Bàn về báo cáo tài chính hợp nhất và kế toán khoản đầu tư vào công ty con

Website: Email : Tel : 0918.775.368
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
PHẦN I. CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN KHOẢN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY CON
VÀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT
1. Các khái niệm chung
2. Nguyên tắc kế toán khoản đầu tư vào công ty con
a. Nguyên tắc chung
b. TK sử dụng
c. Phương pháp hạch toán 1 số NV chủ yếu
3. Nguyên tắc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất
a. Tổng quan BCTCHN
b. Nguyên tắc chung
c. Quy định cụ thể về Báo cáo tài chính hợp nhất
d. Trình tự lập Báo cáo tài chính hợp nhất
4. So sánh đối chiếu với CMKT quốc tế và các nước khác trên thế giới
a. Về điều kiện lập BCTCHN
b. Phạm vi hợp nhất BCTC
c. Trường hợp công ty con có kỳ kế toán khác công ty mẹ.
PHẦN II. NHỮNG VƯỚNG MẮC CÒN TỒN TẠI VÀ ĐỀ XUẤT 1 SỐ
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
1. Những vấn đề còn tồn tại
- về mẫu bảng biểu:
• Đối với số kế toán hợp nhất và Bảng cân đối kế toán hợp nhất
• Đối với Bảng Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
- Bút toán điều chỉnh
- Trong giao dịch nội bộ
- Về tỷ giá chuyển đổi
- Quyền kiểm soát gián tiếp
- 1 vài vấn đề khác
2. Đề xuất 1 vài phương hướng giải quyết

a. Hoàn thiện VAS 25 :
- Đồng bộ
- Thống nhất
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Tuần tự
b. Hoàn thiện mô hình tổ chức phục vụ:
c. 1 số kiến nghị
- Đối với bộ tài chính
- Đối với DN
KẾT LUẬN
Ký hiệu viết tắt
BCTCHN : báo cáo tài chính hợp nhất
BCTC : báo cáo tài chính
DNNN : doanh nghiệp nhà nước
DN : doanh nghiệp
VCSH : vốn chủ sở hữu
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
CMKT : chuẩn mực kế toán
KQKD : kết quả kinh doanh
KQHĐKD : kết quả hoạt động kinh doanh
CĐKT : cân đối kế toán
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
LỜI MỞ ĐẦU
Trong xu hướng hội nhập quốc tế, đặc biệt là việc trở thành thành viên
chính thức của tổ chức thương mại quốc tế - WTO, đã mang lại cho Việt Nam
nhiều cơ hội cũng như thách thức trong quá trình phát triển kinh tế. Trong
cam kết WTO, Việt Nam sẽ mở cửa thị trường hàng hóa, thị trường dịch vụ,

rà soát lại hệ thống pháp luật để sửa đổi, bổ sung theo chuẩn mực pháp lý của
WTO và thông lệ quốc tế.
Cho đến nay, Chính phủ đã thí điểm mô hình công ty mẹ - con ở 52
DNNN trong đó có 31 công ty xuất phát từ tổng công ty nhà nước, 16 công ty
nhà nước độc lập và các DNNN khác. Tuy nhiên việc kế toán khoản đầu tư
vào công ty con và lập báo cáo tài chính hợp nhất cho mô hình này chưa được
Nhà nước hướng dẫn một cách cụ thể, điều này chắc chắn sẽ gây không ít khó
khăn trong công tác tài chính - kế toán của doanh nghiệp.
Chính vì vậy mà em lựa chọn đề tài “ Bàn về báo cáo tài chính hợp
nhất và kế toán khoản đầu tư vào công ty con ” nhằm nghiên cứu sâu hơn
về vấn đề này, góp một vài ý kiến để hoàn thiện công tác tài chính kế toán
trong mô hình sẽ được phát triển mạnh trong tương lai gần. Trong quá trình
nghiên cứu không thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được ý
kiến của thầy cô nhằm hoàn thiện những hiểu biết của em về vấn đề này
Em xin chân thành cảm ơn cô Hà Phương Dung, cùng các thầy cô trong
khoa kế toán đã giúp đỡ tận tình cho em trong quá trình nghiên cứu.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
PHẦN I. CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN KHOẢN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY CON
VÀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT
1. Các khái niệm chung
- Kiểm soát: Là quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của DN
nhằm thu được lợi ích kinh tế từ các hoạt động của doanh nghiệp đó.
- Công ty con: Là DN chịu sự kiểm soát của một DN khác (gọi là công ty
mẹ).
- Công ty mẹ: Là công ty có một hoặc nhiều công ty con.
- Tập đoàn: Bao gồm công ty mẹ và các công ty con.
- Báo cáo tài chính hợp nhất (BCTCHN) : Là BCTC của một tập đoàn được
trình bày như BCTC của một DN. Báo cáo này được lập trên cơ sở hợp nhất
báo cáo của công ty mẹ và các công ty con theo quy định của chuẩn mực này.

- Lợi ích của cổ đông thiểu số: Là một phần của kết quả hoạt động thuần và
giá trị tài sản thuần của một công ty con được xác định tương ứng cho các
phần lợi ích không phải do công ty mẹ sở hữu một cách trực tiếp hoặc gián
tiếp thông qua các công ty con.
1. Nguyên tắc kế toán khoản đầu tư vào công ty con
a. Nguyên tắc chung
- Chỉ hạch toán vào TK 221 “Đầu tư vào công ty con” khi nhà đầu tư
nắm giữ trên 50% VCSH (nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết) vào có quyền
chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của DN nhằm thu được lợi ích
kinh tế từ các hoạt động của DN đó. Khi công ty mẹ không còn quyền kiểm
soát công ty con thì ghi giảm khoản đầu tư vào công ty con.
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Các trường hợp sau khoản đầu tư vẫn được hạch toán vào TK 221 “Đầu
tư vào công ty con” khi công ty mẹ nắm giữ ít hơn 50% VCSH (ít hơn 50%
quyền biểu quyết) tại công ty con, nhưng có thoả thuận khác:
• Các nhà đầu tư khác thoả thuận dành cho công ty mẹ hơn 50%
quyền biểu quyết;
• Công ty mẹ có quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt
động theo quy chế thoả thuận;
• Công ty mẹ có quyền bổ nhiệm hoặc bãi miễn đa số các thành
viên Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương;
• Công ty mẹ có quyền bỏ đa số phiếu tại các cuộc họp của Hội
đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương;
- Vốn đầu tư vào công ty con phải được phản ánh theo giá gốc, bao gồm
Giá mua (+) Các chi phí mua (nếu có), như: Chi phí môi giới, giao dịch, lệ
phí, thuế và phí Ngân hàng. . .
- Kế toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong quá trình hợp nhất kinh
doanh của DN được xác định là bên mua trong trường hợp hợp nhất kinh
doanh dẫn đến quan hệ công ty mẹ - công ty con được thực hiện theo Thông

tư hướng dẫn kế toán thực hiện CMKT số 11 “Hợp nhất kinh doanh”.
- Kế toán phải mở sổ chi tiết theo dõi khoản đầu tư vào từng công ty con
theo mệnh giá, giá thực tế mua cổ phiếu, chi phí thực tế đầu tư vào các công
ty con. . .
- Phải hạch toán đầy đủ, kịp thời các khoản thu nhập từ công ty con (Lãi
cổ phiếu, lãi kinh doanh) của năm tài chính vào BCTC riêng của công ty mẹ.
Cổ tức, lợi nhuận được chia từ công ty con được hạch toán vào doanh thu
hoạt động tài chính hàng năm của công ty mẹ.
b. TK sử dụng
TK 221 – đầu tư vào công ty con
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tài khoản này dùng để phản ánh giá trị hiện có và tình hình biến động
tăng, giảm khoản đầu tư vốn trực tiếp vào công ty con. Khoản đầu tư này bao
gồm:
- Đầu tư cổ phiếu: Công ty mẹ là chủ sở hữu cổ phiếu phổ thông tại
Công ty con có quyền tham gia Đại hội cổ đông, có thể ứng cử và bầu cử vào
Hội đồng quản trị, có quyền biểu quyết các vấn đề quan trọng về sử đổi, bổ
sung điều lệ, phương án kinh doanh, phân chia lợi nhuận theo qui định trong
điều lệ hoạt động . Công ty mẹ là chủ sở hữu cổ phiếu được hưởng cổ tức
trên KQKD của công ty con, nhưng đồng thời chủ sở hữu cổ phiếu cũng phải
chịu rủi ro khi công ty con thua lỗ, giải thể (hoặc phá sản) theo điều lệ của
DN và Luật phá sản DN.
- Khoản đầu tư vốn dưới hình thức góp vốn bằng tiền, TS khác vào công
ty con hoạt động theo loại hình công ty Nhà nước, công ty TNHH một thành
viên, công ty cổ phần Nhà nước và các loại hình DN khác.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 221 như sau:
Bên Nợ: giá gốc (giá thực tế) của các khoản đầu tư vào công ty con tăng
trong kỳ.
Bên Có: giá gốc (giá thực tế) của các khoản đầu tư vào công ty con giảm

trong kỳ.
Dư Nợ: giá gốc (giá thực tế) các khoản hiện còn đầu tư vào công ty con.
Tài khoản 221 được mở chi tiết theo từng công ty con
- 2211: đầu tư cổ phiếu
- 2212: đầu tư khác
c. Phương pháp hạch toán 1 số NV chủ yếu
- Khi công ty mẹ mua cổ phiếu hoặc đầu tư vào công ty con bằng tiền
theo cam kết góp vốn đầu tư, hoặc mua khoản đầu tư tại công ty con :
Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Có các TK 111, 112, 341,. . .
Đồng thời mở sổ chi tiết để theo dõi từng loại cổ phiếu theo mệnh giá
(Nếu đầu tư vào công ty con bằng mua cổ phiếu của công ty con).
- Nếu có chi phí phát sinh về thông tin, môi giới, giao dịch mua, bán
trong quá trình mua cổ phiếu, hoặc thực hiện đầu tư vào công ty con :
Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con
Có các TK 111, 112,. . .
- Trường hợp chuyển các khoản đầu tư vào công ty liên kết, liên doanh,
công cụ tài chính thành khoản đầu tư vào công ty con khi đầu tư bổ sung :
Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con
Có TK 222 - Vốn góp liên doanh
Có TK 223 - Đầu tư vào công ty liên kết
Có TK 228 - Đầu tư dài hạn khác
Có TK 121 - Đầu tư chứng khoán ngắn hạn
Có các TK 111, 112 (Số phải đầu tư bổ sung bằng tiền).
- Khi nhận được thông báo về cổ tức, lợi nhuận được chia, hoặc nhận
được tiền về các khoản cổ tức, lợi nhuận được chia từ công ty con, ghi:
Nợ các TK 111, 112 (Nếu nhận được tiền)
Nợ TK 138 - Phải thu khác (1388)

Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con (Trường hợp cổ tức, lợi nhuận
được chia để lại tăng vốn đầu tư vào công ty con - nếu có)
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính.
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Khi chuyển đầu tư vào công ty con thành các khoản đầu tư vào công ty
liên kết, đầu tư vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát, hoặc thành khoản đầu
tư là công cụ tài chính :
Trường hợp có lãi :
Nợ các TK 111, 112 (Số tiền nhận về)
Nợ TK 222 - Vốn góp liên doanh
Nợ TK 223 - Đầu tư vào công ty liên kết
Nợ TK 228 - Đầu tư dài hạn khác
Có TK 221 - Đầu tư vào công ty con
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu lãi).
Trường hợp bị lỗ :
Nợ các TK 111, 112,. . . (Số tiền nhận về)
Nợ TK 222 - Vốn góp liên doanh
Nợ TK 223 - Đầu tư vào công ty liên kết
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Số lỗ)
Có TK 221 - Đầu tư vào công ty con
- Khi thu hồi, thanh lý, nhượng bán các khoản vốn đầu tư vào công ty
con mà có phát sinh lỗ, ghi:
Nợ các TK 111, 112, 131,. . .
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính (Đối với khoản lỗ đầu tư không thể thu
hồi)
Có TK 221 - Đầu tư vào công ty con.
- Khi thu hồi, thanh lý, nhượng bán các khoản vốn đầu tư vào công ty
con mà có phát sinh lãi về thu hồi vốn đầu tư, ghi:
6

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nợ các TK 111, 112, 131,. . .
Có TK 221 - Đầu tư vào công ty con
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính (số lãi).
2. Nguyên tắc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất
a. Tổng quan BCTCHN
- Khái niệm: là BCTC của 1 tập đoán được trình bày như BCTC của 1
DN. Báo cáo này được lập trên cơ sở của công ty mẹ và công ty con.
- Bản chất:
• BCTC của 1 tập đoàn được trình bày như là BCTC của DN
• BCTCHN được lập trên cơ sở hợp nhất BCTC của công ty mẹ và
công ty con
• BCTCHN mang tính tổng hợp có điều chỉnh các chỉ tiêu kinh tế từ
các BCTC riêng biệt của công ty mẹ và công ty con
b. Nguyên tắc chung
- Tất cả các công ty mẹ phải lập và trình bày BCTCHN, ngoại trừ công
ty mẹ được quy định ở đoạn dưới đây.
- Công ty mẹ đồng thời là công ty con bị một công ty khác sở hữu toàn
bộ hoặc gần như toàn bộ và nếu được các cổ đông thiểu số trong công ty chấp
thuận thì không phải lập và trình bày BCTCHN. Trường hợp này, công ty mẹ
phải giải trình lý do không lập và trình bày BCTCHN và cơ sở kế toán các
khoản đầu tư vào các công ty con trong BCTC riêng biệt của công ty mẹ;
Đồng thời phải trình bày rõ tên và địa điểm trụ sở chính của công ty mẹ của
nó đã lập và phát hành BCTCHN.
-Người sử dụng BCTC của công ty mẹ luôn quan tâm đến thực trạng tài
chính, kết quả hoạt động và các thay đổi về tình hình tài chính của toàn bộ tập
đoàn. BCTCHN cần đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin kinh tế, tài chính của
người sử dụng BCTC của tập đoàn. BCTCHN phải thể hiện được các thông
tin về tập đoàn như một DN độc lập không tính đến ranh giới pháp lý của các
pháp nhân riêng biệt.

7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Một công ty mẹ bị sở hữu toàn bộ hoặc gần như toàn bộ bởi một công
ty khác không nhất thiết phải lập BCTCHN vì công ty mẹ của công ty mẹ đó
có thể không yêu cầu công ty mẹ phải lập BCTCHN, bởi yêu cầu nắm bắt
thông tin kinh tế, tài chính của người sử dụng có thể được đáp ứng thông qua
BCTCHN của công ty mẹ của công ty mẹ.
c. Quy định cụ thể về Báo cáo tài chính hợp nhất
- Công ty mẹ không được loại trừ ra khỏi BCTCHN các BCTC của công
ty con có hoạt động kinh doanh khác biệt với hoạt động của tất cả các công ty
con khác trong tập đoàn.
- BCTCHN được lập và trình bày theo nguyên tắc kế toán và nguyên tắc
đánh giá như BCTC hàng năm của DN độc lập.
- BCTCHN được lập trên cơ sở áp dụng chính sách kế toán thống nhất
cho các giao dịch và sự kiện cùng loại trong những hoàn cảnh tương tự trong
toàn bộ tập đoàn. Nếu công ty con sử dụng các chính sách kế toán áp dụng
thống nhất trong tập đoàn thì công ty con phải có điều chỉnh thích hợp các
BCTC trước khi sử dụng cho việc lập BCTCHN của tập đoàn. Nếu công ty
con không thể sử dụng chính sách kế toán một cách thống nhất làm ảnh
hưởng đến hợp nhất BCTC của tập đoàn thì phải giải trình về các khoản mục
đã được hạch toán theo các chính sách kế toán khác nhau trong Bản thuyết
minh BCTCHN.
- Các BCTC của công ty mẹ và công ty con sử dụng để hợp nhất BCTC
phải được lập cho cùng một kỳ kế toán năm.Các BCTC sử dụng để hợp nhất
có thể lập vào thời điểm khác nhau miễn là thời gian chênh lệch đó không
vượt quá 3 tháng. Nếu ngày kết thúc kỳ kế toán năm là khác nhau quá 3
tháng, công ty con phải lập thêm một bộ BCTC cho mục đích hợp nhất có kỳ
kế toán trùng với kỳ kế toán năm của tập đoàn.
- KQHĐKD của công ty con sẽ được đưa vào BCTCHN kể từ ngày mua
công ty con, là ngày công ty mẹ thực sự nắm quyền kiểm soát công ty.

KQHĐKD của công ty con bị thanh lý công ty con và giá trị ghi sổ còn lại của
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
tài sản trừ đi nợ phải trả của công ty con này tại ngày thanh lý được ghi nhận
trong báo cáo KQHĐKD hợp nhất như khoản lãi, lỗ thanh lý công ty con.
- Khoản đầu tư vào một DN phải hạch toán theo CMKT “công cụ tài
chính”, kể từ khi DN đó không còn là công ty con nữa và cũng không trở
thành một công ty kiên kết theo Chuẩn mực số 07. Giá trị ghi sổ của khoản
đầu tư tại ngày DN không còn là một công ty con được hạch toán là giá gốc.
d. Trình tự lập Báo cáo tài chính hợp nhất
- Trình tự lập Bảng cân đối kế toán hợp nhất
•Bảng CĐKT hợp nhất được lập trên cơ sở hợp nhất các Bảng CĐKT của
công ty mẹ và của các công ty con trong tập đoàn theo từng khoản mục bằng
cách cộng các khoản mục tương đương của TS, NPT, VCSH theo nguyên tắc:
đối với các khoản mục của Bảng CĐKT không phải điều chỉnh thì được cộng
trực tiếp để xác định khoản mục tương đương của Bảng CĐKT hợp nhất.
•Các chỉ tiêu chủ yếu phải điều chỉnh liên quan đến Bảng CĐKT hợp nhất
của tập đoàn gồm:
∗ Khoản đầu tư của công ty mẹ vào các công ty con;
∗ Lợi ích của cổ đông thiểu số;
∗ Các khoản phải thu, phải trả nội bộ giữa các đơn vị trong cùng tập
đoàn;
∗ Các khoản lãi, lỗ nội bộ chưa thực sự phát sinh.
•Nguyên tắc và phương pháp điều chỉnh các chỉ tiêu khi lập Bảng CĐKT
hợp nhất.
∗ Nguyên tắc điều chỉnh khoản đầu tư : Giá trị ghi sổ của khoản đầu tư
của công ty mẹ trong từng công ty con và phần vốn của công ty mẹ trong
VCSH của công ty con phải được loại trừ hoàn toàn trên BCTCHN.
∗ Nguyên tắc điều chỉnh để xác định lợi ích của cổ đông thiểu số: Giá
trị các lợi ích của cổ đông thiểu số tại ngày hợp nhất kinh doanh ban đầu được

xác định trên cơ sở tỷ lệ góp vốn kinh doanh của cổ đông thiểu số với VCSH
9