giáo trình quản lý doanh nghiệp

Quan tri Doanh nghiep ............................................

1

Ph-¬ng ph¸p sè t-¬ng ®èi vµ ph-¬ng ph¸p chØ sè

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ KINH DOANH VÀ NHIỆM VỤ
CHỦ YẾU CỦANHÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP
I.

ðỊNH NGHĨA DOANH NGHIỆP (DN)

1. Một số quan ñiểm về doanh nghiệp.
2. ðịnh nghĩa doanh nghiệp.
II. PHÂN LOẠI DOANH NGHIỆP.

1. Căn cứ vào tính chất sở hữu tài sản trong doanh nghiệp
2. Căn cứ vào lĩnh vực hoạt ñộng của doanh nghiệp trong nền kinh tế quốc dân.
3. Căn cứ vào quy mô của doang nghiệp
III. BẢN CHẤT VÀ ðẶC ðIỂM CỦA HỆ THỐNG KINH DOANH

1. Bản chất của kinh doanh.
2. ðặc ñiểm của hệ thống kinh doanh
3. Các yếu tố sản xuất
IV. DOANH NGHIỆP LÀ ðƠN VỊ SẢN XUẤT VÀ PHÂN PHỐI

1. Doanh nghiệp là ñơn vị sản xuất.
2. Doanh nghiệp là ñơn vị phân phối.
V. MÔI TRƯỜNG HOẠT ðỘNG CỦA DOANH NGHIỆP

1. Quan niệm về môi trường kinh doanh của doanh nghiệp .
2. Các yếu tố của môi trường kinh doanh.
VI. MỤC ðÍCH VÀ MỤC TIÊU CỦA DOANH NGHIỆP

1. Mục ñích của doanh nghiệp
2. Mục tiêu của doanh nghiệp.
VII. THÀNH LẬP, GIẢI THỂ, PHA SẢN MỘT DOANH NGHIỆP

Page 1


Quan tri Doanh nghiep ............................................

2

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

1.
2.
3.
4.

To mi lp doanh nghip mi
Mua li mt doanh nghip sn cú
i lý ủc quyn
Phỏ sn doanh nghip

CU HI ễN TP
-

Sau khi nghiờn cu chng ny ngi ủc cú th:

-

Hiu ủnh ngha v doanh nghip, nm ủc bn cht v ủc ủim ca h thng kinh doanh.

- Vai trũ ca h thng kinh doanh ủi vi s phỏt trin ca nn kinh t.
-

Cỏc loi hỡnh doanh nghip

-

Doanh nghip l ủn v sn xut v phõn phi.

-

Mụi trng hot ủng ca doanh nghip

-

Mc ủớch v mc tiờu ca doanh nghip

- Thnh lp, gii th v phỏ sn doanh nghip
I.NH NGHA DOANH NGHIP(DN)
1. Mt s quan ủim v doanh nghip.

TOP

Hin nay trờn phng din lý thuyt cú khỏ nhiu ủnh ngha th no l mt doanh nghip, mi ủnh
ngha ủu mang trong nú cú mt ni dung nht ủnh vi mt giỏ tr nht ủnh. iu y cng l ủng
nhiờn, vỡ rng mi tỏc gi ủng trờn nhiu quan ủim khỏc nhau khi tip cn doanh nghip ủ phỏt biu.
Chng hn:
1.1
Xột theo quan ủim lut phỏp: doanh nghip l t chc kinh t cú t cỏch phỏp nhõn, cú con
du, cú ti sn, cú quyn v ngha v dõn s hot ủng kinh t theo ch ủ hch toỏn ủc lp, t chu
trỏch nhim v ton b hot ủng kinh t trong phm vi vn ủu t do doanh nghip qun lý v chu s
qun lý ca nh nc bng cỏc loi lut v chớnh sỏch thc thi
1.2
Xột theo quan ủim chc nng: doanh nghip ủc ủnh ngha nh sau: "Doanh nghip l
mt ủn v t chc sn xut m ti ủú ngi ta kt hp cỏc yu t sn xut (cú s quan tõm giỏ c ca
cỏc yu t) khỏc nhau do cỏc nhõn viờn ca cụng ty thc hin nhm bỏn ra trờn th trng nhng sn
phm hng húa hay dch v ủ nhn ủc khon tin chờnh lch gia giỏ bỏn sn phm vi giỏ thnh
ca sn phm y. (M.Francois Peroux).
1.3
Xột theo quan ủim phỏt trin thỡ "doanh nghip l mt cng ủng ngi sn xut ra nhng
ca ci. Nú sinh ra, phỏt trin, cú nhng tht bi, cú nhng thnh cụng, cú lỳc vt qua nhng thi k
nguy kch v ngc li cú lỳc phi ngng sn xut, ủụi khi tiờu vong do gp phi nhng khú khn
khụng vt qua ủc " (trớch t sỏch " kinh t doanh nghip ca D.Larua.A Caillat - Nh xut bn Khoa
Hc Xó Hi 1992 )
1.4
Xột theo quan ủim h thng thỡ doanh nghip ủc cỏc tỏc gi núi trờn xem rng " doanh
nghip bao gm mt tp hp cỏc b phn ủc t chc, cú tỏc ủng qua li v theo ủui cựng mt mc
tiờu. Cỏc b phn tp hp trong doanh nghip bao gm 4 phõn h sau: sn xut, thng mi, t chc,
nhõn s.

Ngoi ra cú th lit kờ hng lot nhng ủnh ngha khỏc na khi xem xột doanh nghip di nhng gúc
Page 2

Quan tri Doanh nghiep ............................................

3

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

nhỡn khỏc nhau. Song gia cỏc ủnh ngha v doanh nghip ủu cú nhng ủim chung nht, nu tng
hp chỳng li vi mt tm nhỡn bao quỏt trờn phng din t chc qun lý l xuyờn sut t khõu hỡnh
thnh t chc, phỏt trin ủn cỏc mi quan h vi mụi trng, cỏc chc nng v ni dung hot ủng ca
doanh nghip cho thy ủó l mt doanh nghip nht thit phi ủc cu thnh bi nhng yu t sau ủõy:
* Yu t t chc: mt tp hp cỏc b phn chuyờn mụn húa nhm thc hin cỏc chc nng qun lý nh
cỏc b phn sn xut, b phn thng mi, b phn hnh chớnh.
* Yu t sn xut: cỏc ngun lc lao ủng, vn, vt t, thụng tin.
* Yu t trao ủi: nhng dch v thng mi - mua cỏc yu t ủu vo, bỏn sn phm sao cho cú li
ủu ra.
* Yu t phõn phi: thanh toỏn cho cỏc yu t sn xut, lm ngha v nh nc, trớch lp qu v tớnh cho
hot ủng tng lai ca doanh nghip bng khon li nhun thu ủc.

2. nh ngha doanh nghip.

TOP

T cỏch nhỡn nhn nh trờn cú th phỏt biu v ủnh ngha doanh nghip nh sau: Doanh nghip l
ủn v kinh t cú t cỏch phỏp nhõn, quy t cỏc phng tin ti chớnh, vt cht v con ngi nhm thc
hin cỏc hot ủng sn xut, cung ng, tiờu th sn phm hoc dch v, trờn c s ti ủa húa li ớch ca
ngi tiờu dựng, thụng qua ủú ti ủa húa li ca ch s hu, ủng thi kt hp mt cỏch hp lý cỏc mc
tiờu xó hi.
-Doanh nghip l mt ủn v t chc kinh doanh cú t cỏch phỏp nhõn:
T cỏch phỏp nhõn ca mt doanh nghip l ủiu kin c bn quyt ủnh s tn ti ca doanh nghip

trong nn kinh t quc dõn, nú do Nh nc khng ủnh v xỏc ủnh. Vic khng ủnh t cỏch phỏp
nhõn ca doanh nghip vi t cỏch l mt thc th kinh t, mt mt nú ủc nh nc bo h vi cỏc
hot ủng sn xut kinh doanh, mt khỏc nú phi cú trỏch nhim ủi vi ngi tiờu dựng, ngha v ủúng
gúp vi nh nc, trỏch nhim ủi vi xó hi. ũi hi doanh nghip phi chu trỏch nhim v ngha v
ti chớnh trong vic thanh toỏn nhng khon cụng n khi phỏ sn hay gii th.
- Doanh nghip l mt t chc sng trong mt th sng (nn kinh t quc dõn) gn lin vi ủa phng
ni nú tn ti.
- Doanh nghip l mt t chc sng vỡ l nú cú quỏ trỡnh hỡnh thnh t mt ý chớ v bn lnh ca ngi
sỏng lp (t nhõn, tp th hay Nh nc); quỏ trỡnh phỏt trin thm chớ cú khi tiờu vong, phỏ sn hoc b
mt doanh nghip khỏc thụn tớnh. Vỡ vy cuc sng ca doanh nghip ph thuc rt ln vo cht lng
qun lý ca nhng ngi to ra nú.
- Doanh nghip ra ủi v tn ti luụn luụn gn lin vi mt v trớ ca mt ủa phng nht ủnh, s phỏt
trin cng nh suy gim ca nú nh hng ủn ủa phng ủú.

II. PHN LOI DOANH NGHIP.
1. Cn c vo tớnh cht s hu ti sn trong doanh nghip
Page 3

TOP


Quan tri Doanh nghiep ............................................

4

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

Theo tiờu thc ny doanh nghip ủc phõn thnh cỏc loi: DN nh nc, DN t nhõn, cụng ty,
hp tỏc xó (HTX)
1.1 Doanh nghip Nh nc: l t chc kinh t do Nh nc ủu t vn. Nh nc - ngi

ủi din ton dõn - t chc thc hin chc nng qun lý trờn mi mt hot ủng sn xut kinh doanh k
t khi thnh lp cho ủn khi gii th. Doanh nghip nh nc cú t cỏch phỏp nhõn, cú cỏc quyn v
ngha v dõn s trong phm vi s vn do doanh nghip qun lý.
1.1.1 Khỏi nim: iu1 lut DNNN ủc Quc hi thụng qua ngy 20.4.1995 ủó nờu: DNNN
l t chc kinh t do Nh nc ủu t vn thnh lp v t chc qun lý hot ủng kinh doanh hoc
hot ủng cụng ớch nhm thc hin mc tiờu kinh t xó hi Nh nc quy ủnh. Doanh nghip cú t
cỏch hp phỏp cú cỏch phỏp nhõn cú cỏc quyn v ngha v dõn s, chu trỏch nhim v ton b hot
ủng kinh doanh
1.1.2 c ủim . Vi nhim v thc hin cỏc mc tiờu kinh t xó hi v ủiu tit v mụ trong nn
kinh t th trng ủt ra nhu cu khỏch quan v s hỡnh thnh v tn ti cỏc DNNN. Quyn s hu t
liu sn xut thuc v Nh nc, ủú l ủc ủim th nht phõn bit DNNN vi cỏc doanh nghip khỏc,
ủng thi hot ủng kinh doanh l ủc ủim phõn bit DNNN vi cỏc t chc, c quan khỏc ca Chớnh
ph. DNNN ủc phõn bit cỏc loi hỡnh doanh nghip khỏc bi cỏc ủc ủim sau ủõy: (bng 1.1)
Bng 1.1: So sỏnh DNNN vi cỏc loi hỡnh DN khỏc
DOANH NGHIP NH NC

CC LOI HèNH DN
KHC

-C quan Nh nc cú thm quyn ra quyt ủnh thnh lp, thc - C quan Nh nc cho

hin cỏc mc tiờu kinh t xó hi ủm bo tớnh ủnh hng XHCN

phộp thnh lp trờn c s
ủng ký kinh doanh ca
cỏc ch th kinh doanh

-Ti sn l mt b phn ca ti sn Nh nc, thuc thuc s hu - Ch th kinh doanh l
ca Nh nc (vỡ DNNN do Nh nc ủu t vn ủ thnh lp). ch s hu ủi vi ti sn
DNNN khụng cú quyn s hu ủi vi ti sn m ch l ngi kinh doanh ca h

qun lý kinh doanh trờn s ti sn ca Nh nc (khụng cú quyn
s hu nhng cú quyn chim hu, ủnh ủot v s dng

- DNNN do Nh nc t chc B mỏy qun lý ca doanh nghip
Nh nc b nhim cỏc cỏn b ch cht ca doanh nghip, phờ
duyt chin lc, qui hoch, k hoch...
1.1.3 Thnh lp v t chc xp xp li DNNN: thc hin vai trũ ch ủo trong nn kinh t Quyt
ủnh 388/HBT v thnh lp li cỏc DNNN l bin phỏp ủu tiờn thc hin xp xp li cỏc DNNN.
Bin phỏp th hai, tin hnh c phn húa cỏc DNNN. Mc ủớch ca c phn húa l nõng cao hiu
qu hat ủng kinh doanh ca doanh nghip.
Ngoi c phn húa doanh nghip nh nc, ng v Nh nc cũn ch trng chuyn doanh
nghip nh nc thnh cụng ty trỏch nhim hu hn. Vic chuyn doanh nghip nh nc kinh doanh
Page 4


Quan tri Doanh nghiep ............................................

5

Ph-¬ng ph¸p sè t-¬ng ®èi vµ ph-¬ng ph¸p chØ sè

sang họat ñộng theo cơ chế công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần và bổ sung hình thức
công ty trách nhiệm hữu hạn chỉ có một sáng lập viên ñể áp dụng ñối với doanh nghiệp kinh doanh
100% vốn nhà nước thực chất là nội dung chủ yếu của công ty hóa.
Công ty hóa doanh nghiệp nhà nước nhằm xác lập cơ chế phát huy ñộng lực lao ñộng và quản lý
doanh nghiệp nhà nước trên cơ sở phát huy quyền và trách nhiệm của các doanh nghiệp có phần vốn
nhà nước và tinh thần tích cực của người lao ñộng tại doanh nghiệp nhà nước; bảo ñảm sự công bằng
tương ñối giữa người lao ñộng trong doanh nghiệp nhà nước với người lao ñộng trong các hợp tác xã cổ
phần, doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa; nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước ñối với các doanh
nghiệp nhà nước.

Biện pháp thứ ba, là hình thành các tổ chức kinh tế mạnh ñủ sức cạnh tranh, hình thành những
ngành kinh tế kỹ thuật, ñảm bảo thống nhất cân ñối sản xuất, nhập khẩu, tiêu dùng, ngành hàng trên
phạm vi cả nước, ñóng vai trò quan trọng trong các cân ñối xuất nhập khẩu, bảo ñảm vật tư hàng tiêu
dùng chủ yếu, góp phần ổn ñịnh giá cả thị trường.
Các DNNN ñang chiếm giữ một vị trí quan trọng trong nền kinh tế ñất nước về sự tham gia
ñóng góp và vai trò trong quản lý của nền kinh tế thị trường theo ñịnh hướng XHCN. Mô hình DNNN
ñang tiếp tục ñược nghiên cứu cải tiến ñể hoạt ñộng ngày càng có hiệu quả cao hơn, nâng cao sức cạnh
tranh của sản phẩm, dịch vụ trên thị trường, giữ ñược vai trò chủ ñạo trong nền kinh tế.
1.2 Doanh nghiệp hùn vốn: là một tổ chức kinh tế mà vốn ñược ñầu tư do các thành viên tham gia
góp vào và ñược gọi là công ty. Họ cùng chia lời và cùng chịu lỗ tương ứng với phần vốn ñóng góp.
Trách nhiệm pháp lý của từng hình thức có những ñặc trưng khác nhau. Theo Luật doanh nghiệp, loại
hình công ty có các loại: công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần.
1.2.1 Khái niệm Công ty.
“Công ty ñược hiểu là sự liên kết của 2 hoặc nhiều cá nhân hoặc pháp nhân bằng sự kiện pháp lý,
nhằm tiến hành ñể ñạt ñược mục tiêu chung nào ñó" (theo KUBLER).
1.2.2 ðặc ñiểm công ty:
- Công ty phải do hai người trở lên góp vốn ñể thành lập, những người này phải ñộc lập với nhau về
mặt tài sản.
- Những người tham gia công ty phải góp tài sản như tiền, vàng, ngoại tệ, máy móc thiết bị, trụ sở,
bản quyền sở hưũ công nghiệp. Tất cả các thứ do các thành viên ñóng góp trở thành tài sản chung của
công ty nhưng mỗi thành viên vẫn có quyền sở hưũ ñối với phần vốn góp. Họ có quyền bán tặng, cho
phần sở hưũ của mình.
Mục ñích việc thành lập công ty là ñể kiếm lời chia nhau. Lợi nhuận của công ty ñược chia cho
những người có vốn trong công ty.
1.2.3 Các loại hình công ty ở Việt Nam.
Page 5


Quan tri Doanh nghiep ............................................

6

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

1.2.3.1 Cụng ty hp danh.
Cụng ty hp danh l doanh nghip cú ớt nht hai thnh viờn hp danh, ngoi cỏc thnh viờn hp danh
cú th cú thnh viờn gúp vn. Thnh viờn hp danh phi l cỏ nhõn, cú trỡnh ủ chuyờn mụn v uy tớn
ngh nghip, phi chu trỏch nhim bng ton b ti sn ca mỡnh v cỏc ngha v ca cụng ty, khụng
ủc ủng thi l thnh viờn ca cụng ty hp danh khỏc hoc ch doanh nghip t nhõn. Thnh viờn
gúp vn ch chu trỏch nhim v cỏc ngha v cu cụng ty trong phm vi phn vn gúp ủó gúp vo
cụng ty.
Hi ủng thnh viờn gm tt c cỏc thnh viờn hp danh: l c quan quyt ủnh cao nht ca cụng ty.
Trong quỏ trỡnh hot ủng, cỏc thnh viờn hp danh phõn cụng nhau ủm nhn cỏc chc trỏch qun tr
v kim soỏt hot ủng ca cụng ty, trong ủú c mt ngi lm giỏm ủc cụng ty
Thnh viờn gúp vn ca cụng ty cú quyn tham gia tho lun v biu quyt nhng vn ủ quan trng
trong ủiu l cụng ty.
- Vic tip nhn thnh viờn mi: ngi ủc tip nhn lm thnh viờn hp danh mi hoc thnh viờn
gúp vn mi khi ủc tt c thnh viờn hp danh ca cụng ty ủng ý. Thnh viờn hp danh mi ch chu
trỏch nhim v cỏc ngha v cu cụng ty phỏt sinh sau khi ủng ký thnh viờn ủú vi c quan ủng ký
kinh doanh
- Vic rỳt khi cụng ty: thnh viờn hp danh ủc quyn rỳt khi cụng ty nu ủc ủa s thnh viờn
hp danh cũn li ủng ý, nhng vn phi liờn ủi chu trỏch nhim v cỏc ngha v ca cụng ty. Vic
chuyn nhng phn vn gúp cho cỏc thnh viờn khỏc ủc t do thc hin
- Vic chm dt t cỏch thnh viờn:
+ Nu do thnh viờn t rỳt vn ra khi cụng ty hoc b khai tr khi cụng ty thỡ ngi ủú phi
liờn ủi chu trỏch nhim v ngha v ca cụng ty ủó phỏt sinh trc khi vic ủng ký chm dt t cỏch
thnh viờn ủú vi c quan ủng ký kinh doanh.
+ Nu do thnh viờn ủú cht hoc b hn ch mt nng lc hnh v dõn s thỡ cụng ty cú quyn
s dng ti sn tng ng vi trỏch nhim ca ngi ủú ủ thc hin cỏc ngha v ca cụng ty.
1.2.3.2 Cụng ty trỏch nhim hu hn (TNHH).

L doanh nghip, trong ủú cỏc thnh viờn cựng gúp vn cựng chia nhau li nhun, cựng chu l
tng ng vi phn vn gúp v ch chu trỏch nhim v cỏc khon n ca cụng ty trong phm vi phn
vn ca mỡnh gúp vo cụng ty.
- c ủim:
+ Cụng ty TNHH cú hai thnh viờn tr lờn (iu 26), thnh viờn chu trỏch nhim v cỏc khon
n v cỏc ngha v ti sn khỏc ca doanh nghip trong phm vi s vn ủó cam kt gúp vo doanh
nghip, nhng khụng quỏ 50 thnh viờn.
Page 6


Quan tri Doanh nghiep ............................................

7

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

+ Phn vn gúp ca tt c cỏc thnh viờn di bt k hỡnh thc no ủu phi ủúng ủ ngay khi
thnh lp cụng ty.
Phn vn gúp ca cỏc thnh viờn khụng ủc th hin di hỡnh thc chng khoỏn (nh c phiu
trong cụng ty c phn) v ủc ghi rừ trong ủiu l ca cụng ty.
+ Cụng ty TNHH khụng ủc phỏt hnh c phiu ra ngoi cụng chỳng ủ huy ủng vn. Do ủú
kh nng tng vn ca cụng ty rt hn ch.
+ Vic chuyn nhng phn vn gúp ca mỡnh cho ngi ngoi cụng ty b hn ch gt gao.
Vic chuyn nhng vn ch ủc thc hin khi cú s ủng ý ca nhúm thnh viờn ủi din cho ớt nht
3/4 s vn ủiu l ca cụng ty.
Trờn mi giy t giao dch, ngoi tờn cụng ty, vn ủiu l ca cụng ty phi ghi rừ cỏc ch "Trỏch
nhim h hn", vit tt "TNHH".
+ C cu qun lý thng gn nh ph thuc vo s lng thnh viờn. Nu cụng ty cú t 11
thnh viờn tr xung c cu t chc qun tr gm cú hi ủng thnh viờn l c quan quyt ủnh cao

nht, Ch tch cụng ty v giỏm ủc (hoc Tng giỏm ủc) ủiu hnh.
Trng hp cụng ty TNHH mt thnh viờn l t chc (iu 46) l doanh nghip do mt t chc s
hu - gi tt l ch s hu chu trỏch nhim v cỏc khan n v cỏc ngha v ti sn khỏc ca doanh
nghip trong phm vi s vn ủiu l ca cụng ty. Ch s hu cụng ty cú quyn chuyn nhng ton b
hoc mt phn vn ủiu l ca cụng ty cho t chc, cỏ nhõn khỏc. i vi loi cụng ty ny thỡ khụng
thnh lp hi ủng thnh viờn. Tựy thuc quy mụ, ngnh, ngh kinh doanh c cu t chc qun lý bao
gm: Hi ủng qun tr v giỏm ủc (Tng giỏm ủc) hoc Ch tch cụng ty v Giỏm ủc (Tng giỏm
ủc), trong ủú Ch tch l ch s hu cụng ty v l ngi ủi din theo phỏp lut ca cụng ty, cú ton
quyn quyt ủnh vic qun lý v ủiu hnh hot ủng kinh doanh ca cụng ty.
i vi cụng ty cú 12 thnh viờn tr lờn phi lp thờm ban kim soỏt.
- Thun li v khú khn ca cụng ty TNHH
+ Thun li:
i Cú nhiu ch s hu hn DNTN nờn cú th cú nhiu vn hn, do vy cú v th ti chớnh to
kh nng tng trng cho doanh nghip.
i Kh nng qun lý ton din do cú nhiu ngi hn ủ tham gia ủiu hnh cụng vic kinh
doanh, cỏc thnh viờn vn cú trỡnh ủ kin thc khỏc nhau, h cú th b sung cho nhau v cỏc k nng
qun tr.
iTrỏch nhim phỏp lý hu hn.
+ Khú khn:
Page 7


Quan tri Doanh nghiep ............................................

8

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

i Khú khn v kim soỏt: Mi thnh viờn ủu phi chu trỏch nhim ủi vi cỏc quyt ủnh ca
bt c thnh viờn no trong cụng ty. Tt c cỏc hot ủng di danh ngha cụng ty ca mt thnh viờn

bt k ủu cú s rng buc vi cỏc thnh viờn khỏc mc dự h khụng ủc bit trc. Do ủú, s hiu
bit v mi quan h thõn thin gia cỏc thnh viờn l mt yu t rt quan trng v cn thit, bi s y
quyn gia cỏc thnh viờn mang tớnh mc nhiờn v cú phm vi rt rng ln
i Thiu bn vng v n ủnh, ch cn mt thnh viờn gp ri ro hay cú suy ngh khụng phự hp
l cụng ty cú th khụng cũn tn ti na; tt c cỏc hot ủng kinh doanh d b ủỡnh ch. Sau ủú nu
mun thỡ bt ủu cụng vic kinh doanh mi, cú th cú hay khụng cn mt cụng ty TNHH khỏc.
i Cụng ty TNHH cũn cú bt li hn so vi DNTN v nhng ủim nh phi chia li nhun,
khú gi bớ mt kinh doanh v cú ri ro chn phi nhng thnh viờn bt ti v khụng trung thc.
1.2.3.3 Cụng ty c phn.

- Khỏi nim v ủc ủim:Cụng ty c phn l cụng ty trong ủú:
+ S thnh viờn gi l c ủụng m cụng ty phi cú trong sut thi gian hot ủng ớt nht l ba.
+ Vn cu cụng ty ủc chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn v ủc th hin di
hỡnh thc chng khoỏn l c phiu. Ngi cú c phiu gi l c ủụng tc l thnh viờn cụng ty.
+ Khi thnh lp cỏc sỏng lp viờn (nhng ngi cú sỏng kin thnh lp cụng ty ch cn phi ký
20% s c phiu d tớnh phỏt hnh), s cũn li h cú th cụng khai gi vn t nhng ngi khỏc.
+ Cụng ty c phn ủc phỏt hnh c phiu v trỏi phiu ra ngoi cụng chỳng, do ủú kh nng
tng vn ca cụng ty rt ln.
+ Kh nng chuyn nhng vn ca cỏc c ủụng d dng. H cú th bỏn c phiu ca mỡnh mt
cỏch t do.
+ Cụng ty c phn thng cú ủụng thnh viờn (c ủụng) vỡ nú ủc phỏt hnh c phiu, ai mua
c phiu s tr thnh c ủụng.
- T chc qun lý cụng ty c phn:
Cụng ty c phn l loi cụng ty thụng thng cú rt nhiu thnh viờn v vic t chc qun lý rt
phc tp, do ủú phi cú mt c ch qun lý cht ch. Vic qun lý ủiu hnh cụng ty c phn ủc ủt
di quyn ca 3 c quan: - i hi ủng c ủụng; - Hi ủng qun tr; - Ban kim soỏt .
+ i hi ủng c ủụng:
i hi ủng c ủụng l c quan cú thm quyn quyt ủnh cao nht ca cụng ty gm tt c cỏc c
ủụng. C ủụng cú th trc tip hoc giỏn tip tham gia ủi hi ủng cụng ty. L c quan tp th, ủi hi
ủng khụng lm vic thng xuyờn m ch tn ti trong thi gian hp v ch ra quyt ủnh khi ủó ủc

Page 8


Quan tri Doanh nghiep ............................................

9

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

cỏc c ủụng tho lun v biu quyt tỏn thnh.

i hi ủng c ủụng: ủc triu tp ủ thnh lp cụng ty. Lut khụng quy ủnh i hi ủng c ủụng
phi hp trc hay sau khi cú giy phộp thnh lp nhng phi tin hnh trc khi ủng ký kinh doanh.
i hi ủng thnh lp hp l phi cú nhúm c ủụng ủi din cho ớt nht 3/4 s vn ủiu l ca cụng ty
v biu quyt theo ủa s phiu quỏ bỏn.
* i hi ủng bt thng: l ủi hi ch ủc triu tp ủ sa ủi ủiu l cụng ty. Tớnh bt thng
ca i hi núi lờn rng ủi hi s quyt ủnh nhng vn ủ rt quan trng.
* i hi ủng thng niờn: ủc t chc hng nm. i hi ủng thng niờn quyt ủnh nhng
vn ủ ch yu sau:
Quyt ủnh phng hng, nhim v phỏt trin cụng ty v k hoch kinh doanh hng nm.
Tho lun v thụng qua bn tng kt nm ti chớnh.
Bu, bói min thnh viờn HQT v kim soỏt viờn.


Quyt ủnh s li nhun trớch lp cỏc qu ca cụng ty s li nhun chia cho c ủụng, phõn
chia trỏch nhim v cỏc thit hi xy ra ủi vi cụng ty trong kinh doanh.

Quyt ủnh cỏc gii phỏp ln v ti chớnh cụng ty.
Xem xột sai phm ca HQT gõy thit hi cho cụng ty.
+ Hi ủng qun tr: (HQT)

HQT l c quan qun lý cụng ty, cú t 3-12 thnh viờn, s lng c th ủc ghi trong ủiu l
cụng ty.
HQT cú ton quyn nhõn danh cụng ty ủ quyt ủnh mi vn ủ liờn quan ủn mc ủớch, quyn
li ca cụng ty tr nhng vn ủ thuc thm quyn ca i hi ủng. HQT bu mt ngi lm ch
tch, ch tch HQT cú th kiờm Giỏm ủc (Tng giỏm ủc cụng ty) hoc HQT c mt ngi trong
s h lm Giỏm ủc hoc thuờ ngi lm Giỏm ủc cụng ty.
+ Ban kim soỏt :
Cụng ty c phn cú trờn mi mt c ủụng phi cú ban kim soỏt t ba ủn nm thnh viờn.
Kim soỏt viờn thay mt cỏc c ủụng kim soỏt cỏc hot ủng ca cụng ty, ch yu l cỏc vn ủ ti
chớnh. Vỡ vy phi cú ớt nht mt kim soỏt viờn cú trỡnh ủ chuyờn mụn v k toỏn. Kim soỏt viờn cú
nhim v v quyn hn nh sau:
- Kim soỏt s sỏch k toỏn ti sn, cỏc bng tng k nm ti chớnh ca cụng ty v triu tp i hi
ủng khi cn thit;
Page 9


Quan tri Doanh nghiep ............................................

10

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

- Trỡnh i hi ủng bỏo cỏo thm tra cỏc bng tng kt nm ti chớnh cu cụng ty;
- Bỏo cỏo v s kin ti chớnh bt thng xy ra v nhng u khuyt ủim trong qun lý ti chớnh
cu HQT.
Cỏc kim soỏt viờn chu trỏch nhim trc i hi ủng v khụng ủc kiờm nhim l thnh viờn
HQT, Giỏm ủc hoc l ngi cú liờn quan trc h ba ủi vi h.
Nh vy t chc cụng ty cú s phõn cụng cỏc chc nng c th cho tng c quan khỏc nhau, giỏm
sỏt ln nhau trong mi cụng vic.
- Thun li khú khn ca cụng ty c phn

+ Thun li:
ca h.

h Trỏch nhim phỏp lý cú gii hn: trỏch nhim ca cỏc c ủụng ch gii hn s tin ủu t
h Cụng ty c phn cú th tn ti n ủnh v lõu bn

h Tớnh cht n ủnh, lõu bn, s tha nhn hp phỏp, kh nng chuyn nhng cỏc c phn v
trỏch nhim hu hn, tt c cng li, cú ngha l nh ủu t cú th ủu t m khụng s gõy nguy him
cho nhng ti sn cỏ nhõn khỏc v cú s ủm bo trong mt chng mc no ủo giỏ tr vn ủu t s
tng lờn sau mi nm. iu ny ủó to kh nng cho hu ht cỏc cụng ty c phn tng vn tng ủi d
dng.
h c chuyn nhng quyn s hu.
Cỏc c phn hay quyn s hu cụng ty cú th ủc chuyn nhng d dng, chỳng ủc ghi vo
danh mc chuyn nhng ti S giao dch chng khoỏn v cú th mua hay bỏn trong cỏc phiờn m ca
mt cỏch nhanh chúng. Vỡ vy, cỏc c ủụng cú th duy trỡ tớnh thanh khon ca c phiu v cú th
chuyn nhng cỏc c phiu mt cỏch thun tin khi h cn tin mt.
+ Khú khn:
h Cụng ty c phn phi chp hnh cỏc ch ủ kim tra v bỏo cỏo cht ch.
h Khú gi bớ mt: vỡ li nhun ca cỏc c ủụng v ủ thu hỳt cỏc nh ủu t tim tng, cụng ty
thng phi tit l nhng tin tc ti chớnh quan trng, nhng thụng tin ny cú th b ủi th cnh tranh
khai thỏc.
h Phớa cỏc c ủụng thng thiu quan tõm ủỳng mc, rt nhiu c ủụng ch lo ngh ủn lói c
phn hng nm v ớt hay khụng quan tõm ủn cụng vic ca cụng ty. S quan tõm ủn lói c phn ny
ủó lm cho mt s ban lónh ủo ch ngh ủn mc tiờu trc mt ch khụng phi thnh ủt lõu di. Vi
nhim k hu hn, ban lónh ủo cú th ch mun bo ton hay tng lói c phn ủ nõng cao uy tớn ca
Page 10


Quan tri Doanh nghiep ............................................

11

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

bn thõn mỡnh.
h Cụng ty c phn b ủỏnh thu hai ln. Ln th nht thu ủỏnh vo cụng ty. Sau ủú, khi li
nhun ủc chia, nú li phi chu thu ủỏnh vo thu nhp cỏ nhõn ca tng c ủụng.
1.3 Doanh nghip t nhõn:
Theo hỡnh thc ny thỡ vn ủu t vo doanh nghip do mt ngi b ra. Ton b ti sn ca
doanh nghip thuc quyn s hu ca t nhõn. Ngi qun lý doanh nghip do ch s hu ủm nhn
hoc cú th thuờ mn, tuy nhiờn ngi ch doanh nghip l ngi phi hon ton chu trỏch nhim
ton b cỏc khon n cng nh cỏc vi phm trờn cỏc mt hot ủng sn xut kinh doanh ca doanh
nghip trc phỏp lut.
1.3.1 nh ngha: Doanh nghip t nhõn (DNTN) l ủn v kinh doanh cú mc vn khụng thp
hn vn ủng ký, do mt cỏ nhõn lm ch v t chu trỏch nhim bng ton b ti sn ca mỡnh v mi
hot ủng ca doanh nghip.
1.3.2 c ủim.
- DNTN l mt ủn v kinh doanh do mt cỏ nhõn b vn ra thnh lp v lm ch. Cỏ nhõn va l
ch s hu, va l ngi s dng ti sn, ủng thi cng l ngi qun lý hot ủng doanh nghip.
Thụng thng, ch doanh nghip l giỏm ủc trc tip tin hnh hot ủng kinh doanh ca doanh
nghip, nhng cng cú trng hp vỡ lý do cn thit, ch doanh nghip khụng trc tip ủiu hnh hot
ủng kinh doanh m thuờ ngi khỏc lm giỏm ủc. Nhng dự trc tip hay giỏn tip ủiu hnh hot
ủng sn sut kinh doanh ca doanh nghip, ch doanh nghip vn phi chu trỏch nhim v mi hot
ủng ủú. Do tớnh cht mt ch doanh nghip t nhõn qun lý v chu trỏch nhim khụng cú s phõn
chia ri ro vi ai.
c ủim ny cho phộp phõn bit doanh nghip t nhõn vi cụng ty c phn v cụng ty trỏch nhim
hu hn l nhng loi hỡnh doanh nghip do nhiu ngi cựng chu trỏch nhim v mi hot ủng ca
cụng ty tng ng vi phn gúp vn ca mỡnh.
-

DNTN phi cú mc vn khụng thp hn mc vn ủng ký.

Ch doanh nghip t nhõn chu trỏnh nhim vụ hn v cỏc khon n trong kinh doanh ca
doanh nghip. õy l ủim khỏc nhau gia DNTN vi cụng ty TNHH v cụng ty c phn l nhng c
s kinh doanh m nhng ngi ch ch phi chu trỏch nhim v cỏc khon n ca cụng ty trong phm
vi phn vn gúp ca mỡnh.
1.3.3 Thun li v khú khn ca DNTN.
- Thun li.
+ Th tc thnh lp DNTN ủn gin, d dng.
+ Ngi ch s hu ton quyn quyt ủnh kim soỏt ton b hot ủng kinh doanh, do vy d
kim soỏt cỏc hot ủng.
Page 11


Quan tri Doanh nghiep ............................................

12

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

+ Tớnh linh hot do ngi ch cú th thay ủi ngnh hng kinh doanh ca mỡnh theo ý mun.
+ Tớnh bớ mt, mi khon li nhun do doanh nghip ủem li ủu thuc v h, h khụng phi
chia x bớ quyt ngh nghip hay kinh doanh vi ngi khỏc, tr khi h mun lm nh vy.
+ Gii th d dng, DNTN cú th bỏn c s kinh doanh ca mỡnh cho bt k ngi no h mun
vi bt c lỳc no theo giỏ h chp nhn
- Khú khn
+ Khú khn ca DNTN liờn quan ủn s lng ti sn, vn cú gii hn m mt ngi cú th cú,
thng h b thiu vn v bt li ny cú th gõy cn tr cho s phỏt trin.
+ Trỏch nhim phỏp lý vụ hn, nh ủó nờu trờn ch s hu ủc hng ton b li nhun ca
doanh nghip, nhng nu thua l thỡ h cng gỏnh chu mt mỡnh.

+ Yu kộm nng lc qun lý ton din, khụng phi ngi ch doanh nghip no cng ủ trỡnh
ủ ủ x lý tt c nhng vn ủ v ti chớnh, sn xut, tiờu th.
+ Gii hn v s sinh tn ca doanh nghip, nguyờn do l tớnh cht khụng bn vng ca hỡnh
thc s hu ny, mi s c xy ra ủi vi ch doanh nghip cú th lm cho doanh nghip khụng tn ti
ủc na.
1.4 Hp tỏc xó
1.4.1 Khỏi nim v ủc ủim:
- Khỏi nim: HTX l loi hỡnh kinh t tp th, do nhng ngi lao ủng v cỏc t chc cú nhu cu,
li ớch chung t nguyn gúp vn, gúp sc lp ra theo quy ủnh ca phỏp lut ủ phỏt huy sc mnh ca
tp th v ca tng xó viờn nhm giỳp nhau thc hin hiu qu hn cỏc hot ủng sn xut, kinh doanh,
dch v, v ci thin ủi sng, gúp phn phỏt trin kinh t xó hi
- c ủim: HTX va l t chc kinh t va l t chc xó hi:
+ L mt t chc kinh t , HTX l mt doanh nghip ủc thnh lp nhm phỏt trin sn xut, kinh
doanh cú hiu qu, bo ủm li ớch ca ngi lao ủng ca tp th v ca xó hi.
+ L mt t chc xó hi, HTX l ni ngi lao ủng nng ta v gớup ủ ln nhau trong sn sut
cng nh trong ủi sng vt cht v tinh thn.
- Hp tỏc xó t chc v hot ủng theo cỏc nguyờn tc:
+ T nguyn gia nhp v ra khi HTX.
+ T chu trỏch nhim v cựng cú li.
Page 12


Quan tri Doanh nghiep ............................................

13

Ph-¬ng ph¸p sè t-¬ng ®èi vµ ph-¬ng ph¸p chØ sè

+ Quản lý dân chủ và bình ñẳng.
+ Phân phối ñảm bảo lợi ích xã viên và phát triển của HTX.

+ Hợp tác và phát triển cộng ñồng
Vai trò cuả kinh tế hợp tác và HTX.
Kinh tế hợp tác (KTHT) và HTX là nhu cầu tất yếu khách quan trong quá trình phát triển nền kinh tế
nhiều thành phần theo ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa. Tổ chức và phát triển KTHT và HTX không chỉ
giúp những người sản xuất nhỏ có ñủ sức cạnh tranh, chống lại sự chèn ép của các doanh nghiệp lớn,
mà về lâu dài ðảng ta chủ trương phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, trong ñó kinh tế
HTX là một bộ phận quan trọng cùng với kinh tế Nhà nước dần trở thành nền tảng của nền kinh tế ñó
cũng là nền tảng chính trị-xã hội của ñất nước ñể ñạt mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng
văn minh.

2. Căn cứ vào lĩnh vực hoạt ñộng của doanh nghiệp trong nền kinh tế quốc dân.

TOP

Theo tiêu thức này, doanh nghiệp ñược phân thành các loại:
- Doanh nghiệp nông nghiệp: là những doanh nghiệp hoạt ñộng trong lĩnh vực nông nghiệp,
hướng vào việc sản xuất ra những sản phẩm là cây, con. Hoạt ñộng sản xuất kinh doanh của những
doanh nghiệp này phụ thuộc rất nhiều vào ñiều kiện tự nhiên.
- Doanh nghiệp công nghiệp: là những doanh nghiệp hoạt ñộng trong lĩnh vực công nghiệp,
nhằm tạo ra những sản phẩm bằng cách sử dụng những thiết bị máy móc ñể khai thác hoặc chế biến
nguyên vật liệu thành thành phẩm. Trong công nghiệp có thể chia ra: công nghiệp xây dựng, công
nghiệp chế tạo, công nghiệp ñiện tử v.v...
- Doanh nghiệp thương mại: là những doanh nghiệp hoạt ñộng trong lĩnh vực thương mại,
hướng vào việc khai thác các dịch vụ trong khâu phân phối hàng hóa cho người tiêu dùng tức là thực
hiện những dịch vụ mua vào và bán ra ñể kiếm lời.. Doanh nghiệp thương mại có thể tổ chức dưới hình
thức buôn bán sỉ hoặc buôn bán lẻ và hoạt ñộng của nó có thể hướng vào xuất nhập khẩu.
- Doanh nghiệp hoạt ñộng dịch vụ: Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, lĩnh vực dịch vụ càng
ñược phát triển ña dạng, những doanh nghiệp trong ngành dịch vụ ñã không ngừng phát triển nhanh
chóng về mặt số lượng và doanh thu mà còn ở tính ña dạng và phong phú của lĩnh vực này như: ngân
hàng, tài chính, bảo hiểm, bưu chính viễn thông, vận tải, du lịch, khách sạn, y tế v.v... .

TOP

3. Căn cứ vào quy mô của doanh nghiệp:
Theo tiêu thức quy mô, các doanh nghiệp ñước phân làm ba loại:
* Doanh nghiệp quy mô lớn.
* Doanh nghiệp quy mô vừa.

Page 13


Quan tri Doanh nghiep ............................................

14

Ph-¬ng ph¸p sè t-¬ng ®èi vµ ph-¬ng ph¸p chØ sè

* Doanh nghiệp quy mô nhỏ.
ðể phân biệt các doanh nghiệp theo quy mô như trên, hầu hết ở các nước người ta dựa vào
những tiêu chuẩn như:
- Tổng số vốn ñầu tư của doanh nghiệp.
- Số lượng lao ñộng trong doanh nghiệp.
- Doanh thu của doanh nghiệp.
- Lợi nhuận hàng năm.
Trong ñó tiêu chuẩn tổng số vốn và số lao ñộng ñược chú trong nhiều hơn, còn doanh thu và lợi
nhuận ñược dùng kết hợp ñể phân loại. Tuy nhiên, khi lượng hóa những tiêu chuẩn nói trên thì tùy
thuộc vào trình ñộ phát triển sản xuất ở mỗi quốc gia, tùy thuộc từng ngành cụ thể, ở các thời kỳ khác
nhau mà số lượng ñược lượng hóa theo từng tiêu chuẩn giữa các quốc gia không giống nhau.
III. BẢN CHẤT VÀ ðẶC ðIỂM CỦA HỆ THỐNG KINH DOANH

1. Bản chất của kinh doanh.

Doanh nghiệp như ñã nêu ở trên, nó khác với các tổ chức khác ở chỗ chúng sản xuất hàng hóa,
hay cung cấp các loại dịch vụ với mục ñích thu ñược lợi nhuận nhằm mở rộng hơn nữa hoạt ñộng kinh
doanh.
Kinh doanh là một hệ thống sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ ñể thỏa mãn các nhu cầu của con
người, của xã hội. Bản thân kinh doanh có thể ñược coi như một hệ thống tổng thể bao gồm những hệ
thống cấp dưới nhỏ hơn là các ngành kinh doanh, mỗi ngành kinh doanh ñược tạo thành bởi nhiều
doanh nghiệp có quy mô khác nhau, sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau. Mỗi doanh nghiệp lại bao
gồm nhiều hệ thống con như sản xuất, tài chính, marketing...
Bản chất của kinh doanh:
- Doanh nghiệp tiếp nhận các nhập lượng và hoạt ñộng trong những ñiều kiện ñặc thù tùy theo
loại hình kinh doanh. Tuy nhiên có ñiểm chung là các yếu tố nhập lượng chỉ có giới hạn hay ñược gọi là
khan hiếm ñối với bất kỳ doanh nghiệp nào.
- Doanh nghiệp sử dụng các nhập lượng theo cách thức hiệu quả nhất.
Sự cạnh tranh của các doanh nghiệp yêu cầu hàng hóa ñược bán với giá phải chăng và có chất
lượng thích hợp. Một doanh nghiệp thành công phải luôn luôn phát hiện ñược những nhu cầu mới hoặc
nhu cầu còn thiếu, chưa ñược ñáp ứng của người tiêu dùng và luôn luôn sẵn sàng thỏa mãn các nhu cầu
ñó.

Dưới áp lực của cạnh tranh và sức mua của người tiêu dùng, các nhà sản xuất sẽ cố gắng sử
Page 14


Quan tri Doanh nghiep ............................................

15

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

dng cú hiu qu hn thit b, nguyờn liu v lao ủng ủ to ra nhiu hng húa hn, cú cht lng tt
hn. Do ủú, khi theo ủui nhng quyn li riờng tt yu doanh nghip s ủng thi to ra li ớch cho xó
hi, bi cỏc doanh nghip s phi tha món cỏc nhu cu ca xó hi khi c gng tha món nhng ham
mun ca h. Trong lỳc theo ủui li nhun, nh kinh doanh cng phi phc v ngi tiờu dựng v
phc v li ớch xó hi. Quan nim ny l nn tng ca nn kinh t th trng.
- Doanh nghip sn xut cỏc sn phm dch v ủ tha món nhu cu v xó hi.
Bn cht ca h thng kinh doanh ủc biu hin qua s ủ 1.2:

2. c ủim ca h thng kinh doanh

2.1 S phc tp v tớnh ủa dng:
H thng kinh doanh hin ủi l mt c cu rt phc tp gm cú nhiu khu vc. Mi khu vc do nhiu
ngnh to nờn. Mi ngnh li ủc to thnh t nhiu t chc kinh doanh m cỏc t chc kinh doanh
ny thay ủi trong nhng gii hn hỡnh thc s hu, qui mụ kinh doanh, c cu vn, phong cỏch qun
tr v phm vi hot ủng. Chng hn: khu vc sn xut ủc to nờn bng cỏc nh mỏy lp rỏp ụtụ, ch
to ủ ủin gia dng (m ủun nc, ni cm ủin, t lnh,...) v cỏc sn phm ủin t (mỏy ghi õm,
cassetle, ủu mỏy v ti vi, mỏy tớnh, mỏy vi tớnh,...). Khu vc dch v bao gm cỏc loi dch v nh vn
ti, ngõn hng, cỏc dch v chuyờn nghip. Ngnh cụng ty vn ti ủc to thnh bi cỏc ngnh: ủng
st, vn ti bin, vn ti ụtụ, hng khụng. Ngnh cụng nghip dch v bao gm cỏc ủi lý vn chuyn,
khỏch sn, nh hng, cỏc khu vn quc gia. Ngnh dch v chuyờn nghip bao gm cỏc lut s, kin
trỳc s, bỏc s, chuyờn viờn k toỏn, nh kinh doanh bt ủng sn... Trong mi ngnh cụng nghip ny,
mt s cụng ty ch hot ủng cú tớnh cht cc b ủa phng. Trong khi ủú nhiu cụng ty khỏc cú vn
phũng ti nhiu quc gia nh Morgan Stanley - Dean Wither, Novartis C Sandoz v Ciba - Geigy,
Hilton, Holiday Inn...
2.2 S ph thuc ln nhau:
Cỏc t chc kinh doanh hp tỏc vi nhau trong hot ủng kinh doanh. Mt cụng ty mua nguyờn liu thụ
hay cỏc chi tit ri t nhiu cụng ty khỏc, sau ủú bỏn cỏc sn phm hon thnh cho cỏc nh bỏn buụn,
bỏn l v nhng ngi ny ủem bỏn chỳng cho nhng ngi s dng cui cựng. Trong tin trỡnh ủú, tt
c cỏc t chc kinh doanh ny ủu ph thuc vo s cung ng dch v ca cỏc cụng ty vn ti, cỏc ngõn
hng v nhiu cụng ty khỏc. Vỡ vy s ph thuc ln nhau l mt h thng kinh doanh riờng ca h

thng kinh doanh hin ủi.
2.3 S thay ủi v ủi mi:
ủm bo thnh cụng, cỏc t chc kinh doanh phi ủỏp ng kp thi nhng thay ủi th hiu v nhu
cu ca ngi tiờu dựng. H qu tt yu ca cỏc tin b cụng ngh l nhiu sn phm nhanh chúng tr
nờn li thi v b thay th. Bi vy s thay ủi v ủi mi l nhng ủc trng quan trng trong h thng
kinh doanh hin ủi.

Page 15


Quan tri Doanh nghiep ............................................

16

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

3. Cỏc yu t sn xut
H thng t chc kinh doanh cn ủn nhiu yu t nhp lng khỏc nhau ủ to ra cỏc xut
lng cho xó hi. Cỏc nhp lng ny ủc gi l cỏc yu t sn xut, cỏc nhp lng cn bn gm cú
lao ủng, tin vn, nguyờn vt liu, ủi ng cỏc nh kinh doanh.
3.1 Lao ủng: Bao gm tt c nhng ngi lm vic trong doanh nghip (cũn ủc gi l ngun
nhõn lc) t giỏm ủc ủn qun ủc, nhõn cụng ủn nhõn viờn vn phũng, cụng nhõn trong dõy chuyn
lp rỏp, ngi bỏn hng,...
3.2 Tin vn: L tt c tin ca cho hot ủng ti chớnh ca mt doanh nghip. Nhng tin ca
ny cú th l vn ủu t ca chớnh ch doanh nghip, cỏc c ủụng, ca cỏc thnh viờn, l tin vay ngõn
hng hay li nhun kinh doanh ủc gi li. Chỳng ủc s dng ủ mua nguyờn liu, tr lng cụng
nhõn, lp ủt mỏy múc, thit b mi hay xõy dng nh xng, m rng nh mỏy.
3.3 Nguyờn liu: Cú th thuc dng t nhiờn nh ủt ủai, nc hay khoỏng cht ủ tuyn chn.
Trong cụng nghip nguyờn liu bao gm nguyờn liu thụ, linh kin ri hay bỏn thnh phm, s dng
trc tip trong quỏ trỡnh sn xut.

3.4 i ng cỏc nh kinh doanh: L nhng ngi chp nhn ri ro tham gia vo hot ủng kinh
doanh. Nh kinh doanh cú th t qun lý doanh nghip ca h hoc ủi vi cỏc t chc kinh doanh ln
gii ch cú th thuờ mn mt ủi ng cỏc nh qun tr chuyờn nghip thay mt h ủiu hnh doanh
nghip.
Nh kinh doanh l nhng ngi to lp doanh nghip, lm ch s hu v qun lý doanh nghip. ú
l nhng ngi cú sỏng to, linh hot, dỏm chp nhn nhng mo him ri ro trong kinh doanh, chớnh
h l nhng ngi to nờn sc sng ca doanh nghip, to nờn s sụi ủng ca cuc sng cnh tranh
trờn th trng.
Trong nn kinh t th trng, vai trũ kinh doanh biu hin trc ht trong vic chuyn dch cỏc
yu t kinh doanh: ủt ủai, lao ủng, vn, k thut, thụng tin...
Nh kinh doanh phi l nhng ngi cú kh nng hot ủng theo nhiu chc nng khỏc nhau.
Khi bc vo lnh vc kinh doanh h cú quyt tõm ủ theo ủui nhng mc tiờu ủó xỏc ủnh: tỡm kim
li nhun, ủc t ch trong hnh ủng, ủc tha món trong cuc sng v.v... .
Nhng nh doanh nghip thnh cụng ch chp nhn nhng ri ro ủc tớnh toỏn ca vic thu li
nhun hoc l ló trong vic thc hin nhng hot ủng kinh doanh trong mt th trng m h ủó phỏt
hin ra mt ý nim v nhng nhu cu.

IV. DOANH NGHIP L N V SN XUT V PHN PHI
1. Doanh nghip l ủn v sn xut.
Cỏc doanh nghip dự hat ủng cỏc lnh vc khỏc nhau ủu cú ủim ging nhau:
-

Cú phng tin sn xut, ngun nhõn lc, ti chớnh, k thut, bớ quyt.

-

Mua nguyờn vt liu, nhiờn liu, thit b mỏy múc ca ngi cung ng.
Page 16

TOP

Quan tri Doanh nghiep ............................................

17

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

-

Sn xut ra ca ci hoc dch v ủ bỏn cho khỏch hng hoc cung cp cho xó hi.

Doanh nghip phi kt hp cỏc yu t ca quỏ trỡnh sn xut ủ sn xut ra sn phm hoc dch v.
Doanh nghip cn xỏc ủnh giỏ bỏn sn phm/dch v cho phộp bự ủp cỏc chi phớ sn xut kinh doanh
ủó b ra. Cỏc doanh nghip ủu phi ủi ủu vi tớnh toỏn ny.

2. Doanh nghip l ủn v phõn phi.

TOP

Tin thu ủc do bỏn sn phm hng hoỏ, dch v doanh nghip pah chi tr rt nhiu khon khỏc nhau:
-

Chi tr cho ngi cung ng nguyờn vt liu, mỏy múc thit b; nhiờn liu, nng lng

-

Chi tr tin lng, tin thng cho ngi lao ủng;

-

Chi sa cha ti sn c ủnh;

-

Chi cho qun lý: thụng tin, liờn lc, vn phũng phm, hi ngh khỏch hng, tip khỏch...

-

Chi cho bỏn hng, ủi lý, qung cỏo, khuyn mói.

-

Tr lói vn vay,

-

Chi bo him xó hi;

-

Chi xõy dng c bn;

-

Np thu v ủúng gúp cho xó hi

-

Lp qu d tr v qu phỏt trin sn xut kinh doanh

-

Lp qu phỳc li

Doanh nghip cn tớnh toỏn cõn ủi cỏc khon thu v khon chi sao cho hot ủng sn xut kinh
doanh khụng ngng phỏt trin.
V. MễI TRNG HOT NG CA DOANH NGHIP
TOP
1. Quan nim v mụi trng kinh doanh ca doanh nghip .
S phỏt trin cú hiu qu v bn vng ca ton b nn kinh t quc dõn, suy cho cựng ph thuc vo
kt qu ca cỏc phn t cu thnh - cỏc doanh nghip. Mc ủ ủt ủc h thng mc tiờu kinh t - xó
hi ca mi doanh nghip li ph thuc vo mụi trng kinh doanh v kh nng thớch ng ca doanh
nghip vi hon cnh ca mụi trng kinh doanh.
T quan nim chung: Mụi trng l tp hp cỏc yu t, cỏc ủiu kin thit lp nờn khung cnh sng
ca mt ch th, ngi ta thng cho rng mụi trng kinh doanh l tng hp cỏc yu t, cỏc ủiu kin
cú nh hng trc tip hay giỏn tip ủn hot ủng kinh doanh ca cỏc doanh nghip.
Cỏc yu t, cỏc ủiu kin cu thnh mụi trng kinh doanh luụn luụn cú quan h tng tỏc vi nhau
v ủng thi tỏc ủng ủn hot ủng kinh doanh ca doanh nghip, nhng mc ủ v chiu hng tỏc
ủng ca cỏc yu t, ủiu kin li khỏc nhau. Trong cựng mt thi ủim, vi cựng mt ủi tng cú yu
t tỏc ủng thun, nhng li cú yu t to thnh lc cn ủi vi s phỏt trin ca doanh nghip.

Page 17


Quan tri Doanh nghiep ............................................

18

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

Cỏc yu t, ủiu kin tỏc ủng ủn hot ủng kinh doanh ca doanh nghip khụng c ủnh mt cỏch
tnh ti m thng xuyờn vn ủng, bin ủi. Bi vy, ủ nõng cao hiu qu hot ủng ca doanh
nghip, cỏc nh qun tr phi nhn bit mt cỏch nhy bộn v d bỏo ủỳng ủc s thay ủi ca mụi
trng kinh doanh.

TOP

2. Cỏc yu t ca mụi trng kinh doanh.

Mụi trng kinh doanh ủc cu thnh t nhiu yu t khỏc nhau. Xột theo cp ủ tỏc ủng ủn sn
xut v qun tr doanh nghip, cú cp ủ nn kinh t quc dõn v cp ủ ngnh.
cp ủ nn kinh t quc dõn (cũn gi l mụi trng v mụ, mụi trng tng quỏt), cỏc yu t mụi
trng bao gm:
- Cỏc yu t chớnh tr - lut phỏp.
- Cỏc yu t kinh t
- Cỏc yu t k thut - cụng ngh.
- Cỏc yu t vn húa - xó hi
- Cỏc yu t t nhiờn.
cp ủ ngnh (cũn gi l mụi trng tỏc nghip), cỏc yu t mụi trng bao gm:
- Sc ộp v yờu cu ca khỏch hng
- Cỏc ủi th cnh tranh hin cú v tim n.
- Mc ủ phỏt trin ca th trng cỏc yu t
- Cỏc sn phm thay th sn phm doanh nghip ủang sn xut
- Cỏc quan h liờn kt.
Mụi trng tỏc nghip ủc xỏc ủnh ủi vi mt ngnh cụng nghip c th, vi tt c cỏc doanh
nghip trong ngnh chu nh hng ca mụi trng tỏc nghip trong ngnh ủú.

Xột theo quỏ trỡnh kinh doanh ca doanh nghip, cú th phõn chia mụi trng kinh doanh thnh mụi
trng bờn trong v mụi trng bờn ngoi.

- Mụi trng bờn trong bao gm ton b cỏc quan h kinh t, t chc k thut nhm bo ủm cho
doanh nghip kt hp cỏc yu t sn xut ủ to ra sn phm ủt hiu qu cao. Mụi trng bờn trong
Page 18


Quan tri Doanh nghiep ............................................

19

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

bao gm cỏc yu t ni ti trong mt doanh nghip nht ủnh, trong thc t doanh nghip l tng hp
cỏc yu t hon cnh ni b ca nú.
Mụi trng bờn ngoi l tng th cỏc quan h kinh t, chớnh tr, xó hi, quan, tỏc ủng ủn hot ủng
ca doanh nghip.
Nhiu khi mụi trng v mụ v mụi trng tỏc nghip kt hp vi nhau v ủc gi l mụi trng
bờn ngoi.
Ba mc ủ ủiu kin mụi trng ny ủc ủnh ngha v mi tng quan ca chỳng ủc minh ha
trờn s ủ 1.3
Cỏc doanh nghip cn nhn bit hai yu t khỏc khi phõn tớch cỏc nh hng ca mụi trng. Th
nht l, tớnh phc tp ca mụi trng ủc ủc trng bi mt lot cỏc yu t cú nh hng ủn cỏc n
lc ca doanh nghip. Mụi trng cng phc tp thỡ cng khú ủa ra cỏc quyt ủnh hu hiu. Th hai
l, tớnh bin ủng ca mụi trng, bao hm tớnh nng ủng hoc mc ủ bin ủi trong ủiu kin mụi
trng liờn quan. Trong mt mụi trng n ủnh mc ủ bin ủi cú th tng ủi thp v cú th d
ủoỏn ủc. Mụi trng bin ủng ủc trng bi nhng vn ủ din ra nhanh chúng v khú m d bỏo
trc ủc. Tớnh phc tp v bin ủng ca mụi trng ủc bit h trng khi tin hnh phõn tớch cỏc
ủiu kin mụi trng v mụ v mụi trng tỏc nghip vỡ c hai ủu l yu t ngoi cnh ủi vi doanh
nghip.
Mc ủớch nghiờn cu xỏc ủnh v hiu rừ cỏc ủiu kin mụi trng liờn quan l ủ lm rừ cỏc yu t
mụi trng no cú nhiu kh nng nh hng ủn cỏc vic ra quyt ủnh ca doanh nghip, ủang to ra

c hi hay ủe da ủi vi doanh nghip.
2.1 Mụi trng v mụ
Cỏc yu t mụi trng v mụ bao gm: cỏc yu t kinh t, yu t chớnh tr v lut phỏp, yu t xó hi,
yu t t nhiờn v yu t cụng ngh, yu t mụi trng quc t. Mi yu t mụi trng v mụ núi trờn cú
th nh hng ủn t chc mt cỏch ủc lp hoc trong mi liờn kt vi cỏc yu t khỏc.
2.1.1 Cỏc yu t kinh t.
Cỏc nh hng ch yu v kinh t gm cỏc yu t nh lói sut ngõn hng, giai ủon ca chu k kinh
t, cỏn cõn thanh toỏn, chớnh sỏch ti chớnh v tin t. Vỡ cỏc yu t ny tng ủi rng nờn cn chn lc
ủ nhn bit cỏc tỏc ủng c th nh hng trc tip nht ủi vi hot ủng kinh doanh ca doanh
nghip.
Cỏc yu t kinh t cú nh hng vụ cựng ln ủn cỏc doanh nghip kinh doanh. Chng hn nh lói
sut v xu hng lói sut trong nn kinh t cú nh hng ti xu th ca tit kim, tiờu dựng v ủu t, do
vy s nh hng ti hat ủng ca cỏc doanh nghip. Lói sut tng s hn ch nhu cu cu vay vn ủ
ủu t m rng hat ủng kinh doanh, nh hng ủn li nhun ca doanh nghip. Ngoi ra khi lói sut
tng cng s khuyn khớch ngi dõn gi tin vo ngõn hng nhiu hn, do vy cng s lm cho nhu
cu cu tiờu dựng gim xung.

Page 19


Quan tri Doanh nghiep ............................................

20

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

Xu hng ca t giỏ hi ủoỏi: S bin ủng ca t giỏ lm thay ủi nhng ủiu kin kinh doanh núi
chung, to ra nhng c hi ủe da khỏc nhau ủi vi cỏc doanh nghip, ủc bit nú cú nhng tỏc ủng
ủiu chnh quan h xut nhp khu.
Mc ủ lm phỏt: lm phỏt cao hay thp cú nh hng ủn tc ủ ủu t vo nn kinh t. Khi lm

phỏt quỏ cao s khụng khuyn khớch tit kim v to ra nhng ri ro ln cho s ủu t ca cỏc doanh
nghip, sc mua ca xó hi cng b gim sỳt v lm cho nn kinh t b ủỡnh tr. Trỏi li, thiu phỏt cng
lm cho nn kinh t b ủỡnh tr. Vic duy trỡ mt t l lm phỏt va phi cú tỏc dng khuyn khớch ủu
t vo nn kinh t, kớch thớch th trng tng trng.
Tuy cú nhiu s liu c th, song vic d bỏo kinh t khụng phi l mt khoa hc chớnh xỏc. Mt s
doanh nghip thng s dng cỏc mụ hỡnh d bỏo thay vỡ da vo cỏc s liu d bỏo sn cú. i vi
cỏc doanh nghip cha xõy dng ủc mụ hỡnh ủú cng cn phi xỏc ủnh cỏc yu t kinh t cú nh
hng ln nht ủi vi t chc.
Cỏc kin thc kinh t s giỳp cỏc nh qun tr xỏc ủnh nhng nh hng ca mt doanh nghip
ủi vi nn kinh t ca ủt nc, nh hng ca cỏc chớnh sỏch kinh t ca chớnh ph ủi vi hot ủng
kinh doanh ca doanh nghip. Tớnh n ủnh v kinh t trc ht v ch yu l n ủnh nn ti chớnh
quc gia, n ủnh tin t, khng ch lm phỏt. õy l nhng vn ủ cỏc doanh nghip rt quan tõm v
liờn quan trc tip ủn kt qu hot ủng kinh doanh ca h.
2.1.2 Yu t chớnh tr v lut phỏp
Cỏc yu t chớnh tr v lut phỏp cú nh hng ngy cng ln ủn hot ủng ca cỏc doanh nghip,
bao gm h thng cỏc quan ủim, ủng li chớnh sỏch ca chớnh ph, h thng lut phỏp hin hnh,
cỏc xu hng ngoi giao ca chớnh ph, nhng din bin chớnh tr trong nc, trong khu vc v trờn
ton th gii. Doanh nghip phi tuõn theo cỏc quy ủnh v thuờ mn, thu, cho vay, an ton, vt giỏ,
qung cỏo ni ủt nh mỏy v bo v mụi trng v.v... .
Lut phỏp: ủa ra nhng quy ủnh cho phộp hoc khụng cho phộp, hoc nhng rng buc ủũi hi
cỏc doanh nghip phi tuõn th.
Chớnh ph l c quan giỏm sỏt, duy trỡ, thc hin phỏp lut v bo v li ớch quc gia. Chớnh ph cú
vai trũ to ln trong ủiu tit v mụ nn kinh t thụng qua cỏc chớnh sỏch kinh t, ti chớnh, tin t, cỏc
chng trỡnh chi tiờu ca mỡnh. Trong mi quan h vi cỏc doanh nghip, chớnh ph va ủúng vai trũ l
ngi kim soỏt, khuyn khớch, ti tr, quy ủnh ngn cm, hn ch, va ủúng vai trũ l khỏch hng
quan trng ủi vi cỏc doanh nghip (trong cỏc chng trỡnh chi tiờu ca chớnh ph), v sau cựng chớnh
ph cng ủúng vai trũ l nh cung cp cỏc dch v cho cỏc doanh nghip: cung cp cỏc thụng tin v mụ,
cỏc dch v cụng cng khỏc... .
Nh vy, hot ủng ca chớnh ph cng cú th to ra c hi hoc nguy c. Thớ d, mt s chng
trỡnh ca chớnh ph (nh biu thu hng ngoi nhp cnh tranh, chớnh sỏch min gim thu) to cho

doanh nghip c hi tng trng hoc c hi tn ti. Ngc li, vic tng thu trong mt ngnh nht
ủnh no ủú cú th ủe da ủn li nhun ca doanh nghip .

Nhỡn chung, cỏc doanh nghip hot ủng ủc l vỡ ủiu kin xó hi cho phộp. Chng no xó hi
Page 20


Quan tri Doanh nghiep ............................................

21

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

khụng cũn chp nhn cỏc ủiu kin v bi cnh thc t nht ủnh, thỡ xó hi s rỳt li s cho phộp ủú
bng cỏch ủũi hoi chớnh ph can thip bng ch ủ chớnh sỏch hoc h thng phỏp lut. Thớ d, mi
quan tõm ca xó hi ủi vi vn ủ ụ nhim mụi trng hoc tit kim nng lng ủc phn nh trong
cỏc bin phỏp ca chớnh ph. Xó hi cng ủũi hi cú cỏc quy ủnh nghiờm ngt ủm bo cỏc sn phm
tiờu dựng ủc s dng an ton.
S n ủnh chớnh tr to ra mụi trng thun li ủi vi cỏc hot ủng kinh doanh. Mt chớnh ph
mnh v sn sng ủỏp ng nhng ủũi hi chớnh ủỏng ca xó hi s ủem li lũng tin v thu hỳt cỏc nh
ủu t trong v ngoi nc. Trong mt xó hi n ủnh v chớnh tr, cỏc nh kinh doanh ủc ủm bo an
ton v ủu t, quyn s hu cỏc ti sn khỏc ca h, nh vy h s sn sng ủu t vi s vn nhiu
hn vo cỏc d ỏn di hn. Chớnh s can thip nhiu hay ớt ca chớnh ph vo nn kinh t ủó to ra
nhng thun li hoc khú khn v c hi kinh doanh khỏc nhau cho tng doanh nghip . iu ủú ủũi
hi cỏc doanh nghip cn sm phỏt hin ra nhng c hi hoc thỏch thc mi trong kinh doanh, t ủú
ủiu chnh thớch ng cỏc hot ủng nhm trỏnh nhng ủo ln ln trong quỏ trỡnh vn hnh, duy trỡ v
ủt ủc cỏc mc tiờu ủó ủt ra trong kinh doanh. Vn ủ then cht l cn phi tuõn th cỏc quy ủnh cú
th ủc ban hnh.
2.1.3 Yu t vn húa - xó hi.
Mụi trng vn húa - xó hi bao gm nhng chun mc v giỏ tr ủc chp nhn v tụn trng bi

mt xó hi hoc mt nn vn húa c th. S thay ủi ca cỏc yu t vn húa - xó hi mt phn l h qu
ca s tỏc ủng lõu di ca cỏc yu t v mụ khỏc, do vy nú thng bin ủi chm hn so vi cỏc yu
t khỏc. Mt s ủc ủim m cỏc nh qun tr cn chỳ ý l: s tỏc ủng ca cỏc yu t vn húa - xó hi
thng cú tớnh di hn v tinh t hn so vi cỏc yu t khỏc, nhiu lỳc khú m nhn bit ủc. Mt
khỏc, phm vi tỏc ủng ca cỏc yu t vn húa - xó hi thng rt rng: "nú xỏc ủnh cỏch thc ngi ta
sng, lm vic, sn xut v tiờu th cỏc sn phm v dch v". Cỏc khớa cnh hỡnh thnh mụi trng vn
húa - xó hi cú nh hng mnh m ủn cỏc hat ủng kinh doanh nh: nhng quan nim v ủo ủc,
thm m,li sng, v ngh nghip; nhng phong tc, tp quỏn, truyn thng; nhng quan tõm u tiờn
ca xó hi; trỡnh ủ nhn thc, hc vn chung ca xó hi... .
Tt c cỏc doanh nghip cn phõn tớch rng rói cỏc yu t xó hi nhm nhn bit cỏc c hi v nguy
c cú th xy ra. Khi mt hay nhiu yu t thay ủi chỳng cú th tỏc ủng ủn doanh nghip, nh xu
hng nhõn chng hc, s thớch vui chi gii trớ, chun mc ủo ủc v quan ủim v mc sng, cng
ủng kinh doanh v lao ủng n.
Cỏc yu t xó hi hc trờn thng bin ủi hoc tin trin chm nờn ủụi khi thng khú nhn bit.
Thớ d, hin nay cú mt s lng ln lao ủng l n gii. iu nay do quan ủim ca nam gii cng
nh n gii ủó thay ủi. Nhng rt ớt doanh nghip nhn ra s thay ủi quan ủim ny ủ d bỏo tỏc
ủng ca nú v ủ ra chin lc tng ng. Cỏc thay ủi khỏc din ra nhanh hn nu chỳng gõy ra bi
s giỏn ủon bờn ngoi no ủú trong hnh vi chun mc ủo ủc ca xó hi.
Trong mụi trng vn húa, cỏc nhõn t ni lờn gi vai trũ ủc bit quan trng l tp quỏn, li sng,
tụn giỏo. Cỏc nhõn t ny ủc coi l "hng ro chn" cỏc hot ủng giao dch thng mi. Th hiu v
tp quỏn ca ngi tiờu dựng cú nh hng rt ln ủn nhu cu, vỡ ngay c trong trng hp hng húa
thc s cú cht lng tt nhng nu khụng ủc ngi tiờu dựng a chung thỡ cng khú ủc h chp
nhn. Chớnh th hiu, tp quỏn ngi tiờu dựng mang ủc ủim riờng ca tng vựng, tng dõn tc v
Page 21


Quan tri Doanh nghiep ............................................

22

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

phn ỏnh yu t vn húa, lch s, tụn giỏo ca tng ủa phng, tng quc gia.
Trong ủiu kin thc hin c ch th trng, cú s qun lý ca nh nc, ủo ủc xó hi trong ủú cú
ủo ủc kinh doanh ủc coi l mt khớa cnh thit thc v quan trng ca mụi trng kinh doanh. o
ủc ủt cng lnh cho hot ủng hng ngy trong mt xó hi v chi phi mi hnh vi v tỏc phong cỏ
nhõn. o ủc l gii hn ngn cỏch nhng hnh vi xu v l ủng lc thỳc ủy nhng hnh vi tt. o
ủc cú th coi nh mt nhu cu xó hi v vỡ vy bt k mt th ch kinh t no cng phi xõy dng mt
khuụn kh ủo ủc ủ lm mt trong nhng nguyờn tc ủiu hnh.
2.1.4 Yu t t nhiờn
iu kin t nhiờn bao gm v trớ ủa lý, khớ hu, cnh quan thiờn nhiờn, ủt ủai, sụng bin, cỏc
ngun ti nguyờn khoỏng sn trong lũng ủt, ti nguyờn rng bin, s trong sch ca mụi trng nc,
khụng khớ,... .Tỏc ủng ca cỏc ủiu kiu t nhiờn ủi vi cỏc quyt sỏch trong kinh doanh t lõu ủó
ủc cỏc doanh nghip tha nhn. Trong rt nhiu trng hp, chớnh cỏc ủiu kin t nhiờn tr thnh
mt yu t rt quan trng ủ hỡnh thnh li th cnh tranh ca cỏc sn phm v dch v.
Tuy nhiờn, cho ti nay cỏc yu t v duy trỡ mụi trng t nhiờn rt ớt ủc chỳ ý ti. S quan tõm ca
cỏc nh hoch ủnh chớnh sỏch ca nh nc ngy cng tng vỡ cụng chỳng quan tõm nhiu hn ủn
cht lng mụi trng t nhiờn. Cỏc vn ủ ụ nhim mụi trng, sn phm kộm cht lng, lóng phớ ti
nguyờn thiờn nhiờn cựng vi nhu cu ngy cng ln ủi vi cỏc ngun lc cú hn khin cụng chỳng
cng nh cỏc nh doanh nghip phi thay ủi cỏc quyt ủnh v bin phỏp hot ủng liờn quan.
2.1.5 Yu t cụng ngh.
õy l mt trong nhng yu t rt nng ủng, cha ủng nhiu c hi v ủe da ủi vi cỏc doanh
nghip. Nhng ỏp lc v ủe da t mụi trng cụng ngh cú th l: s ra ủi ca cụng ngh mi lm
xut hin v tng cng u th cnh tranh ca cỏc sn phm thay th, ủe da cỏc sn phm truyn thng
ca ngnh hin hu. S bựng n ca cụng ngh mi lm cho cụng ngh hin ti b li thi v to ra ỏp
lc ủũi hi cỏc doanh nghip phi ủi mi cụng ngh ủ tng cng kh nng cnh tranh. S ra ủi ca
cụng ngh mi lm tng thờm ỏp lc ủe da cỏc doanh nghip hin cú trong ngnh. S bựng n ca
cụng ngh mi cng lm cho vũng ủi cụng ngh cú xu hng rỳt ngn li, ủiu ny cng lm tng thờm
ỏp lc phi rỳt ngn thi gian khu hao so vi trc.
t cú ngnh cụng nghip v doanh nghip no m li khụng ph thuc vo c s cụng ngh ngy

cng hin ủi. Cỏc nh nghiờn cu phỏt trin v chuyn giao cụng ngh hng ủu núi chung ủang lao
vo cụng vic tỡm tũi cỏc gii phỏp k thut mi nhm gii quyt cỏc vn ủ tn ti v xỏc ủnh cỏc cụng
ngh hin ti cú th khai thỏc trờn th trng.
Cỏc doanh nghip cng phi cnh giỏc ủi vi cỏc cụng ngh mi cú th lm cho sn phm ca h b
lc hu mt cỏch trc tip hoc giỏn tip. Bờn cnh ủú, cỏc nh qun tr cn lu ý thờm khi ủ cp ủn
mụi trng cụng ngh:
- p lc tỏc ủng ca s phỏt trin cụng ngh v mc chi tiờu cho s phỏt trin cụng ngh khỏc nhau
theo ngnh. Nh vy, ủi vi nhng nh qun tr trong nhng ngnh b nh hng bi s thay ủi k
thut nhanh thỡ quỏ trỡnh ủỏnh giỏ nhng c hi v ủe da mang tớnh cụng ngh tr thnh vn ủ ủc
Page 22


Quan tri Doanh nghiep ............................................

23

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

bit quan trng ca vic kim soỏt cỏc yu t bờn ngoi.
- Mt s ngnh nht ủnh cú th nhn ủc s khuyn khớch v ti tr ca chớnh ph cho vic nghiờn
cu v phỏt trin - khi cú s phự hp vi cỏc phng hng v u tiờn ca chớnh ph. Nu cỏc doanh
nghip bit tranh th nhng c hi t s tr giỳp ny s gp ủc nhng thun li trong quỏ trỡnh hat
ủng.
2.2 Mụi trng tỏc nghip
Mụi trng tỏc nghip bao gm cỏc yu t trong ngnh v l cỏc yu t ngoi cnh ủi vi doanh
nghip, quyt ủnh tớnh cht v mc ủ cnh tranh trong ngnh kinh doanh ủú. Cú 5 yu t c bn l:
ủi th cnh tranh, ngi mua, ngi cung cp, cỏc ủi th mi tim n v sn phm thay th. Mi quan
h gia cỏc yu t ủc phn nh qua s ủ 1.4
Vỡ nh hng chung ca cỏc yu t ny thng l mt s min cng ủi vi tt c cỏc doanh
nghip, nờn chỡa khúa ủ ra ủc mt chin lc thnh cụng l phi phõn tớch tng yu t ch yu ủú.

S am hiu cỏc ngun sc ộp cnh tranh giỳp cỏc doanh nghip nhn ra mt mnh v mt yu ca mỡnh
liờn quan ủn cỏc c hi v nguy c m ngnh kinh doanh ủú gp phi.
2.2.1 Cỏc ủi th cnh tranh.
S hiu bit v cỏc ủi th cnh tranh cú mt ý ngha quan trng ủi vi cỏc doanh nghip do nhiu
nguyờn nhõn. Th nht l cỏc ủi th cnh tranh quyt ủnh tớnh cht v mc ủ tranh ủua hoc th
thut ginh li th trong ngnh.

Mc ủ cnh tranh d di ph thuc vo mi tng tỏc gia cỏc yu t nh s lng doanh nghip
tham gia cnh tranh, mc ủ tng trng ca ngnh, c cu chi phớ c ủnh v mc ủ ủa dng húa sn
phm. S hin hu ca cỏc yu t ny cú xu hng lm tng nhu cu hoc nguyn vng ca doanh
nghip mun ủt ủc v bo v th phn ca mỡnh. Vỡ vy chỳng lm cho s cnh tranh thờm gay gt.
Cỏc doanh nghip cn nhn thy rng quỏ trỡnh cnh tranh khụng n ủnh. Chng hn, trong cỏc
ngnh cụng nghip phỏt trin chớn mui thng s cnh tranh mang tớnh cht d di khi mc tng
trng v li nhun b suy gim (mch tớch hp IC, mỏy tớnh cm tay). Ngoi ra cỏc ủi th cnh tranh
mi v cỏc gii phỏp cụng ngh mi cng thng lm thay ủi mc ủ v tớnh cht cnh tranh.
Cỏc doanh nghip cn phõn tớch tng ủi th cnh tranh ủ nm v hiu ủc cỏc bin phỏp phn
ng v hnh ủng m h cú th thụng qua.
Mc ủớch tng lai: S hiu bit mc ủớch ca ủi th cnh tranh giỳp doanh nghip ủoỏn bit ủc:
h Mc ủ m ủi th cnh tranh bng lũng vi kt qu ti chớnh v v trớ hin ti ca h.
h Kh nng ủi th cnh tranh thay ủi chin lc.
Page 23


Quan tri Doanh nghiep ............................................

24

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

h Sc mnh phn ng ca ủi th trc nhng din bin bờn ngoi (thớ d, khi cỏc hóng khỏc ủa

ra nhng thay ủi v mt chin lc, cỏc hot ủng v marketing...).
h Tớnh cht h trng ca cỏc sỏng kin m ủi th cnh tranh ủ ra.
Cỏc yu t ch yu ủiu tra liờn quan ủn cỏc mc ủớch ca ủi th cnh tranh l:
- Cỏc mc ủớch v ti chớnh;
- Quan ủim hoc giỏ tr v mt t chc;
- C cu t chc;
- Cỏc h thng kim soỏt;
- Cỏc nhõn viờn qun tr, nht l tng giỏm ủc ủiu hnh;
- S nht trớ ca lónh ủo v hng ủi trong tng lai;
- Thnh phn Hi ủng qun tr;
- Cỏc giao c hp ủng cú th hn ch cỏc thay ủi;
- Nhng hn ch liờn quan ủn cỏc qui ủnh ủiu chnh, qui ủnh v chng ủc quyn v cỏc quy
ủnh khỏc ca chớnh ph hoc xó hi.
Nhn ủnh: Mt ủiu rt cú li cho doanh nghip l nm bt ủc nhng nhn ủnh ca ủi th cnh
tranh v chớnh h v cỏc doanh nghip khỏc trong ngnh. Nu nh cỏc nhn ủnh ny khụng chớnh xỏc
thỡ chỳng s to ra cỏc "ủim mự", tc l ủim yu ca ủi phng. Chng hn, nu ủi th cnh tranh
tin tng rng h ủc khỏch hng tớn nhim cao, thỡ h cú th mc ủim yu l khụng thc hin bin
phỏp cnh tranh nh gim giỏ v ủa ra cỏc sn phm mi. Tng t nh vy, doanh nghip cú th cú
nhng nhn ủnh thiu chớnh xỏc v ngnh hng hoc mụi trng hot ủng ca mỡnh. Chng hn, cỏc
hóng sn xut ụ tụ ca Hoa K ủó mt thi cho rng nhu cu xe cũn ph thuc cn bn vo ủiu kin
kinh t. iu nhn ủnh sai lm ny l ủim yu cu h trc nhng ủi th cnh tranh nc ngoi no
sn xut cỏc loi xe cú cỏc b phn xa x hn v ủc chp nhn vỡ cht lng cao hn.
Cn lu ý rng vic phõn tớch cn k lch s ca ủi th canh tranh v kinh nghim ca cỏc nh lónh
ủo v chuyờn gia c vn ca h giỳp ta hiu rừ cỏc mc ủớch v nhn ủnh ca h.
Cỏc doanh nghip phi xem xột ủn tim nng chớnh yu ca ủi th cnh tranh, cỏc u, nhc, ủim
ca h trong cỏc lnh vc hot ủng sau ủõy:
- Cỏc loi sn phm.
- H thng phõn phi.
Page 24

Quan tri Doanh nghiep ............................................

25

Ph-ơng pháp số t-ơng đối và ph-ơng pháp chỉ số

- Marketing v bỏn hng.
- Cỏc hot ủng tỏc nghip/sn xut.
- Nghiờn cu v thit k cụng ngh.
- Giỏ thnh sn phm.
- Tim lc ti chớnh.
- T chc.
- Nng lc qun lý chung.
- Danh mc ủu t ca cụng ty.
- Ngun nhõn lc.
- Quan h xó hi (nh ủi vi Chớnh ph).
Ngoi cỏc yu t k trờn cn xem xột ủn tớnh thng nht ca cỏc mc ủớch v chin lc ca ủi th
cnh tranh. Ngoi ra, cỏc doanh nghip cn tỡm hiu kh nng tng trng ca cỏc ủi th cnh tranh v
ủỏnh giỏ xem:
- Cỏc nng lc ca h gia tng tng hay gim xung nu cú s tng trng;
- Kh nng tim n ủ tng trng, c th tim nng v con ngi, tay ngh ca ngi lao ủng v
cụng ngh;
- Mc tng trng m h cú th gi vng theo trin vng ti chớnh.
Mt ủiu ht sc quan trng l kh nng ủi th cnh tranh cú th thớch nghi vi nhng thay ủi. Cỏc
doanh nghip cn xem xột kh nng phn ng ca ủi th cnh tranh trc cỏc din bin ca cỏc tin b
cụng ngh, lm phỏt v s can thip mnh ca Chớnh ph. Ngoi ra, cn xem xột ti kh nng thớch nghi
ca h ủi vi cỏc thay ủi liờn quan ủn tng lnh vc hot ủng marketing ủang m rng hoc h cú
qun lý ủc dõy chuyn sn phm phc tp hn khụng?

Kh nng chu ủng ca ủi th cnh tranh, tc kh nng ủng ủu vi cỏc cuc tranh ginh kộo
di. iu ủú ph thuc vo d tr tin vn, s nht trớ trong ban lónh ủo, trin vng lõu di trong cỏc
mc ủớch ti chớnh ca doanh nghip v khụng b sc ộp trờn th trng chng khoỏn.
S am hiu v cỏc ủi th cnh tranh chớnh cú tm quan trng ủn mc cú th nú cho phộp ủ ra th
thut phõn tớch ủi th cnh tranh v duy trỡ h s v cỏc ủi th trong ủú cú cỏc thụng tin thớch hp v
Page 25