Hướng dẫn soạn bài : TIẾN SĨ GIẤY (Nguyễn Khuyến)

TI N S GI Y
Nguy n Khuy n
I. KI N TH C C B N
Ti n s gi y là bài th thu c chùm th trào phúng c a Nguy n
Khuy n. Sinh ra trong gia ình có truy n th ng Nho h c, t ng
t
làm quan v i các tri u ình phong ki n. Nh ng n g tr c hi n th c
iên o c a xã h i Vi t Nam u th k XIX, ông ã r i vào tình
tr ng bi quan, m t h t ni m t hào v ch ngh a thánh hi n. Vì v y
ông ã vi t nhi u bài th có gi ng i u trào phúng th hi n thái
và tâm tr ng c a mình tr c hi n th c. Ti n s gi y là bài th mang
gi ng i u y. M n chuy n v nh v m t th
ch i c a tr em, nhà
th v a phê phán nh ng k mang danh ti n s nh ng vô d ng v i t
n c , v a là l i t trào chua chát c a chính tác gi , m t nho s ang
th y mình b t l c tr c cu c i .
II. RÈN K N N G
1. i t n g c miêu t trong bài th là hình ông ti n s b ng gi y m t th
ch i r t quen thu c c a tr con th i x a. Các b c cha m
mua ch i y cho con mong mu n b n tr h c hành
t và ra
làm quan. i t n g châm bi m là nh ng ông ti n s b ng x n g b ng
th t, nh ng ông ti n s h u danh vô th c, có danh ti n s nh ng ho c là
b t tài vô d ng ho c l c b t tòng tâm. Nguy n Khuy n ã m n hình
nh
ch i y
nói v th i cu c. Tri u ình v n m các khoa thi
tuy n ch n nhân tài giúp n c . V n có nhi u ng i
ti n s , nh ng
h ã giúp gì c cho t n c . i ng ti n s y có th chia làm hai
h ng. H ng 1, có tài ch ngh a th c s , nh chính tài n ng c a mình

mà
t . Nh ng h là là nh ng con ng i có lòng t tr ng dân t c.
H không xoay chuy n c tình th b ng s c l c c a mình nên h c
bu n chán, quay v
n lánh i . T ó c m th y mình vô d ng nh
m t th
ch i. H ng th hai,
t nh n g ti n. ó là nh ng k
b t tài nh ng l i s n sàng ra làm quan, v vét c a c i,
h ng
vinh hoa phú quý. ó là m t ám ti n s gi y không nh ng vô d ng
mà còn có h i cho dân t c. Hình nh ti n s gi y trong tác ph m c a
Nguy n Khuy n, có bóng dáng c a c hai h ng ti n s y.
2. B n câu th u phác ho nên hình nh ông ti n s v i ki u nói r t
m , th c gi l n l n. Tác gi có m t cách b t u r t c áo. Tác
gi ã s d ng i p t “c ng”
nh n m nh s y
b l c a ông
ti n s gi y. Nh ng chính t “c ng” y làm nên cái b t ng cho toàn
bài th . Nó n a v i và b t th n g. T t nhiên, ã là ông ti n s thì ph i
có c c , bi n, cân ai, và c ng c g i là ông nghè. n hai câu


ti p thì tính ch t n a v i y t ng ti n n
m : v i s xu t hi n
c a hai c p i l p: M nh gi y / thân giáp b ng ; Nét son / m t v n
khôi. M nh gi y, nét son có th hi u là bài thi c a các ông nghè, ph i
có bài thi y m i tr thành ông ti n s . Song m nh gi y, nét son y
c ng có th là nh ng th dùng mua danh ti n s . Tính ch t trào
phúng c th hi n s i l p nh ng th th t n gi n, nh bé

(m nh gi y, nét son) v i m t th v n r t áng trân tr ng (thân giáp
b ng, m t v n khôi). Trong th i hoàng kim c a nho h c, m t ng i
t mang danh th m v cho c làng c t ng. Nó là k t qu c a c i
dùi mài kinh s . Miêu t ông nghè gi y nh ng
nói lên chuy n khoa
c , chuy n quan t c . Nhìn b ngoài, b n câu th u v n d ng l i
vi c miêu t và bình lu n v ông ti n s - ch i.
3. Cách k t thúc b t ng , t ng t nh ng r t t nhiên câu th cu i
cùng ã t o nên tính ch t trào phúng và giá tr phê phán cho tác
ph m. C 7 câu th tr c u t p trung miêu t hình th c c a m t ông
ti n s nh ng n câu k t t t c ã c l t t y. Cách th hi n y b t
ng y ã t o nên hai l p ngh a cho bài th . M n vi c v nh m t th
ch i c a tr con mà châm bi m lo i ti n s r m n g th i c ng t
trào s b t l c c a mình.
4. Bài th còn là l i t trào c a chính Nguy n Khuy n. Nguy n
Khuy n c ng là ti n s , ông ã ph i cáo quan v quê s ng cu c s ng
thanh nhàn gi tr n khí ti t c a nhà nho nh ng v n canh cánh trong
lòng n i ni m dân t c. Ông ã t ng bao n m dùi mài kinh s , t ng ôm
m ng khoa danh phò vua giúp i . Nh ng th i cu c ã y ông
vào tình tr ng b t l c. Nhìn th i th o iên, ch ng ki n bao nhiêu
i u ngang tai trái m t mà không th làm gì c . Tâm tr ng y ã
khi n Nguy n Khuy n t coi mình c ng là m t ti n s gi y.
5. Bài th ã mang n cho ng i c nh ng suy ngh sâu s c v cái
danh và cái th c, v thái c n có c a ng i có h c trong th i cu c.
S ng trên i không nên coi tr ng h danh. i u quan tr ng là làm
c gì có ích cho i ch không nên theo u i h danh hão huy n.
Ng i có h c ph i ý th c c v trí và trách nhi m c a mình tr c
cu c i . Ph i s ng sao không tr thành k vô tích s v i cu c i .
III. T LI U THAM KH O
Ch ng bi t t lúc ào h c n T t trung thu thì trong vô s

ch i tr
em nh k lân, èn sao, èn kéo quân… có hình n m ông Ti n s ,
Ti n s gi y. Ch c ch n không ph i vì không a h c v Ti n s mà bi n
ông thành ch i; trái l i, dân ta v n hi u h c, tr ng khoa b ng, mà
nh ng ng i u i khoa thì r t hi m, do ó mu n c v và khích l
vi c h c ng i i m i d ng hình Ti n s
nghinh r c trong k T t
vui v này? ã hàng m y tr m n m, ph n l n các v u i khoa u
có công v i n c , v i dân, tr thành m c c a các th h nhà nho
c a Kh ng sân Trình.
Vào cu i th k tr c , d i ch
th c dân, nho h c l i tàn, các k


thi ch là c nh ch chi u
cho b n mua quan bán t c tha h thao
túng. Bi hài k ch này ã c ôi câu i sau ây miêu t sinh n g :
Con nên khoa giáp cha mòn trán,
Em c công danh ch nát trôn!
(Vô danh)
Danh nho Nguy n Khuy n vi t bài này c ng bao hàm d ng ý nh v y.
Ngòi bút tác gi th ng kê m t lo t bi u t n g nh : c d n g danh
Ti n s , bi n ân t vinh quy, m mãng cân ai… toàn c a vua ban và
c cái tên quen thu c; ông nghè tháng tám. Ông này là ông nghè y ,
có c l b không chút lép v so v i b t c ông nghè th t nào khác.
Có i u là i p t c ng dày c
c dùng nh nhãn t t o cho gi ng
i u th m t cách n t n g h i là l khang khác. Nó hao hao gi ng
nh b c tranh ám r c chu t dân gian. T n g th c mà l i là gi : ông
ti n s gi y ó thôi. Qu là hài h c .

Ph n còn l i c a bài th Nguy n Khuy n l t t cái tính hài y b ng
nhi u nét tiêu bi u.
Tr c h t, ông nh n m nh: s n xu t ông ti n s không khó, không
r m rà, ch c n nh ng m nh gi y v n v i m t ít màu i m ch này,
tô ch khác là có ngay m t ông ti n s . Dân làm ngh hàng mã có th
cho xu t hi n hàng lo t ông nghè vào d p t t trung thu em bày bán
kh p hàng quán ch quê hay ch t nh. Ph Hàng Mã, g n ch
n g Xuân, Hà N i h n là cái lò n i ti ng s n xu t ti n s gi y.
Ti p n , tác gi c t ti ng than v thân ph n c a nh ng ông nghè gi
b ng gi y y: c ng xiêm áo khoa danh c nh ng ch ng hi u vì sao
l i b ng i i coi r n th , dùng ti n s (dù là gi y) làm trò tiêu
khi n và ki m lãi nh v y? (T m thân xiêm áo sao mà nh ; Cái giá
khoa danh y m i h i?). Ai là ng i n u s sôi kinh, thông kim bác
c , danh x ng b ng vàng bia á- Ti n s ích th c- l i không au
lòng?
Cu i cùng Tam Nguyên Yên
rút ra nh n xét y chua chát v i
nhi u suy t : th i này, h u h t ông nghè ang ch m ch trên ngôi cao
u là b n “Ti n s gi y” c , chúng chính là nh ng th ng h không
h n không kém; ng i i bày ra trò “ti n s gi y” có chi là áng
trách! Ch th mà ông ã có l n tr c ti p phê phán tên c h c Hà
Nam b ng nh ng v n th ích áng:
Ai r ng ông d i v i ông iên,
Ông d i sao ông bi t l y ti n?
C y cái b ng vàng treo nh giáp
Khoét th ng m t tr ng l y tam nguyên! ...
( c h c Hà Nam)
L i l bài Ti n s gi y không n ng n , sát ph t nh ng v n n ng tr u u
phi n. Tác gi không kh i ng m ngùi vì thân danh ông nghè ã bi n
thành ch i tr con! Ph i ch ng b n “ u l y quan xin” này ít nhi u

c ng mang tính t trào c a chính tác gi ; tr c c nh non n c y v i
mình ành cam ch u bó tay!
C
n g d cu c không còn n c ,
B c ch a thâu canh ã ch y làng!


Thâm thuý và c m n g thay ông già Yên !