Hướng dẫn soạn bài : Thương Vợ (Tú Xương)

TH N G

V
Tú X n g

I. KI N TH C C B N
Tr n T X n g (1870 - 1907) th n g g i là Tú X n g, quê làng V
Xuyên, huy n M L c, t nh Nam n h . Tú X n g có cá tính s c s o,
phóng túng, khó gò vào khuôn sáo tr n g quy, nên dù có tài nh ng
tám l n thi v n ch
tú tài. Tú X n g sinh vào giai o n giao th i,
xã h i có nhi u thay i . Xã h i phong ki n già nua chuy n mình tr
thành xã h i th c dân phong ki n. Hàng ngày nh ng i u ngang tai
trái m t c p vào m t ông, gây ph n ng trong tâm tr ng. Và th
hi n thành hai n i dung l n trong th ông: tr tình và trào phúng.
Th n g v
c c u t o làm b n ph n theo k t c u , th c, lu n, k t
v i k t c u ch t ch . ây là m t bài th Nôm thành công c v ngôn
ng và hình nh th . Ngôn ng Nôm bình dân, hình nh th g n g i
voí dân gian và i s ng. Câu và câu th c là suy ngh c a nhà th
v s v t v nh c nh n ki m s ng c a ng i v , qua ó th hi n s
c m thông và trân tr ng. Câu lu n ng i ca c hy sinh c a ng i v .
Câu k t là ti ng ch i i cay nghi t c a m t con ng i b cu c s ng
bi n thành vô tích s . Bài th ng i ca c hy sinh c a nh ng ng i
ph n và s c m thông th u hi u c a ng i ch ng. Ngôn ng dung
d , i th n g nh ng v i tài n ng và t m lòng, Tú X n g ã t o nên
m t bài th sâu s c, ch a n g nh ng giá tr nhân v n b n v ng. Qua
bài th này, Tú X n g ã xây d ng hình t n g ngh thu t p v
ng i ph n Vi t Nam giàu c hy sinh, ch u th n g ch u khó h t
lòng vì gia ình.
II. RÈN K N N G

1. Hình nh ng i v hi n lên trong b n câu th u là m t ng i ph
n m ang t n t o s m hôm nuôi ch ng, nuôi con. Nhà th ã l a
ch n nh ng hình nh, t ng c s c
th hi n n i v t v c a v và
s c m thông c a mình i v i s v t v c a ng i v . ó là nh ng t
“quanh n m”, “mom sông’, “l n l i thâm cò”, “eo sèo m t n c ”,
“nuôi ” , v i các thành ng “m t duyên hai n ”, “n m n ng m i
m a”, hình th c i “n m con - m t ch ng”
Hình nh ng i v l ng l làm vi c nuôi ch ng nuôi con v i m t c
hy sinh vô cùng l n lao là hình t n g n i b t trong bài th .
2. Câu hai có s c thái t trào sâu s c khi tác gi t ng i ch ng vào
m t bên òn gánh trên ôi vai ng i v và bên kia là n m con. Ng i
ch ng là m t bên c a gánh n ng lo toan y. D n g nh ó là l i t
trách chua cay. Vì gia ình, vì ng i ch ng có quá nhi u nhu c u y


mà ng i v v t v h n. Ng i ch ng vô tích s ch ng nh ng không
giúp v nuôi con mà còn làm cho gánh n ng gia ình c a ng i v
n ng h n r t nhi u.
3. Câu 5 - 6:
M t duyên hai n âu ành ph n,
N m n ng m i m a dám qu n công.
Câu th kh c h a hình nh bà Tú trong m i quan h v i ch ng con.
Hình th c nh là l i c tho i n i tâm c a bà Tú nh ng th c ra chính
là l i c a ông Tú. i u o sth hio n rõ ông hi u n i vât v c a v ,
c m thông và trân tr ng bà Tú n nh n g nào.
Hai thành ng xu t hi n trong hai câu th u có ngh a di n t s v t
v c a ng i ph n ph i nuôi ch ng nuôi con. Và c ng ây, m t
l n n a, ng i ch ng th hi n s trân tr ng i v i ng i v . “âu ành
ph n”, “dám qu n công” không ph i là s cam ch u c a ng i v mà

ó là l i c a nhân v t tr tình - ng i ch ng. Hình nh ng i v c
l ng l làm vi c nuôi ch ng nuôi con v i m t c hy sinh vô cùng l n
lao ã là hình t n g n i b t trong bài th . Hai câu th ã kh c h a c
tính n i b t c a bà Tú ó là c hy sinh, ch u th n g ch u khó, c i
s n sàng vì ch ng con. Bà Tú là hình t n g p v ng i ph n Vi t
Nam.
4. Bài th k t thúc b ng câu ch i. Ai ch i? T t nhiên theo m ch c m
xúc c a bài th thì ây là l i c a nhân v t tr tình. T c m thông n
"Th n g v " mà gi n mình, gi n i . Ng i àn ông, ng i ch ng,
con ng i có nhân cách y, tr c v t v nh c nh n c a ng i v ã c t
lên l i ch i. Nh t ch i mình nh ng là ch i i . Ch i "thói i n
b c" ã bi n nh ng ông ch ng không thành k h h ng thì c ng thành
ng i vô tích s . ó là câu ch i i và c ng là l i t trách mình c a
m t nhà Nho có nhân cách. Ông trách mình là ng oi ch ng h h ng,
nh ng bài th v i nh ng tâm s sâu s c ã ch ng t ông ch ng h h
h ng chút nào.
5. Bài th th hi n tình c m trân tr ng, lòng bi t n c a ông Tú i
v i ng i v t n t o s m hôm c a mình. T nh n là m t ng i ch ng
vô tích s , song ông Tú là m t ng i ch ng bi t t tr ng, m t ng i
bi t c m thông chia s và th u hi u n i v t v c a ng i v . i u ó
ã giúp Tú X n g óng góp cho v n h c Vi t Nam m t hình t n g
p v ng i ph n ph n g ô ng. Ngôn ng dung d , i th n g, s
d ng nhi u y u t dân gian, v i tài n ng và t m lòng, Tú X n g ã t o
nên m t bài th hay có giá tr nhân v n sâu s c.
III. T LI U THAM KH O
1. V tác gi
"... Có khi tôi ã th y gi t mình cho Tú X n g, khi tôi gi t th Tú
X n g không có cái khía tr tình, cái h i lãng m n c a nó, mà l i ch
r t nh ng “C ng h - mét xì - Thôi thôi l y m xanh c ng l y…”. Th t
tôi th y ch i tai y . ai th nào tôi không hay, nh ng tôi, khi mà

Tú X n g c hi n th c ch có nh v y thôi, cái g c hi n th c y mà
không có cái ng n tr tình, cái tán lãng m n y, thì Tú X n g c ng t t
gió trong tôi t lâu r i và ã bay ra kh i tôi lúc nào không bi t ch ng.
Cho nên ai mu n nói gì n Tú X n g thì c nói ra, tôi u coi tr ng
(…) nh ng tôi v n cho r ng th Tú X n g i b ng c hai chân hi n
th c và tr tình, mà cái chân hi n th c ng i Tú X n g ch là m t
c ng chân trái. Tú X n g l y cái chân ph i tr tình mà khi n cái chân
trái t th c. Ch o cho à th là chân ph i và Tú X n g ã b ng
c mình th t i chúng ta b ng n c b c lãng m n tr tình."
Nguy n Tuân
(V n ngh tháng 5, 1961)
2. V tác ph m
“Thái
c a Tú X n g i v i v là “vu t râu n nh v con bu nó”
th t c i m , h n nhiên, y tình ngh a. ã có m y ai trên tr n gian, c
kim ô ng Tây này nh Tú X n g yêu v , quý v , ùa v i v b ng
cách a v ra mà làm v n t s ng! V n t k lai l ch, chân dung, c
h nh, ngh nghi p c a v nh th này, v nghe không n ru t, n gan
sao c :
Con gái nhà dòng, l y ch ng k ch ,
Ti ng có mi ng không, g p ch ng hay ch !
M t nh n nh i, chân tay tr ng tr o, ai dám cho
r ng béo r ng g y
Ng i ung dung, tính h nh khoan hòa, ch m t b nh
hay gàn hay d
u sông, bãi b n, ua tài buôn chín bán m i .
Trong h ngoài làng, v ng l chào r i nói th .
(V n t s ng v )

Tú X n g làm th , mà th v i Tú X n g c ng là m t th ùa vui, âu
y m v cho khuây kh a n i v t v quanh n m.
Tú X n g c m nh n sâu s c công n c a v i v i b con ông, c
bi t là v i ông. Tú X n g ghi công v th t r ch ròi, chu áo, không
chút m p m :
Quanh n m buôn bán mom sông,
Nuôi n m con v i m t ch ng.
Có ng i nh n xét r ng: Tú X n g c ng là m t “th con c bi t” c a
v , t nh n mà không chút ng n g ngùng s di n. Và càng th y v v t
v bao nhiêu v i b con, Tú X n g càng th y mình là o n g, là vô
tích s b y nhiêu! Trong c n h i h n ch có cách gì t l i công n c a
v , Tú X n g ch bu t m t l i t ch i. Ch i cái anh ch ng vô tích s
là mình. Ch i luôn c thói i b c b o ã
ra cái lo i ch ng o n g
nh mình n t. M t ti ng ch i mà l i nhân cách, nhân ph m là v y:
Cha m thói i n b c,
Có ch ng h h ng c ng nh không!...”.
Nguy n ì nh Chú
(Th v n Tú X n g, S d, tr.29-30)
"... M t ng i v c n cù lam l nh v y, hy sinh nh n n i nh v y h i
có ng i ch ng nào b c ãi, h t h i; ho c n a, còn dám không chung


tình? Cho nên trong nh ng lúc hãn h u, ông trót vui anh vui em, trót
làm phi n lòng v , nhà th không th không th t ra nh ng câu có v
ùa c t nh ng chính th t chân thành:
Cha m thói i n b c
Có ch ng h h ng c ng nh không!.
(Th n g v )
Ng i ph n d ng c m y luôn luôn b ch ng châm bi m, nh ng

cách châm bi m c a Tú X n g i v i v là m t cách bi u l ni m âu
y m thi t tha, lòng bi t n sâu s c c a nhà th :
Có m t cô gái, nuôi m t th y .
Qu n áo rách r i , n u ng xô b .
C m hai b a: cá kho rau mu ng,
Quà m t chi u: khoai lang lúa ngo.
Sao dám khinh mình: th y âu th y v y,
Ch ng bi t tr ng o , cô l c cô lô.
C m i d p Tú X n g ch gi u tình tr ng th t nghi p c a mình, c
m i b n nhà th nói n cái nghèo túng ho c l i n ch i c a mình là
m i b n, m i d p nêu công c c a v ,
ông cao v :
H i ra quan y n l n g v ,
e m chuy n tr m n m gi l i bàn.
Hay là:
Ti n b c phó cho con m ki m,
Ng a xe ch ng có lúc nào ng i.
Ho c:
Sách èn phó m c àn con tr
Th ng u nh trông m t m mày.
Ng i àn bà chung th y ki u m u ó luôn luôn g n bó v i ch ng
trên t ng hành n g , t ng ý ngh a, t ng lo âu và t ng hy v ng.
Ông i thi ch ng? Bà lo s m s a gi y bút, lo ch y ti n l ng g o b :
Ti n chân, cô m t hai n g ch n
S b ng, th y không m t ch gì!...
Làm sao mà không c m n g lúc thi xong, b ng thi s p y t, bà i
cúng, i bói xem k này ch ng có c l y
không? Trong th t c
mê tín kia có bao hàm c m t t m lòng t n t y:
Sáng i l Ph t

còn k này k n a là xong;
ê m d y vái tr i,
qua m ng b n m ng n m cho chóng.
Làm sao không xót xa, khi trong c n mê man c a b nh au tr m
tr ng, n a êm ch t t nh d y, nhìn v i ra sân qua khe c a h , nhà th
th y bà Tú t bàn th , èn nhang nghi ngút, ang l m r m kh n vái
c u tr i cho chóng v t qua c c n tai n n:
Im im thâu ê m, l i th ng này,
B nh âu có b nh l lùng thay!
Thu c thang ngh l i chua mà n g,
n g m t xem ra ng t hóa cay!
L m b nh b n bè i l i ít,


N ng nh c h m c h i han d y
Ch b n m t nén tâm h n g nguy n,
Thu c thánh bùa tiên, t ch ng ch y!.
M t khác, ng i ph n ó không ph i ch bi t có làm n qu n qu t
su t ngày, không ph i ch có bi t “l n l i thân cò” và “eo sèo m t
n c ”, ng i ó còn có m t trình v n hóa nh t n h, m t trình
nh n th c nh t n h và c bi t có m t n ng khi u t i thi u v th n g
th c v n ch n g. Ng i v hi n ó còn tham gia vào công vi c sáng
tác c a ch ng. Ph m Th M n là ng i tr c ai h t ã thu c lòng t t
c th v n c a Tr n T X n g. Chính bà là ng i ch y u trong vi c
d y l i th v n ó cho các con bà sau khi nhà th m t. C ng có khi
nhà th n a ùa n a th t h i ý ki n v v m t bài ông m i sáng tác:
Vi t vào gi y dán ngay lên c t.
H i m mày r ng d t hay hay?
Th a r ng hay th c là hay,
Ch ng hay sao l i

ngay tú tài!
X a này em v n ch u ngài!
(T t dán câu i )
(Tr n Thanh M i - Tú X n g, con ng i và nhà th . Nxb V n h c,
Hà N i, 1961, tr.108-112)