tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn

TRƢƠ
̀
NG ĐA
̣
I HO
̣
C CÂ
̀
N THƠ
KHOA LUÂ
̣
T
BỘ MÔN LUẬT HÀNH CHÍNH








LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHÓA HỌC: 2010 - 2014
Đề tài:
TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT,
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện:
Trần Vang Phủ Lâm Thị Hồng Vân
MSSV: 5106116
Mã Lớp: LK1063A1







Cần Thơ, 11/2013
LỜI CẢM ƠN


Ngƣời viết xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Cha Mẹ và gia đình đã luôn hỗ trợ,
động viên, tạo điều kiện tốt nhất để tôi có thể phấn đấu và theo đuổi ƣớc mơ của mình.
Xin gửi lời cảm ơn đến các Anh, Chị đang công tác tại Tổ chức phát triển quỹ đất
huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ đã luôn giúp đỡ và tận tình hƣớng dẫn trong thời
gian tôi thực tập.
Đồng thời, tôi muốn gửi lời cảm ơn đến Thƣ viện Khoa Luật, Trƣờng Đại học Cần
Thơ đã cung cấp cho tôi nhiều tài liệu, sách báo phục vụ cho học tập.
Cuối lời, ngƣời viết xin gửi lời cảm ơn và lời tri ân sâu sắc nhất đến quý Thầy, Cô
Khoa Luật, Trƣờng Đại học Cần Thơ đã dạy dỗ, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi rất nhiều
trong thời gian học tập tại trƣờng, đặc biệt là thầy Trần Vang Phủ - Ngƣời Thầy đã tận
tình hƣớng dẫn, truyền đạt kinh nghiệm và kiến thức, Thầy luôn động viên tôi phấn đấu
để hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập của mình. Xin chân thành cảm ơn Thầy!

Cần Thơ, ngày tháng năm 2013

Lâm Thị Hồng Vân



















NHẬN XÉT CỦA QUÝ THẦY, CÔ


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT




Nghị định 90/1994/NĐ-CP

Nghị định 22/1998/NĐ-CP



Nghị định 181/2004/NĐ-CP


Nghị định 197/2004/NĐ-CP


Nghị định 17/2006/NĐ-CP




Nghị định 84/2007/NĐ-CP





Nghị định 123/2007/NĐ-CP

Nghị định số 90/1994/NĐ-CP ngày 17 tháng 8 năm
1994 của Chính phủ quy định về việc đền bù thiệt
hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất sử dụng vào mục đích
quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công
cộng.
Nghị định số 22/1998/NĐ-CP ngày 22 tháng 4 năm
1998 của Chính phủ về việc đền bù thiệt hại khi
Nhà nƣớc thu hồi đất sử dụng vào mục đích quốc
phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.
Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29 tháng 10
năm 2004 của Chính phủ hƣớng dẫn thi hành Luật
Đất Đai năm 2003
Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03 tháng 12
năm 2004 của Chính phủ về bồi thƣờng, hỗ trợ và
tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất
Nghị định số 17/2006/NĐ-CP ngày 27 tháng 01
năm 2006 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một
số điều của các Nghị định hƣớng dẫn thi hành Luật
Đất đai và Nghị định 187/2004/NĐ-CP về việc
chuyển công ty Nhà nƣớc thành công ty cổ phần.
Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 5 năm
2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất,
thực hiện quyền sử dụng đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất và giải quyết
khiếu nại về đất đai.
Nghị định số 123/2007/NĐ-CP ngày 27 tháng 7
năm 2007 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một
số điều của Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày
16 tháng 11 năm 2004 về phƣơng pháp xác định

Nghị định 69/2009/NĐ-CP



Nghị định 71/2010/NĐ-CP


Nghị định 84/2013/NĐ-CP


Quyết định 39/2005/QĐ-TTg


Thông tƣ liên tịch 01/2010/TTLT-
BTNMT-BNV-BTC



Thông tƣ 145/1998/TT-BTC


Thông tƣ 14/2009/TT-BTNMT




Quyết định 55/2005/QĐ-UB

Quyết định 12/2010/QĐ-UBND
giá đất và khung giá các loại đất.
Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 8 năm
2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy
hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thƣờng,
hỗ trợ và tái định cƣ.
Nghị định số 71/2010/NĐ-CP ngày 23 tháng 6 năm
2010 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn
thi hành Luật Nhà ở.
Nghị định số 84/2013/NĐ-CP ngày 25 tháng 7 năm
2013 của Chính phủ quy định về phát triển và quản
lý nhà ở tái định cƣ.
Quyết định số 39/2005/QĐ-TTg ngày 28 tháng 02
năm 2005 của Thủ tƣớng Chính phủ về việc hƣớng
dẫn thi hành Điều 121 Luật Xây dựng năm 2003
Thông tƣ liên tịch số 01/2010/TTLT-BTNMT-BNV-BTC
ngày 08 tháng 01 năm 2010 của Bộ Tài nguyên và Môi
trƣờng, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính hƣớng dẫn về chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và cơ
chế tài chính của Tổ chức phát triển quỹ đất.
Thông tƣ số 145/1998/TT-BTC ngày 04 tháng 11
năm 1998 hƣớng dẫn thi hành Nghị định
22/1998/NĐ-CP
Thông tƣ số 14/2009/TT-BTNMT ngày 01 tháng
10 năm 2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng
quy định chi tiết về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ
và trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất, cho thuê

đất.
Quyết định số 55/2005/QĐ-UB ngày 17 tháng 8
năm 2005 của Ủy ban nhân dân thành phố Cần
Thơ về việc quy định hạn mức đất ở giao cho mỗi
gia đình, cá nhân và hạn mức công nhận đất ở đối
với thửa đất có vƣờn, ao trên địa bàn thành phố
Cần Thơ
Quyết định số 12/2010/QĐ-UBND ngày 04 tháng




Quyết định 15/2011/QĐ-UBND




Quyết định 25/2012/QĐ-UBND




Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật
Đất đai năm 2003

02 năm 2010 của Ủy ban nhân dân thành phố Cần
Thơ quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ
khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn thành phố
Cần Thơ
Quyết định số 15/2011/QĐ-UBND ngày 06 tháng

5 năm 2011 của Ủy ban nhân dân thành phố Cần
Thơ về việc sửa đổi, bổ sung Quyết định số
12/2010/QĐ-UBND ngày 04 tháng 02 năm 2010
của Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ
Quyết định số 25/2012/QĐ-UBND ngày 03 tháng
10 năm 2012 của Ủy ban nhân dân thành phố Cần
Thơ về việc ban hành quy định về quy trình thực
hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi
Nhà nƣớc thu hồi đất
Dự thảo ngày 07 tháng 10 năm 2013 về việc sửa
đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2003

















Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 1 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong lịch sử phát triển của các quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng thì
việc xây dựng các công trình hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật nhằm phục vụ lợi ích
quốc gia, lợi ích công cộng là việc làm hết sức cần thiết. Cùng với quá trình công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, các dự án đầu tư trong và ngoài nước cũng không
ngừng gia tăng nhằm đáp ứng nhu cầu thúc đẩy kinh tế, xã hội. Để đáp ứng những mục
tiêu đó, thì nhu cầu giải phóng mặt bằng giữ vai trò vô cùng quan trọng. Khi nhịp độ
phát triển càng lớn thì nhu cầu giải phóng mặt bằng càng cao và trở thành thách thức
lớn, đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền.
1
Nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng, ổn định đời sống vật chất cũng
như tinh thần của những người bị thu hồi đất, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều
chủ trương, chính sách và pháp luật về đất đai. Các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư cũng được quan tâm, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện và ngày càng phù hợp hơn
với yêu cầu của thực tế. Cụ thể, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành như Luật
Đất đai năm 2003, Nghị định 181/2004/NĐ-CP cùng với các Nghị định 197/2004/NĐ-
CP, Nghị định 84/2007/NĐ-CP, gần đây nhất là Nghị định 69/2009/NĐ-CP, Thông tư
14/2009/TT-BTNMT và Nghị định 84/2013/NĐ-CP. Về cơ bản, các quy định trên đã
được áp dụng khá đầy đủ và đạt được những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, một số
quy định vẫn đang bộc lộ những hạn chế nhất định, điển hình là vấn đề tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất.
Việc thực hiện tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là vấn đề phức tạp và gặp
phải nhiều khó khăn, vướng mắc, tốn nhiều thời gian, đòi hỏi sự nghiên cứu và xem
xét rất tỉ mỉ về mọi khía cạnh đời sống, văn hóa, sinh hoạt, sản xuất của người dân tái
định cư trước khi thực hiện. Mặc dù vậy, ở một số địa phương, các quy định về tái
định cư vẫn chưa được thực hiện tốt, vấn đề lập khu tái định cư hoặc giải quyết tái
định cư cho những người bị thu hồi đất chưa được quan tâm đúng mức, một số khu tái

định cư đã được xây dựng nhưng không bảo đảm điều kiện “tốt hơn hoặc bằng nơi ở
cũ” dẫn đến tình trạng bất hợp tác và khiếu nại, khiếu kiện trong người dân ngày càng
tăng. Theo khảo sát cho thấy, hầu hết cuộc sống của những hộ dân tái định cư sau khi
đã nhường đất cho các công trình phục vụ mục đích quốc phòng – an ninh, lợi ích

1
Tham khảo Đề tài tìm hiểu chính sách đền bù thiệt hại, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian
qua ở Việt Nam, />nuoc-thu-hoi-dat-trong-thoi-gian-qua-o-viet-nam-3729/, [truy cập ngày 15/5/2013]
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 2 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
quốc gia, lợi ích công cộng hoặc vì mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước đều khó
khăn hơn trước. Tỉ lệ hộ nghèo bình quân của hộ dân tái định cư là gần 37%, gấp gần
4 lần tỉ lệ hộ nghèo bình quân cả nước. Mặt khác, hầu hết những hộ dân khi được bố
trí vào các khu tái định cư đều có mong muốn được trở về nơi ở cũ để sinh sống do
thiếu đất sản xuất, điều kiện về cơ sở hạ tầng lại không được đảm bảo, thu nhập và
việc làm khó khăn. Trong khi đó, chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước là nơi
ở mới phải tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ.
2

Trước tình hình đó người viết đã chọn đề tài: “Tái định cƣ khi nhà nƣớc thu
hồi đất, lý luận và thực tiễn” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình,
với mong muốn hiểu rõ hơn các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng để
từ đó có thể đề xuất một số giải pháp khả thi góp phần hoàn thiện các quy định của
pháp luật về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Tìm hiểu, nghiên cứu các quy định của pháp luật cũng như quá trình phát
triển của pháp luật về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Đánh giá việc thực hiện chính sách pháp luật, những ưu điểm, thuận lợi
cũng như những khó khăn, bất cập của việc thực hiện tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất.

- Đề ra các giải pháp và kiến nghị phù hợp với thực tế, đảm bảo tôn trọng và
đúng pháp luật hiện hành.
3. Phạm vi nghiên cứu
Do kiến thức và thời gian có hạn nên trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu, người
viết chỉ tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản về tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất. Đồng thời, tiến hành phân tích, so sánh các quy định của pháp luật về tái định
cư, tìm hiểu thực tiễn áp dụng pháp luật, qua đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện về
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Nhằm hoàn thiện đề tài nghiên cứu một cách tốt nhất người viết đã sử dụng,
phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau như:
- Tìm kiếm, sưu tầm các tài liệu liên quan đến các quy định của pháp luật về
tái đinh cư.
- Tổng hợp, nghiên cứu các vấn đề lý luận về tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất.

2
Theo TS, Tái định cư: Khoảng cách dài giữa chính sách và thực tiễn, />dinh-cu-Khoang-cach-dai-giua-chinh-sach-va-thuc-tien/74482.vtv, [truy cập ngày 24/7/2103]
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 3 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
- Phân tích luật viết và so sánh các quy định của pháp luật hiện hành.
Bên cạnh đó, người viết còn sử dụng một số phương pháp khác như: thống kê,
tổng hợp số liệu, bình luận, đánh giá
5. Kết cấu đề tài
Về mặt bố cục ngoài lời cảm ơn, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục luận văn được kết cấu thành ba (03) chương:
- Chƣơng 1: Khái quát chung về tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất
Ở chương này, người viết tập trung nghiên cứu những cơ sở lý luận về tái định
cư như: khái niệm về tái định cư, vai trò, đặc điểm và lịch sử hình thành các quy định
về tái định cư, một số khái niệm liên quan đến tái định cư, quyền và nghĩa vụ của

người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở cũng như mối quan hệ giữa thu hồi đất, bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Chƣơng 2: Quy định của pháp luật về tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu
hồi đất
Trọng tâm của chương 2 là phân tích quy định của pháp luật về vấn đề tái định
cư. Qua đó, tiến hành so sánh, phân tích, đánh giá những điểm tiến bộ cũng như những
bất cập, hạn chế trong các quy định liên quan đến tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Chƣơng 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật về tái định cƣ khi Nhà nƣớc
thu hồi đất
Nội dung chính của chương là phân tích, tìm hiểu thực tiễn áp dụng pháp luật
cũng như thực tiễn đời sống người dân tái định cư trên phạm vi cả nước và trên địa bàn
huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. Qua đó, tìm hiểu nguyên nhân khó khăn và đề
xuất một số giải pháp góp phầp hoàn thiện quy định của pháp luật về tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất giúp người dân có được ổn định hơn sau khi bị thu hồi đất.
Do phần còn hạn chế về thời gian, kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn nên trong
quá trình nghiên cứu đề tài, người viết không tránh khỏi những sơ suất và thiếu sót.
Kính mong nhận được những nhận xét, ý kiến đóng góp từ quý Thầy, Cô để luận văn
được hoàn thiện hơn.








Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 4 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TÁI ĐỊNH CƢ

KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT

Tái định cư là vấn đề phức tạp và dễ phát sinh nhiều khiếu nại, khiếu kiện. Các
quy định của pháp luật về tái định cư đã và đang biểu hiện những hạn chế, bất cập khi
áp dụng thực tiễn. Do đó, để tạo nền tảng vững chắc cho việc nghiên cứu đề tài, ở
chương này người viết chủ yếu tập trung tìm hiểu, nghiên cứu các vấn đề lý luận về tái
định cư thông qua việc tìm hiểu về các quy định liên quan đến tái định cư, đặc điểm,
vai trò, các chặng đường phát triển các quy định của pháp luật về tái định cư, quyền
và nghĩa vụ của người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở cũng như mối quan hệ giữa
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

1.1. Một số khái niệm có liên quan đến tái định cƣ khi Nhà nƣớc tiến hành thu
hồi đất
1.1.1. Khái niệm tái định cƣ
Cùng với sự phát triển của xã hội, đất đai được sử dụng vào nhiều mục đích
khác nhau và nhu cầu sử dụng đất ngày một tăng lên. Song song với sự phát triển đó
thì sự hình thành các khu đô thị cũng là điều không tránh khỏi. Việc Nhà nước thu hồi
đất để phục vụ cho những nhu cầu trên là một vấn đề tất yếu, khách quan nhưng dẫn
đến tình trạng những người nằm trong dự án quy hoạch buộc phải di chuyển đến chỗ ở
mới gây ảnh hưởng và xáo trộn đến đời sống của người bị thu hồi đất. Vì vậy, Nhà
nước phải thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm bù đắp những thiệt
hại, mất mát cho những hộ dân bị thu hồi đất và những hộ dân bị ảnh hưởng.
Trước đây, Nhà nước chỉ chú trọng đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
Bồi thường chỉ đáp ứng một phần nào đó những thiệt hại, ảnh hưởng của những người
có đất bị thu hồi, chưa đảm bảo được việc chăm lo “nơi ăn, chốn ở” cho họ sau khi bị
Nhà nước thu hồi đất. Nếu Nhà nước không có những chính sách cũng như các quy
định phù hợp thì dễ dẫn đến phát sinh nhiều hệ lụy như: tệ nạn xã hội, thất nghiệp,
người bị thu hồi đất không có chỗ ở, sinh hoạt, làm việc, đời sống lâm vào khó khăn
và tình trạng khiếu nại, khiếu kiện trong người dân về vấn đề trên ngày càng tăng.
Trước thực trạng đó, pháp luật nước ta đã dần hoàn thiện với nhiều quy định mới trong

đó có đề cập về vấn đề tái định cư. Tái định cư được quy định khá chi tiết trong Luật
Đất đai năm 1993 và được cụ thể hóa trong Nghị định 22/1998/NĐ-CP (thay thế Nghị
định số 90/1994/NĐ-CP). Mặc dù pháp luật đất đai có đề cập tới vấn đề tái định cư
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 5 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
nhưng lại chưa có quy định nào giải thích cụ thể về nội hàm của khái niệm tái định cư.
Theo từ điển Tiếng Việt tái là lần thứ hai, lại một lần nữa.
3
Định cư là ở một
nơi nhất định để sinh sống, làm ăn.
4

Theo thuật ngữ được đưa ra tại Khung chính sách tái định cư (RPF) thì tái định
cư bao hàm tất cả những thiệt hại trực tiếp về kinh tế và xã hội gây ra bởi việc thu hồi
đất và hạn chế sự tiếp cận, cùng với những biện pháp đền bù và sửa chữa. Tái định cư
không hạn chế sự di dời về mặt vật chất. Tái định cư có thể tùy thuộc vào từng trường
hợp cụ thể, bao gồm (a) thu hồi đất và các công trình trên đất, bao gồm cả việc kinh
doanh, buôn bán; (b) sự di dời về mặt vật chất; và (c) sự khôi phục kinh tế của những
người bị ảnh hưởng nhằm cải thiện (hoặc ít nhất là phục hồi thu nhập và mức sống.
5

Căn cứ vào Điều 18 Thông tư 14/2009/TT-BTNMT người viết đưa ra khái niệm
tái định cư như sau: Tái định cư là việc tạo lập lại chỗ ở cho hộ gia đình, cá nhân bị
thu hồi đất ở mà không còn chỗ ở nào khác trong phạm vi cấp xã nơi có đất bị thu hồi.
Không phải mọi trường hợp khi Nhà nước thu hồi đất đều được bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư. Chỉ những trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi
ích quốc gia, lợi ích công cộng hay mục đích phát triển kinh tế thuộc trường hợp được
quy định tại khoản 1 Điều 38 Luật Đất đai năm 2003 mới được Nhà nước xem xét thực
hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
1.1.2. Thu hồi đất

Thu hồi đất là một vấn đề đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, có tầm ảnh hưởng
lớn đến lợi ích của người sử dụng đất, tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế - xã
hội và có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển mọi quốc gia, đòi hỏi sự quan tâm đúng
mức nhằm giải quyết thỏa đáng quyền lợi cho những người bị thu hồi đất.
Theo Từ điển Tiếng Việt thì thu hồi là lấy lại cái đã nhường, phát cho người
khác.
6

Theo quy định tại Khoản 5 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 thì “Thu hồi đất là
việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất
đã giao cho tổ chức, Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của
Luật này”.

3
Ngọc Lương, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thanh Niên, năm 2011, tr. 581
4
Ngọc Lương, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thanh Niên, năm 2011, tr. 206
5
Ban quản lý trung ương các dự án thủy lợi (CPO), Khung chính sách tái định cư (RPF), Hà Nội, tháng 6/2013,
[truy cập
ngày 15/7/2013]
6
Ngọc Lương, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thanh Niên, năm 2011, tr. 616
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 6 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
Cơ sở pháp lý cao nhất về thu hồi đất ở Việt Nam là Điều 38 Luật Đất đai năm
2003 bao gồm 12 trường hợp thu hồi đất. Trong đó, các trường hợp thu hồi đất rất
khác nhau về bản chất. Trong phạm vi nghiên cứu đề tài, người viết chỉ tập trung tìm
hiểu trường hợp thu hồi đất quy định tại khoản 1 Điều 38 Luật Đất đai năm 2003, tức
thu hồi đất trong quy hoạch. Thu hồi đất trong quy hoạch là việc thu hồi đất không

phải do vi phạm pháp luật đất đai mà do thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất,
quy hoạch xây dựng mà cần đất để phục vụ các mục đích công cộng, quốc phòng, an
ninh hoặc để phát triển kinh tế theo đồ án quy hoạch đã được cơ quan có thẩm quyền
phê duyệt. Do vậy, thu hồi đất trong quy hoạch có một số đặc điểm sau:
7

- Vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng,
mục đích phát triển kinh tế.
- Theo quy hoạch đã được duyệt.
- Do cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền tiến hành.
- Theo trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.
- Việc thu hồi đất gắn liền với bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Chính phủ
quy định việc bồi thường, tái định cư cho người bị thu hồi đất và việc hỗ trợ để thực
hiện thu hồi đất.
- Hình thức pháp lý là quyết định hành chính của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền.
Các quy định về thu hồi đất ngày càng hoàn thiện với các chặng đường phát
triển từ Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993 đến Luật Đất đai năm 2003.
Với mỗi chặng đường lại có những đặc trưng riêng, điển hình là Luật Đất đai năm
1993 quy định về trường hợp thu hồi đất được tách ra làm Điều 26 và Điều 27.
8
Đây

7
Theo TS. Phan Trung Hiền, Giáo trình luật hành chính đô thị, nông thôn, Khoa Luật, Trường Đại học Cần
Thơ, tháng 9 năm 2011, tr. 102
8
Điều 26. Nhà nước thu hồi toàn bộ hoặc một phần đất đã giao sử dụng trong những trường hợp sau đây:
1- Tổ chức sử dụng đất bị giải thể, phá sản, chuyển đi nơi khác, giảm nhu cầu sử dụng đất mà không thuộc
các trường hợp quy định tại Điều 30 của Luật này; cá nhân sử dụng đất đã chết mà không có người

được quyền tiếp tục sử dụng đất đó;
2- Người sử dụng đất tự nguyện trả lại đất được giao;
3- Đất không được sử dụng trong thời hạn 12 tháng liền mà không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
quyết định giao đất đó cho phép;
4- Người sử dụng đất cố ý không thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước;
5- Đất sử dụng không đúng mục đích được giao;
6- Đất được giao không theo đúng thẩm quyền quy định tại Điều 23 và Điều 24 của Luật này
Điều 27 . Trong trường hợp thật cần thiết, Nhà nước thu hồi đất đang sử dụng của người sử dụng đất để sử
dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng thì người bị thu hồi đất được đền bù
thiệt hại.
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 7 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
được xem là điểm tiến bộ hơn của Luật Đất đai năm 1993 so với Luật Đất đai năm
1987. Bởi vì, theo quy định tại Điều 14 Luật Đất đai năm 1987 đã gộp chung các
trường hợp thu hồi đất vì mục đích phục vụ cho nhu cầu của Nhà nước, xã hội với các
trường hợp thu hồi đất vì những nguyên nhân khác. Trong khi đó, Luật Đất đai năm
1993 lần đầu tiên ghi nhận trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi
ích quốc gia, lợi ích công cộng và tách riêng trường hợp thu hồi đất này với các trường
hợp thu hồi đất vì mục đích khác nhằm giúp các chủ thể hiểu rõ hơn bản chất của việc
thu hồi đất. Đặc biệt, Luật Đất đai năm 2003 ghi nhận trường hợp thu hồi đất vì mục
đích phát triển kinh tế và được cụ thể hóa tại Nghị định 197/2004/NĐ-CP tạo nên bước
chuyển biến mới trong các quy định về thu hồi đất.
1.1.3. Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất
Khi Nhà nước thu hồi đất để phục vụ mục đích phát triển kinh tế, mục đích
quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng đã gây ảnh hưởng trực tiếp
đến đời sống của những người sử dụng đất, do đó, Nhà nước phải tiến hành bồi thường
cho người bị thu hồi đất khi họ đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật.
9

Bồi thường có thể hiểu là “sự đền trả” lại tất cả những thiệt hại mà chủ thể gây

ra một cách tương xứng. Trong quy hoạch, thiệt hại gây ra có thể là thiệt hại vật chất
hoặc thiệt hại phi vật chất.
10

Theo quy định tại Khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 “Bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích
đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất”. Khái niệm này chưa quy định rõ những thiệt
hại cần được bồi thường do việc thu hồi đất gây ra. Khái niệm bồi thường quy định tại
Luật Đất đai năm 2003 đã đánh đồng giữa bồi thường về đất khi thu hồi với bồi
thường nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất. So với khái niệm bồi thường khi Nhà nước
thu hồi đất trong Luật Đất đai năm 2003 thì Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai
năm 2003 quy định rõ cụm từ “bồi thường về đất”. Cụ thể, Dự thảo sửa đổi, bổ sung
Luật Đất đai năm 2003 quy định “bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị
quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất”. Tuy
nhiên, khái niệm trong Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2003 mới chỉ quy
định về bồi thường về đất, trong khi đó, khi Nhà nước thu hồi đất đã gây ảnh hưởng
đến mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội, gây thiệt hại đến nhà ở, tài sản gắn liền với đất
và nhiều thiệt hại khác kể cả thiệt hại hữu hình lẫn vô hình rất cần được bồi thường

9
Xem quy định tại Điều 8 Nghị định 197/2004/NĐ-CP trừ Khoản 6 và Khoản 8 của Nghị định này, Điều 44, 45,
46 Nghị định 84/2007/NĐ-CP.
10
TS. Phan Trung Hiền, Giáo trình luật hành chính đô thị, nông thôn, Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ,
tháng 9/2011, tr. 104
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 8 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
một cách thỏa đáng. Vì vậy, Nhà nước cần ban hành những quy định cụ thể hơn về bồi
thường khi Nhà nước thu hồi đất. Theo đó, Nhà nước không chỉ trả lại cho người bị
thu hồi đất giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi mà trả lại những

thiệt hại về nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất do việc thu hồi đất gây ra nhằm đảm
bảo được lợi ích chính đáng cho người bị thu hồi đất, phù hợp với tình hình mới của
đất nước và tạo ra những cơ chế phục vụ tốt hơn nhu cầu của thực tiễn, thể hiện sự
quan tâm nhiều hơn của Nhà nước đến quyền và lợi ích hợp pháp của người bị thu hồi
đất.
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm một số đặc điểm cơ bản sau:
- Đối tượng được bồi thường là những chủ thể bị Nhà nước thu hồi đất khi
đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.
11

- Bồi thường chỉ được áp dụng trong trường hợp Nhà nước thu hồi đất sử
dụng vào mục đích phát triển kinh tế hoặc mục đích quốc phòng - an ninh, lợi ích quốc
gia, lợi ích công cộng.
- Bồi thường về đất, tài sản gắn liền với đất và các chi phí đầu tư vào đất.
- Việc bồi thường phải được tiến hành theo trình tự, thủ tục luật định.
Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất luôn là vấn đề được Nhà nước ta
quan tâm và các quy định về bồi thường luôn được bổ sung, sửa đổi và dần hoàn thiện
nhằm đảm bảo được quyền lợi của người bị thu hồi đất và hạn chế đến mức thấp nhất
hiện tượng tiêu cực trong công tác giải phóng mặt bằng. Cụ thể:
- Luật Đất đai năm 2003 quy định “khi Nhà nước thu hồi đất của người sử
dụng đất mà người bị thu hồi đất có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đủ điều
kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định thì được bồi
thường, đối với thiệt hại về đất thì ưu tiên bồi thường bằng việc giao đất mới có cùng
mục đích sử dụng, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng giá trị
quyền sử dụng đất tại thời điểm có quyết định thu hồi”.
12

- Nhiều Nghị định, Thông tư được ban hành để điều chỉnh vấn đề bồi
thường khi Nhà nước thu hồi đất như Nghị định số 90/1994/NĐ-CP và Nghị định
22/1998/NĐ-CP, Thông tư số 145/1998/TT-BTC quy định phương pháp xác định hệ

số K để định giá đất đền bù thiệt hại. Đến năm 2004, Nghị định 197/2004/NĐ-CP
được ban hành đã quy định cụ thể hơn về bồi thường. Cụ thể, đất đang sử dụng vào
mục đích nào thì bồi thường bằng cách giao đất mới có cùng mục đích sử dụng, nếu
không có đất để bồi thường thì bồi thường bằng giá trị quyền sử dụng đất tại thời điểm

11
Xem quy định tại khoản 1 Điều 14 Nghị định 69/2009/NĐ-CP
12
Theo Điều 42 Luật Đất đai năm 2003
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 9 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
có quyết định thu hồi. Giá đất để tính bồi thường là giá đất theo mục đích sử dụng tại
thời điểm có quyết định thu hồi đất do Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh công bố theo quy
định của Chính phủ. Đến năm 2009, tức 5 năm sau đó, Nghị định số 69/2009/NĐ-CP
của Chính phủ được ban hành. Tại Nghị định 69/2009/NĐ-CP, đối tượng được bồi
thường được xác định đầy đủ và chính xác hơn.
13
Mức bồi thường, hỗ trợ được quy
định ngày càng cao đã tạo điều kiện cho người bị thu hồi đất có thể ổn định cuộc sống
và khôi phục lại tài sản bị mất. Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cấp huyện
hoặc Tổ chức phát triển Quỹ đất được thuê doanh nghiệp thực hiện các dịch vụ về bồi
thường, giải phóng mặt bằng. Bên cạnh đó, tại Điều 11 của Nghị định 69/2009/NĐ-CP
còn quy định việc xác định giá đất phải sát với giá thị trường và giá đất được xác định lại
không bị giới hạn bởi các quy định tại Khoản 5 Điều 1 Nghị định số 123/2007/NĐ-CP.
Đây được xem là điểm tiến bộ hơn so với Nghị định 17/2006/NĐ-CP
14
và đảm bảo
được quyền lợi của người dân.
1.1.4. Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất
Theo Từ điển Tiếng Việt thì hỗ trợ là giúp thêm, góp thêm vào.

15

Theo quy định tại Khoản 7 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 “Hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu hồi đất thông qua đào tạo
nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới”. Đây được
xem là chính sách có ý nghĩa quan trọng giúp người bị thu hồi đất có điều kiện ổn định
và phát triển sản xuất sau này.
Những chính sách hỗ trợ luôn được Nhà nước quan tâm và hoàn thiện qua các
giai đoạn phát triển như Nghị định 197/2004/NĐ-CP, Nghị định 69/2009/NĐ-CP và
Thông tư 14/2009/TT-BTNMT. Nghị định 197/2004/NĐ-CP quy định về một số mức
hỗ trợ như hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi
nghề nghiệp và tạo việc làm và một số hỗ trợ khác căn cứ vào tình hình thực tế tại địa
phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ quyết định biện pháp hỗ trợ để bảo đảm
ổn định đời sống và sản xuất cho người bị thu hồi đất, trường hợp đặc biệt trình Thủ
tướng Chính phủ quyết định. Tiếp sau đó, Nghị định 69/2009/NĐ-CP của Chính phủ
được ban hành bổ sung một số chính sách hỗ trợ, trong đó có hỗ trợ tái định cư cho
trường hợp các hộ đủ tiêu chuẩn được tái định cư mà tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ

13
Xem quy định tại khoản 1 Điều 14 Nghị định 69/2009/NĐ-CP
14
Theo Khoản 2 Điều 4 Nghị định 17/2006/NĐ-CP quy định“Giá đất để tính bồi thường là giá đất theo mục đích
đang sử dụng đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định và công bố; không bồi
thường theo giá đất sẽ được chuyển mục đích sử dụng; trường hợp tại thời điểm có quyết định thu hồi đất mà giá
này chưa sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường thì Uỷ
ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định giá đất cụ thể cho phù hợp”.
15
Ngọc Lương, Từ điển Tiếng Việt, Nxb Thanh Niên, năm 2011, tr. 291
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 10 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân

để mua nhà, đất tái định cư. Đa dạng các hình thức hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và
tạo việc làm, đồng thời cũng quy định thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong
việc quyết định cụ thể hình thức hỗ trợ. Bên cạnh đó, Chính phủ còn quy định về việc
hỗ trợ kinh phí học nghề cho lao động trong độ tuổi lao động có nhu cầu học nghề khi
thu hồi đất nông nghiệp.
Các chính sách hỗ trợ cũng được quy định khá rõ trong Thông tư 14/2009/TT-
BTNMT. Trong đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định cụ thể việc xác định khu
dân cư để tính hỗ trợ đối với đất nông nghiệp trong khu dân cư “khu dân cư thuộc thị
trấn, khu dân cư nông thôn quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 21 của Nghị định số
69/2009/NĐ-CP
16
được xác định theo ranh giới của thửa đất có nhà ở ngoài cùng của
làng, bản, thôn, ấp, buôn, phum, sóc và các điểm dân cư tương tự.
Bên cạnh đó, Thông tư 14/2009/TT-BTNMT còn quy định rõ về việc áp dụng
hình thức hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm, việc lấy ý kiến của người bị
thu hồi đất nông nghiệp về phương án đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp cũng như vấn
đề hỗ trợ người đang thuê nhà không thuộc sở hữu nhà nước.
1.2. Đặc điểm, vai trò của tái định cƣ
1.2.1. Đặc điểm của tái định cƣ
Tái định cư là việc tạo lập lại chỗ ở cho người bị thu hồi đất ở mà không còn
chỗ ở nào khác trong phạm vi cấp xã nơi đó đất bị thu hồi. Nói cách khác, tái định cư
là chính sách dành cho người dân không còn đất ở sau khi Nhà nước thu hồi đất vì
mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và mục đích phát
triển kinh tế dưới một trong các hình thức: bằng nhà ở, bằng đất ở, bằng tiền để tự lo
chỗ ở mới
17
và hàng loạt các chính sách hỗ trợ cho người bị thu hồi đất nhằm ổn định
và khôi phục đời sống. Cụ thể, tái định cư chia làm hai (02) giai đoạn cơ bản:

16

Điều 21. Hỗ trợ đối với đất nông nghiệp trong khu dân cƣ và đất vƣờn, ao không đƣợc công nhận là đất
ở
1. Hộ gia đình, cá nhân khi bị thu hồi đất vườn, ao trong cùng thửa đất có nhà ở trong khu dân cư nhưng
không được công nhận là đất ở; đất vườn, ao trong cùng thửa đất có nhà ở riêng lẻ; đất vườn, ao trong cùng thửa
đất có nhà ở dọc kênh mương và dọc tuyến đường giao thông thì ngoài việc được bồi thường theo giá đất nông
nghiệp trồng cây lâu năm còn được hỗ trợ bằng 30% - 70% giá đất ở của thửa đất đó; diện tích được hỗ trợ
không quá 05 lần hạn mức giao đất ở tại địa phương.
2. Hộ gia đình, cá nhân khi bị thu hồi đất nông nghiệp trong địa giới hành chính phường, trong khu dân cư
thuộc thị trấn, khu dân cư nông thôn; thửa đất nông nghiệp tiếp giáp với ranh giới phường, ranh giới khu dân cư
thì ngoài việc được bồi thường theo giá đất nông nghiệp còn được hỗ trợ bằng 20% - 50% giá đất ở trung bình
của khu vực có đất thu hồi theo quy định trong Bảng giá đất của địa phương; diện tích được hỗ trợ không quá 05
lần hạn mức giao đất ở tại địa phương.
17
TS. Phan Trung Hiền, Giáo trình luật hành chính đô thị, nông thôn, Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ,
tháng 9/2011, tr. 104
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 11 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
- Tạo lập lại chỗ ở cho người bị thu hồi đất: là việc chuẩn bị khu tái định
cư cho người bị thu hồi đất để họ có được nơi ở ổn định ngay sau khi bàn giao mặt
bằng. Với tâm lý “an cư, lạc nghiệp”, người bị thu hồi đất luôn mong muốn có được
một nơi ở để sớm ổn định lại cuộc sống và yên tâm sản xuất. Do đó, việc chuẩn bị khu
tái định cư là việc làm có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
- Tạo lập lại cuộc sống cho người dân sau tái định cư: đó là những chính
sách dành cho người dân tái định cư để họ sớm ổn định và khôi phục lại cuộc sống.
Bởi lẽ, khi những hộ dân bị thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở đã gây ảnh hưởng
đáng kể đến đời sống, sinh hoạt, thu nhập, việc làm và nhiều vấn đề xã hội khác phát
sinh trong quá trình di chuyển cũng như trong thời gian đầu định cư tại nơi ở mới. Nếu
các cơ quan có thẩm quyền không ban hành những chính sách đúng đắn và phù hợp
dành cho người dân sau tái định cư sẽ khiến họ phải lâm vào hoàn cảnh khó khăn từ đó
dẫn đến mục đích thu hồi đất không đạt được, phát sinh nhiều hệ lụy ảnh hưởng đến

việc ổn định và phát triển kinh tế, xã hội trong khi đó, mục đích của việc thu hồi đất là
vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hay mục tiêu phát triển kinh tế nhằm thúc đẩy
phát triển đất nước. Tuy nhiên, vấn đề tạo lập lại cuộc sống sau tái định cư hiện nay
chưa được coi trọng và rất ít được quan tâm giải quyết. Hầu hết các cơ quan có thẩm
quyền chỉ thực hiện việc lập khu tái định cư mà bỏ qua giai đoạn tạo lập lại cuộc sống
cho người dân sau tái định cư.
Ngoài ra, tái định cư còn bao gồm một số yếu tố sau:
- Đối tượng được tái định cư là những người bị thu hồi đất ở phải di
chuyển chỗ ở.
- Công tác thực hiện tái định cư phải được tiến hành theo trình tự, thủ tục
luật định.
- Do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện.
- Những hộ gia đình, cá nhân chỉ được tái định cư khi đất của họ bị Nhà
nước thu hồi phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích công cộng, lợi ích quốc
gia hay mục đích phát triển kinh tế.
- Khu tái định cư phải xây dựng phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng
đất quy hoạch xây dựng, tiêu chuẩn và quy chuẩn xây dựng. Song song đó, khu tái
định cư phải được sử dụng chung cho nhiều dự án, đảm bảo xây dựng cơ sở hạ tầng
đồng bộ cho người sử dụng tốt hơn hoặc bằng nơi cũ.
18

- Phát triển nhà ở tái định cư phải tuân thủ quy hoạch xây dựng đã được
cơ quan có thẩm quyền phê duyệt; phải đảm bảo đồng bộ về hệ thống hạ tầng kỹ thuật

18
Theo Điều 35 Nghị Định 197/2004/NĐ-CP
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 12 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
và hệ thống hạ tầng xã hội; tuân thủ các quy định của pháp luật về nhà ở, pháp luật về
đất đai, pháp luật về đầu tư, xây dựng và quy định của Nghị định 84/2013/NĐ-CP.

19

- Phát triển nhà ở tái định cư phải bảo đảm nguyên tắc để các hộ gia đình,
cá nhân được bố trí tái định cư có điều kiện ở, sinh hoạt, sản xuất tốt hơn hoặc tương
đương nơi ở cũ.
20

- Nhà ở tái định cư phải bảo đảm quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng, bảo
đảm chất lượng xây dựng và an toàn trong sử dụng và phù hợp với văn hóa, phong tục,
tập quán của địa phương.
21

Theo quy định của pháp luật hiện hành tái định cư được chia làm ba (03) hình
thức:
22

- Bồi thường bằng nhà ở.
- Bồi thường bằng giao đất ở mới.
- Bồi thường bằng tiền để tự lo chỗ ở mới.
1.2.2. Vai trò của tái định cƣ
Đất đai được xem là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá của quốc gia, là tư liệu
sản xuất không thể thiếu đối với con người. Khi Nhà nước cần đất để xây dựng các
công trình phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng
hay mục đích phát triển kinh tế thì Nhà nước tiến hành thu hồi đất. Việc Nhà nước thu
hồi đất đã gây ảnh hưởng đến người bị thu hồi đất, xáo trộn cuộc sống, không có tư
liệu sản xuất đặc biệt đối với những hộ sống bằng nghề nông nghiệp là chính. Do đó,
bên cạnh việc Nhà nước thực hiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ thì việc thực hiện
tái định cư dành cho những hộ bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở là điều tất yếu
và đóng vai trò rất quan trọng:
- Đối với người bị thu hồi đất: Tái định cư giúp người bị thu hồi đất có

được chỗ ở ổn định, cải thiện cuộc sống. Yêu cầu đặt ra đối với các khu tái định cư là
có điều kiện phải “tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ” và phải đảm bảo xây dựng đồng bộ về
cơ sở hạ tầng,
23
người dân tái định cư có điều kiện tiếp cận với các dịch vụ công cộng,
dịch vụ y tế. Mặt khác, đối với những hộ có chỗ ở trước kia không thuận tiện, việc
kinh doanh không hiệu quả khi di chuyển đến nơi ở mới, điều kiện thuận lợi, kinh
doanh có hiệu quả hơn, thu nhập, đời sống vật chất và văn hóa tinh thần tốt hơn. Bên
cạnh việc chuẩn bị nơi ở thì vấn đề sản xuất, phát triển kinh tế và chăm lo sản xuất

19
Theo Khoản 1 Điều 4 Nghị định 84/2013/NĐ-CP
20
Theo Khoản 2 Điều 4 Nghị định 84/2013/NĐ-CP
21
Theo Khoản 3 Điều 4 Nghị định 84/2013/NĐ-CP
22
Theo Điều 4 Nghị định 197/2004/NĐ-CP
23
Theo Khoản 3 Điều 42 Luật Đất đai năm 2003, Khoản 3 Điều 35 Nghị định 197/2004/NĐ-CP
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 13 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
phục vụ cuộc sống sau này cho người bị thu hồi đất cũng được Nhà nước ta đặc biệt
quan tâm, chú trọng đảm bảo cuộc sống cho người dân sau khi được bố trí tái định cư.
Ví dụ như trường hợp của anh A Luy ở thị trấn Đăk Hà (huyện Đăk Hà).
Trước kia, cuộc sống gia đình anh vô cùng vất vả với mấy ha đất cằn cỗi,
chỉ trồng được mỗi mì, cả nhà A Luy phải làm việc quần quật suốt năm. Năm 2009,
đất đai chỗ ở cũ bị ngập dưới lòng hồ thủy điện, nhà anh cùng hơn 50 hộ dân đều nằm
trong diện hộ đói nghèo khác được đưa đến khu tái định cư ở thôn 4, xã Đăk Hring
(Đăk Hà) và được hỗ trợ tiền để di dời, xây nhà, được cấp vườn cà phê kinh doanh

ngay tại chỗ ở. Bên cạnh đó, họ còn được cán bộ xã hướng dẫn về kỹ thuật trồng và
chăm sóc cây cà phê, được cung cấp máy bơm ống nước để tưới cà phê. Điện, đường,
trường, trạm tất cả đều đã có sẵn. Nhờ những điều kiện thuận lợi trên cùng với việc
chăm lo giải quyết việc làm của chính quyền địa phương mà thu nhập của anh A Luy
và những hộ dân nơi tái định cư ngày càng tăng, cuộc sống đã được cải thiện hơn
trước. “Dân mình giờ khỏe lắm. Vườn ngay bên nhà, đi làm chẳng phải lặn lội như
trước. Sướng nhất là mỗi năm thu nhập tăng lên gấp 4-5 lần so với trước đây. Chẳng
ai phải lo đói nghèo nữa”- A Duyết - một người dân ở khu tái định cư hồ hởi nói.
24

Tái định cư được xem là chính sách bù đắp những thiệt hại cho chủ thể sử dụng
đất trong quá trình Nhà nước thu hồi đất, bảo đảm người dân bị thu hồi đất có chỗ ở,
cuộc sống ổn định, có điều kiện phát triển sản xuất, từng bước nâng cao thu nhập. Do
đó, nếu việc thực hiện tái định cư đúng trình tự, thủ tục quy định, đảm bảo công bằng,
khách quan về quyền lợi của người bị thu hồi đất, khu tái định cư đảm bảo điều kiện
phát triển “tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ” với những chính sách hỗ trợ đảm bảo chăm lo
cho người dân sau tái định cư sẽ tạo được sự tin tưởng trong dân, giúp công tác giải
phóng mặt bằng được nhanh chóng và đảm bảo đúng tiến độ, hạn chế được tình trạng
khiếu nại, khiếu kiện trong dân.
- Đối với Nhà nước: Tái định cư là một trong những chính sách hỗ trợ lớn
của Đảng và Nhà nước ta trong công tác thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Chính sách tái định cư thể hiện sự quan tâm, chăm
lo của Nhà nước đối với những người bị thu hồi đất, giúp họ có được chỗ ở ổn định và
tạo lập lại cuộc sống sau khi di dời. Đồng thời, tạo được sự đồng thuận, tin cậy trong
dân, củng cố niềm tin của người bị thu hồi đất vào đường lối, chủ trương, chính sách,
pháp luật của Đảng và Nhà nước ta, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng,
đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội. Nếu các cơ quan có thẩm quyền thiếu cân nhắc,

24
Huy Hậu, Thoát nghèo nhờ tái định cư, [truy

cập ngày 01/6/2013]
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 14 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
tính toán, thiếu sự kiểm tra, giám sát cũng như ban hành những quy định không hợp lý
trong việc thực hiện tái định cư, cán bộ thực hiện tái định cư có năng lực chuyên môn
hạn chế, thiếu tinh thần trách nhiệm khi thực hiện nhiệm vụ sẽ gây ảnh hưởng không
nhỏ đến đời sống, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân tái định cư, tình trạng
khiếu nại, khiếu kiện trong dân sẽ trở nên gay gắt và kéo dài gây bất ổn về mặt kinh tế
lẫn chính trị và xã hội. Do vậy, khi thực hiện tái định cư các cơ quan có thẩm quyền
cần ban hành các quy định phù hợp và luôn đặt lợi ích của người bị thu hồi lên hàng
đầu.
- Đối với nhà đầu tư: Nhà đầu tư tham gia vào quá trình thu hồi đất, sau
đó triển khai xây dựng các công trình trên phần đất thu hồi và hưởng lợi từ các công
trình đó. Nếu các nhà đầu tư thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có tinh
thần trách nhiệm và trình độ chuyên môn nhất định sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ giải
phóng mặt bằng, người dân tái định cư có được chỗ ở ổn định, thu hút được các nhà
đầu tư trong và ngoài nước, góp phần phát triển kinh tế, xã hội. Chương trình di dời,
giải tỏa, tái định cư tại thành phố Đà Nẵng là một trong những ví dụ điển hình.
Với những chính sách đúng đắn trong công tác giải phóng mặt bằng, bồi
thường, tái định cư, sự đồng lòng quyết tâm của chính quyền, Đảng bộ và nhân dân
thành phố kết hợp phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, đến nay, Đà nẵng đã
hình thành nhiều khu dân cư, thương mại sầm uất, mở rộng thành nhiều quận nội
thành với quy mô rộng lớn, chất lượng cơ sở hạ tầng hiện đại tương xứng với đô thị
loại I. Đà Nẵng từ một địa phương thu ngân sách hàng năm chỉ 1.000 tỷ đồng đến nay
tổng thu ngân sách năm 2011 gấp 14 lần, đến 1/2012 đã thu hút hơn 200 dự án đầu tư
nước ngoài với tổng số vốn lên đến hơn 3 tỷ đô la. Diện mạo thành phố thay đổi nhanh
chóng theo hướng văn minh, hiện đại.
25

Tuy nhiên, thực tế hiện nay, năng lực của một số doanh nghiệp, nhà đầu tư còn

hạn chế, việc triển khai, thực hiện dự án diễn ra khá chậm, không đúng tiến độ gây
lãng phí đất đai, nhiều dự án đã được phê duyệt phương án bồi thường nhưng chủ đầu
tư thiếu nguồn kinh phí để chi trả, quy hoạch treo, dự án treo xuất hiện khắp nơi dẫn
đến tình trạng người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở không được bố trí tái định cư
đúng quy định. Dự án tái định cư tại huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An là một trong các
ví dụ.
Năm 2006 Ủy ban nhân dân tỉnh Long An phê duyệt dự án khu tái định cư và
khu biệt thự nhà vườn ở ấp Cầu Xây, xã Long Trạch, huyện Cần Giuộc với tổng diện

25
Hội An, Đà Nẵng trên đường phát triển,
[truy cập ngày
27/8/2013]
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 15 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
tích 91,9 ha do Tập đoàn Quốc tế Năm Sao làm chủ đầu tư. Nhưng chủ đầu tư lại
chậm triển khai với lý do khó khăn, không thu hút được nhà đầu tư thứ cấp nên chưa
triển khai được và xin gia hạn dự án dẫn đến tình trạng 7 năm đã trôi qua, dự án vẫn
nằm trên giấy gây bức xúc trong dân.
26

Thêm vào đó, tái định cư còn góp phần tạo vẻ mỹ quan đô thị, đồng bộ cơ sở hạ
tầng. Mỹ quan đô thị là vẻ đẹp nhìn thấy và cảm nhận được của con người về đô thị.
Có nhiều yếu tố tạo nên vẻ mỹ quan cho đô thị như: quy hoạch tổng thể, kiến trúc,
đường phố, vỉa hè, nơi công cộng cũng như các phương tiện giao thông và con người.
Nước ta hiện nay đang trên đà phát triển, tại các khu đô thị, các công trình kiến trúc
đua nhau “mọc lên”, hệ thống giao thông đường phố và các phương tiện đi lại ngày
càng đa dạng. Tuy nhiên, chính ở những khu đô thị ấy vẫn còn đâu đó những khu nhà
“ổ chuột”, nhiều người dân chưa tiếp cận được với các dịch vụ công cộng, hệ thống hạ
tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, những căn nhà lụp xụp, tồi tàn xuất hiện nhiều nơi đã

dẫn đến thu hẹp diện tích đường, vỉa hè, gây mất trật tự công cộng, khó khăn cho việc
lưu thông của các phương tiện, phần nào làm mất đi vẻ mỹ quan đô thị. Khi Nhà nước
thu hồi đất tại những khu vực trên và xây dựng nên những hệ thống công trình hạ tầng
kỹ thuật, hạ tầng xã hội cùng với việc thực hiện chính sách tái định cư cho những
người bị thu hồi đất. Một mặt, tạo nên được vẻ mỹ quan cho đô thị, góp phần ổn định
trật tự xã hội, mặt khác giúp được những hộ khó khăn có được nơi ở tốt hơn, đầy đủ
tiện nghi và đảm bảo cơ sở hạ tầng, giúp cho công tác quản lý của chính quyền địa
phương được thuận lợi hơn. Chẳng hạn như quá trình giải phóng mặt bằng tại kênh
Nhiêu Lộc - Thị Nghè tại Thành phố Hồ Chí Minh:
Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè từng được xem là dòng kênh bẩn nhất Sài Gòn với
những khu nhà ổ chuột hai bên bờ, sau gần 20 năm cải tạo nay dòng kênh đã xanh trở
lại. Để làm sạch dòng kênh, từ năm 1993, thành phố đã giải tỏa hàng nghìn căn nhà
lụp xụp hai bên bờ cùng với việc xây dựng hai tuyến đường ven. Dự án có tổng vốn
đầu tư 1.600 tỷ đồng để đền bù giải tỏa và tái định cư cho gần 7.000 hộ dân sống ven
kênh, nạo vét khoảng 260.000 m3 bùn đất, làm đường, lát vỉa hè, trồng cây xanh. Năm
2003, việc cải tạo dòng kênh tiếp tục được thực hiện bằng dự án vệ sinh môi trường
nước Nhiêu Lộc - Thị Nghè từ nguồn vốn tài trợ của ngân hàng quốc tế. Dự án có số
vốn hơn 300 triệu USD. Nhờ thế mà dòng kênh dần trong xanh trở lại, việc giải tỏa
những khu ổ chuột ven con kênh được hoàn tất lấy lại vẻ mỹ quan cho thành phố, cuộc
sống của người dân bị di dời cũng được ổn định và cải thiện hơn.
27


26
Thanh Tuấn, Dự án tái định cư sau 7 năm vẫn nằm trên giấy, />tai-dinh-cu-sau-7-nam-van-nam-tren-giay-20130516082139027.htm, [truy cập ngày 05/6/2013]
27
Hữu Công, Những công trình nỗi bật của Thành phố Hồ Chí Minh năm 2012,
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 16 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
1.3. Khái quát lịch sử hình thành các quy định về tái định cƣ khi Nhà nƣớc

thu hồi đất
Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất luôn là vấn đề mang tính thời sự được
Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Các quy định về tái định cư và các quy định
liên quan được quan tâm, bổ sung và dần được hoàn thiện qua các giai đoạn phát triển
của Luật Đất đai, cụ thể là Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993 và Luật Đất
đai năm 2003. Do đó, ở mục này, người viết nghiên cứu một số quy định của pháp luật
về tái định cư qua ba (03) giai đoạn cơ bản sau: (1) giai đoạn trước Luật Đất đai năm
1993, (2) giai đoạn từ Luật Đất đai năm 1993 đến Luật Đất đai năm 2003, (3) giai
đoạn từ Luật Đất đai năm 2003 đến nay.
1.3.1. Giai đoạn trƣớc Luật Đất đai năm 1993
Hiến pháp năm 1980 ra đời quy định “đất đai thuộc sở hữu toàn dân”,
28
“Nhà
nước thống nhất quản lý đất đai theo quy hoạch chung, nhằm bảo đảm đất đai được sử
dụng hợp lý và tiết kiệm”.
29
Theo đó, Nhà nước chỉ thực hiện bồi hoàn nhà cửa, vật
kiến trúc và những tài sản trên đất hoặc những thiệt hại tài sản do việc thu hồi đất gây
nên, chưa có khái niệm bồi thường về đất. Năm 1986, đất nước bước vào giai đoạn đổi
mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò của đất đai ngày càng tăng cao. Hệ thống
chính sách pháp luật đất đai từng bước được đổi mới và các quy định liên quan đến
công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng cũng dần được hoàn thiện. Điển hình, Luật
Đất đai năm 1987 được ban hành đã quy định về đền bù thiệt hại, cụ thể tại Khoản 5 Điều
49 Luật Đất đai năm 1987 quy định “khi đất đang sử dụng bị thu hồi vì nhu cầu của Nhà
nước hoặc xã hội thì được đền bù thiệt hại thực tế và được giao đất khác”. Tuy nhiên,
các quy định tại Luật Đất đai năm 1987 chỉ dừng lại ở mức độ khái quát và cơ bản vẫn
dựa trên những quy định tại Hiến pháp năm 1980.
Tóm lại, ở giai đoạn trước năm 1993 “quyền năng của người sử dụng đất rất
hạn chế, chưa có sự giao dịch về đất đai, đất đai thuộc sở hữu của toàn dân, do Nhà

nước quản lý, người sử dụng đất được Nhà nước giao, nên khi cần thì Nhà nước có thể
“lấy lại” và “giao lại” một thửa đất khác”.
30
Trong thời gian này chưa có khái niệm về
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.


[ truy cập ngày 05/6/2013]
28
Theo Điều 19 Hiến pháp năm 1980
29
Theo Điều 20 Hiến pháp năm 1980
30
TS. Phan Trung Hiền, Giáo trình luật hành chính đô thị, nông thôn, Khoa Luật, Trường Đại học Cần Thơ,
tháng 9/2011, tr. 105
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 17 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
1.3.2. Giai đoạn từ Luật Đất đai năm 1993 đến Luật Đất đai năm 2003
Tại Điều 23 Hiến pháp năm 1992 quy định “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ
chức không bị quốc hữu hoá. Trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an
ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua hoặc trưng dụng có bồi thường tài sản
của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trường”. Trên cơ sở Hiến pháp năm 1992 thì
Luật Đất đai năm 1993 ra đời với nhiều điểm mới: Mở cửa thị trường quyền sử dụng
đất đối với đất nông nghiệp do hộ gia đình, cá nhân sử dụng, đất đai có giá do Nhà
nước quy định. Cụ thể, luật quy định rõ hơn quyền của người được Nhà nước giao đất
gồm các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thuế chấp. Đồng thời
cũng quy định khung giá cho từng loại đất, từng vùng và theo thời gian. Trong giai
đoạn này, hàng loạt các Nghị định, Thông tư về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất cũng được ban hành nhằm cụ thể hóa Luật Đất đai năm 1993. Điển
hình là Nghị định 90/1994/NĐ-CP và Nghị định 22/1998/NĐ-CP.

Tại Nghị định 90/1994/NĐ-CP quy định về việc đền bù thiệt hại về đất khi Nhà
nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng. Bên cạnh đó, Chính phủ còn quy định đền bù thiệt hại về đất và đền bù
thiệt hại về tài sản. Tái định cư vẫn chưa được đề cập đến ở Nghị định này. Sau khi
được triển khai một thời gian, Nghị định 90/1994/NĐ-CP biểu hiện nhiều bất cập và
chưa đảm bảo đền bù thỏa đáng những thiệt hại cho những hộ dân có đất bị thu hồi thu
hồi đất. Cụ thể, tại Nghị định 90/1994/NĐ-CP chỉ quy định về đền bù thiệt hại về đất
và tài sản khi Nhà nước thu hồi đất, việc bồi thường chỉ mang tính khái quát và chưa
đề cập đến tái định cư cho những hộ bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở. Cho đến khi
Nghị định 22/1998/NĐ-CP được ban hành. Lần đầu tiên vấn đề tái định cư được đề
cập và được cụ thể hóa trong Nghị định này. Nghị định 22/1998/NĐ-CP thể hiện rõ
chính sách đền bù và tái định cư của nhà nước khi thu hồi đất với nhiều quy định cụ
thể và đầy đủ hơn so với Nghị định 90/1994/NĐ-CP. Nghị định 22/1998/NĐ-CP đã
dành một (01) chương quy định về tái định cư từ Điều 28 đến Điều 31 của Nghị định
bao gồm các quy định về lập khu tái định cư, điều kiện bắt buộc của khu tái định cư
như: khu tái định cư phải xây dựng phù hợp với quy hoạch, tiêu chuẩn và quy chuẩn
xây dựng ở đô thị hoặc nông thôn, trước khi bố trí đất ở cho các hộ gia đình, cá nhân,
khu tái định cư phải được xây dựng cơ sở hạ tầng thích hợp, phù hợp với thực tế quy
hoạch về đất ở, đất xây dựng của địa phương, các quy định về nguồn vốn xây dựng
khu tái định cư. Tuy nhiên, Nghị định trên lại tập trung giải quyết vấn đề đền bù thiệt
hại về đất và các tài sản gắn liền với đất khi nhà nước thu hồi đất vào mục đích quốc
phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Trong khi đó, vấn đề tái định cư là
Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 18 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
một vấn đề quan trọng và có tầm ảnh hưởng rất lớn đến những người bị thu hồi đất lại
chưa được quan tâm đúng mức.
1.3.3. Giai đoạn từ Luật Đất đai năm 2003 đến nay
Luật Đất đai được thông qua ngày 26/11/2003 tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá
XI tiếp tục ban hành, đổi mới chính sách pháp luật về đất đai, các quy định về tái định
cư cũng dần được hoàn thiện. Tại Điều 42 Luật Đất đai năm 2003 quy định “Uỷ ban

nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương lập và thực hiện các dự án tái định cư
trước khi thu hồi đất để bồi thường bằng nhà ở, đất ở cho người bị thu hồi đất ở mà
phải di chuyển chỗ ở. Khu tái định cư được quy hoạch chung cho nhiều dự án trên
cùng một địa bàn và phải có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”. Bên
cạnh đó, Tại Điều 42 Luật Đất đai năm 2003 còn quy định rõ trường hợp không có khu
tái định cư thì người bị thu hồi đất được bồi thường bằng tiền hoặc được bồi thường
bằng đất ở đối với từng khu vực cụ thể.
Nhiều văn bản quy phạm pháp luật cũng được ban hành đề cập tới tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất. Điển hình Nghị định 197/2004/NĐ-CP (thay thế cho Nghị định
22/1998/NĐ-CP) quy định cụ thể về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của
Nhà nước. Tại Nghị định 197/2004/NĐ-CP đã quy định cụ thể về các mức bồi thường
về đất, tài sản và các chính sách hỗ trợ, tái định cư. Giao nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư cho các cơ quan cụ thể và các cơ quan chức năng có liên quan, nghĩa vụ và
quyền lợi của người bị thu hồi đất. Cụ thể:
- Về chính sách tái định cư căn cứ vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội
của địa phương; căn cứ vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất do cơ quan có thẩm
quyền xét duyệt, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm lập và thực hiện các dự án
tái định cư để bảo đảm phục vụ tái định cư cho người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ
ở.
- Đa dạng các hình thức bố trí tái định cư như bồi thường bằng nhà ở, bồi
thường bằng giao đất ở mới, bồi thường bằng tiền để tự lo chỗ ở mới.
- Nhà nước ưu tiên tái định cư tại chỗ cho người bị thu hồi đất tại nơi có
dự án tái định cư, ưu tiên vị trí thuận lợi cho các hộ sớm thực hiện giải phóng mặt
bằng, hộ có vị trí thuận lợi tại nơi ở cũ, hộ gia đình chính sách.
- Quy định rõ các biện pháp hỗ trợ sản xuất và đời sống tại khu tái định. Quy
định quyền và nghĩa vụ của người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở.
- Quy định việc giao nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
- Quy định rõ trách nhiệm của các sở, ban ngành, Uỷ ban nhân dân các
cấp trong phối hợp thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, trong giải quyết khiếu nại,
tố cáo của công dân về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo thẩm quyền được giao.

Đề tài: Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, lý luận và thực tiễn
GVHD: Trần Vang Phủ 19 SVTH: Lâm Thị Hồng Vân
Để thực hiện tốt các quy định của pháp luật về đất đai nói chung và tái định cư
nói riêng, năm 2006 Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 05/2006/CT-TTg ngày 22
tháng 02 năm 2006 về việc khắc phục yếu kém, sai phạm, tiếp tục đẩy mạnh tổ chức
thi hành Luật Đất đai. Cụ thể tại Mục 7 của Chỉ thị quy định như sau:
- Làm tốt công tác tái định cư, dành diện tích đất tại những vị trí thuận lợi,
kể cả bên cạnh các khu công nghiệp (trừ những nơi do yêu cầu bảo vệ môi trường hoặc
do quá hạn hẹp về quỹ đất) để bố trí tái định cư, bảo đảm cho những hộ có đất bị thu
hồi có chỗ ở mới ở khu tái định cư. Trong việc lập quy hoạch các khu công nghiệp,
chỉnh trang, mở rộng khu đô thị hoặc khu dân cư nông thôn cần chú ý dành quỹ đất
cho tái định cư tại chỗ. Từ nay, các địa phương không được cưỡng chế buộc tháo dỡ
nhà ở khi người bị thu hồi đất chưa được giải quyết chỗ tái định cư.
- Chỉ đạo tích cực giải quyết việc làm cho hộ có đất bị thu hồi. Ngoài việc
bố trí tái định cư tại các vị trí thuận lợi và bên cạnh các khu công nghiệp gắn với phát
triển dịch vụ, giải quyết việc làm, cần có các giải pháp khác nhằm bảo đảm việc làm
và thu nhập, không để người có đất bị thu hồi lâm vào cảnh thất nghiệp, nghèo đói.
Tiếp theo đó, Chính phủ ban hành Nghị định 84/2007/NĐ-CP quy định bổ sung
về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng
đất, trình tự thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và giải
quyết khiếu nại về đất đai với nhiều điểm mới. Cụ thể:
- Quy định cụ thể đối với một số trường hợp thu hồi đất và bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư về đất khi Nhà nước thu hồi đất đối với đất đang sử dụng trong từng
giai đoạn và từng trường hợp cụ thể.
- Quy định trình tự, thủ tục thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư. Phát huy tính công khai và dân chủ trong công tác giải phóng mặt bằng.
- Quy định quyền lợi, nghĩa vụ của người bị thu hồi đất như quyền được
khiếu nại, nghĩa vụ phải chấp hành quyết định thu hồi đất và bàn giao mặt bằng.
Năm 2009, Chính phủ ban hành Nghị định số 69/2009/NĐ-CP, theo đó nội
dung cơ bản được thể hiện như sau:

- Quy định về giá đất sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên
thị trường trong điều kiện bình thường.
- Bổ sung chính sách hỗ trợ tái định cư cho trường hợp các hộ đủ tiêu
chuẩn được tái định cư mà tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ để mua nhà, đất tái định
cư.
- Quy định rõ hơn về trình tự bồi thường, hỗ trợ và tái định cư giúp cho
các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện công tác bồi thường, tái định cư đạt
hiệu quả.