cÁC xét NGHIỆM THƯỜNG QUAY áp DỤNG TRONG THỰC HÀNH lâm SÀNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (38.57 MB, 787 trang )
KHOA CÁP CỨU A9 - BỆNH VIỆN BẠCH MAI
CÁC XÉT N G H IỆ M TH Ư Ờ N G Q UY
ÁP D Ụ NG T R O N G
T H Ự C H À N H L Â M SÀNG
Chủ biên
PGS. TS. NGUYỄN ĐẠT ANH
(Trưởng Bộ môn Hồi sức cấp cứu - Trường Đại học Y Hà Nội
Trưởng khoa cấp cứu - Bệnh viện Bạch Mai)
DS C K II. NGUYỄN T H Ị HƯ ƠNG
(Trướng khoa Hóa Sinh - Bệnh viện Bạch Mai)
Hiệu đính
GS. LƯ Ơ N G TẤN THÀNH
(Nguyên Trưởng khoa Hóa Sinh - Bệnh viện Bạch Mai)
NHÀ XUẤT BẢN Y H Ọ C - 2013
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁCH
TIẾNG VIỆT
T ừ tắ t
N gh ĩa tiến g V iệt
BC
B ạch cầu
BN
B ện h nhân
ĐTĐ
( b ệ n h ) đ á i th á o đ ư ờ n g
HA
H u y ết áp
Hb
H e m o g lo b in
H b A lC
H e m o g lo b in A 1 C
HC
H ồng cầu
TB
Tế bào
TC
T iể u c ầ u
TLPT
T rọ n g lư ợ n g p h â n tử
XN
X é t n g h iệ m
V D , V d, vd
V í dụ
X
TIẾNG NƯỚC NGOÀI (TIẾNG ANH VÀ PHÁP)
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
Tip goc
Tiếng Việt
1 ,5 -A G
1,5 -A n h y d ro g lu c ito l
1,5 -A n h y d ro g lu c ito l
5 - H iA A
5 - H y d ro x y in d o le a c e tic A c id ,
5 - H y d ro x y in d o le a c e tic A c id , n iệ u
U rin e
5 ’- N T
5 ’- N u c le o tid a s e
5 ’-N u c le o tid a s e
1 7 -K S
1 7 -K e to s te ro id , U rin e
17 -C e to s te ro id , n iệ u
1 7 -O H C S
17 -H y d ro x y c o r tic o s te ro id s
17 - H y d ro x y c o r tic o s te ro id
A n tic o r p s a n tin u c lé a ir e s
K h á n g th ể k h á n g n h â n
A lp h a i- A n titr y p s in
A lp h a i- A n titr y p s in ; C h ấ t ứ c c h ế
A l p h a - 1 T r y p s in in h ib ito r ,
A l p h a - 1 T ry p s in ; C h ấ t ứ c c h ế A lp h a -
A lp h a - 1 P ro te a s e I n h ib ito r
1 P ro te a s e
ABGs
A r te ria l B lo o d G a s e s
X é t n g h iệ m c á c c h ấ t k h í tro n g m á u
động m ạch
ACAs
A n tic a r d io lip in A n tib o d ie s
C a rd io lip in a n tib o d ie s
K h á n g th ể k h á n g c a r d io lip in K h á n g
th ể c a r d io lip in
ACE
A n g io te n s in - C o n v e rtin g
E nzym e
E n z y m c h u y ể n đ ổ i a n g io te n s in h a y
K in a s e II
ACh
A c e ty l c h o lin e
A c e ty l c h o lin
ACTH
A d r e n o c o r tic o tr o p ic
H o rm o n e
A C T H h a y k íc h tố v ỏ th ư ợ n g th ậ n
ADH
A n tid iu re tic H o rm o n e
H o r m o n c h ố n g b à i n iệ u h a y A r g in in e
A FP
A lp h a - F e to p ro te in
\ \
AAT
h a y C o r tic o tro p in
V a s o p re s s in
A lp h a - fo e to p r o té in e
A lp h a - F e to p ro te in h a y p r o te in b à o
th a i a lp h a
a - fo e to - p r o té in e
A F P T u m o r M a rk e r , s e ru m
C h i d ấ u u n g th ư tr o n g h u y ế t th a n h
M a te rn a l S e ru m A lp h a F e to p r o te in
A lp h a - F e to p ro te in h u y ế t th a n h c ù a
mẹ
T rip le M a rk e r
C h i d ấ u tr o n g x é t n g h iệ m ” b ộ b a ”
s à n g lọ c d ị tậ t b à o th a i
AG
A n io G a p
K h o ả n g tr ố n g a n io n
A ID S
A c q u ir e d I m m u n o d e fic ie n c y
H ộ i c h ứ n g s u y g iả m m iễ n d ịc h m ắ c
phải
s y n d ro m e
A M T
A la n in e a m in o tra n s f e ra s e
A la n in e a m in o tra n s f e ra s e h a y G P T
(S G P T )
ALP
A lk a lin e p h o s p h a ta s e
P h o s p h a ta s e k iề m
ALT
A la n in e A m in o tra n s f e ra s e
A la n in A m in o tra n s f e ra s e
A L T h a y S G P T ( G lu ta m ic -P y r u v ìc
T ra n s a m in a s e h u y ế t th a n h )
A N A te s t
A n tin u c le a r A n tib o d y te s t
( X N ) tim k h á n g th ể k h á n g n h â n
ANCA
A n ti- N e u tro p h il C y to p la s m ic
K h á n g th ể k h á n g b à o tư ơ n g c ù a b ạ c h
c ầ u đ a n h â n tru n g tín h
A n tib o d y
XI
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
ANCA
T
ip
Tiếng Việt
goc
A n tic o r p s a n ti- c y to p la s m e
d e s p o ly n u c lé a ir e s e t
p o ly c lé a ir e s n e u tr o p h ile s
m arq u és
ANP
A tr ia l n a triu re tic P e p tid e
A - T y p e n a tr iu re tic P e p tid e
N a tr iu re tic P e p tid e s
P e p tid g â y tă n g th à i n a tri n iệ u ty p A
h a y p e p tid g â y tă n g th à i n a tri n iệ u
n g u ồ n g ố c tâ m n h ĩ
A n ti-D N A a n tib o d y te s t
X é t n g h iệ m tìm k h á n g th ể k h á n g
DNA
A n ti- d s - D N A a n tib o d y te st
X é t n g h iệ m tìm k h á n g th ề k h á n g d s
DNA
A n ti-H B c
H e p a titis B c o re a n tib o d y
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n lõ i
v iru s v iê m g a n B
A n ti- H B e
H e p a titis B e a n tib o d y
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n e c ủ a
v iru s v iê m g a n B
A n ti-H B s
H e p a titis B su rfa c e a n tib o d y
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n b ề
m ặ t v iru s v iê m g a n B
A n ti-H C V
H e p a titis C a n tib o d y
K h á rig th ê k h á n g v ir u s v iê m g a n
A n ti-H D V
H e p a titis D a n tib o d y
K h á n g th ể k h á n g v iru s v iê m g a n D
A P T T (aP T T )
A c tiv a te d p a rtia l
T h ờ i g ia n th r o m b o p la s tin từ n g p h ầ n
hoạt hóa
th r o m b o p la s tin tim e
ASAT
A S O tite r
ASLO
c
A s p a rto - a m in o tra n s f e ra s e
A s p a rto - a m in o tra n s f e ra s e h a y S G O T
h a y A m in o tra n s f e ra s e
A n tis tr e p to ly s in - O - tite r
H iệ u g iá k h á n g th ể k h á n g s tre p to ly s in
A S O tite r
S tre p to c o c c a l A n tib o d y T e s t
-0
AST
A s p a rta te A m in o tra n s fe ra s e
A T -III
A n tith ro m b in III
A n tith ro m b in m
AVP
A r g in in e V a s o p re s s in
A r g in in V a s o p re s s in
BM D
B o n e M in e ra l D e n s ity
Đ o tỳ trọ n g k h o á n g c ủ a x ư ơ n g
A s p a rta t A m in o tra n s f e ra s e
B o n e D e n s ito m e tr y
P -h C G
ß - h u m a n c h o rio n ic
g o n a d o tr o p in
N ồ n g đ ộ (3-hC G h u y ế t tư ơ n g
BNP
B r a in N a triu re tic P e p tid e
T y p B c ủ a p e p tid g â y tă n g th ả i n a trì
B - T y p e N a tr iu re tic P e p tid e
n iệ u h a y P e p tid g â y tă n g th ả i n a tri
n iệ u n g u ồ n g ố c n ã o
BT
B le e d in g T im e
T h ờ i g ia n m á u c h ả y
BUN
B lo o d U re a N itro g e n
N ồ n g đ ộ u rê m á u
U r e a n itro g e n in th e b lo o d
c3
c4
C 3 c o m p le m e n t
B ổ th ề C 3
C 4 c o m p le m e n t
B ổ th ể C 4
C a /C a "
C A 1 5 -3
C a n x i to à n p h ầ n /C a n x i io n h ó a
C A 15-3 tu m o r m a r k e r
K h á n g n g u y ê n u n g th ư C A 15-3
C a n c e r a n tig e n 15-3
C A -1 2 5
C A -1 2 5 tu m o r m a rk e r
C a n c e r a n tig e n - 125
K h á n g n g u y ê n u n g th ư C A 125
XII
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
C A 19 9
TCf goc
C A 1 9 -9 tu m o r m a r k e r
Tiếng Việt
K h á n g n g u y ê n u n g th ư C A 1 9-9
C a n c e r a n tig e n 19-9
C A - 195
C A 195 tu m o r m a r k e r
K h á n g n g u y ê n u n g th ư C A 195
C a n c e r a n tig e n 195
CA 2729
C a n c e r a n tig e n 2 7 .2 9
K h á n g n g u y ê n u n g th ư 2 7 .2 9
c. d iffic ile
C lo s trid iu m d if fic ile T o x in
X é t n g h iệ m tìm đ ộ c tố vi k h u ẩ n
A ssay
C lo s trid ia l T o x in A s s a y
d iffic ile
C a rc in o e m b r y o n ic a n tig e n
K h á n g n g u y ê n u n g th ư b iể u m ô p h ô i
CEA
CEA
c.
A n tig è n e
C a rc in o e m b r y o n n a ire
C h o l- H D L
C h o le s te r o l, H ig h - D e n s ity
C h o le s té r o l, L ip o p r o te in tỷ tr ọ n g c a o
L ip o p r o te in
C h o l-L D L
C h o le s te r o l, L o w -D e n s ity
C h o le s té r o l, L ip o p r o te in tỷ tr ọ n g th ấ p
L ip o p r o te in
C K /C P K
C r e a tin e K in a s e /
C r e a tin K in a s e /
C r e a tin e P h o s p h o k in a s e
C r e a tin P h o s p h o k in a s e
C l (C l )
C h lo r id e
lo n C lo
CO
C a r b o n m o n o x id e
K hí C O
CO2
C 1V D
C a rb o n d io x id e
K hí C 0 2
C o a g u la tio n in tra v a s c u la ire
Đ ô n g m á u rả i r á c tr o n g lò n g m ạ c h
d is s é m in é e
CM V
C y to m e g a lo v ir u s
C y to m é g a lo v ir u s
COPD
C h r o n ic O b s tr u c tiv e
P u lm o n a ry D is e a s e
B ệ n h p h ổ i tắ c n g h ẽ n m ạ n tín h
C P K -M B
C r e a tin e P h o s p h o k in a s e
C re a tin p h o s p h o k in a s e v à is o e n z y m
MB
C iC l
C r e a tin in e C le a ra n c e
Đ ộ th a n h th ã i c ủ a C r e a tin in
CRH
C o r tic o tro p in - R e le a s in g
H o rm o n g â y g iả i p h ó n g A C T H
H o rm o n e
CRP
C - r e a c tiv e p ro te in
CRP
(h s) C R P
P ro te in p h à n ứ n g
c
C - r é a c tiv e p ro té in e
H ig h - S e n s itiv ity C -R e a c tiv e
P ro te in
P ro te in p h à n ứ n g
s iê u n h ạ y
c độ nhạy cao hay
C ré â t
C ré â t
C r e a tin in
CT
C o m p u te d to m o g ra p h y
C h ụ p c ắ t lớ p v i tín h h a y c h ụ p C T
C T scan
C o m p u te d to m o g ra p h y
C A T scan
C o m p u te r iz e d A x ia l
T o m o g rap h y
C h ụ p c ắ t ló p vi tín h h a y c h ụ p C T
cT nJ
C a rd ia c tr o p o n in I
T ro p in in 1 tim
cT nT
C a rd ia c tr o p o n in T
T ro p o n in T tim
ex R
C h e s t X - ra y
P h im c h ụ p X q u a n g n g ự c
C h e s t R a d io g r a p h y
XIII
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
DHA
D H E A S u lfa te
Tir goc
Tiếng Việt
D é h y d r o é p ia n d r o s té r o n e
D e h y d r o e p ia n d r o s te r o n
D e h y d r o e p ia n d r o s te r o n e
S u lfa te
D e h y d r o e p ia n d r o s te r o n S u lfa t
D H E A U n c o n ju g a te d
D e h y d r o e p ia n d r o s te r o n k h ô n g liê n
hợp
DHT
D ih y d r o te s to s te ro n e
D ih y d r o te s to s te ro n
D is s e m in a te d in tra v a s c u la r
c o a g u la tio n
Đ ô n g m á u rả i rá c tr o n g lò n g m ạ c h
D e e p v e in th r o m b o s is
H u y ế t k h ố i tĩn h m ạ c h sâ u
E s tro n e
E s tro n
E s tr a d io l
E s tr a d io l
E s trio l
E s trio l
EBV
E p s te in - B a r r v iru s
E p s te in - B a rr v iru s
ECG
E le c tro c a r d io g r a m
Đ iệ n tâ m đ ồ
EEG
E le c tro e n c e p h a lo g ra p h y
Đ iệ n n ã o đ ồ
E L IS A
E n z y m e -lin k e d
im m u n o s o r b e n t a s s a y
P h ư ơ n g p h á p x é t n g h iệ m m iễ n d ịc h
enzym
D ie
DVT
E,
e
2
Ej
EKG
E le c tro c a r d io g r a p h y
Đ iệ n tâ m đ ồ
EM G
E le c tro m y o g r a p h y
Đ iệ n c ơ
EPO
E ry th r o p o itin
E ry th r o p o ie tin
EPS
E le c tro p h y s io lo g ic s tu d y
T h ă m d ò đ iệ n s in h lý
E P s tu d ie s
E le c tro p h y s io lo g ic s tu d y
ERCP
E n d o s c o p ic re tro g ra d e
c h o la n g io p a n c r e a to g r a p h y
C h ụ p đ ư ờ n g m ậ t- tụ y n g ư ợ c d ò n g q u a
n ộ i soi
ESR
E ry th r o c y te S e d im e n ta tio n
T ố c đ ộ lắ n g h ồ n g c ầ u
R a te
ETOH
E th a n o l
B lo o d A lc o h o l
N ồ n g đ ộ a lc o l h a y r ư ợ u c ồ n (h a y
e th a n o l) tr o n g m á u
E th y l a lc o h o l
FA N
F a c te u r s a n tin u c lB a ir e s
Y e u tố k h á n g n h â n
FANA
F lu o re s c e n t A N A
FBS
F a s tin g b lo o d su g a r
N ồ n g đ ộ đ ư ờ n g h a y g lu c o s e m á u lú c
đói
1F B P s
F ib r in B r e a k d o w n P ro d u c ts
S ả n p h à m th o á i g iá n g c ủ a fib rin
; FD Ps
F ib rin D e g r a d a tio n P ro d u c ts
FPG
F a s tin g p la s m a g lu c o s e
N ồ n g đ ộ đ ư ờ n g h a y g lu c o s e h u y ế t
tư ơ n g lú c đ ó i
FSPs
F ib rin S p lit P ro d u c ts
S ả n p h ẩ m th o á i g iá n g c ủ a fib rin
F e ( F e ” -)
FSH
lo n sắ t
F o llic u la r- S tim u la tin g
H o rm o n e
H o r m o n k íc h th íc h tạ o n a n g b u ồ n g
trứ n g
XIV
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
T
ip
F lu o re s c e n t tr e p o n e m a l
F T A -A B S
Tiếng Việt
goc
H u y ế t th a n h c h ẩ n đ o á n g ia n g m a i
a n tib o d y a b s o rp tio n
F re e T h y ro x in e In d e x
FTI
t
C h i s ố th y r o x in ( T 4 ) tự d o
7
FTj
f re e T 3
T 3 tự d o
FĨ4
F re e T 4
T 4 tự d o
GALT
G a la c to s e - 1 -P h o s p h a te
G a la c to s e - 1 -P h o s p h a t
U rid y ltr a n s fe r a s e
U rid y ltr a n s fe r a s e
GGT
G am m a G T
G a m m a - g lu ta m y l tr a n s f e r a s e
G a m m a G lu ta m y l T ra n s fe ra s e h a y
GGTP
G a m m a - g lu ta m y l
G a m m a - g lu ta m y l tr a n s p e p tid a s e
gam m a G T
tr a n s p e p tid a s e
G lu c o s e - 6 - p h o s p h a te
G 6P D
G lu c o s e - 6 -p h o s p h a t d e h y d r o g e n a s e
d eh y d ro g en ase
GH
G r o w th h o r m o n e
H o r m o n tă n g tr ư ờ n g
GHRH
G r o w th H o r m o n e -R e le a s in g
H o r m o n k íc h th íc h g iả i p h ó n g G H
H o rm o n e
h a y S o m a to c r in in
G lu ta m a te O x a lo a c é tiq u e
A s p a rto - a m in o tra n s f e ra s e ( h a y A S T )
GOT
T ra n s a m in a s e
G PT
G lu ta m a te P y ru v a te
A la n in e a m in o tra n s f e ra s e ( h a y A L T )
T ra n s a m in a s e
T e s t d u n g n ạ p g lu c o s e h a y n g h iệ m
p h á p g â y tă n g đ ư ờ n g h u y ê t
GTT
G lu c o s e to le r a n c e te s t
HAT
H e te r o p h ile a n tib o d y tite r
H iệ u g iá k h á n g th ể h e te r o p h ile
HAV
H e p a titis A V iru s
V ir u s v iê m g a n A
H A V -A b
H e p a titis A a n tib o d y
K h á n g th ế k h á n g v iru s v iê m g a n A
Hb
H e m o g lo b in
H e m o g lo b in
H b A lC
HBc Ab
H b A lc
G ly c a te d H g b
H e m o g lo b in b ị g ly c o s y l h ó a h a y g ắ n
g ly c o s y lĐ e
G ly c o h e m o g lo b in
G ly c o s y la te d h e m o g lo b in
đường
H e p a titis B c o r e a n tib o d y
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n lõ i
c ủ a v iru s v iê m g a n B
FLBcA g
H e p a titis B c o re a n tig e n
H B eA b
H e p a titis B e a n tib o d y
H B eA g
H e p a titis B e a n tig e n
H B sA b
H e p a titis B s u rfa c e a n tib o d y
K h á n g n g u y ê n lõ i c ù a v iru s v iê m g a n
B
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n e c ủ a
v iru s v iê m g a n B
K h á n g n g u y ê n e c ủ a v ir u s v iê m g a n
B
K h á n g th ể k h á n g k h á n g n g u y ê n b ề
m ặ t c ủ a v iru s v iê m g a n B
H bsA g
H e p a titis B s u rfa c e a n tig e n
K h á n g n g u y ê n b ề m ặ t c ủ a v iru s v iê m
gan B
hCG
H u m a n C h o rio n ic
G o n a d o tr o p in
XV
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
T
ip
Tiếng Việt
goc
HCOj
B ic a rb o n a te , B lo o d
N ồ n g đ ộ b ic a r b o n a t h a y k iề m tro n g
m áu
H ct
H e m a to c r it
H e m a to c r it
HCV
H e p a titis C V iru s
V ir u s v iê m g a n
HDV
H e p a titis D V iru s
V ir u s v iê m g a n D
H e p a titis E V iru s
V ir u s v iê m g a n E
H e p a titis B v iru s
V ir u s v iê m g a n B
HCV
H e p a titis C v iru s
V ir u t v iê m g a n
H C Y , H cy
H o m o c y s te in e
H o m o c y s te in h a y s ả n p h ẩ m th o á i
g iá n g c ủ a c y s te in
Ịh
ev
HBV
HDL
c
c
H ig h d e n s ity lip o p ro te in
L ip o p r o te in tỷ tr ọ n g c a o
H y p e r g ly c é m ie p ro v o q u é e
p a r v o ie o ra le
N g h iệ m p h á p g â y tă n g đ ư ờ n g h u y ế t
th e o đ ư ờ n g u ổ n g
H IV ,
H u m a n im m u n o d e fic ie n c y
v iru s 1
V ir u s g â y s u y g iả m m iễ n d ịc h ở
n g ư ờ i ty p 1
2
H u m a n im m u n o d e fic ie n c y
v iru s 2
V ir u s g â y s u y g iả m m iễ n d ịc h ờ
n g ư ờ i ty p 2
H u m a n L e u k o c y te A n tig e n
K háng nguyên b ạch cầu người
HG PO
h iv
HLA
H is to c o m p a tib ility A n tig e n
HLA
S y s tè m e H L A
C o m p le x m a je u r
H ệ th ố n g H L A h a y h ệ th ố n g tư ơ n g
h ợ p tô c h ứ c ở n g ư ờ i
d ’h is to c o m p a tib ilité
H . p y lo ri
! h s -C R P
H e lic o b a c te r P y lo ri
H ig h - s e n s itiv ity C R P
V i k h u ẩ n H e lic o b a c te r P y lo ri
P ro te in p h ả n ứ n g
c (C R P ) đ ộ n h ậy
c a o h a y s iê u n h ạ y
HSV
H e r p e s s im p le x v iru s
V iru t h e r p e s s im p le x
HTLV
H u m a n T -c e ll ly m p h o tro p h ic
v iru s
V ir u t h ư ớ n g tế b à o ly m p h o T c ủ a
người
I m m u n o g lo b u lin A
G lo b u lin m iễ n d ịc h A
I m m u n o g lo b u lin D
G lo b u lin m iễ n d ịc h D
I m m u n o g lo b u lin E
G lo b u lin m iễ n d ịc h E
I m m u n o g lo b u lin G
G lo b u lin m iễ n d ịc h G
IgA
ịl g D
IgE
IgG
IgM
IGP-l
I m m u n o g lo b u lin M
G lo b u lin m iễ n d ịc h M
I n s u lin - lik e g ro w th f a c to r - 1
IG F -1 h a y y ế u tố tă n g tr ư ở n g g iố n g
In s u lin
INR
In te rn a tio n a l N o r m a liz e d
R a tio
C h ỉ số I N R h a y C h i số b ìn h th ư ờ n g
h ó a c h u ẩ n q u ố c tế
K ( K +)
P o ta s iu m
l o n k a li
LA
L u p u s A n tic o a g u la n t
C h ấ t c h ố n g đ ô n g lu p u s
LAP
L e u c in e a m in o p e p tid a s e
L e u c in a m in o p e p tid a s e
L e u k o c y te A lk a lin e
P h o s p h a ta s e k iề m b ạ c h c ầ u
P h o s p h a ta s e
LDH
L a c ta te d e h y d r o g e n a s e
L a c ta t d e h y d r o g e n a s e
XVI
Tiếng Anh
LDL
LEAD
Tiếng Việt
Tir goc
Tiếng Pháp
L o w d e n s ity lip o p ro te in
L ip o p r o te in tỷ tr ọ n g th ấ p
L u p u s é ry th é m a te u x a ig u
B ệ n h lu p u s b a n đ ỏ h ệ th ố n g
d is s é m in é
LES
L o w e r e s o p h a g e a l s p h in c te r
C ơ th a t th ự c q u à n d ư ớ i
LH
L u te in iz in g F lo rm o n e
H o rm o n tạ o h o à n g th ể
LH
F lo rm o n e lu té in is a n te
LP
L u m b a r p u n c tu r e
( T h u th u ậ t) C h ọ c d ịc h n â o tù y
MAU
M ic ro a lb u m in u r ia
M ic ro a lb u m in n iệ u
MCH
M e a n c o r p u s c u la r
H e m o g lo b in tr u n g b ìn h h ồ n g c ầ u
h e m o g lo b in
M e a n c o r p u s c u la r
N ồ n g đ ộ h e m o g lo b in tr u n g b ìn h h ô n g
h e m o g lo b in c o n c e n tr a tio n
cầu
MCV
M e a n c o r p u s c u la r v o lu m e
T h ề tíc h tru n g b ìn h h ồ n g c ầ u
MG
M y a s th e n ia g ra v is
(C om ) N h ư ợ c c ơ to à n th ể
M g ( M g 2*)
M a g n e s iu m
M a g iê
D ia g n o s tic d e la
T e s t c h ẩ n đ o á n b ệ n h tă n g b ạ c h c ầ u
m o n o n u c lé o s e in f e c tie u s e
P a u l- B u n n e ll-D a v id s o h n
đ ơ n n h â n n h iễ m tr ù n g h a y te s t P a u lB u n n e ll- D a v id s o h n
MCHC
M N I te s t
(P B D )
M y o c a rd ia l p e r fu s io n
M PI
C h ụ p h ìn h tư ớ i m á u c ơ tim
im a g in g
M PO
M y e lo p e ro x id a s e , P la s m a
M y e lo p e ro x id a s e h u y ế t tư ơ n g
MRA
M a g n e tic re s o n a n c e
C h ụ p c ộ n g h ư ở n g từ m ạ c h h a y c h ụ p
a n g io g r a p h y
M R I m ạch
M a g n e tic re s o n a n c e
C h ụ p M R 1 h a y C h ụ p c ộ n g h ư ờ n g từ
MRI
im a g e rin g
M a g n e tic re s o n a n c e
MRV
C h ụ p c ộ n g h ư ờ n g từ tĩn h m ạ c h
v e n o g ra p h y
M a te rn a l S e ru m A lp h a -
M SAFP
N ồ n g đ ộ A F P h u y ế t th a n h c ù a m ẹ
F e to p r o te in
M e d u lla ry c a r c in o m a o f th e
M TC
U n g th ư b iể u m ổ tủ y tu y ế n g iá p
th y r o id
S o d iu m
N a (N a* )
NFS
N u m é r a tio n f o rm u le
lo n n a tri
C ô n g th ứ c m á u
s a n g u in e
N ồ n g đ ộ a m o n ia c m á u
N H 3, N H 4
A m m o n ia , B lo o d
N SE
N e u r o n -s p e c if ic E n o la s e
E n o la s e đ ặ c h iệ u c ủ a n ơ r o n th ầ n k in h
N T -P r o B N P
N - te rm in a l P ro B N P
N T -P ro B N P h a y P ro B N P v ớ i N -tậ n
O 2C T
O x y g e n C o n te n t
H à m lư ợ n g O 2 c h ứ a tr o n g h ồ n g c ầ u
O 2 sa t
O x y g e n s a tu ra tio n
Đ ộ b ão hòa oxy
OGTT
O ra l g lu c o s e to le r a n c e T e s t
T e s t d u n g n ạ p g lu c o s e h a y n g h iệ m
p h á p g â y tă n g đ ư ờ n g h u y ế t b ằ n g
đường uống
XVII
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
Tip goc
Tiếng Việt
P aC 02
P a rtia l p r e s s u re o f c a rb o n
d io x id e
Á p lụ c r iê n g p h ầ n c ủ a C 0 2 m á u đ ộ n g
m ạch
Pa02
P a r tia l P re s s u re o f O x y g e n
Á p lự c r iê n g p h ầ n c ủ a 0 2 m á u đ ộ n g
m ạch
P h o s p h a ta s e s a lk a lin e s
P h o s p h a ta s e k iề m c ủ a b ạ c h c ầ u
PAL
le u k o c y ta ire s
PAP
P ro s ta tic A c id P h o s p h a ta s e
PA P
P h o s p h a ta s e a c id tu y ế n tiề n liệ t
P h o s p h a ta s e s a c id e s
p r o s ta tiq u e s
P B D te s t
P a u l- B u n e ll-D a v id s o h n te s t
T e s t P a u l- B u n e ll-D a v id s o h n
PBG
P o rp h o b ilin o g e n
P o rp h o b ilin o g e n
c
PC
P ro te in C
P ro te in
PCR
P o ly m e ra s e c h a in re a c tio n
P C R ( p h à n ứ n g c h u ỗ i p o ly m e r a s e
tro n g k íc h t h í c ấ n h â n b ả n g e n c ủ a
s in h h ọ c p h â n t ử )
PCV
P a c k e d c e ll v o lu m e
H e m a to c r it
P ro d u its d e d é g r a d a tio n d u
f ib rin o g è n e e t d e la fib rin e
S à n p h â m th o á i g iá n g c ù a fib rin o g e n
v à fib rin
P o s itr o n E m is s io n
PE T hay SPE C T
PD F
PET
T o m o g rap h y
S in g le P h o to n E m is s io n
C o m p u te d T o m o g r a p h y
(S P E C T )
PG
P h o s p h a tid y lg ly c e r o l
P h o s p h a tid y lg ly c e r o l
P G I2
P r o s ta g la n d in I2
P ro s ta g la n d in 12 h a y p r o s ta c y c lin
P ro s ta c y c lin
PK
P y ru v a te k in a s e , R e d B lo o d
P y ru v a te k in a s e tr o n g h o n g c ầ u
C e ll
P KU
P h e n y lk e to n u r ia
( c h ứ n g ) đ á i r a c e to n p h e n y l h a y
p h e n y lc e to n n iệ u
PRA
P la s m a R e n in A c tiv ity
H o ạ t tín h R e n in h u y ế t tư o n g
PSA
P ro s ta tic s p e c ific a n tig e n
K h á n g n g u y ê n đ ặ c h iệ u tu y ế n tiề n liệ t
PT
P ro th r o m b in tim e
T h ờ i g ia n p r o th ro m b in
PTCA
P e r c u ta n e o u s tra n s lu m in a l
c o r o n a r y a n g io p la s ty
Đ ặ t s te n t đ ộ n g m ạ c h v à n h
PTH
P a r a th y ro id h o rm o n e
H o r m o n c ậ n g iá p
P T H rP
P a r a th y ro id H o rm o n e -
P e p tid liê n q u a n v ớ i h o r m o n c ậ n g iá p
R e la te d P e p tid e
PTT
PTU
P a rtia l th r o m b o p la s tin tim e
P ro p y lth io u r a c il
T h ờ i g ia n th ro m b o p la s tin từ n g p h ầ n
( T h u ố c ) k h á n g g iá p tr a n g tổ n g h ơ p
PTU
R A IU
RDW
T h y ro id R a d io a c tiv e io d in e
(T e s t) B ắ t g iữ io d g ắ n c h ấ t đ ồ n g v ị
u p ta k e
p h ó n g x ạ c ủ a tu y ế n g iá p
R e d C e ll D is tr ib u tio n W id th
K hoáng phàn bố hồng cẩu
XVIII
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
Tir gôc
R h e u m a to id f a c to r
RF
Tiếng Việt
R h e u m a to id A r th ritis F a c to r
Y ế u tố d ạ n g th ắ p , h a y y ế u tố v iê m
k h ớ p d ạ n g th ấ p
RPR
R a p id P la s m a R e g a in
(T e s t) H u y ế t th a n h c h ẩ n đ o á n g ia n g
R ía , rT j
R e v e rs e T 3, T r iio d o th y ro n in e
m ai
T3 đảo ngược
R e v e rs e
SD H A
SG O T
S e ru m
N ồ n g đ ộ tro n g h u y ế t th a n h c ủ a
D é h y d r o é p ia n d o s té ro n e
D e h y d r o e p ia n d o s te ro n
S e ru m g lu ta m ic o x a lo a c e tic
G lu ta m ic o x a lo a c e tic tr a n s a m in a s e
h u y ế t th a n h
tr a n s a m in a s e
SGPT
SHBG
S e ru m g lu ta m ic -p y r u v ic
G lu ta m ic - p y ru v ic
tr a n s a m in a s e
h u y ế t th a n h
tr a n s a m in a s e
S e x F lo rm o n e -B in d in g
G lo b u lin m a n g h o r m o n s in h d ụ c
G lo b u lin
SLA D H
S y n d ro m e o f in a p p r o p ria te
H ộ i c h ứ n g tiế t A D H k h ô n g th íc h h ợ p
a n tid iu re tic h o rm o n e
s e c re tio n
SLE
S y s te m ic lu p u s
B ệ n h lu p u s b a n đ ó h ệ th ố n g
e r y th e m a to s u s
SPECT
S in g le P h o to n E m is s io n
SPE C T hay P E T
C o m p u te d T o m o g r a p h y
SPEP
S e r u m p r o te in
e le c tr o p h o re s is
Đ iệ n d i p r o te in h u y ế t th a n h
Tí
T riio d o th y ro n in e
T riio d o th y ro n in h a y T 3
T j u p ta k e
T r iio d o th y ro n in e U p ta k e
T e s t b ắ t g iữ T 3
T est
T 3 R e s in U p ta k e
t4
T h y ro x in e
T h y ro x in h a y T 4
t 7
F re e th y r o x in e I n d e x (F T I)
C h ỉ số th y r o x in tự d o
TBG
T h y ro x in e b in d in g g lo b u lin e
G lo b u lin m a n g th y ro x in
TCA
T e m p s d e c é p h a lin e a c tiv é
T h ờ i g ia n c e p h a lin đ ư ợ c h o ạ t h ó a
TC
T e m p s d e c é p h a lin e
T h ờ i g ia n c e p h a lin
TCK
T e m p s d e c é p h a lin e k a o lin
T h ờ i g ia n c e p h a lin k a o lin
TCT
T h ro m b in c lo ttin g tim e
T h ờ i g ia n tạ o c ụ c đ ô n g th r o m b in
TEE
T ra n s e s o p h a g e a l -
S iê u â m tim q u a đ ư ờ n g th ự c q u ả n
e c h o c a rd io g r a p h y
TG
T rig ly c e r id e s
T rig ly c e r id
Tg
T h y ro g lo b u lin
T h y ro g lo b u lin
THBR
T h y ro id H o r m o n e -B in d in g
C h i s ố ( tỷ lệ ) g á n h o r m o n g iá p trạ n g
R a tio
T IB C
T o ta l I ro n - B in d in g C a p a c ity
K h ã n ă n g g ắ n s ắ t to à n p h ầ n
TRH
T h y ro tr o p in -R e le a s in g
H o r m o n k íc h th íc h g iả i p h ó n g T S H
H o rm o n e
T -s c o re s
B o n e m in e ra l d e n s ity
C h i s ố T đ ể đ á n h g iá m ậ t đ ộ c h ấ t
khoáng của xương
XIX
Tiếng Anh
Tiếng Pháp
TSH
Tù> goc
T h y ro id - s tim u la tin g
h o rm o n e
TSH
TSI
Tiếng Việt
H o r m o n k íc h th íc h tu y ế n g iá p h a y
TSH
T h y re o s tim u lin e
T h y ro id - s tim u la tin g
G lo b u lin m iễ n d ịc h k íc h th íc h g iá p
im m u n o g lo b u lin
TP
T a u x d e p ro th ro m b in e
T h ờ i g ia n p r o th ro m b in
TPA
T is s u e p o ly p e p tid e a n tig e n
K h á n g n g u y ê n p o ly p e p tid tổ c h ứ c
TRAb
A n tic o r p s a n ti- ré c e p te u rs d e
la T S H
K h á n g th ề k h á n g th ụ th ể T S H
T h ro m b in T im e
TT
T h ờ i g ia n th r o m b in
T o ta l P S A
N ồ n g đ ộ P S A to à n p h ầ n
T o ta l T j
N ồ n g đ ộ T 3 to à n p h ầ n
T o ta l T 4
N ồ n g đ ộ T 4 to à n p h ầ n
T,
U IV
T h y ro x in e In d e x
C h ỉ s ố th y r o x in (T 4) tự d o
U r o g ra p h y in tra v e in e u s e
C h ụ p c à n q u a n g h ệ tiế t n iệ u
V e n e r e a l D is e a s e R e s e a r c h
L a b o ra to r y
H u y ế t th a n h c h ẩ n đ o á n g ia n g m a i
V ir u s d e T im m u n o
V ir u s g â y s u y g iả m m iễ n d ịc h ở
d é f ic ie n c e h u m a in e - 1
n g ư ờ i ty p 1
V ir u s d e T im m u n o
d é f ic ie n c e h u m a in e - 2
V ir u s g â y s u y g iả m m iễ n d ịc h ở
n g ư ờ i ty p 2
V a s o a c tiv e in te s tin a l p e p tid e
P e p tid r u ộ t c ó tá c d ụ n g h o ạ t m ạ c h
V a n illy lm a n d e lic A c id
A c id V a n illy lm a n d e lic
V ite s s e d e s é d im e n ta tio n
T ố c đ ộ lá n g m á u
vzv
V a r ic e lla - z o s te r v iru s
V a r ic e lla - z o s te r v iru s
WG
W e g e n e r ’s g ra n u lo m a to s is
B ệnh u hạt W egener
Z -s c o re s
B o n e m in e r a l d e n s ity
Chỉ số z để đ á n h g iá m ậ t độ c h ấ t
khoảng của xưong
VDRL
V IH ,
V IH :
V IP
VM A
VS
XXI
MỤC LỤC
LỜI GIÓI THIỆU ......................................................................... VI
LỜI NÓI Đ Ầ U .............................................................................VII
CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁCH........................................IX
ACID URIC.....................................................................................1
ACTH.............................................................................................. 8
ALBUMIN.....................................................................................12
ALDOLASE..................................................................................16
ALDOSTERON............................................................................18
ALPHA.-ANTITRYPSIN (AAT)............................................... 22
ALPHA-FETOPROTEIN (A FP)............................................... 25
AMMONIAC, MÁU (NHj, NH4)................................................ 30
AMYLASE................................................................................... 34
ANDROSTENEDION................................................................. 39
ANTITHROMBIN III (AT III).................................................. 43
BẠCH CÀU.................................................................................. 48
BILIRUBIN.................................................................................. 57
BỎ TH Ế........................................................................................ 67
CALCITONIN............................................................................. 71
CANXI.......................................................................................... 75
CARBOXYHEMOGLOBIN (COHb hay HbCO).................... 87
CHOLESTEROL......................................................................... 90
CHOLINESTERASE.................................................................103
CLO ............................................................................................107
CORTISOL.................................................................................114
C-PEPTID...................................................................................121
CREATIN PHOSPHOKINASE (CPK hay CK)
và CÁC ISOENZYM.......................................................125
CREATINES MÁƯ....................................................................135
CREATINE VỚI MỨC LỌC CÀU THẶN
ĐƯỢC ƯỚC TÍNH (eGFR)............................................142
CYTOKIN......................................................... /........................146
D-DIMER.................................................................................... 148
Đ ộ NHỚT CỦA MÁU...............................................................154
Đ ộ THẢM THÁU M ÁU...........................................................159
Đ ộ THẨM THẤU NIỆU................................................
164
Đ ộ THANH THẢI CREATINES (CrCl).................................168
ERYTHROPOIETIN (EPO).....................................................172
ESTROGEN................................................................................175
ETHANOL.................................................................................. 184
FERRITIN.................................................................................. 187
FIBRINOGEN............................................................................191
GAMMA-GLUTAMYL-TRANSFERASE
(GAMMA GT hay GGT).................................................198
GASTRIN....................................................................................204
GLOBULIN MIỄN DỊCH hay GAMMA GLOBULIN (Ig).... 209
GLOBULIN MIỄN DỊCH A (IgA).......................................... 218
GLOBULIN MIỄN DỊCH D (IgD).......................................... 221
GLOBULIN MIỄN DỊCH E (IgE ).......................................... 223
GLOBULIN MIỄN DỊCH G (IgG).......................................... 226
GLOBULIN MIỄN DỊCH M (IgM )........................................ 229
GLOBULIN MIÊN DỊCH, CHUỖI NHẸ T ự DO
TRONG HUYẾT THANH........... ..................................233
GLOBULIN MANG THYROXIN (TBG)............................... 237
GLOBULIN TỦA LẠNH......................................................... 240
GLUCAGON..............................................................................245
GLUCOSE MÁU........................................................................248
GLUCOSE NIỆU...................................................................... 258
HAPTOGLOBIN....................................................................... 261
XXIII
HEMATOCRIT (H ct)............................................................... 265
HEMOGLOBIN (Hb)................................................................ 269
HEMOGLOBIN BỊ GLYCOSYL HÓA hay GẢN ĐƯỜNG .275
HORMON CẬN GIÁP (PTH).................................................. 282
HORMON CHỐNG BÀI NIỆU (ADH hay A V P)..................287
HORMON KÍCH THÍCH TẠO NANG TRỨNG (FSH)......291
HORMON KÍCH THÍCH TUYẾN GIÁP (TSH)...................296
HORMON TẠO HOÀNG THÉ (LH )........................................ 304
HORMON TĂNG TRƯỞNG (G H )......................................... 309
HOMOCYSTEIN (HCY).......................................................... 314
HÒNG CẦU............................................................................... 316
HUYÉT THANH HỌC CHẨN ĐOÁN H IV ...........................326
HUYẾT THANH HỌC CHẨN ĐOÁN VIRUS VIÊM GAN.. .340
HUYẾT THANH HỌC CHẨN ĐOÁN VIRUS VIÊM GAN B ....348
INSULIN.................................................................................... 360
KALI MÁU (K).......................................................................... 364
KALI NIỆU................................................................................ 373
KHÁNG NGUYÊN BẠCH CẢU NGƯỜI (HLA)...................377
KHÁNG NGUYÊN ĐẶC HIỆU TUYÉN TIỀN LIỆT (PSA)....380
KHÁNG NGUYÊN UNG THU CA 15-3................................. 386
KHÁNG NGUYÊN UNG THƯ CA 19-9................................. 389
KHÁNG NGUYÊN UNG THƯ CA 27-29............................... 392
KHÁNG NGUYÊN UNG THƯ CA 125.................................. 394
KHÁNG NGUYÊN UNG THU BIỂU MÔ PH Ô I..................398
KHÁNG THẺ KHÁNG ADN................................................... 404
KHÁNG THẺ KHÁNG BÀO TƯ0NG CỦA BẠCH
CÀU ĐOẠN TRUNG TÍNH (ANCA)............................407
KHÁNG THẺ KHÁNG CARDIOLIPIN (ACAS)..................412
KHÁNG THẺ KHÁNG NHÂN (ANA)...................................... 415
KHÁNG THE KHÁNG STREPTOLYSIN-O hay ASLO..... 422
KHÁNG THÊ KHÁNG THYROGLOBULIN.......................424
KHÁNG THẺ KHÁNG THYROPEROXIDASE...................428
KHOẢNG TRONG ANION (AG)........................................... 431
LACTAT hay ACID LA C TIC ................................................. 435
LA C T\T DEH\ DROGENASE (LDH) và
C AC ISOENZVM CỦA LDH........................................ 439
I IP \ S E .....................................................................................447
MAGIẺ MÁU (Mg)....................................................................451
MAGIÊ NIỆU.............................................................................457
METHEMOGLOBIN...........................
460
MICROALBUMIN N IỆU ........................................................ 463
MYOGLOBIN............................................................................468
NATRI M ÁU ..............................................................................472
NATRINIỆU..............................................................................476
NGƯNG TẬP TIỂU CẦU VỚI COLLAGEN........................ 480
OSTEOCALCIN........................................................................487
PEPTID GÂY THẢI NATRI QUA NƯỚC TIẾU.................. 490
PHOSPHATASE ACID............................................................ 495
PHOSPHATASE K IỀ M ........................................................... 498
PLASMINOGEN........................................................................504
PREGNANEDIOL N IỆU ......................................................... 508
PREGNANETRIOL NIỆU........................................................511
PROGESTERON.......................................................................514
PROLACTIN (PRL)..................................................................521
PROTEIN PHẢN ƯNG c .........................................................526
PROTEIN c ................................................................................531
PROTEIN s ................................................................................534
PROTEIN TOÀN PHÀN TRONG MÁU................................ 537
PROTEIN TOÀN PHẦN TRONG N ư ớ c T IỂ U .................. 547
SẢN PHÁM THOÁI GIÁNG CỦA
FIBRINOGEN và FIBRIN............................................. 552
SẮT HUYẾT THANH...............................................................557
TEST ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG MANG SẮT TOÀN T H Ẻ...... 563
CHỈ SỐ ĐÁNH GIÁ Đ ộ BÃO HÒA SẮ T.............................. 565
XXV
TEST BÁT GIŨ TRIIODOTHYRONIN................................567
TEST CHẤN ĐOÁN NHIỄM CYTOMEGALOVIRUS...... 569
TEST CHẮN ĐOÁN NHIỄM EPSTEIN-BARR VIRUS..... 572
TEST COOMBS TR ựC T IÉ P ................................................. 575
TEST COOMBS GIÁN T IẾ P .................................................. 579
TEST DUNG NẠP GLUCOSE hay NGHIỆM PHÁP
GÂY TĂNG ĐƯỜNG HUYET BẰNG
ĐƯỜNG UỐNG............................................................... 581
TESTOSTERON....................................................................... 590
THỜI GIAN CEPHALIN KAOLIN hay THỜI GIAN
THROMBOPLASTIN TỪNG PHÀN HOẠT HÓA ... 600
THỜI GIAN QƯICK hay THỜI GIAN PROTHROMBIN ...608
THYROGLOBƯLIN (Tg)......................................................... 616
TIỂU CẦU (SÓ LƯỢNG)......................................................... 620
TỐC Đ ộ LẲNG HỒNG CẰU.................................................. 628
TRANSAMINASE (ALT hay ALAT và ASAT hay A ST )....633
TRIGLYCERID......................................................................... 639
TROPONIN................................................................................ 645
TSI hay GLOBULIN MIỄN DỊCH KÍCH THÍCH G IÁ P.... 651
T3 t o à n p h ả n ........................................................................ 655
T3T ự D O .................................................................................... 660
T4 t o à n p h à n ........................................................................ 663
T4 T ự d o ....................
668
T7 hay CHỈ SÓ THYROXIN TỤ DO....................................... 673
URÊ ........................................................................................... 675
XÉT NGHIỆM BỆNH PHẨM ĐỜM....................................... 681
XÉT NGHIỆM CÁC CHÁT KHÍ TRONG
MÁU ĐỘNG MẠCH....................................................... 685
XÉT NGHIỆM VI KHUẢN HỌC BỆNH PHẨM PHÂN.....697
XÉT NGHIỆM TỎNG PHÂN TÍCH NƯỚC TIỂU ...............701
XÉT NGHIỆM CÁC YÉU TỐ ĐÔNG MÁU..........................721
YÉU TỐ DẠNG TH Ấ P............................................................. 730
PHỤ LỤC..........................................................................
734
CÁC GIÁ TRỊ XÉT NGHIỆM QUY CHIẾU BÌNH
THƯỜNG THEO CÁC PHÒNG XÉT
NGHIỆM TẠI M Ỹ ..................................................... 735
GIÁ TRỊ THAM CHIỂU TẠI KHOA HÓA SINH
BẸNH VIỆN BẠCH M A I......................................... 755
GIỚI THIỆU VÈ XÉT NGHIỆM Y HỌC......................... 768
HỆ THỐNG ĐON VỊ QUỐC TÉ (SI) ỨNG DỤNG
TRONG HÓA SINH LÂM SÀNG............................ 779
QUY TẮC CHUNG KHI SỬ DỤNG XÉT N G H IỆM
795
PHÂN LOẠI và DANH PHÁP ENZYM............................ 800
CÁC TỪ KHÓA TIẾNG V IỆ T .......................................... 804
BẢNG GỢI Ý CHỈ ĐỊNH CÁC XÉT NGHIỆM
MÁU và NƯỚC TIỂU THEO NHÓM
BỆNH LÂM SÀNG.....................................................813
T Ư V ựN G ..............................................................................819
1
ACID URIC
(Acide Urique / Uric Acid; 2, 6, 8 Trioxypurine; Urate)
Nhắc lại sinh lý
Acid uric là một chất có TLPT 169 dalton, có nguồn gốc từ quá trình dị hoá
các bazơ purin (adenin và guanidin) của các acid nucleic.
Các nguồn chính tạo acid uric trong cơ thể bao gồm:
1.
Các thức ăn chứa purin (100 - 200 mg/ngày).
2.
Từ nguồn acid uric nội sinh do quá trình thoái biến các acid nucleic
của cơ thể (600 mg/ngày).
Quá trình tổng hợp nói trên được thực hiện chủ yếu ở gan và ờ mức ít
hơn tại niêm mạc ruột.
Quá trình tổng hợp acid uric cần tới sự xúc tác của enzym xanthin
oxydase. Allopurinol ức chế enzym này và được sử dụng để điều trị tình
trạng tăng acid uric máu.
Các con đường thải trừ chính của acid uric trong cơ thể bao gồm:
1.
Qua nước tiểu (400 - 1000 mg/ngày): ở thận, acid uric được lọc qua
cầu thận, 95% lượng lọc được tái hấp thu ở các ống lượn gần, rồi
được bài xuất tích cực ở các ống lượn xa.
2.
Qua đường tiêu hoá (100 - 200 mg/ngày): Mặc dù đây là con đường
thải trừ yếu, tuy vậy có thể thấy acid uric trong mật, dịch vị và các dịch
tiết của ruột.
Tăng quá mức nồng độ acid uric trong huyết thanh có thể gây tình
trạng lắng đọng chất này tại các khớp và mô mềm gây bệnh gout (một tình
trạng đáp ứng viêm đối với sự lắng đọng của các tinh thể urat). Các tình
trạng gây quay vòng tế bào (turnover) nhanh và/hoặc gây chậm trễ bài tiết
acid uric của thận có thể gây tăng nồng độ acid uric huyết thanh (tăng nồng
độ acid uric máu [hyperuricemia]). Lưựng acid uric trong nước tiểu tăng quá
mức có thể bj kết tủa và hình thành sỏi urat trong hệ tiết niệu. Các nguyên
nhân gây tích tụ acid uric trong cơ thể thường gặp nhất là cơ địa di truyền với
khuynh hướng gây tăng sản xuất quá mức acid uric và suy giảm chức năng
thận gây giảm khả năng bài tiết acid uric.
2
Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng
Cần nhắc lại là acid uric kết tủa khi nước tiểu có pH acid và các tinh
thể acid uric thấu tia X (không cân quang). Khi nghi ngờ có sỏi thận loại
acid uric, do chụp film X quang bụng không thấy sỏi cản quang, chẩn đoán
cần dựa trên siêu âm hay chụp hệ tiết niệu có tiêm thuốc cản quang (UIV).
Trong trường hợp viêm khớp, định lượng acid uric trong dịch
khớp hữu ích trong chẩn đoán phân biệt giữa viêm khớp do tăng acid
uric trong máu (bệnh gout) với viêm khớp do các căn nguyên khác (chấn
thương, thoái khớp, viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm khớp do
pyrophosphat hay do viêm).
Cần ghi nhận là nguy cơ bị viêm khớp trong bệnh gout có mối tương
quan với nồng độ acid uric trong máu và nguy cơ này trờ nên quan trọng khi
nồng độ acid uric trong máu > 530 pmol/L (9 mg/dL). Tuy vậy, có từ 20 đến
30% các trường hợp viêm khớp do gout có nồng độ acid uric huyết thanh
bình thường.
Công thức tính hệ số thanh thải acid uric như sau:
Nồng độ acid uric nước tiểu (mmol/ngày) X Thể tích nước tiểu 24 giờ (L)
Nồng độ acid uric huyết thanh (mmol/L)
_________ I
Hệ số thanh thải này cho phép đánh giá khả năng thải trừ acid uric của
từng cá thể.
Hệ số thanh thải acid uric phụ thuộc vào:
Mức lọc cầu thận.
Khả năng tái hấp thu của các ống thận gần.
Khả năng bài xuất của các ống thận xa.
Mục đích và chỉ định xét nghiệm
Để chẩn đoán các bệnh lý gây biến đổi nồng độ acid uric (ví dụ: sỏi thận).
Để theo dõi điều trị bệnh gout.
Để theo dõi điều trị hóa chất chống ung thư nhằm hạn chế tình
trạng lắng đọng cấp urat tại thận với nguy cơ gây suy thận cấp (hội chứng
ly giải khối u).
Cách lấy bệnh phẩm
Máu: XN được tiến hành trên huyết tương. Thường cần yêu cầu
BN phải nhịn ăn 4 - 8h trước khi lấy máu XN tùy theo kỳ thuật xét
nghiệm được sử dụng.
Nước tiểu: Thu bệnh phẩm nước tiểu 24h.
ACID URIC
Phương pháp định lượng
Định lượng nồng độ acid uric huyết thanh có thể được thực hiện theo các
phương pháp:
Dùng enzym.
Đo màu.
Tuy vậy, kết quả của phương pháp định lượng nồng độ acid uric bằng
cách đo màu có thế bị biến đổi khi trong huyết thanh có một số chất như:
Cystin.
Glucose.
Phenol.
Vitamin c (Acid ascorbic).
Tryptophan.
Tyrosin.
Giá trị bình thường
1.
Nồng độ acid uric trong máu
Nam: 3,6 - 8,5 mg/dL hay 214 - 506 pmol/L.
2.
Nũ". 2,3 - 6,6 mg/dL hay 137 - 393 pmol/L.
Nồng độ acid uric trong nước tiểu
250 - 1000 mg/24h hay 1,5 - 5,9 mmol/24h.
Trên mẫu nước tiểu lấy ngẫu nhiên:
Nam: 105-595 mg/g creatinin.
Nữ: 95-740 mg/g creatinin.
3.
Nồng độ acid uric trong dịch khớp
2 - 6 mg/dL hay 0,1 - 0,3 mmol/L.
Tăng nồng độ acid uric trong máu
Các nguyên nhăn chính thường gặp là:
1.
Tăng sản xuất acid uric
Tăng acid uric máu tiên phát (30% BN gout thuộc loại vô căn).
Phá huỷ tổ chức (Vd: sau hoá trị liệu, xạ trị).
Gia tăng chuyển hóa tế bào (Vd: bệnh lơxêmi cấp, u lympho, đa u
tủy xương, bệnh đa hồng cầu).
Thiếu máu do tan máu (Vd: sốt rét, bệnh hồng cầu hình liềm, thiếu
G6PD).
L
Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng
Thức ăn chứa nhiều purin.
Béo phì.
Nhịn đói hay dùng chế độ ăn giảm cân chứa nhiều protein.
2.
3.
Giảm đào thải acid uric qua thận
Suy thận (không tương quan với mức độ nặng của tổn thương
thận).
Nghiện rượu cấp.
Dùng thuốc lợi tiểu (Vd: thiazid, furosemid, acid ethacrynic...).
Tổn thương các ống thận xa.
Nhiễm toan lactic.
Suy tim ứ huyết.
Các thuốc gây giảm thải acid uric qua nước tiếu:
■ Aspirin (liều thấp < 4 g/ngày).
■ Thuốc lợi tiểu (ngoại trừ Spironolacton và ticrynafen).
■ Probenecid (với liều thấp).
■ Phenylbutazon (với liều thấp).
Các nguyên nhân khác
Bệnh nhân bị vữa xơ động mạch và tăng HA vô căn (tăng nồng độ
acid uric máu được gặp ở 80% các BN bị tăng trìgycend máu).
Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng cấp (hay bệnh nhiễm virus
Epstein-Barr).
Nhiễm độc thai nghén và tiền sản giật (xét nghiệm nồng độ acid
uric máu theo seri giúp theo dõi đáp ứng điều trị và đánh giá tiên
lượng bệnh).
Suy cận giáp trạng.
Cường cận giáp tiên phát.
Suy giáp.
Ngộ độc chì mạn tính.
Chấn thương.
Thận đa nang.
Bệnh sarcoidose.
Nhiễm độc mạn berylium (chronic berylliosis).
Một số bệnh lý hiếm gặp: Bệnh von Gierke, hội chứng LeschNyhan (Lesch-Nyhan Syndrome), hội chứng Down, bệnh đái nước
tiểu mùi ngọt hương tùng (maple syrup urine disease).
4
ACID URIC
Giảm nông độ acid uric trong máu
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
1.
2.
3.
4.
5.
-
Hoà loãng máu.
Hội chứng tiết hormon chống bài niệu (ADH) không thích họp
(SIADH).
Tổn thương các ống thận gần (Vd: tình trạng được gặp ở người lớn
hoàn toàn khỏe mạnh song có khiếm khuyết đơn thuần tái hấp thu
hay vận chuyển acid uric ống thận).
Hội chứng Fanconi.
Các thuốc gây tăng thải acid uric qua nước tiếu:
ACTH.
Benzbromaron.
Allopurinol.
Probenecid (với liều cao).
Cortison.
Phenylbutazon (với liều cao).
Sulfmpyrazon.
Salicylat (với liều cao).
Acid ascorbic.
Thuốc kháng Vitamin K coumarin.
Các thuốc gây độc cho tế bào để điều trị bệnh ung thư (cytotoxic
drugs).
Thuốc cản quang.
Các thuốc khác: glyceryl guaiacolat, estrogen, phenothiazin,
indomethacin...
6.
7.
8.
9.
10.
Bệnh Wilson.
Thiếu enzym xanthin oxydase (Vd: chứng đái xanthin trong nước
tiểu [xanthinuria]).
To đầu chi (ở một số bệnh nhân).
Bệnh Celiac (tăng nhẹ nồng độ acid uric máu).
Một số trường hợp bệnh lý u tân sinh (Vd: Bệnh Hodgkin, ung thư
biểu mô).
Các yếu tổ góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm
Các thuốc có thế làm tăng nồng độ acid uric máu là: Adrenalin,
acetaminophen, ampicillin, acid ascorbic, thuốc chẹn bêta giao
6
Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng
cảm, caffein, các hóa chất điều trị ung thư, cyclosporin, diltiazem,
thuốc lợi tiểu nhóm thiazid, G-CSF, isoniazid, levodopa, lisinopril,
methyldopa, niacin, thuốc kháng viêm không phải steroid, phenothiazin, rifampin, salicylat, sildenafil, theophyllin, warfarin.
Các thuốc có thề làm giảm nồng độ acid uric máu là: Acetazolamid,
allopurinol, aspirin (liều cao), chlorpromazin, corticosteroid, enalapril, estrogen, griseofulvin, lisinopril, lithium, mannitol, marijuana,
probenecid, salicylat, verapamil, vinblastin.
Tình trạng thóa giáng nhanh acid uric có trong huyết tương xẩy ra
ừong điều kiện nhiệt độ phòng ở các bệnh nhân có hội chứng ly giải
khối u đang được điều trị bằng rasburicase. Ở các đối tượng này cần
lấy máu vào ống nghiệm đã được chuẩn bị đế lạnh trước chứa
heparin, sau khi thu bệnh phấm ống nghiệm được đặt ngay vào túi đá
lạnh ly tâm trong điều kiện giữ lạnh. Huyết tương sau khi được tách
sẽ được duy trì trong túi đá lạnh và phải được xét nghiệm trong vòng
4 giờ sau khi thu mẫu.
Lợi ích của xét nghiệm định lượng acid uric
1.
Xét nghiệm không thể thiếu trong xác định
Cơn đau quặn thận.
Thận ứ nước.
Suy thận không xác định được nguồn gốc.
Viêm khớp.
Đau khớp.
2.
Xét nghiệm hữu ích để theo dõi
Các suy thận.
Các bệnh máu.
Các thiếu máu do tan máu (sốt rét, bệnh hồng cầu hình liềm).
Bệnh nhân được điều trị bằng hoá trị liệu hoặc xạ trị.
Bệnh nhân thực hiện liệu trình nhịn đói hoàn toàn hay chế độ ăn <
800 calo/ngày.
BN nghiện rượu.
3.
XN hữu ích trong theo dõi mức độ nặng và tiên lượng các BN
nhiễm độc thai nghén nặng với nguy cơ sản giật và tiền sản giật.
ACID URIC
Lợi ích của xét nghiệm xác định hệ số thanh thải acid uric
1.
Xét nghiệm cho phép chẩn đoán phân biệt
Tăng acid uric máu liên quan với tình trạng tăng sản xuất (hệ số
thanh thải acid uric bình thường hay tăng).
Tăng acid uric máu thứ phát do giảm thải trừ (hệ số thanh thải acid
uric giảm).
2.
Xét nghiệm cho phép tách biệt
Tổn thương các ống thận gần (hệ số thanh thải acid uric tăng).
Tổn thương các ống thận xa (hệ số thanh thải acid uric giảm).
Các cảnh báo lâm sàng
Neu phát hiện thấy BN có tình trạng tăng acid uric máu, cần hướng
dẫn BN tăng khẩu phần nước uống hàng ngày để dự phòng nguy cơ bị
sỏi thận. Khuyên BN tránh uống rượu (do đồ uống có cồn gây ức chế
bài tiết tinh thể urat qua nước tiểu).
Nếu phát hiện BN có tăng nồng độ acid uric bài tiết qua nước tiểu, cần
hướng dẫn BN sử dụng các thức ăn chứa ít purin. Các nguồn thực
phấm có hàm lượng purin cao bao gồm: măng tây, các đồ uống có
chứa caíTein, nấm, rau bina (spinach), men rượu bia và các phủ tạng
động vật (Vd: gan và thận).
Còn chưa có được ý kiến đồng thuận trong đánh giá lợi ích điều trị đối
với các bệnh nhân tăng nồng độ acid uric máu không có biểu hiện triệu
chứng, do chưa đủ bằng chứng để xác nhận điều trị này có thực sự
giúp dự phòng các đợt viêm khớp do cơn gout cấp, hình thành sỏi thận
urat và nguy cơ tim mạch.
