọi hoạt động của xã
hội. Muốn thiết kế, sử dụng cơ sở dữ liệu chúng ta phải nắm được các kỹ thuật
cơ bản của cơ sở dữ liệu. Tập bài giảng này nhằm trình bày các kỹ thuật cơ bản
của cơ sở dữ liệu truyền thống, đó là mô hình thực thể liên kết, mô hình cơ sở dữ
liệu quan hệ. Tập bài giảng cũng trình bày cách thiết kế một cơ sở dữ liệu quan
hệ, cách sử dụng các phép toán đại số quan hệ, ngôn ngữ tân từ, ngôn ngữ hỏi có
cấu trúc để tạo, cập nhật và truy vấn cơ sở dữ liệu. Khái niệm phụ thuộc hàm và
ứng dụng của nó trong thiết kế và chuẩn hóa cơ sở dữ liệu quan hệ. Tập bài
giảng là tài liệu chính thức của học phần nhập môn cơ sở dữ liệu cho sinh viên
chuyên ngành sư phạm Toán – Tin. Tập bài giảng cũng là tài liệu tham khảo hữu
ích cho giảng viên khi giảng dạy các học phần liên quan đến cơ sở dữ liệu
Tập bài giảng gồm 5 chương, cuối mỗi chương có câu hỏi và bài tập giúp
sinh viên rèn luyện các kiến thức học được trong chương đó. Chương 4 là
chương sinh viên tự nghiên cứu để hiểu biết thêm về mô hình thực thể liên kết.
Chúng tôi xin tiếp nhận và chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến
của các đồng nghiệp để tập bài giảng ngày càng hoàn thiện hơn.
Nhóm tác giả
1
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
MỤC LỤC
1. Các khái niệm về hệ cơ sở dữ liệu 4
1.1. Khái niệm cơ sở dữ liệu và hệ cơ sở dữ liệu 4
1.2. Kiến trúc CSDL 4
1.3. Lược đồ và thể hiện của CSDL 6
1.4. Tính độc lập dữ liệu 7
2. Tổ chức dữ liệu mức vật lý 7
2.1. Mô hình tổ chức bộ nhớ ngoài 7
2.2. Tệp băm (Hashed file) 8
2.3. Tệp chỉ số (indexed file) 9

2.4. Cây cân bằng (Balanced tree – B cây) 11
3. Ba mô hình dữ liệu cơ bản 13
3.1. Mô hình hóa trong tin học 13
3.3. Các mô hình dữ liệu cơ bản 14
Kết chương 17
Câu hỏi và bài tập 17
CHƯƠNG II: NGÔN NGỮ THAO TÁC DỮ LIỆU 18
1. Cơ sở dữ liệu quan hệ 18
1.1. Khái niệm cơ bản 18
1.2. Các thao tác cập nhật dữ liệu trên quan hệ 19
1.3. Đại số quan hệ 20
1.4. Ngôn ngữ tân từ: 30
2. Ngôn ngữ hỏi có cấu trúc – SQL (Structured Query Language) 31
2.1. Ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu 32
2.2. Ngôn ngữ thao tác dữ liệu 35
Kết chương 41
Câu hỏi và bài tập 41
CHƯƠNG III: THIẾT KẾ MỘT CƠ SỞ DỮ LIỆU 46
1. Mục đích thiết kế CSDL 46
2. Phụ thuộc hàm (Function Defendency-FD) 48
2.5. Bao đóng của 1 tập phụ thuộc hàm 49
2.6. Bao đóng của 1 tập thuộc tính 50
2.7. Định nghĩa khoá và siêu khoá theo ngôn ngữ phụ thuộc hàm 52
2.8. Tập phụ thuộc hàm tối thiểu 55
3. Phép tách các lược đồ quan hệ 58
3.1. Khái niệm phép tách 58
3.2. Phép tách kết nối không tổn thất 58
4. Chuẩn hoá lược đồ quan hệ 62
4.1. Các dạng chuẩn 62
4.2. Phép tách kết nối không tổn thất thành BCNF 64

4.3. Phép tách bảo toàn phụ thuộc hàm thành 3NF 67
Kết chương 68
Câu hỏi và bài tập 68
1. Mô hình dữ liệu khái niệm bậc cao và quá trình thiết kế CSDL 72
2
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
2. Các thành phần cơ bản của mô hình thực thể liên kết: 73
2.1. Thực thể và thuộc tính 73
2.2. Kiểu thực thể, tập thực thể, khóa và tập giá trị 75
2.3. Kiểu liên kết, tập liên kết và các thể hiện 77
2.4. Cấp liên kết, tên vai trò và kiểu liên kết đệ quy 78
2.5 Các ràng buộc trên các kiểu liên kết 79
2.6. Thuộc tính của các kiểu liên kết 81
2.7. Các kiểu thực thể yếu 81
3. Ví dụ về thiết kế mô hình ER 82
Xác định các kiểu thực thể, các thuộc tính và các kiểu liên kết 82
CHƯƠNG V: HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU 86
1. Định nghĩa một hệ quản trị CSDL: 86
2. Các chức năng của một hệ quản trị cơ sở dữ liệu 86
3. Các đặc trưng của giải pháp cơ sở dữ liệu 89
4. Ví dụ về một cơ sở dữ liệu 91
3
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
CHƯƠNG I: CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN
VỀ CSDL
1. Các khái niệm về hệ cơ sở dữ liệu
1.1. Khái niệm cơ sở dữ liệu và hệ cơ sở dữ liệu
- Một CSDL (Database) là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với nhau
chứa thông tin về một tổ chức nào đó (như 1 trường ĐH, 1 công ty, ngân
hàng, ) được lưu trữ trên các thiết bị nhớ thứ cấp (như bằng từ, đĩa từ ) để

đáp ứng nhu cầu khai thác thông tin của nhiều người sử dụng với nhiều
mục đích khác nhau.
- Hệ quản trị CSDL (Database Management System- DBMS) là phần mềm
cho phép người dùng giao tiếp với CSDL, cung cấp một môi trường thuận
lợi và hiệu quả để tìm kiếm và lưu trữ thông tin của CSDL
- Hệ csdl: (Database System): Gồm phần cứng, CSDL, Hệ quản trị csdl,
người quản trị. Mục đích chính của hệ CSDL là che dấu đi những chi tiết
phức tạp về cách thức dữ liệu được lưu trữ và bảo trì
- Ví dụ về sử dụng CSDL: Thông qua giao diện Web đăng ký một khoá học,
tìm hiểu chi tiết một mặt hàng, tra điểm thi tuyển sinh…
1.2. Kiến trúc CSDL
Cơ sở dữ liệu có kiến trúc 3 mức:
- Mức trong (mức vật lý): mô tả dữ liệu thực sự được lưu trữ như thế nào
trong CSDL. Đây là mức thể hiện các cài đặt có tính chất vật lý của CSDL
để đạt hiệu quả tối ưu trong thao tác tìm kiếm và lưu trữ, để tận dụng được
các vùng nhớ còn trống. Mức vật lý cũng phản ánh các cấu trúc dữ liệu,
các tổ chức tệp được dùng cho việc lưu trữ dữ liệu trên các thiết bị nhớ thứ
cấp.
- Mức khái niệm (mức logic): mô tả những dữ liệu nào được lưu trữ trong
CSDL và có mối quan hệ nào giữa chúng. Nói một cách cụ thể hơn, mức
logic biểu diễn các thực thể, các thuộc tính và các mối quan hệ giữa các
thực thể đó, mức logic cũng cho thấy các ràng buộc trên dữ liệu, các thông
tin về ngữ nghĩa của dữ liệu, các thông tin về an ninh và toàn vẹn dữ liệu.
4
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Tuy nhiên mức này chỉ quan tâm đến cái gì được lưu trữ trong CSDL chứ
không quan tâm đến cách thức để lưu trữ.
- Mức ngoài (mức khung nhìn): Mô tả chỉ 1 phần của CSDL, phần thích hợp
với một người sử dụng nhất định. Mỗi người sử dụng có thể không quan
tâm đến toàn bộ thông tin của hệ CSDl mà chỉ cần một phần thông tin nào

đó. Khung nhìn dành cho người sử dụng đó chỉ gồm những thực thể và
những thuộc tính, những mối quan hệ giữa những thực thể mà họ quan
tâm. Các khung nhìn khác nhau có thể cùng trình bày về một dữ liệu
nhưng khuôn dạng khác nhau, ví dụ ngày tháng năm sinh có thể ở khung
nhìn này là kiểu dd/mm/yyyy, khung nhìn khác là mm/dd/yy, một số
khung nhìn có thể chứa các dữ liệu được suy dẫn hoặc tính toán chứ không
chứa thật sự trong CSDL. Ví dụ như tính điểm trung bình cuối kỳ của sinh
viên hoặc tính thành tiền của một đơn hàng không cần lưu trong CSDL.
Mức ngoài
Mức khái niệm
Mức trong
Hình 1.1 Kiến trúc CSDL
Mục đích của kiến trúc 3 mức là sự cách ly quan niệm về CSDL của nhiều
người sử dụng với chi tiết về biểu diễn vật lý của nó. Điều đó dẫn đến thuận
lợi sau:
- Đối với 1 CSDL, mỗi người dùng có một khung nhìn riêng. Họ có thể thay
đổi khung nhìn của mình mà không làm ảnh hưởng đến khung nhìn của
người khác dùng chung CSDL này.
- Những tương tác của người dùng CSDL không phụ thuộc vào những vấn
đề chi tiết trong lưu trữ dữ liệu.
- Người quản trị CSDL (Database Administrator-DBA) có thể thay đổi cấu
trúc lưu trữ CSDL mà không làm ảnh hưởng đến khung nhìn của người sử
dụng.
5
Khung nhìn 1
Khung nhìn 2 Khung nhìn n
Lược đồ khái niệm
Lược đồ vật lý
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
- Những thay đổi về khía cạnh vật lý trong lưu trữ, chẳng hạn thay đổi thiết bị nhớ

khác cũng không làm ảnh hưởng đến cấu trúc bên trong của CSDL.
- Người quản trị CSDL có thể thay đổi cấu trúc tổng thể hay cấu trúc khái
niệm của CSDL mà không ảnh hưởng đến tất cả người dùng.
1.3. Lược đồ và thể hiện của CSDL
 Toàn bộ mô tả CSDL được gọi là lược đồ CSDL (Database
schema). Tương ứng với 3 mức kiến trúc trên có 3 loại lược đồ dữ liệu:
Lược đồ ngoài, lược đồ khái niệm và lược đồ trong
 Phân biệt bản thân CSDL và lược đồ CSDL. Lược đồ xác định trong quá
trình thiết kế và người ta không muốn nó thay đổi thường xuyên. Trong khi đó
bản thân CSDL lại thay đổi thường xuyên theo thời gian
 Toàn bộ dữ liệu tại một thời điểm xác định gọi là thể hiện của
CSDL (Database instance). Như vậy nhiều thể hiện của CSDL có thể
cùng tương ứng với một lược đồ CSDL
 Ví dụ:
Khung nhìn 1 Khung nhìn 2
Mức
logic
Hình 1.2. Ví dụ lược đồ và thể hiện của CSDL
Mức vật lý Struc SINHVIEN{
Int MaSV;
Char hoten[25]
Struc date ngaysinh
Int hocky
Int mamon
Float diem
Struc SINHVIEN next /* trỏ đến bản ghi tiếp của tệp nhân viên*/
};
6
MaSV HoTen Ngaysinh quequan MaSV hocky MaMon diem
MaSV HoTen Ngaysinh quequan hocky MaMon diem

Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
1.4. Tính độc lập dữ liệu
 Là tính bất biến giữa các hệ ứng dụng đối với các thay đổi trong cấu
trúc lưu trữ và chiến lược truy cập.
 Có 2 mức độc lập dữ liệu: Độc lập vật lý và độc lập logic
- Độc lập dữ liệu vật lý: Việc thay đổi trong tổ chức
CSDL mức vật lý có thể làm ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ ứng
dụng nhưng không đòi hỏi viết lại chương trình. Ví dụ như sử dụng
các tệp khác trước, dùng thiết bị nhớ khác, thay đổi chỉ mục hay thay
đổi thuật toán băm.
- Độc lập dữ liệu logic: Khi sử dụng CSDL có thể thay
đổi lược đồ khái niệm mà không làm thay đổi các khung nhìn (lược
đồ ngoài) cũng không cần thay đổi chương trình. Ví dụ thêm bớt các
thực thể, các thuộc tính hay mối quan hệ giữa chúng. Tất nhiên
những người dùng có chạm đến các thông tin đã thay đổi này sẽ
được thông báo về sự thay đổi, nhưng điều quan trọng là những
người dùng khác không ảnh hưởng gì.
2. Tổ chức dữ liệu mức vật lý
2.1. Mô hình tổ chức bộ nhớ ngoài
- Bộ nhớ ngoài: Băng từ, đĩa từ
- Cách lưu trữ trên đĩa từ: Đĩa từ được chia thành các khối
vật lý (physical block) có kích cỡ như nhau. Mỗi khối chiếm khoảng 512
-> 4096 byte và được đánh địa chỉ khối. Một tệp (file) chiếm 1 hoặc
nhiều khối. 1 khối chứa 1 hay nhiều bản ghi (record), 1 bản ghi chứa
nhiều trường (field). Thông thường một bản ghi tương ứng với một thực
thể, một trường tương ứng với một thuộc tính. Thao tác với tệp dữ liệu
thông qua địa chỉ khối.
- Địa chỉ của các bản ghi là địa chỉ của byte đầu tiên của
bản ghi đó hoặc địa chỉ khối chứa bản ghi đó.
- Con trỏ (Pointer) là chỉ dẫn tới địa chỉ của bản ghi hoặc

các khối thường được lưu ở 1 tệp hay vị trí nào đó để khi cần qua đó
truy cập tới dữ liệu cần thiết
7
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
2.2. Tệp băm (Hashed file)
- Hàm băm: Nếu mỗi bản ghi có 1 khoá là x thì hàm băm H(x)
nhận 1 giá trị nguyên dương nào đó. Vì thế tệp băm còn gọi là tệp ngẫu
nhiên. Hàm băm được chọn sao cho các bản ghi được phân bố đều trong
tệp. Có một kỹ thuật được gọi là gấp lại (Folding), nó áp dụng một hàm
số học, chẳng hạn phép cộng vào các phần khác nhau của khóa. Kết quả
có được từ phép cộng đó được lấy làm địa chỉ của khối chứa bản ghi nói
trên. Có một kỹ thuật thông dụng hơn được gọi là chia dư (division –
remainder). Kỹ thuật chia dư sử dụng hàm MOD, giá trị của khóa được
chia cho một số nguyên định trước và số dư trong phép chia đó được sử
dụng làm địa chỉ của khối chứa bản ghi. Khi địa chỉ được sinh ra cho 2
hay nhiều bản ghi , các bản ghi được gọi là các đồng nghĩa. Khi một bản
ghi mà khối cho bản ghi đó đã đầy thì ta nói rằng xuất hiện các xung đột
(collision).
- Tệp băm phân chia tập hợp các bản ghi của tệp dữ liệu thành
các cụm (Buckets). Mỗi cụm gồm 1 hoặc nhiều khối (block). Mỗi khối
chứa 1 số lượng cố định các bản ghi.
- Mỗi cụm ứng với 1 địa chỉ băm. Địa chỉ băm được đánh số từ
0 đến k-1. Ở đầu mỗi khối đều chứa con trỏ tới khối tiếp theo trong
cụm. Khối cuối cùng trong cụm chứa con trỏ rỗng.
- Có 1 bảng chỉ dẫn cụm (buckets directory) chứa k con trỏ.
Mỗi con trỏ ứng với 1 cụm, đó là địa chỉ của khối đầu tiên trong cụm
- Nếu bảng chỉ dẫn có kích thước nhỏ có thể được lưu trữ trong
bộ nhớ trong, ngược lại được để ở bộ nhớ ngoài
0 *
1 *

k-1 *
Hình 1.3. Tổ chức tệp băm
8
Null
Null
Null
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Tìm kiếm bản ghi
Giả sử cần tìm bản ghi có khoá x. Trước hết tính hàm băm H(x), giả sử
H(x) =i, i sẽ là địa chỉ băm của cụm i. Trong bảng chỉ dẫn cụm cho biết con trỏ
đến khối đầu tiên (nếu có). Tìm trong khối này xem liệu có bản ghi có khoá x
hay không. Theo con trỏ ở đầu khối, tìm tới các khối tiếp theo cho tới khi tìm
được bản ghi hoặc tới cuối cùng của cụm i mà không có bản ghi đó.
Thêm 1 bản ghi
Thêm bản ghi có khoá x vào tệp. Thực hiện thủ tục như tìm kiếm. Nếu tìm
thấy bản ghi có khoá x thì bản ghi mới là sai (vì khoá không được trùng nhau).
Nếu không có bản ghi trùng, bản ghi có khoá x được thêm vào khối đầu tiên
trong cụm còn chỗ trống. Nếu không còn chỗ trống nào trong mọi khối của cụm,
thì phải tạo thêm khối mới, con trỏ null của khối cuối cùng được trỏ sang khối
mới này. Lúc này bản ghi mới là bản ghi đầu tiên của khối và khối này trở thành
khối cuối cùng.
Xoá 1 bản ghi
Để xóa bản ghi có khoá x, sử dụng thủ tục tìm bản ghi có khoá x. Nếu bản
ghi thuộc một khối nào đó có nhiều bản ghi thì bản ghi đó được xoá, nếu bản ghi
đó là duy nhất trong khối, thì sẽ xoá đồng thời khối đó khỏi cụm.
Sửa 1 bản ghi
Cần sửa một số trường của bản ghi có khoá x. Nếu có sửa trường tham gia
trong khoá, việc sửa chữa sẽ là loại bỏ bản ghi này và thêm vào một bản ghi mới
cho tệp. Nếu trường cần sửa không thuộc khoá thì tiến hành sửa bình thường,
nếu bản ghi không tồn tại xem như có lỗi.

2.3. Tệp chỉ số (indexed file)
Quy ước: Tệp dữ liệu được sắp xếp theo khoá, khoá bao gồm các trường
có thứ tự và chiều dài cố định. Tệp chỉ số được tạo theo khoá, bao gồm các cặp
(k, d) trong đó k là giá trị của khoá, d là địa chỉ của khối. Các cặp này được sắp
xếp theo giá trị của khoá
9
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Bảng chỉ số khối Tệp chỉ số Tệp dữ liệu chính
Hình 1.4. Tệp chỉ số
Tìm kiếm bản ghi
Giả sử tìm bản ghi có khoá x, có nhiều cách để duyệt tệp chỉ số
Tìm tuần tự
Duyệt trong tệp chỉ số các cặp (k,d) trong bảng chỉ số khối, so sánh giá trị x với
k, gặp cặp đầu tiên (k’,d’) có k’>x thì dừng. Như vậy giá trị x có thể ở trong
khối ngang với khối trước đó. Trong khối này ta tìm tuần tự cho tới khi gặp k=x
thì d tương ứng là bản ghi cần tìm. Nếu không có giá trị k nào trong khối đang
xét bằng x, xem như x không tồn tại.
Tìm kiếm nhị phân
Phương pháp tìm kiếm tuần tự thường là chậm, thường có thể sử dụng phương
pháp khác nhau như phương pháp tìm kiếm nhị phân vì tệp chỉ số bao giờ cũng
được sắp xếp. Giả sử tệp chỉ số được lưu trên n khối (b1 b1). Để tìm một bản
ghi có khoá x, trước hết chọn khối b[n/2]. So sánh giá trị k thuộc khối b[n/2] và
x, nếu k>x thì bộ cần tìm nằm trong các khối từ b
1
…b[n/2], ngược lại thì nằm
trong các khối b[n/2+1] … bn. Quá trình lặp lại cho đến khi chỉ còn một khối
k1
k2
*
*

*
kn
10
(k1,d1) *
(k2,d2) *
(kn,dn) Null
(k1,d1)
(k2,d2)
(kn,dn)
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
chứa bản ghi có khoá x. Trong khối này tiếp tục tuần tự trong các cặp (k,d) như
phương pháp tìm tuần tự.
Thêm bản ghi
Thực hiện thao tác tìm bản ghi để xác định khối sẽ chứa bản ghi mới
Nếu trong khối còn chỗ trống thì thêm bản ghi này vào khối theo thứ tự sắp xếp
của khoá. Việc đặt đúng vị trí này đòi hỏi phải chuyển chỗ các bản ghi đứng sau
bản ghi có khoá x. Nếu bản ghi có khoá x là bản ghi đầu tiên của khối thì phải
sửa khoá k = x trong bảng chỉ dẫn khối. Nếu khối bị hết chỗ thì bản ghi cuối
cùng của khối này phải đẩy xuống khối tiếp theo để dành chỗ của nó cho bản ghi
có khoá x. Khi đó phải sửa lại giá trị (k,d).
Nếu bản ghi có khoá x là bản ghi cuối cùng, tức là x lớn hơn mọi khoá k trong
tệp chỉ dẫn và mọi khối đều hết chỗ, khi đó thiết lập một khối mới, bản ghi này
là bản ghi đầu tiên của khối mới thành lập.
Xoá bản ghi
Quá trình giống như thêm 1 bản ghi. Lưu ý nếu bản ghi có khoá x là bản ghi duy
nhất của khối thì, xoá cả khối đó.
Sửa bản ghi
Dùng thủ tục tìm bản ghi để tìm bản ghi cần sửa
+ Nếu các trường cần sửa không phải là khoá thì việc sửa tiến hành bình thường,
giá trị của bản ghi sau khi sửa được ghi lại vị trí cũ.

+ Nếu giá trị của trường cần sửa tham gia trong khoá. Quá trình sửa sẽ là thêm
vào và xoá 1 bản ghi.
Chú ý: Tệp chỉ số có thể được cấu trúc một cách đơn giản hơn rất nhiều. Tệp này
chỉ gồm 2 trường, khoá k và con trỏ d. Mỗi bản ghi của tệp chỉ số tương ứng với
một bản ghi của tệp chính. Khoá k là giá trị khoá của bản ghi chính, con trỏ d là
địa chỉ của bản ghi trong tệp chính. Trong trường hợp này, tệp dữ liệu chính
không nhất thiết phải được sắp xếp.
2.4. Cây cân bằng (Balanced tree – B cây)
- B- cây cân bằng được tổ chức theo cấp m, có các tính chất
sau đây:
o Gốc của cây hoặc là 1 nút lá hoặc là có ít nhất 2
con
11
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
o Mỗi nút (trừ nút gốc và nút là) có từ [m/2] đến m
con
o Mỗi đường đi từ gốc đến bất kỳ lá nào đều có độ
dài như nhau
- Cách tổ chức dữ liệu:
o Mỗi nút trên cây cân bằng có dạng (P
0
,k
1
,P
1
,…
k
n
.P
n

). Với P
i
là con trỏ trỏ tới khối i mà k
i
là khoá đầu 1≤k≤n
o Các khoá trong 1 nút được sắp xếp tăng dần
o Mọi khóa trong cây con trỏ bới con trỏ P
0
đều
nhỏ hơn k
1
. Mọi khoá trong cây con trỏ bởi P
n
đều > K
n
o Các nút lá chỉ chứa khoá của bản ghi trong tệp
(nút lá trỏ bởi P
i
chứa khoá cả khoá k
i
▪ ▪ ▪ ▪
▪ 12 ▪ 15 ▪ ▪

1 2 3
Hình 1.5. Biểu diễn cây cân bằng.
Tìm kiếm bản ghi
Giả sử cần tìm bản ghi có khoá x. Trước hết cần xác định đường đi từ nút gốc
đến nút là có thể chứa bản ghi này. Muốn vậy liên tiếp duyệt các nút của B-cây
kể từ nút gốc. Tại mỗi nút sẽ xác định con trỏ đi tới nút tiếp theo.
Thủ tục: So sánh khoá x với các khoá k

1
,…k
n
tại nút đang xét. Nếu k
i
≤x<k
i+1
sẽ
chọn con trỏ p
i
để duyệt tiếp nút con trỏ từ p
i
tới. Quá trình duyệt tiếp tục như
trên. Nếu x<k
1
thì có khả năng tìm x trong nút trỏ p
0
, Nếu x ≥ k
n
thì tìm theo nút
trỏ từ p
n
. Cuối cùng sẽ tới 1 nút lá. Trong nút lá tìm tuần tự cho đến khi tìm thấy
hoặc bản ghi không tồn tại.
Bổ xung bản ghi
Giả sử cần bổ xung bản ghi có khoá x vào B-cây. Trước hết cần xác định vị trí
nút lá sẽ chứa bản ghi đó. Dùng thủ tục tìm kiếm bản ghi.
▪ ▪ ▪ ▪
12 13 14
12

Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Giả sử nút là tìm được là L. Nếu nút lá L còn chỗ trống, việc thêm bản ghi mới
vào đúng thứ tự cuả khoá. Nếu nút L hết chỗ trống, tạo nút lá mới L’, chuyển
nửa dữ liệu cuối của L’ rồi bổ xunh bản ghi có khoá x vào vị trí tương ứng trong
L hoặc trong L’
Giả sử nút L-1 là nút ngay trên nút L, Khi đó phải thêm cặp (p’,k’) vào L-1,
trong đó p’ là con trỏ tới lá L’ và k’ là khoá bé nhất chứa trong L’. Nếu L-1 đã
đủ m con trỏ rồi, việc bổ xung (p’, k’) vào L-1 dẫn đến việc nút L-1 phải tách là
2 như làm với nút L. Quá trình này có thể truyền ứng đến tận gốc theo đường đi
đã chọn.
Loại bỏ bản ghi
Dùng thủ tục tìm kiếm bản ghi để tìm bản ghi cần xoá . Nếu bản ghi cần xoá là
bản ghi đầu tiên của nút L thì phải tìm tới nút P ngay trên nút L để chỉnh lại giá
trị khoá đầu tiên của L có trước đó.
Nếu L lại là nút con đầu tiên của P thì khoá đầu tiên của L không đặt được ở P,
khi đó không cần thiết chỉnh sửa nữa. Tuy nhiên có thể khoá đầu tiên đó lại xuất
hiện ở một nút trên đó. Do vậy việc tìm và chỉnh lý khoá này vẫn tiếp tục ngược
lên cho tới tận gốc như đường đi đã vạch ra khi dùng thủ tục tìm kiếm
Nếu sau khi loại bỏ bản ghi có khoá x khỏi nút L thì nút L thành nút rỗng, khi
đó cần chỉnh lý lại cặp (k,p) ứng với L trong nút trên là p để mô tả sự thay đổi
xảy ra. Việc thay đổi này có thể làm nút P có ít hơn [m/2] cặp (k,p), khi đó xem
xét nút đó có hơn [m/2+1] cặp (k,p). ngược lại nếu nút bên trái hoặc phải có
đúng [m/2] khi đó ghép p và p’ thành 1 nút mới, quá trình truyền ứng lên đến gốc
của cây.
3. Ba mô hình dữ liệu cơ bản
3.1. Mô hình hóa trong tin học
Là sự xác lập tương quan giữa các đặc trưng, các tính chất của đối tượng
trong thế giới thực với các phần tử của 1 tập hợp cho trước sao cho các thông tin
của các phần tử này luôn phù hợp với sự vận động và biến đổi của đối tượng
được mô tả.

3.2. Mô hình dữ liệu:
Mô hình dữ liệu là một tập hợp các khái niệm và các ký pháp dùng để mô
tả dữ liệu, các mối quan hệ của dữ liệu, các ràng buộc trên dữ liệu của một tổ
chức.
13
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Mô hình dữ liệu gồm 3 thành phần:
- Phần mô tả cấu trúc của CSDL
- Phần mô tả các thao tác, định nghĩa các phép toán được phép
trên dữ liệu
- Phần mô tả các ràng buộc toàn vẹn để đảm bảo sự chính xác
của dữ liệu.
3.3. Các mô hình dữ liệu cơ bản
Có 3 nhóm cơ bản: Mô hình logic trên cơ sở đối tượng, mô hình logic trên cơ sở
bản ghi và mô hình vật lý
3.3.1. Mô hình logic trên cơ sở đối tượng (Object-based Data Models):
Có 2 loại mô hình thường được nhắc đến là mô hình thực thể mối quan hệ và mô
hình đối tượng.
3.3.1.1 Mô hình thực thể mối quan hệ (mô hình E-R):
Mô hình này được xây dựng trên nhận thức là thế giới thực mà chúng ta muốn
phản ánh là một tập hợp các đối tượng cơ sở và các mối quan hệ (liên kết) giữa
chúng.
- Thực thể (Entity): Là đối tượng có thực hay trừu tượng mà ta
muốn ghi chép thông tin của nó
- Mối quan hệ (Relationship): Là liên kết giữa các thực thể
phản ánh sự ràng buộc về mặt quản lý.
- Kiểu liên kết: Có 3 kiểu:
o Liên kết 1-1: A –B
o Liên kết 1-n: A B
o Liên kết n-n : A B

Thông thường liên kết 1-1 được đưa về cùng một thực thể, liên kết n-n
được tách thành 2 liên kết 1-n, bằng cách thêm 1 thực thể C B, C A
Cấu trúc tổng thể của một CSDL có thể được biểu thị bởi một biểu đồ E-
R, được thành lập từ các thành phần sau:
Hình chữ nhật biểu diễn các tập thực thể
Hình ellip biểu diễn các thuộc tính
Hình thoi biểu diễn các quan hệ
14
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Các đường nối các thuộc tính với tập các thực thể và các tập thực thể với
mối quan hệ.
Ví dụ 1:
Hình 1.6 Ví dụ mô hình E-R
Ví dụ 2: Cho 2 thực thể độc giả và sách, quan hệ là người mượn
Với thực thể độc giả có các thuộc tính: Mã thẻ độc giả, Tên độc giả, Địa chỉ
Với thực thể Sách có các thuộc tính Mã sách, tên sách, tác giả, năm xuất bản, nhà
xuất bản. Hãy vẽ biểu đồ E- R cho mô hình trên.
3.3.1.2 Mô hình hướng đối tượng:
Dựa trên cơ sở tập các đối tượng. Mỗi đối tượng chứa các thuộc tính
(Property) được lưu trữ qua các biến thể hiện (Instance variables) ở bên trong đối
tượng. Một đối tượng chứa phần mã thao tác trên đối tượng gọi là phương thức
(method).
VD: Đối tượng tài khoản ngân hàng chứa biến thể hiện là số hiệu tài khoản và số
dư. Nó chứa 1 phương thức là trả lãi
3.3.2. Mô hình logic trên cơ sở bản ghi.
Có 3 loại:
- Mô hình quan hệ (Relation Data model):
Sử dụng các khái niệm về quan hệ: lược đồ quan hệ, thuộc tính (cột), bộ (hàng).
Trong mô hình quan hệ, dữ liệu được biểu diễn dưới 1 dạng duy nhất là các quan
hệ (bảng) gồm các thuộc tính (cột) và các bộ (hàng).

Mối liên kết giữa các quan hệ có 3 loại liên kết như mô hình thực thể
Lop sinhvien, xác định một lớp có nhiều sinh viên.
Đặc điểm của mô hình quan hệ:
+ Có sơ sở chặt chẽ cho phép áp dụng rộng rãi các công cụ đại số và logic.
+ Khá tự nhiên, gần gũi với quan niệm thông thường của người sử dụng.
15
Khách hàng
Tài khoản
Tên khách
hàng
Số chứng minh
thư
Địa chỉ
Số tài khoản
Số dư
người
gửi
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
+ Ngôn ngữ rõ ràng, dễ học dễ hiểu, dễ cập nhật tới các đơn vị dữ liệu
+ Dễ đảm bảo tính độc lập dữ liệu.
VD: bảng SINHVIÊN
MA
SV
Ho_Ten Ngay_Sinh Dia_Chi Ma_Nganh
K1301 Nguyễn An 10/10/91 Hoa Lư TT
K1302 Trần Cường 5/9/90 Hoa Lư LK
K1303 Lê Lan 15/3/89 Kim Sơn VS
- Mô hình phân cấp (Hierarchical data model)
Trong mô hình phân cấp, dữ liệu được biểu diễn theo dạng cây. Mỗi đối tượng
của cơ sở dữ liệu được thể hiện như một nút của cây và các liên kết được thể

hiện như các cung.
Hình 1.7 Ví dụ mô hình phân cấp
- Mô hình mạng (Network data model): Là trường hợp đặc biệt của
mô hình phân cấp. Trong đó CSDL được biểu diễn dưới dạng một đồ thị, các đối
tượng là các nút, các cung là các liên kết.
3.3.3. Mô hình vật lý
Mô tả dữ liệu ở mức thấp nhất, nghĩa là mô tả dữ liệu được lưu trữ như thế nào
trong máy tính, mô tả các cấu trúc bản ghi, thứ tự các bản ghi và con đường truy
cập.
Mô hình vật lý có 2 loại cơ bản: mô hình thống nhất và mô hình khung - bộ nhớ.
(không nghiên cứu trong nội dung giáo trình)
16
ĐH Hoa lư
Khoa tự nhiên Khoa Kt & CN Khoa xã hội
T12A T12B T13A T13B T13C DH Văn
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Kết chương
Chương này đã trình bày các khái niệm cơ bản nhất về cơ sở dữ liệu. Trình bày
về tổ chức dữ liệu mức vật lý với ba phương pháp tổ chức cụ thể và giới thiệu
các mô hình dữ liệu cơ bản
Câu hỏi và bài tập
Câu 1: Nêu khái niệm CSDL, hệ quản trị cơ sở dữ liệu, hệ cơ sở dữ liệu?
Câu 2: Mục đích của kiến trúc 3 mức trong CSDL? Nêu rõ từng mức kiến trúc
đó?
Câu 3: Phân biệt độc lập dữ liệu mức vật lý và độc lập dữ liệu mức logic
Câu 4: Nêu cách tổ chức dữ liệu dạng tệp băm. Các thao tác với bản ghi trong
mô hình này?
Câu 5: Nêu cách tổ chức dữ liệu dạng tệp chỉ số. Các thao tác với bản ghi trong
mô hình này?
Câu 6: Nêu cách tổ chức dữ liệu dạng cây cân bằng. Các thao tác với bản ghi

trong mô hình này?
Câu 7: Nêu các loại mô hình dữ liệu mà Anh (Chị) biết?
17
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
CHƯƠNG II: NGÔN NGỮ THAO TÁC
DỮ LIỆU
1. Cơ sở dữ liệu quan hệ
1.1. Khái niệm cơ bản
- Mô hình quan hệ: là các dữ liệu của bài toán quản lý được tổ
chức dưới dạng các bảng dữ liệu. Bảng được tổ chức theo hàng, cột.
- Thuộc tính: là một đặc trưng của đối tượng được mô tả.
- Lược đồ quan hệ: Bao gồm tên lược đồ và tập các thuộc
tính. ký hiệu: R(U), R(A
1
,A
2
, A
n
)
- Khái niệm miền trị: Cho tập thuộc tính U có n thuộc tính,
lược đồ quan hệ R(U)= R(A
1
,A
2
,…R
n
), mỗi thuộc tính A
i
có một miền giá
trị ký hiệu là Dom(A

i
)
- Quan hệ (r) trên tập thuộc tính R là một tập con của tích
đề_các các miền giá trị Dom(A
i
). Như vậy mỗi phần tử của quan hệ r là
một bộ t=(t
1
,t
2
…t
n
) trong đó t
i
∈Dom(A
i
)
- VD1:Cho quan hệ r
1
={SBD,HoDem, Ten, NgaySinh,
QueQuan}
Dom(SBD)={C2701, C2702,C2703…} ký hiệu gồm chữ và số
Dom(HoDem)={Nguyễn Thị, Nguyễn Văn, Phạm Thị…} tập hợp họ đệm
của người VN
Dom(Ten)={Lan, Hoa, Mai…} tập hợp tên của người VN
Dom(NgaySinh }={ngày/tháng/năm}
Dom(QueQuan)={Hoa Lư, Gia viễn…} tập hợp tên các huyện thị
t=(C2734, Nguyễn Thị, Lan, 16/5/1988, Hoa Lư, 7, 9, 6)
- VD2: Cho quan hệ r
2

={SBD, Đmôn1, Đmôn2, Đmôn3}
Dom (Đmôn1)={0->10}
…
- Khoá: Là một tập con các thuộc tính, khoá đảm bảo rằng
không có cặp bộ nào trong quan hệ hoàn toàn giống nhau. Trong VD1 thì
SBD là khoá.
18
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
- Khoá kết nối: Là một loại khoá dùng để kết nối 2 quan hệ.
Chẳng hạn ở 2 VD trên để liên kết 2 quan hệ r
1
và r
2
thì khoá kết nối là
SBD.
1.2. Các thao tác cập nhật dữ liệu trên quan hệ
Có 3 phép cơ bản trên một quan hệ: phép chèn, phép xoá và phép sửa đổi.
Giả sử ta có quan hệ r trên tập các thuộc tính {A
1
, A
2
, A
3
,…,A
n
} khoá của quan
hệ là thuộc tính A
k
.
- Phép chèn: Phép này bổ xung thêm 1 bộ vào một quan hệ.

Ký hiệu Insert(r;A
1
=a
1
,A
2
=a
2
,….A
n
=a
n
). Nếu coi thứ tự các thuộc tính là cố
định thì có thể viết Insert (r; a
1
, a
2
,…a
n
).
- VD cho quan hệ: r
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
K1301 Nguyễn An Anh 10/10/91 Hoa Lư TT
K1302 Trần Lê Mai 5/9/90 Hoa Lư LK
K1303 Lê Lan Ninh 15/3/89 Kim Sơn VS
Phép chèn: Insert(r; “K1304”; “Nguyễn Hoàng”, “Oanh”, “12/7/88”, “Gia Viễn”,
“TT”) lúc đó quan hệ trở thành
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
K1301 Nguyễn An Anh 10/10/91 Hoa Lư TT
K1302 Trần Lê Mai 5/9/90 Hoa Lư LK

K1303 Lê Lan Ninh 15/3/89 Kim Sơn VS
K1304 Nguyễn Hoàng Oanh 12/7/88 Gia Viễn TT
Lưu ý: Khi chèn thêm bộ, khóa của bộ mới thêm không được trùng với bất cứ
khóa nào đã có trong quan hệ
- Phép xoá: Xoá đi một bộ đã có trong quan hệ r, ký hiệu
Delete (r; A
1
=a
1
, A
2
=a
2
, …, A
n
=a
n
) hoặc Delete (r; a
1
, a
2
, …, a
n
) hoặc thuộc
tính khoá là A
k
thì Delete (r; A
k
=a
k

).
- VD với quan hệ r trên, Delete (r; K1302) thì quan hệ r biến
đối thành
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
K1301 Lê Lan Anh 10/10/91 Hoa Lư TT
K1303 Nguyễn An Ninh 15/3/89 Kim Sơn VS
K1304 Nguyễn Hoàng Oanh 12/7/88 Gia Viễn TT
- Phép sửa đổi: cho phép thay đổi giá trị của một thuộc tính, ký hiệu Update (r;
A
1
=a
1
, A
2
=a
2
,….A
n
=a
n
). hoặc có thể viết Update (r; A
k
=a
k
,A
i
=e
i
)
19

Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
Vd: cần sửa mã ngành của sinh viên Lê Lan Anh thành LK
Update( r; Mã SV=K1301, Mã ngành = LK)
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
K1301 Lê Lan Anh 10/10/91 Hoa Lư LK
K1303 Nguyễn An Ninh 15/3/89 Kim Sơn VS
K1304 Nguyễn Hoàng Oanh 12/7/88 Gia Viễn TT
1.3. Đại số quan hệ
1.3.1 Các phép toán tập hợp
- Hai quan hệ khả hợp là 2 quan hệ có cùng bậc (Có số thuộc
tính bằng nhau và thuộc tính thứ i của quan hệ này có cùng miền trị với thuộc
tính thứ i của quan hệ kia.
- Phép hợp (Union): Cho 2 quan hệ khả hợp r(U) và s(U).
Hợp của 2 quan hệ r và s cho ta một quan hệ với tập thuộc tính U và các bộ là
các bộ thuộc ít nhất 1 trong 2 quan hệ r hoặc s
r ∪ s= {t | t∈r hoặc t∈s}
Ví dụ cho 2 quan hệ r và s như sau:
SBD HoTen
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê
K1303 Nguyễn An
r ∪ s=
SBD HoTen
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê
K1303 Nguyễn An
K1305 Thi Hồng
K1304 Mai Ca
- VD2: r (A B C) s(A B C)
a

1
b
1
c
1
a
1
b
1
c
1
a
2
b
1
c
2
a
2
b
2
c
2
a
2
b
2
c
1

r ∪ s = (A B C)
SBD HoTen
K1305 Thi Hồng
K1304 Mai Ca
K1303 Nguyễn An
20
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
a
1
b
1
c
1
a
2
b
1
c
2
a
2
b
2
c
1
a
2
b
2
c

2
- Phép giao (Intersect): Giao của 2 quan hệ khả hợp r(U) và
S(U) cho ta một quan hệ mới với tập thuộc tính U, các bộ là các bộ đồng thời
thuộc 2 quan hệ đó.
r ∩ s= {t | t∈r và t∈s}
Ví dụ có 2 quan hệ r và s như sau:
SBD HoTen
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê
K1303 Nguyễn An
r ∩ s=
SBD HoTen
K1303 Nguyễn An
- VD2: r (A B C) s(A B C)
a
1
b
1
c
1
a
1
b
1
c
1
a
2
b
1

c
2
a
2
b
2
c
2
a
2
b
2
c
1

r ∩ s = (A B C)
a
1
b
1
c
1
- Phép trừ (Substraction): Phép trừ quan hệ r(U) cho quan hệ
khả hợp s(U) cho ta một quan hệ mới với tập thuộc tính U và các bộ là các bộ
thuộc r nhưng không thuộc s
r-s={t | t∈r và t∉s}
Ví dụ có 2 quan hệ r và s như sau:
SBD HoTen
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê

K1303 Nguyễn An
SBD HoTen
K1305 Thi Hồng
K1304 Mai Ca
K1303 Nguyễn An
21
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
r-s =
SBD HoTen
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê
VD2: Cũng với 2 quan hệ r và s ở VD2 trên ta có
r-s (A B C)
a
2
b
1
c
2
a
2
b
2
c
1
- Phép tích Đề các (Catersion Product): Cho 2 quan hệ r(U) và s(V). Tích đề
các của r và s cho ta một quan hệ với tập thuộc tính U và V với các bộ
r x s = {tq | t ∈ r và q ∈ s}
Nếu r có t1 bộ, s có t2 bộ thì kết quả của phép tích đề các có bao nhiêu bộ?
(t1.t2 bộ)

Ví dụ có 2 quan hệ r và s như sau
SBD HoDem
K1301 Lê Lan
K1302 Trần Lê
r x s =
SBD HoDem Ten NgaySinh
K1301 Lê Lan Anh 10/10/91
K1301 Lê Lan Mai 5/9/90
K1302 Trần Lê Anh 10/10/91
K1302 Trần Lê Mai 5/9/90
- VD2:
r(A B C) s(D E)
a
1
b
1
1 1 e
1
a
2
b
2
2 2 e
2
3 e
3
r x s = p(A B C D E)
a
1
b

1
1 1 e
1
SBD HoTen
K1305 Thi Hồng
K1304 Mai Ca
K1303 Nguyễn An
Ten NgaySinh
Anh 10/10/91
Mai 5/9/90
22
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
a
1
b
1
1 2 e
2
a
1
b
1
1 3 e
3
a
2
b
2
2 1 e
1

a
2
b
2
2 2 e
2
a
2
b
2
2 3 e
3
- Phép chia (Division): Cho 2 quan hệ r(U) và s(V), V⊆ U, s≠∅, đặt X=U-V.
Phép chia quan hệ r cho quan hệ s cho ta một quan hệ mới với tập thuộc tính X
và các bộ có dạng {t[X] | t ∈r, ∀q ∈ s thì t[X],q ∈r }
r ÷s={t[X] | t ∈r, ∀q ∈ s thì t[X],q ∈r }
Ví dụ: cho quan hệ r Quan hệ s
SBD HoDem Ten
K1301 Lê Lan Anh
K1302 Trần Phương Mai
K1303 Hoàng Vân Anh
K1301 Trần Lê Mai
K1302 Lê Lan Anh
r ÷s=
VD2:
r(A B C D) s(C D)
a b c d c d
a b e f e f
b c e f
e d c d

e d e f
a b d e
r÷s=(A B)
a b
e d
HoDem Ten
Lê Lan Anh
Trần Lê Mai
SBD
K1301
23
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học
VD3: PHAN_CONG DU_AN
Mã_CB MãD_an
100 D1
101 D2
101 D3
102 D1
100 D15
105 D3
102 D3
100 D3
102 D15
105 D15
PHAN_CONG ÷DU_AN=
Mã_CB
100
102
1.3.2 Các phép toán đặc biệt trên quan hệ
- Phép chọn (SELECTION)

Cho quan hệ r(U) tập thuộc tính U={A
1
,A
2
,…,A
n
}. E là một biểu thức logic phát
biểu trên U. Phép chọn trên E cho ta một quan hệ mới có tập thuộc tính U và các
bộ thoả biểu thức E. Khi đó E gọi là biểu thức chọn (hay điều kiện chọn) của
quan hệ r trên tập thuộc tính U.
+ Các phép toán trên E có thể là <, >, =, ≥, ≤, ≠, ∧, ∨, ¬.
+ Ký hiệu: δ
E
(r)={t | t∈r và E(t) là đúng}
VD1: với quan hệ r:
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
K1301 Nguyễn An Anh 10/10/91 Hoa Lư TT
K1302 Trần Lê Mai 5/9/90 Hoa Lư LK
K1303 Lê Lan Ninh 15/3/89 Kim Sơn VS
E : “DiaChi = Hoa Lư”
phép chọn δ
E
(r) sẽ cho ta quan hệ sau:
MaSV HoDem Ten NgaySinh DiaChi MaNganh
MãD_an
D1
D3
D15
24
Nhập môn cơ sở dữ liệu – Phạm Thị Thanh, Khoa Ngoại ngữ & Tin học

K1301 Nguyễn An Anh 10/10/91 Hoa Lư TT
K1302 Trần Lê Mai 5/9/90 Hoa Lư LK
? E: “NgaySinh >1/1/1990”
VD2: Cho E: (A=a
1
) ∧ (B=b
2
)và quan hệ
r (A B C D) thì δ
E
(r)= (A B C D)
a
1
b
1
c
1
d
1
a
1
b
2
c
2
d
1
a
1
b

2
c
2
d
1
a
1
b
2
c
2
d
2
a
1
b
2
c
2
d
2
a
2
b
1
c
2
d
1
a

2
b
2
c
1
d
1
- Phép chiếu (Project)
Cho quan hệ r(U), X là tập con của U, giả sử t là một bộ thuộc quan hệ r, phép
chiếu t[X] cho ta một quan hệ mới với các bộ là các bộ thuộc quan hệ r và các
thuộc tính là tập X
Ký hiệu: Π
X
(r)={t[X] | t ∈r}
VD3: Với quan hệ cho trong ví dụ của phép chọn ta thực hiện phép chiếu với
tập X: Mã SV, mã ngành
Π
mã SV, mã ngành
(r)=
MaSV MaNganh
K1301 TT
K1302 LK
K1303 VS
VD4: Cho X=AB và quan hệ
r (A B C D) thì Π
X
(r)= (A B)
a
1
b

1
c
1
d
1
a
1
b
1

a
1
b
2
c
2
d
1
a
1
b
2

a
1
b
2
c
2
d

2
a
2
b
1

a
2
b
1
c
2
d
1
a
2
b
2

a
2
b
2
c
1
d
1
- Phép kết nối (join)
Cho 2 quan hệ r(U) và s(V), giả sử A
i

∈U và B
j
∈V sao cho dom(A
i
)=dom(B
j
).
Gọi θ là một trong 6 phép toán so sánh {<, >, =, ≥, ≤, ≠}. Phép kết nối quan hệ r
với thuộc tính A
i
và quan hệ s với thuộc tính B
j
cho ta một quan hệ mới với tập
25