phân lập, định danh và kiểm tra tính nhạy cảm với kháng sinh của vi khuẩn enterotoxigenic escherichia coli gây bệnh tiêu chảy ở heo con tại huyện cờ đỏ và thới lai, thành phố cần thơ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG
-oOo-







NGÔ KIM PHƯỢNG




PHÂN LẬP, ĐỊNH DANH VÀ KIỂM TRA TÍNH
NHẠY CẢM VỚI KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN
ENTEROTOXIGENIC ESCHERICHIA COLI GÂY
BỆNH TIÊU CHẢY Ở HEO CON TẠI HUYỆN CỜ
ĐỎ VÀ THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ



Luận văn tốt nghiệp
Ngành: THÚ Y
Cần Thơ, 2013

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG
-oOo-

Luận văn tốt nghiệp
Ngành: THÚ Y



PHÂN LẬP, ĐỊNH DANH VÀ KIỂM TRA TÍNH
NHẠY CẢM VỚI KHÁNG SINH CỦA VI KHUẨN
ENTEROTOXIGENIC ESCHERICHIA COLI GÂY
BỆNH TIÊU CHẢY Ở HEO CON TẠI HUYỆN CỜ
ĐỎ VÀ THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ



Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện:
TS. LÝ THỊ LIÊN KHAI NGÔ KIM PHƯỢNG
MSSV: 3092632
LỚP: THÚ Y K35






Cần Thơ, 2013

TRNG I HC CN TH
KHOA NÔNG NGHIP VÀ SINH HC NG DNG
 MÔN THÚ Y
 tài: “Phân lp, nh danh và kim tra tính nhy cm vi kháng sinh
a vi khun Enterotoxigenic Escherichia coli gây bnh tiêu chy  heo
con ti huyn C và Thi Lai, thành ph Cn Th” do sinh viên Ngô
Kim Phng, thc hin ti phòng thí nghim V sinh thc phm, B môn Thú
Y, Khoa Nông nghip và Sinh hc ng dng, Trng i hc Cn Th, t
tháng 08/2013 n tháng 11/2013.
n Th, ngày tháng nm 20… Cn Th, ngày ….tháng nm 20…
Duyt B môn Cán b hng dn
TS. LÝ TH LIÊN KHAI
n Th, ngày tháng nm 20…
Duyt Khoa Nông Nghip & SHD
ii
I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên cu ca bn thân. Các s liu, kt
qu trình bày trong lun vn là trung thc và cha tng c ai công b trong
t k công trình lun vn nào trc ây.
Sinh viên thc hin
Ngô Kim Phng
iii
I CM T
Qua bao nhiêu nm tháng khó nhc, cha mã sinh con ra và nuôi con khôn
n nên ngi. Trong trái tim con vn luôn cm thy may mn và t hào khi
c sinh ra là con ca cha m. Cùng vi lòng yêu thng bao la, ch che và
vun p cho con tt c nhng u tt p nht, cha mã cho con ngun
ng lc  thc hin nhng khát vng cuc sng và hc tp tt. Xin kính
dâng n cha m, tm lòng bit n sâu sc t trái tim con.
Chân thành bày t lòng bit n Cô Lý Th Liên Khai – ngi ã hng dn tn

y, to u kin thun li  tôi hoàn thành lun vn tt nghip và ch dy
cho tôi nhng u b ích làm hành trang cho cuc sng sau này.
m n Cô Nguyn Th Thu Tâm ã giúp  tôi trong khong thi gian u
còn b ng vi vic hc tp ca tân sinh viên.
Tôi xin gi li tri ân n quý Thy Cô thuc B môn Thú Y và Chn Nuôi,
Khoa Nông Nghip và Sinh hc ng dng, Trng i hc Cn Th ã
truyn th kin thc sâu rng trong sut thi gian qua.
Trân trng cm n Ban lãnh o, cán b Thú Y Trm Thú Y huyn C,
Trm Thú Y huyn Thi Lai cùng các cô chú ti các tri chn nuôi ã to u
kin tt và giúp  tôi rt nhiu trong vic ly mu.
Xin cm n ch Nguyn Th Hnh Chi, các anh ch Cao hc Thú Y K18, K19;
các anh ch Thú Y K32, K33, K34 và các em sinh viên hc vic ti phòng thí
nghim cùng tt c bn bè trong lp Thú Y K35 ã truyn t nhng kinh
nghim quý báu và giúp  tôi trong quá trình thc hin  tài. Tôi s mãi ghi
nh nhng k nim ti p bên mi ngi trong sut thi gian hc i hc
và thc hin  tài va qua.
Ngô Kim Phng
iv
DANH MC CH VIT TT
Ch vit tt Din gii
E. coli Escherichia coli
ETEC Enterotoxigenic Escherichia coli
EPEC Enteropathogenic Escherichia coli
EIEC Enteroinvasive Escherichia coli
EHEC Enterohaemorrhagic Escherichia coli
EAEC Enteroaggregative Escherichia coli
DAEC Diffusely adhering Escherichia coli
ST Heat stable toxin
LT Heat labile toxin
TGE Transmissible gastroenteritis

PRRS Porcine reproductive and respiratory syndrome
PED Porcine epidemic diarrhea
PPV Porcine parvovirus
PCV Porcine circovirus
FMD Foot and mouth disease
TP. Thành ph
ctv ng tác viên
v
C LC
Trang bìa
Trang duyt i
i cam oan ii
i cm t iii
Danh mc ch vit tt iv
c lc v
Danh sách hình viii
Danh sách bng ix
Tóm lc x
CHNG 1: T VN  1
CHNG 2: C S LÝ LUN 3
2.1 Tình hình nghiên cu trong và ngoài nc v vi khun E. coli gây
nh tiêu chy trên heo con 3
2.1.1 Tình hình nghiên cu trong nc 3
2.1.2 Tình hình nghiên cu ngoài nc 4
2.2 Mt s nguyên nhân gây tiêu chy  heo con 5
2.2.1 Nguyên nhân do truyn nhim 5
2.2.2 Nguyên nhân không do truyn nhim 8
2.3 Vi khun Escherichia coli 9
2.3.1 Vi khun Enterotoxigenic E. coli (ETEC) gây tiêu chy trên heo 10
2.3.2 c m hình thái 11

2.3.3 c tính nuôi cy và c tính sinh hóa ca E. coli 12
2.3.4 Cu trúc kháng nguyên ca vi khun E. coli 13
2.3.5 c t gây bnh ca vi khun E. coli 16
2.3.6 Sc  kháng ca vi khun E. coli 16
2.3.7 Kh nng gây bnh ca vi khun E. coli 17
2.4 Bnh tiêu chy  heo con do E. coli 17
vi
2.4.1 C ch gây bnh tiêu chy 18
2.4.2 Triu chng và bnh tích 18
2.4.3 Chn oán và chn oán phân bit 19
2.4.4 Phòng và u tr bnh 21
2.4.5 S dng kháng sinh trong u tr bnh tiêu chy do E. coli gây ra
 heo con 22
CHNG 3: PHNG TIN VÀ PHNG PHÁP THÍ NGHIM 23
3.1 Thi gian, a m và i tng nghiên cu 23
3.1.1 Thi gian và a m thc hin 23
3.1.2 i tng nghiên cu 23
3.2 Phng tin nghiên cu 23
3.2.1 Dng c và trang thit b thí nghim 23
3.2.2 Hóa cht, môi trng 23
3.2.3 Thuc u tr bnh tiêu chy cho heo con 24
3.3 Phng pháp tin hành thí nghim 25
3.3.1 Phng pháp ly mu 25
3.3.2 Phng pháp nuôi cy phân lp vi khun E. coli 26
3.3.3 Phng pháp nh danh các chng vi khun E. coli bng phn
ng huyt thanh hc 28
3.3.4 Phng pháp kim tra tính nhy cm i vi kháng sinh ca vi
khun E. coli phân lp c 29
3.3.5 Phng pháp b trí phác u tr bnh tiêu chy cho heo con 31
3.3.6 Ch tiêu theo dõi 32

3.3.7 Phng pháp x lý s liu 32
CHNG 4: KT QU VÀ THO LUN 33
4.1 Kt qu kho sát t l heo con tiêu chy  mt s tri chn nuôi heo
i thành ph Cn Th 33
4.2 Kt qu phân lp vi khun E. coli trên phân heo con tiêu chy ti
huyn C và Thi Lai, thành ph Cn Th 36
vii
4.3 t qu xác nh t l nhim vi khun E. coli trên heo con theo m
và heo cai sa ti TP. Cn Th 37
4.4  l dng tính vi khun E. coli trong môi trng chung tri ti
t s tri chn nuôi heo  thành ph Cn Th 39
4.5 Kt qunh danh các chng vi khun E. coli K88, K99, 987P trên
phân heo con tiêu chy theo a m 41
4.6 t qunh danh các chng vi khun E. coli K88, K99, 987P trên
phân heo con tiêu chy theo loi heo con 42
4.7 Kt qunh danh các chng vi khun E. coli K88, K99, 98P trong
môi trng chung tri ti mt s tri chn nuôi heo  thành ph Cn
Th 44
4.8 Kt qu kho sát tính nhy cm ca các chng E. coli phân lp c
i mt s loi kháng sinh 46
4.9 Kt quu tr bnh tiêu chy trên heo con nghi do vi khun E. coli
gây ra ti thành ph Cn Th 48
CHNG 5: KT LUN VÀ  NGH 50
5.1 Kt lun 50
5.2  ngh 50
TÀI LIU THAM KHO 51
PH CHNG 55
viii
DANH SÁCH HÌNH
Hình Tên hình Trang

2.1 Vi khun E. coli di kính hin vi 12
2.2 Khun lc vi khun E. coli trên môi trng MC 13
3.1 o pH phân heo con tiêu chy 25
3.2 Ly mu phân heo con tiêu chy 25
3.3 Quy trình phân lp vi khun E. coli 26
3.4 Phng pháp nh danh chng vi khun E. coli bng phn
ng ngng kt nhanh trên phin kính
28
3.5 a kháng sinh trên môi trng thch MHA 30
4.1 Chung tri c, xung cp 34
4.2 Chung tri mi, thoáng mát 34
4.3  pH phân heo con tiêu chy nghi do E. coli gây ra 36
4.4 Heo con bnh tiêu chy 38
4.5 Heo con b phân tiêu chy bt ít 38
4.6 Heo con trong  úm lót rm r 40
4.7 Heo con trong  úm che chn s sài 40
4.8 Heo con trong kiu chung sàn 45
4.9 Heo con trong kiu chung xi mng 45
4.10 Nn chung sàn không c v sinh 45
4.11 Nn chung xi mng s dng lâu nm b xung cp 45
ix
DANH SÁCH BNG
ng Tên bng Trang
3.1 Các phn ng sinh hóa nh danh vi khun E. coli 27
3.2 Bng tiêu chun ng kính vòng vô khun ca mt s loi
kháng sinh (CLSI, 2011)
30
3.3 Phác u tr bnh tiêu chy nghi do E. coli trên heo con 31
4.1 Kt qu kho sát t l heo con tiêu chy  mt s tri chn
nuôi heo ti thành ph Cn Th

33
4.2 Kt qu phân lp vi khun E. coli trên phân heo con tiêu
chy ti huyn C và Thi Lai, thành ph Cn Th
35
4.3 Kt qu xác nh t l nhim vi khun E. coli trên heo con
theo m và heo cai sa ti TP. Cn Th
37
4.4 T l dng tính vi khun E. coli trong môi trng chung
tri ti mt s tri chn nuôi heo  thành ph Cn Th
39
4.5 Kt qu nh danh các chng vi khun E. coli K88, K99,
987P trên phân heo con tiêu chy theo a m
41
4.6 Kt qu nh danh các chng vi khun E. coli K88, K99,
987P trên phân heo con tiêu chy theo loi heo con
42
4.7 Kt qu nh danh các chng vi khun E. coli K88, K99,
987P trong môi trng chung tri ti mt s tri chn nuôi
heo  thành ph Cn Th
44
4.8 Kt qu kho sát tính nhy cm ca các chng E. coli phân
p vi mt s loi kháng sinh
46
4.9 Kt qu u tr bnh tiêu chy trên heo con nghi do vi
khun E. coli gây ra ti thành ph Cn Th
48
x
TÓM LC
nh tiêu chy là mt trong nhng bnh xy ra thng xuyên  heo con, gây
n tht áng k cho ngành chn nuôi heo  nc ta. Bnh do nhiu nguyên

nhân gây ra, tuy nhiên xét v khía cnh vi khun hc thì E. coli là loi vi
khun thng xuyên lu trú trong ng rut  ngi và ng vt, có kh
ng sinh c tng rut Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC), là mt
trong các nguyên nhân quan trng và thng gp gây bnh tiêu chy  heo
con. Qua thi gian t tháng 8 n tháng 11 nm 2013, ti huyn C và
huyn Thi Lai, thành ph Cn Th. Bng phng pháp kho sát, phân lp,
nh danh các chng vi khun E. coli và kim tra tính nhy cm ca vi khun
E. coli vi kháng sinh bng phng pháp khuch tán trên thch. Tin hành
kho sát trên 2.778 heo con theo m và heo cai sa, t l tiêu chy là 33,11%,
trong ó tiêu chy do E. coli chim t l 100%. Kt qunh danh các chng
E. coli K88, K99, 987P gây tiêu chy trên heo con có t l là K88 36,06%,
K99 26,22%, và 987P chim 13,11%. Quá trình kim tra s nhy cm ca 35
chng E. coli phân lp c vi 7 loi kháng sinh, cho thy có s nhy cm
cao i vi các loi kháng sinh ceftazidine (91,42%), amoxicillin/clavulanic
acid (71,42%), norfloxacin (77,14%),  kháng cao i vi ampicillin
(88,57%), trimethoprime/sulfamethoxazol (62,85%). Trong 2 phác u tr
thì Multibio có hiu qu 75% và Coli - Norgent hiu qu là 62,5%.
1
CHNG 1
T VN 
c ta có nn nông nghip lâu i, gn lin vi quá trình xây dng và phát
trin t nc ngày càng vng mnh. Trong ó, chn nuôi heo óng vai trò
quan trng trong vic cung cp thc phm, góp phn ci thin cuc sng, tng
thu nhp cho ngi dân. Tuy nhiên  khu vc ng bng sông Cu Long nói
chung và Cn Th nói riêng trong nhng nm gn ây, tình hình dch bnh
y ra trên àn heo ngày càng ph bin và phc tp. Thit hi hàng nm do
ch bnh gây ra còn nhiu, chi phí cho thuc dùng phòng và tr bnh khá cao
gây ra s gim àn và thu hp quy mô sn xut. c bit là bnh tiêu chy 
heo con ã và ang là mt trong s các bnh gây thit hi áng k cho ngành
chn nuôi.

nh do nhiu nguyên nhân gây ra, có th do nh hng ca các nhân t bên
ngoài nh s thay i t ngt ca thi tit, thc n kém phm cht, v sinh
chung tri… các nhân t này làm gim sc  kháng ca heo con, to u
kin thun li cho các vi khun xâm nhp và phát trin  gây bnh. áng lu
tâm nht là Escherichia coli, loi vi khun thng xuyên khu trú, hot ng
trong ng rut ca heo và cng có th tr thành nghuyên nhân gây tiêu chy
cho heo con. Trong ó, E. coli thuc nhóm có kh nng sinh c tng rut
Enterotoxingenic E. coli (ETEC) vi nhiu chng nguy him khác nhau nh
K88 (F4), K99 (F5), 987P (F6), F41… là nhng chng ph bin gây tiêu chy
cho heo con (Moon et al., 1990). Bên cnh ó, vic s dng kháng sinh trong
phòng và u tr bnh tiêu chy ca heo con cng tr nên áng lo ngi vì E.
coli là vi khun có sc  kháng nhanh, hin tng a kháng vi nhiu loi
thuc có t l khá cao. S dng kháng sinh tràn lan, không tuân theo nguyên
c và phác  c th cng s gây khó khn v sau cho vic u tr dt bnh.
 thành ph Cn Th, trong nhng nm gn ây ngành chn nuôi heo có tc
 tng trng khá nhanh. Nm 2009, s lng heo c nuôi trong a bàn là
113.900 con nhng tính n thi m 10/2012 thì lên n 125.300 con. Trong
ó, huyn C (21.867 con) và huyn Thi Lai (22.772 con) là hai ni có s
ng heo khá ln trong a bàn (Cc thng kê TP. Cn Th, 2012). Tuy ã có
t vài tác gi nghiên cu v bnh tiêu chy  heo con do E. coli gây ra  TP.
n Th nh Nguyn Minh Lc (2007), Nguyn Vn Ngha (2011), nhng ch
u tra  mc  gây nhim, còn các yu t nh chng gây bnh, kháng sinh
2
u tr hay vic kim tra tính nhy cm ca các chng E. coli i kháng sinh
trên tng a m c th thì cha c quan tâm.
Xut phát t nhng lý do trên, chúng tôi tin hành thc hin  tài “Phân lp,
nh danh và kim tra tính nhy cm vi kháng sinh ca vi khun
Enterotoxigenic Escherichia coli gây bnh tiêu chy  heo con ti huyn
 và Thi Lai, thành ph Cn Th”
c tiêu  tài:

Xác nh t l bnh tiêu chy trên heo con ti huyn C và Thi Lai, TP.
n Th.
Xác nh t l bnh tiêu chy do E. coli và các chng E. coli K88, K99, 987P
gây tiêu chy cho heo con.
Xác nh tính nhy cm ca vi khun E. coli phân lp c vi mt s loi
kháng sinh và u tr bnh tiêu chy nghi do E. coli gây ra  heo con.
3
CHNG 2
 S LÝ LUN
2.1 Tình hình nghiên cu trong và ngoài nc v vi khun E. coli gây
nh tiêu chy trên heo con
2.1.1 Tình hình nghiên cu trong nc
Cù Hu Phú và ctv. (2003), cho bit tình hình tiêu chy do E. coli trên heo con
theo m ti mt s tri heo  min Bc Vit Nam chim t l khá cao nh
Hà Ni là 88,37%, Hà Tây là 86,21%, Thái Nguyên là 75,93% và  Hi Phòng
là 69,23%. Các chng phân lp c ch yu mang kháng nguyên K88 và K99
i t l ln lt là 45,24% và 16,67%. Hin tng kháng vi các loi kháng
sinh thông thng vn dùng u tr bnh nh amoxicillin (76,42%),
chloramphenicol (79,25%), streptomycin (88,68%), tetracyclin (97,17%)
trimethroprim/sulfamethoxazole (80,19%).
Theo nghiên cu ca Lý Th Liên Khai và ctv. (2003), t l nhim vi khun E.
coli trên heo con theo m b tiêu chy  Cn Th là 87,5%. Trong ó ã xác
nh c các chng K88, K99, 987P vi t l ln lt là 7,32%, 18,29%,
13,41%.
Theo Phm Quí Trng (2007), t l E. coli phân lp trên heo tiêu chy ti mt
 tri chn nuôi thuc thành ph Cn Th là 85% và t l kháng vi các
loi kháng sinh ampicilin, colistin, ciprofloxacin, gentamicin, ofloxacin và
bactrim ca E. coli phân lp t heo con sau cai sa ln lt là 83,3%, 33,34%,
27,80%, 61,10%, 36,90% và 94,4%.
Trn Th Dim Châu (2010), t l phân lp E. coli trên mu phân heo con theo

 b tiêu chy ti Trà Vinh là 100%, vi t l các chng K88, K99 và 987P
n lt là 33,33%, 17,28%, 13,58%.
Theo Nguyn Thành Tâm (2007), thì t l dng tính E. coli chim 87,88%.
E. coli phân lp c có t l kháng kháng sinh cao là streptomycin (100%),
ampicillin (98,04%), bactrim (90,20%), gentamicin (62,75%). Hin trng vi
khun E. colia kháng vi 5 loi kháng sinh là ph bin nht (43,14%).
t nghiên cu ca Nguyn Minh Lc (2007), cho thy t l nhim vi khun
E. coli, Samonella spp. và Proteus spp.  Cn Th ln lt là 96,96%, 10,10%
và 6,06%. Vi khun E. coli nhy cm vi ofloxacin 75%, gentamicin 70% và
ã kháng vi streptomycin 95%, bactrim 85% và ampicillin 55%.
4
 l nhim E. coli trên heo con b tiêu chy  tnh Hng Yên là 56%, trong
ó t l mang kháng nguyên K88 là 80% và K99 là 20% (Phm Th Sn và
ctv., 2008).
Nghiên cu  Chí Hng (2012), kt qu phân lp E. coli trên mu phân heo
con sau cai sa b tiêu chy ti tnh Bn Tre là 100%, vi t l chng K88,
K99 và 987P ln lt là 35,13%, 10,84%% và không tìm thy chng 987P.
2.1.2 Tình hình nghiên cu ngoài nc
Theo nghiên cu ca Frydendahl (2002), ti an Mch s chng vi khun E.
coli phân lp t heo sau cai sa tiêu chy mang kháng nguyên bám dính K88
chim t l 44,7%, 987P là 0,9% và F18 là 39,3%.
Theo nghiên cu ca V Khc Hùng và M. Pilipcinec (2003),  Cng hòa
Slovakia thì trong 220 mu phân heo con theo m b tiêu chy dng tính vi
E. coli có 83 mu mang kháng nguyên bám dính F4, chim 37,7%; 7 mu
mang t hp F5 và F41; 6 mu mang kháng nguyên F6; 19 mu mang kháng
nguyên F18.
t nghiên cu ca Ken Katsuda et al. (2006), các nguyên nhân gây tiêu chy
a heo con  Nht Bn cho rng E. coli chim 2% trong các nguyên nhân gây
tiêu chy heo con. Vi khun E. coli các la tui 1 - 7 ngày (13,30%), 8 - 14
ngày (13,6%), 15 - 21 ngày (13%) và ln hn 21 ngày là (55%).

Nghiên cu ca Vidotto et al. (2009), ti Brazil nhn thy trong 100 mu phân
ng tính vi E. colic phân lp t heo con mc bnh tiêu chy có 44%
mang kháng nguyên bám dính K88, K99 (30%) và 987P (25%).
Theo Jadranka et al. (2010), trong s 91 mu phân lp t heo con ti Serbia thì
 mu có kháng nguyên O chim 61,48%, 47 mu (51,64%) cha các kháng
nguyên bám dính K88, K99 và 987P vi t l ln lt là 80,85%, 8,51% và
6,38%.
t nghiên cu gn ây ca Chae et al. (2012), trên 105 chng vi khun E.
coli phân lp t heo con tiêu chy t 1 - 6 tun tui ti Hàn Quc thì t l
ng tính vi kháng nguyên bám dính K88, 987P ln lt là 27,62%, 31,43%
không tìm thy chng nào mang kháng nguyên bám dính K99.
Theo Fairbrother (1992), kt qu kho sát s nhy cm vi kháng sinh i vi
chng E. coli gây tiêu chy cho heo con có s nhy cm khá tt vi colistin,
gentamicin, norfloxacin…
5
2.2 Mt s nguyên nhân gây tiêu chy  heo con
2.2.1 Nguyên nhân do truyn nhim
v Truyn nhim do vi khun
Có nhiu loi vi khun gây tiêu chy  heo con nh E. coli, Salmonella spp.,
Proteus spp., Shigella, Clostridium perfringens…
nh do E. coli
nh do E. coli gây ra din bin cp tính  dng nhim trùng huyt hoc
nhim c ng rut, viêm rut ng vt non nht là vào 3 - 6 ngày tui,
thm chí bnh t 1 ngày tui. ây là giai n có t l mc bnh và t vong
cao nht (Fairbrother, 1992).
Hin nay có nhiu nhóm E. coli gây bnh c bit n. Trong ó,
Enterotoxgenic E. coli (ETEC) là nhóm vi khun thng xuyên khu trú trong
rut ngi và ng vt. ETEC có kh nng sinh ra c t rut (enterotoxin),
có kh nng gây bnh rt nng (Smith và Gyles, 1970).
nh do Salmonella spp.

Salmonella là trc khun hình gy, hai u tròn, không hình thành giáp mô và
nha bào, di ng, gram âm thuc h Enterobacteriaeceae. Hin nay, các nhà
khoa hc phát hin c khong 1600 chng Salmonella khác nhau. Ngoài 2
chng Salmonella có c lc cao gây ra bnh phó thng hàn cho heo là
Salmonella choleraesuis chng Kunzendorf gây bnh  th cp tính và
Salmonella typhysuis chng Voldagsen gây bnh  th mãn tính, các chng
còn li thng xuyên có mt trong ng rut ca gia súc khe. Khi sc 
kháng ca c th thay i, hot ng tiêu hóa b ri lon thì chúng hot ng
nh và gây tiêu chy. i vi heo con theo m, chúng thng xuyên gây ri
lon tiêu hóa, gây tiêu chy do tit ni c t làm viêm loét rut (Lê Vn
Nam, 1999).
nh do Proteus spp.
Các chng thuc loài Proteus mirabilis và Proteus amoniae khá ph bin,
chúng thng có s kt hp vi nhim trùng ng niu  các thú nh, mc
dù chúng c phân lp t nhng bnh khác nhau, bao gm viêm tuyn tin
lit, viêm hô hp, tn thng da  chó, viêm ni tâm mc  heo, nhim khun
huyt  gà tây. Các ging vi khun Proteus thng xuyên có mt trong ng
rut ng vt, song ít khi gây bnh (Nguyn Nh Thanh, 1997).
6
nh do Shigella
Shigella gây bnh tiêu chy  heo con theo m và heo con sau cai sa. Các
chng thng gây bnh là: Shigella dysentery và Shigella flexmitia.
Chúng xâm nhp vào ng tiêu hóa, sinh sn và tit c t gây bnh tiêu
chy.
nh do Clostridium perfringens
Clostridium perfrigensc phân thành 6 serotype: A, B, C, D, E, F nhng
ch có 3 chng Clostridium perfringens A, B, C là gây bnh ng rut quan
trng i vi heo (ào Trng t và ctv., 1996).
Clostridium perfringens thng gây tn thng  rut, vi khun thng xâm
nhp vào biu bì ca lông nhung, tng sinh khp màng nhày ca rut và hoi

ó, ng thi gây xut huyt, vùng hoi t lan dn và gây tn thng sâu
n niêm mc và lp di niêm mc. Vi khun còn gây tác hi sut chiu dài
a không tràng nên tiêu chy thng có máu và niêm mc hoi t trong phân.
 l cht và còi cc cao  heo s sinh, heo 3 - 4 tun tui thì khó hi phc,
c  tng trng chm.
v Truyn nhim do virus
nh tiêu chy do virus xy ra trên heo  mi la tui, thng thì bnh lây lan
nhanh nhng ch yu xy ra trên heo con theo m. Mt s loi virus nh:
Coronavirus, Rotavirus… có kh nng gây tiêu chy cho heo con, c bit là
Coronavirus, vi t l heo cht có th lên ti 100% (Claudia Gagnes-Fortin,
2011).
Viêm d dày và rut truyn nhim (TGE: Transmissible Gastroenteritis).
Do virus thuc nhóm Coronavirus gây ra, thng xy ra  heo 3 - 21 ngày
tui, tui càng nh thì t l cht càng cao. Nhng heo b nhim TGE, phân có
màu vàng, cha thc n không tiêu, heo gy, mt nc nng, suy nhc do
t cht n gii. Thng heo cht t 3 - 5 ngày sau khi mc bnh, không có
biu hin st hoc triu chng thn kinh. D dày cng lên, cha sa ông c,
rut non cng lên cha dch màu vàng.
Heo con nhim TGE  trng hp mt dch, mt cht n gii gây tiêu chy,
do làm phá v s cân bng các cht này trong c th, dn n heo b suy
nhc và cht. Khi mm bnh xut hin trong c th, nó xâm nhp vào các t
bào, chúng nhân lên và phá hy nhanh các t bào nhung mao rut làm ngn
chn s hp thu và tiêu hóa dng cht  vt ch.
7
nh do Rotavirus
Thuc nhóm Rotavirus, h Reoviridae. Bnh càng tr nên nghiêm trng khi
t hp vi TGE hoc E. coli.
Rotavirus phát trin trong bào tng ca t bào biu mô lông nhung ca rut
non và mt s phát trin  t bào biu mô manh tràng và kt tràng. Bnh gây
hin tng teo lông nhung ca heo con thng nng và trên din rng. Lông

nhung teo có biu hin co ngn li và b che ph bi các t bào biu mô ln t
nang tuyn, do ó các men disaccharidase nh lactase b gim thp và tr ngi
n chuyn glucose gn kt sodium. Lactase trong sa không tiêu hóa c s
o u kin kích thích vi khun phát trin và nh hng ti hiu ng thm
thu và hp thu kém dn ti tiêu chy.
c m bnh: tiêu chy phân vàng vi nhiu bt và cht nhy, bnh rt nng
trên heo con theo m và nh hn trên heo con sau cai sa. Bnh lây truyn ch
u qua ng tiêu hoá.
v Bnh do ký sinh trùng
Ký sinh trùng ký sinh trong c th heo là mt trong nhng yu t gây tn tht
cho chn nuôi heo. Các loi ký sinh trùng có kh nng gây bnh tiêu chy
thng gp nh: Isospora suis (cu trùng), Cryptosporidium, Strongyloides
ransomi (giun ln), Oesophagostomum dentatum (giun kt ht), Trichuris
suis (giun tóc)…(ào Trng t và ctv., 1999).  heo con trc khi cai sa,
ký sinh trùng do truyn qua nhau thai, qua sa non làm cho heo con mi sinh
ra ã mc bnh. Nhìn chung, các loi ký sinh trùng ký sinh trong c th cp
t dng cht ng thi tit c t làm ri lon tiêu hóa, dn n tiêu chy
cho heo con, làm heo con gim kh nng tng trng, còi cc, chm ln.
c m ch yu tiêu chy do ký sinh trùng là con vt mc bnh tiêu chy
nhng không liên tc, có s xen k gia tiêu chy và bình thng, c th thiu
máu, da nht nht, gia súc kém n, th trng sa sút (The Merck Veterinary
Manual, 2000).
Isospora suis (cu trùng): các giai n phát trin khác nhau s phá hoi các t
bào ca lp biu mô lông nhung và nhng t bào hoi t lan vào xoang rut.
Do làm mt nc và to nên quá trình viêm nhim, gây ri lon tiêu hoá dn
n tiêu chy.
Cryptosporidium: là loài nguyên sinh ng vt ký sinh, nu gia súc non n
phi s phát trin trên b mt rut. Nu nhim nng, ký sinh trùng làm nhung
mao  rut b ngn li và dính vào nhau. Bnh tiêu chy do Cryptosporidium
8

dai dng trong vài ngày và mc  nghiêm trng tu thuc vào mc  nhim
nh.
Strongyloides ransomi (giun ln): Strongyloides ransomi ký sinh  nhung
mao rut gây bnh tích  niêm mc rut, ri lon tiêu hoá và dinh dng do
không tiêu hoá và hp thu thc n. Heo b nhim nng gây hp thu acid amin
kém do tn thng chc nng ca rut non.
2.2.2 Nguyên nhân không do truyn nhim
Do heo m
Do khu phn n cho heo m thiu các cht dinh dng nh m, khoáng,
vitamin… nên sau khi sinh sa heo m b thiu cht, heo con b suy dinh
ng, màng nhày ca rut không c bo v rt d cm nhim vi vi trùng
Colibacille, Salmonell spp., … gây nên tiêu chy (Nguyn Xuân Bình, 2000).
Do thay i khu phn n ca heo mt ngt hoc do sa heo m quá nhiu,
heo con bú không s dng ht cht m, trôi xung rut già mà ó có nhiu
vi khun E. coli s dng m, sinh sn và tit ra c t gây ri lon tiêu hóa
n n tiêu chy (Trn Cm Vân, 2001).
Ngoài vn  v dinh dng, mt s bnh  heo nái nh: viêm vú, viêm t
cung, st cao… Làm thay i cht lng sa gây tiêu chy cho heo con (ào
Trng t và ctv., 1996).
Do heo con
c m sinh lý ca heo con cng là mt trong nhng nguyên nhân làm cho
heo con b tiêu chy.
Không cung cp y  sa u cho heo con trong giai n s sinh. Ngun
a u i vi heo con rt quan trng vì ó là ngun thc n, ngun cung cp
c trong thi gian u sau khi c sinh ra, cung cp cho heo con ngun
kháng th thng, chng li s xâm nhim ca các mm bnh gây tiêu chy
cho heo con. Heo con bình thng bt u sn xut kháng th khi c
khong 10 ngày tui, trc thi gian này heo con hoàn toàn c bo h bi
kháng th do heo m cung cp.
t s ngun dng cht nh khoáng và vitamin khi b thiu cng nh hng

n tiêu chy  heo con. Trong trng hp thiu Cl trong khu phn s làm
gim s phân tit acid clohydric trong d dày, u này có th to u kin d
dàng cho vi khun ng rut phát trin, ng thi làm gim kh nng tiêu
hóa protide a n tình trng ri lon tiêu hóa và gây nên tiêu chy  heo con
(Trn C, 1972).
9
t hin din vi hàm lng rt ít trong c th heo con nhng li óng mt vai
trò sinh lý rt quan trng trong vic thành lp hemoglobin. Khi c sinh ra,
heo con cha khong 50 mg st ch yu  gan. Nhu cu v st i vi heo con
i ngày cn khong 7 – 15 mg, trong khi qua sa m mi ngày ch cung cp
khong 1 mg, do dó heo con b thiu st dn n gim tng trng, d b chng
n huyt làm gim sc  kháng và d b nhim bnh tiêu chy.
Nhu cu nc  heo con rt cao, trong c th heo con nc chim 80%. ây là
thành phn rt quan trng ca dch tiêu hóa, dch t chc, máu… Ngoài ra,
c còn là dung môi ca các phn ng hóa hc bên trong c th vì c th ca
heo con cng òi hi nhiu nc  tiêu hóa sa. Trong nhng ngày u sau
khi sinh, heo con b mt nhiu nc qua da và trong quá trình hô hp. Nh
y, vic cung cp nc y  cho heo con là u cn thit giúp c th heo
con tiêu hóa tt thc n, ng thi hn ch vic s dng nc bn trong
chung có kh nng gây ri lon tiêu hóa dn n bnh tiêu chy cho heo con
(Trn C, 1972).
Do u kin ngoi cnh
 bt li v môi trng thông thng i vi heo con là nóng, lnh, nhit 
thay i, v sinh kém, chung tri không thích hp và u kin nh máng n,
n chung, sân chi, ngun nc… Không phù hp nh hng n bnh tiêu
chy ca heo con.
Stress do tách m hay do chuyn chung có th gây c ch si phó giao cm,
làm gim nhu ng rut, gim tit dch tiêu hóa, to u kin cho vi khun có
i ng rut phát trin (Nguyn Nh Thanh, 1997).
Trong nhng yu t v tiu khí hu, thì quan trng nht là nhit  và m .

m thích hp cho heo con vào khong 75 - 85%. Do ó, trong nhng tháng
a nhiu, t l tiêu chy  heo con có khi lên ti 90 - 100%. Vì vy, vic gi
khô chung là vô cùng quan trng (ào Trng t và ctv., 1996).
Bên cnh ó, vic cho n vi khu phn không thích hp, trng thái thc n
không tt, thc n nhim các tp cht, thay i t ngt v thc n… cng s
làm gim sc  kháng ca heo con, các vi khun thng trc trong rut s
ng tit c t và gây tiêu chy.
2.3 Vi khun Escherichia coli
Vi khun E. colic Theodore Escherich phân lp t phân tr em vào nm
1885 và công b vi tên gi u tiên là Bacterium colicommune. Ch 4 nm
sau vi khun này c gii chuyên môn i tên thành Escherich nhm tri ân
10
ngi có công khám phá. Tuy nhiên, ã có thêm vài kiu gi (Bacillus coli
m 1895, Bacterium coli nm 1896) trc khi c nh danh thng nht
toàn cu vào nm 1991 là Escherichia coli. Vi khun E. coli thuc b
Eubacteriales, h Enterobacteriaceae, tc Escherichae, ging Escherichia
(Nguyn Nh Thanh, 1997).
Trong h vi sinh vt ng rut, Escherichia coli là loài ph bin nht, chim
khong 80% vi khun hiu khí sng  rut. Loài này xut hin và sinh sng
trong ng vt ch vài gi sau khi sinh và tn ti cho n khi con vt cht. E.
coli sinh sng bình thng trong ng rut ca ngi và ng vt, khi các
u kin nuôi dng, khu phn thc n, v sinh thú y kém, sc chng 
nh tt ca con vt yu thì E. coli tr nên cng c và có kh nng gây bnh
ào Trng t và ctv., 1999).
Trong rut, chúng sng i kháng vi mt s vi khun khác nh Salmonella
và Shigella nh có kh nng to ra mt loi cht c ch có tên là Colixin.
Chúng còn có kh nng tng hp mt s vitamin thuc nhóm B, E và K. Vì
th, khi không gây bnh thì chúng có li cho ng rut nh hn chc
t s vi khun khác, gi th cân bng sinh thái trong rut và sinh tng hp
t s vitamin (ào Trng t và ctv., 1999).

Hin nay, có 6 nhóm E. coli gây bnh c bit n ó là: Enteropathogenic
E. coli (EPEC), Enterotoxigenic E. coli (ETEC), Enteroinvasive E. coli
(EIEC), Enterohaemorrhagic E. coli (EHEC), Enteroaggregative E. coli
(EAEC) và Diffusely adhering E. coli (DAEC) (Nataro and Kaper, 1998).
2.3.1 Vi khun Enterotoxigenic E. coli (ETEC) gây tiêu chy trên heo
Enterotoxigenic E. coli (ETEC) là nhóm vi khun khu trú thng xuyên trong
rut  ngi và ng vt. ETEC có kh nng xâm nhp và bám dính vào biu
mô rut non  gây bnh, cng vi kh nng sn sinh c t kém chu nhit
(LT) hay c t chu nhit (ST) (Shinagawa et al.,1993).
nh tiêu chy cp tính do ETEC gây ra qua hai bc chính yu. u tiên,
ETEC phi tng  s lng trong rut non, ETEC xâm nhp vào rut non
nh các yu t bám dính  b mt vi khun nh F4 (K88), F5 (K99), F6
(987P), F41, F18, kó chúng tit c t rut  gây tích t nc và cht n
gii  rut non (Nagy et al.,1978).
ETEC có kh nng sinh mt hoc nhiu loi c tng rut, bao gm c
 chu nhit heat stable enterotoxin (ST) và c t kém chu nhit heat labile
enterotoxin (LT) (Fairbrother and Gyles, 2006). Nhng dòng ETEC tit ra mt
11
hay hai loi c t tùy plasmid ca chúng. Tiêu chy kéo dài và trm trng khi
t b nhim vi khun có th tit c hai loi c t này.
ETEC c nhiu tác gi trên th gii thng nht là mt trong nhng nguyên
nhân thng gp và quan trng nht gây bnh tiêu chy  heo con thi k bú
 (1-3 tun tui). Nên vic dùng kháng sinh t lâu ã c coi là bin pháp
u hiu  phòng và tr bnh (Cù Hu Phú và ctv., 2003). Trong các chng E.
coli tìm thy trên heo, ETEC c xem là chng gây bnh quan trng nht vì
ETEC gây tiêu chy nng th phân lng nh nc làm cht heo s sinh (Lý
Th Liên Khai và ctv., 2003).
Phn ln các chng ETEC phân lp c t heo b colibacilosis u mang mt
hoc nhiu loi kháng nguyên bám dính nh: F4, F5, F6, F18 và F41. Trong
ó, F4, F5, F6 và F41 thng gp  heo con mi sinh (1-7 ngày tui). F4 và

F18 thng gp  heo con sau cai sa (V Khc Hùng và Pilipcinec, 2003).
2.3.2 c m hình thái
Escherichia coli là mt loi trc khun hình gy ngn, kích thc 2 – 3 x 0,6
m. Trong c th trc khun có hình cu, chúng ng riêng l ôi khi xp
thành chui ngn (Nguyn Nh Thanh, 1997).
Phn ln E. coli di ng do có lông  xung quanh thân, nhng cng có mt s
chng không có kh nng di ng. Vi khun không sinh nha bào, có kh nng
hình thành giáp mô khi gp môi trng dinh dng tt (Nguyn Nh Thanh,
1997).
Vi khun bt màu Gram âm, có th bt màu u hoc sm  hai u. Nu ly
vi khun t khun lc  nhum có th quan sát thy giáp mô. Di kính hin
vi n t ngi ta còn phát hin c cu trúc pilli - yu t mang kháng
nguyên bám dính ca vi khun E. coli.
12
2.3.3 c tính nuôi cy và c tính sinh hóa ca E. coli
c tính nuôi cy
E. coli phát trin d dàng trên các môi trng nuôi cy thông thng, mt s
chng có th phát trin c  môi trng tng hp n gin nên chúng c
chn làm mu  nghiên cu v sinh vt hc.
E. coli là trc khun hiu khí và ym khí tùy tin, có th sinh trng  nhit
 t 5
0
C – 40
0
C, nhit  ti ho là 37
0
C, pH thích hp là 7,2 - 7,4, phát
trin c  pH t 5,5 - 8 (Nguyn Nh Thanh, 1997).
Trong nhng u kin thích hp E. coli phát trin rt nhanh, thi gian th h
ch khong 20 - 30 phút. Cy vào môi trng lng sau 3 - 4 giã làm c

nh môi trng, sau 24 gi làm c u, sau hai ngày trên mt môi trng có
váng mng, nhng ngày sau di áy có th thy cn.
Trên môi trng NA và môi trng TSA sau 18 - 24 gi trong tm 37
0
C
hình thành nhng khun lc tròn, màu trng nht, mt khun lc hi li, ng
kính 2 - 3 mm. Nuôi lâu khun lc gn nâu nht và mc rng ra (Nguyn Vnh
Phc, 1977).
Trên môi trng EMB, khun lc tròn, bóng, màu tím en, có ánh kim.
Trên môi trng MC vi khun E. coli hình thành khun lc to, tròn u, màu
ng m, mt khun lc hi li, kích thc 2 - 3 mm (Nguyn Vnh Phc,
1977).
/>Hình 2.1 Vi khun E. coli di kính hin vi
13
c tính sinh hóa
Vi khun c nh danh bng phn ng sinh hóa qua các môi trng nh:
môi trng KIA, môi trng Indole, môi trng MR, môi trng VP và môi
trng Simmons’ Citrate.
Vi khun E. coli lên men sinh hi Glucose, Galactose, Lactose, Mantose,
Arabise, Xylose, Samnose, Malnitol, Fructose. Có th lên men hoc không lên
men các ng Saccharose, Rafinose, Xalixin, Esculin, Dunxit, Glycerol.
Vi khun E. coli không lên men các ng Dextrin, Amidol, Glycogen, Inosit,
Xenlobiose, Methylglycosit.
Vi khun E. coli không sinh H
2
S, thng sinh Indole khi th vi thuc th
Kowacs, kt qu dng tính s thy xut hin vòng màu  trên b mt.
Phn ng Methyl Red dng tính.
Phn ng Voges Prauskauer âm tính, hoàn nguyên nitrate thành nitrite và
không s dng urea (Nguyn Vnh Phc, 1970).

2.3.4 Cu trúc kháng nguyên ca vi khun E. coli
u trúc kháng nguyên ca E. coli gm: kháng nguyên thân O (somatic),
kháng nguyên lông H (flagellar), kháng nguyên v K (capsular) và kháng
nguyên bám dính F (fimbriae) (Lê Vn To, 2006).
Vi khun E. coli c chia thành các serotype khác nhau da vào cu trúc
kháng nguyên thân O, kháng nguyên v K, kháng nguyên lông H và kháng
/>Hình 2.2 Khun lc vi khun E. coli trên môi trng MC