Giải pháp nâng cao chất lượng thẩm định tài chính doanh nghiêpọ trong hoạt động cho vay tại ngân hàng ngoại thương Hà Nội

LỜI MỞ ĐẦU
Bất cứ hoạt động kinh doanh nào cũng chứa đựng những rủi ro tiềm
ẩn và hoạt động kinh doanh của ngân hàng cũng không phải là một ngoại lệ.
Hoạt động cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp của ngân hàng mang lại
lợi nhuận cao nhất nhưng lại hàm chứa rủi ro nhiều so với hoạt động khác.
Trong hoạt động tài trợ vốn cho doanh nghiệp, các khoản vay thường lớn và
chênh lệch thu nhập và chi phí của nó ngày càng nhỏ do sự cạnh tranh gay gắt
giữa các ngân hàng vì thế chỉ cần một khoản cho vay không thu được sẽ làm
cho toàn bộ lợi nhuận của ngân hàng bị mất và họ đối mặt với nguy cơ phá
sản. Để ngăn ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng
tới mức thấp nhất thì đòi hỏi công tác tín dụng nói chung và hoạt động thẩm
định tài chính doanh nghiệp nói riêng phải được xem xét, nghiên cứu kỹ hơn
và toàn diện hơn cho phù hợp với điều kiện của nền kinh tế nói chung và điều
kiện của mỗi ngân hàng nói riêng.
Chi nhánh ngân hàng ngoại thương Hà Nội là chi nhánh cấp một của
ngân hàng ngoại thương Việt Nam – một trong những ngân hàng phát triển
nhất hiện nay. Chi nhánh ngân hàng ngoại thương Hà Nội với phương châm “
An toàn – Hiệu quả”, luôn cố gắng hoàn thiện và nâng cao chất lượng thẩm
định tài chính doanh nghiệp, hạn chế tới mức tối đa rủi ro cho ngân hàng.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng song công tác thẩm định tại chi nhánh ngân hàng
ngoại thương Hà Nội vẫn còn nhiều bất cập gây rủi ro cho ngân hàng.
Trong quá trình thực tập tại chi nhánh ngân hàng ngoại thương Hà
Nội, quá trình khảo sát thực tế, thu thập số liệu tại VCB HN em đã lựa chọn
đề tài: “ Nâng cao chất lượng thẩm định tài chính doanh nghiệp trong hoạt
động cho vay của chi nhánh ngân hàng ngoại thương Hà Nội” để nghiên cứu.
1
Nội dung nghiên cứu đề án thực tập tốt nghiệp của em bao gồm
ba phần:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về chất lượng thẩm định tài chính
doanh nghiệp trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại.
Chương 2: Thực trạng chất lượng thẩm định tình hình tài chính

doanh nghiệp trong hoạt động cho vay tại ngân hàng ngoại thương Hà Nội.
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng thẩm định tài chính doanh
nghiêpọ trong hoạt động cho vay tại ngân hàng ngoại thương Hà Nội.
Do kiến thức và kinh nghiệm thực tập của em còn nhiều hạn chế nên
đề tài của em không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy em rất mong nhận
được ý kiến đóng góp, chỉ bảo của thầy cô và các bạn sinh viên quan tâm đến
đề tài này.
Em xin chân thành cám ơn!
2
CHƯƠNG 1 : NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CHẤT LƯỢNG THẨM
ĐỊNH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG
CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1 HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.
1.1.1 Khái niệm
Trong các hoạt động của ngân hàng thì hoạt động tín dụng là hoạt động
quan trọng nhất của ngân hàng nói riêng và của các trung gian tài chính nói
chung, chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản tạo thu nhập từ lãi lớn nhất
và cũng là hoạt động mang lại rủi ro cao nhất. Tín dụng xuất phát từ gốc từ
Lating : Gredittum - tức là tin tưởng và tín nhiệm. Tín dụng được hiểu theo
ngôn ngữ Việt Nam là quan hệ vay mượn gồm cả cho vay và đi vay. Tuy
nhiên, khi gắn tín dụng với chủ thể nhất định như ngân hàng thì chỉ bao hàm
nghĩa là ngân hàng cho vay. Theo quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN về việc
ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng thì cho
vay được hiểu là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao
cho khách hàng sử dụng một khoản tiền vào mục đích và thời gian nhất định
theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Việc xác định như
thế này là rất cần thiết để định lượng tín dụng trong các hoạt động kinh tế.
1.1.2 Phân loại cho vay của ngân hàng thương mại
Tuỳ theo yêu cầu của khách hàng và mục tiêu quản lý của ngân hàng mà có
những cách phân loại tín dụng khác nhau.

_Phân loại theo thời gian
Tổ chức tín dụng xem xét quyết định cho khách hàng vay theo các thể
loại ngắn hạn, trung hạn và dài hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất,
kinh doanh, dịch vụ, đời sống và các dự án đầu tư phát triển.
3
Cho vay ngắn hạn là loại cho vay để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động của
doanh nghiệp, thời hạn tối đa là 12 tháng và thường chiếm tỷ trọng lớn nhất
trong dư nợ tín dụng của các ngân hàng. Các hình thức tín dụng ngắn hạn bao
gồm : chiết khấu và tín dụng ứng trước.
Cho vay trung hạn là loại cho vay mà ngân hàng cung cấp nhằm tài trợ
cho nhu cầu vốn thường xuyên của doanh nghiêp, đó là nhu cầu tài trợ cho tài
sản cố định và một phần tài sản lưu động thường xuyên của doanh nghiệp.
Thời hạn của khoản vay trung và dài hạn là trên 1 năm, từ 1 đến 5 năm là tín
dụng trung hạn và trên 5 năm là tín dụng dài hạn. Tín dụng trung dài hạn có
các hình thức sau : Hình thức cho vay theo dự án, tín dụng tuần hoàn và cho
vay hợp vốn.
_ Phân loại theo hình thức: Nếu phân loại theo hình thức thì tín dụng
ngân hàng gồm có chiết khấu, cho vay, bảo lãnh và cho thuê.
Chiết khấu thương phiếu là việc khách hàng ứng trước tiền cho khách
hàng tương ứng với giá trị của thương phiếu trừ đi phần thu nhập của ngân
hàng để sở hữu một thương phiếu chưa đến hạn hoặc một giấy nợ. Về mặt
pháp lý thì ngân hàng không phải đã cho vay đối với chủ thương phiếu. Đây
là hình thức trao đổi trái quyền. Tuy vậy, đối với ngân hàng thì việc bỏ tiền ra
hiện tại để thu về một khoản lớn hơn trong tương lai với lãi suất xác định
trước được coi như là hoạt động tín dụng
Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng và cam kết khách
hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định.
Bảo lãnh là việc ngân hàng cam kết thực hiện các nghĩa vụ tài chính hộ
khách hàng của mình. Tuy không phải xuất tiền ra nhưng ngân hàng đã cho
khách hàng sử dụng uy tín của mình để thu lợi.

Cho thuê là việc mà ngân hàng bỏ tiền mua tài sản để cho khách hàng
thuê theo những thoả thuận nhất định. Sau một khoảng thời gian nhất định,
khách hàng phải trả cả gốc và lãi cho ngân hàng.
4
_ Phân loại theo tài sản đảm bảo : Tín dụng có thể được phân chia
thành tín dụng có đảm bảo bằng uy tín của chính khách hàng, đảm bảo bằng
thế chấp và cầm cố tài sản.
Tín dụng không cần tài sản đảm bảo có thể được cấp cho các khách
hàng có uy tín, thường là khách hàng hoạt động có lãi, có tình hình tài chính
vững mạnh, ít xảy ra nợ nần. Các khoản cho vay đối với các tổ chức tài chính
lớn, các công ty lớn hoặc những khoản cho vay trong thời gian ngắn mà ngân
hàng có khả năng giám sát việc bán hàng… cũng không cần phải có các tài
sản đảm bảo.
Tín dụng dựa trên cam kết đảm bảo yêu cầu ngân hàng và khách hàng
kí hợp đồng bảo đảm. Ngân hàng phải kiểm tra, đánh giá được tình trạng của
tài sản đảm bảo như quyền sở hữu của tài sản đảm bảo, giá trị, khả năng
bán…
_Phân loại theo rủi ro: Cách phân loại này giúp ngân hàng thường
xuyên đánh giá lại tính an toàn của các khoản tín dụng, trích lập dự phòng tổn
thất kịp thời.
Tín dụng lành mạnh là các khoản tín dụng có khả năng thu hồi cao.
Tín dụng có vấn đề là các khoản tín dụng có dấu hiệu không lành mạnh
như việc tiêu thụ của khách hàng còn chậm, tiến độ thực hiện kế hoạch bị
chậm, khách hàng trì hoãn nộp báo cáo tài chính,…
_ Phân loại khác
Theo ngành kinh tế ( công, nông nghiệp,…).
Theo đối tượng cho vay ( tài sản lưu động, tài sản cố định ).
Theo mục đích cho vay ( cho vay sản xuất, cho vay tiêu dùng,…).
Theo các cách phân loại này cho thấy tính đa dạng hay chuyên môn hoá
trong cấp tín dụng của ngân hàng. Với xu hướng đa dạng các ngân hàng sẽ

mở rộng phạm vi tài trợ song vẫn có thể duy trì những lĩnh vực mà ngân hàng
có lợi thế.
5
1.1.3 Quy trình cho vay
Quy trình cho vay của các ngân hàng thương mại nói chung có các
bước sau đây :
STT Các giai
đoạn của
quy trình
Nguồn và nơi
cung cấp thông
tin
Nghiệp vụ của
ngân hàng ở
mỗi giai đoạn
Kết quả sau khi kết
thúc một giai đoạn
1 Lập hồ sơ
đề nghị
cấp vốn
Khách hàng đi
vay cung cấp
các thông tin
( báo cáo tài
chính, tình hình
sản xuất kinh
doanh…)
Ngân hàng tiếp
xúc, phổ biến và
hướng dẫn lập

hồ sơ khách
hàng
Hoàn thành bộ hồ
sơ để chuyển sang
bộ phận phân tích
( Bồ hồ sơ gồm có :
Giấy đề nghị vay
vốn; giấy phép
thành lập, giấy phép
kinh doanh do cơ
quan có đủ thẩm
quyền cấp; phương
án sản xuất kinh
doanh; các tài liệu
phải minh chứng
tính hợp pháp và giá
trị các tài sản đảm
bảo nợ vay )
2 Phân tích
tín dụng
- Hồ sơ đề nghị
vay từ giai đoạn
1 chuyển sang.
- Các thông tin
bổ sung từ
phỏng vấn trực
tiếp, hồ sơ lưu
trữ
Tổ chức thẩm
định về các mặt

tài chính và phi
tài chính do các
cá nhân hoặc bộ
phận thẩm định
thực hiện
Báo cáo kết quả tín
dụng để chuyển
sang bộ phận có
thẩm quyền và
quyết định cho vay
3 Quyết
định cho
vay của
ngân hàng
đối với
doanh
nghiệp
- Các số liệu
thông tin từ giai
đoạn 2 chuyển
sang và báo cáo
kết quả thẩm
định
- Các thông tin
Quyết định cho
vay hoặc từ chối
của cá nhân
hoặc bộ phận
được giao
quyền phán

quyết
- Quyết đinh cho
vay hoặc từ chối
- Tiến hành các thủ
tục pháp lý như hợp
đồng tín nhiệm và
các hợp đồng khác.
6
bổ sung
4 Tiến trình
giải ngân
- Quyết định
cho vay và các
hợp đồng liên
quan
- Các chứng từ
làm cơ sở giải
ngân
Thẩm định các
chứng từ theo
các điều kiện
của hợp đồng
tín dụng
Chuyển tiền vào tài
khoản tiền gửi của
khách hàng hoặc trả
cho đơn vị cung cấp
5 Giám sát,
thu nợ và
xử lý nợ

quá hạn
- Các thông tin
từ nội bộ ngân
hàng
- Các báo cáo tài
chính theo định
kỳ
- Các thông tin
khác
- Phân tích hoạt
động tài khoản
các báo cáo tài
chính, kiểm tra
cơ sở của khách
hàng
- Thu nợ
- Tái xét và xếp
hạng
- Xử lý nợ quá
hạn
Báo cáo kết quả
giám sát và đưa ra
các giải pháp xử lý
Lập các thủ tục để
xử lý các khoản nợ
quá hạn
1.1.4 Các nguyên tắc cho vay
Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại dựa trên một số nguyên
tắc nhất định nhằm đảm bảo tính an toàn và khả năng sinh lợi cho ngân hàng.
Các nguyên tắc này được ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại

quy định cụ thể:
- Khách hàng phải cam kết hoàn trả vốn ( gốc ) và lãi với thời gian xác
định: Khi ngân hàng nhận các khoản tiền gửi của khách hàng và các khoản
ngân hàng vay mượn thì điều đó có nghĩa là ngân hàng phải có trách nhiệm
trả cả gốc và lãi cho các khoản vay đó như đã cam kết. Vì vậy mà ngân hàng
cũng phải yêu cầu người nhận tín dụng cũng phải thực hiện đúng cam kết này
đối với ngân hàng để đảm bảo sự tồn tại và phát triển. Trên thực tế có một số
khoản tài trợ mà ngân hàng không thu lãi như tín dụng ưu đãi. Tuy nhiên điều
đó chỉ phản ánh chính sách ưu đãi của ngân hàng đối với khách hàng riêng
7
biệt chứ không phản ánh bản chất của hoạt động tín dụng.
- Khách hàng phải cam kết sử dụng tín dụng theo mục đích được thoả
thuận với ngân hàng, không trái với các quy định của pháp luật và các quy
định của ngân hàng cấp trên. Mục đích tài trợ được ghi trong hợp đồng tín
dụng đảm bảo ngân hàng không tài trợ cho các hoạt động trái pháp luật và
việc tài trợ đó phù hợp với cương lĩnh của ngân hàng.
- Ngân hàng tài trợ dựa trên phương án ( hoặc dự án ) có hiệu quả.
Thực hiện được nguyên tắc ngày là điều kiện để thực hiện nguyên tắc thứ
nhất.Người vay có phương án hoạt động tốt thì ngân hàng sẽ có khả năng thu
hồi vốn và lãi. Chính vì vậy mà khi cho vay ngân hàng cần phải xem xét
phương án kinh doanh của doanh nghiệp vay vốn đó.
1.2 THẨM ĐỊNH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TRONG HOẠT ĐỘNG
CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.2.1 Khái niệm
Thẩm định tài chính doanh nghiệp trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại là rà soát, kiểm tra lại, đánh giá một cách khách quan, khoa
học và toàn diện mọi khía cạnh tình hình tài chính của doanh nghiệp trên giác
độ của ngân hàng nhằm đưa ra quyết định cho vay đối với doanh nghiệp, đảm
bảo an toàn và sinh lời cho ngân hàng. Doanh nghiệp có tiềm lực tài chính
mạnh là cơ sở quan trọng đảm bảo tính tự chủ trong hoạt động kinh doanh,

đảm bảo khả năng cạnh tranh trên thị trường và đảm bảo khả năng hoàn trả
các khoản nợ trong tương lai. Đây cũng là căn cứ quan trọng nhất để ngân
hàng xem xét có cho vay hay không? Mức cho vay là bao nhiêu?
Thẩm định tài chính doanh nghiệp trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại là rất quan trọng, nó là nội dung không thể thiếu trong công
tác thẩm định khách hàng. Vậy công tác thẩm định tình hình tài chính doanh
8
nghiệp của ngân hàng bao gồm những nội dung gì?
1.2.2 Nội dung thẩm định tài chính doanh nghiệp trong hoạt động tín
dụng của ngân hàng thương mại
1.2.2.1 Thẩm định mức độ tin cậy của các báo cáo tài chính
Khi Việt Nam chuyển sang nền kinh tế thị trường và trở thành thành
viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới – WTO thì vấn đề minh bạch
hoá tình hình tài chính trong các quan hệ kinh tế nói chung và trong lĩnh vực
tài chính nói riêng trở thành một vấn đề bức xúc và có tầm quan trọng đặc
biệt. Một báo cáo tài chính sẽ trở nên vô nghĩa đối với ngân hàng khi nó được
làm đẹp, các thông tin trên báo cáo là không trung thực dẫn đến phản ánh
không chính xác tình hình tài chính thực tế của doanh nghiệp. Vì vậy, trước
khi tiến hành thẩm định tình hình tài chính doanh nghiệp, cán bộ tín dụng
phải tiến hành thẩm định mức độ tin cậy của các báo cáo tài chính do doanh
nghiệp cung cấp. Đây là yếu tố quyết định đến chất lượng thẩm định.
Các cán bộ tín dụng cần phải kiểm tra và có các đánh giá sơ bộ về tình
hình tài chính doanh nghiệp thông qua các báo cáo tài chính mà doanh nghiệp
vay vốn gửi lên. Trước khi tiến hành thẩm định, cán bộ tín dụng cần thẩm
định mức độ tin cậy của các báo cáo tài chính, cán bộ tín dụng sẽ tiến hành
kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của các báo cáo tài chính, ví dụ như các báo
cáo tài chính gửi cho ngân hàng có giá trị hợp lý hay không, các số liệu trong
các báo cáo tài chính có đảm bảo phù hợp không hay có mâu thuẫn với nhau
không, chế độ kế toán và phương pháp kế toán mà doanh nghiệp áp dụng có
tuân thủ đúng quy định của pháp luật hay không.

Sau khi đã hoàn tất công việc kiểm tra sơ bộ, cán bộ tín dụng sẽ tiến
hành kiểm tra một cách cụ thể hơn các báo cáo tài chính. Bằng những kinh
nghiệm làm việc, sự hiểu biết về tình hình kinh tế xã hội và sự nhạy cảm của
mình, cán bộ tín dụng xem các báo cáo tài chính đó có gì mâu thuẫn và có gì
9
bất thường không. Vì giữa các báo cáo tài chính có mâu thuẫn, hỗ trợ và bổ
sung cho nhau nên cán bộ cần tiến hành so sánh đối chiếu các báo cáo đó với
nhau. Nếu thấy có bất cứ chi tiết nào khả nghi thì cán bộ tín dụng tiếp tục yêu
cầu doanh nghiệp gửi các chứng từ trong mua bán, hoạt động kinh doanh của
mình…xem có khớp với các thông tin trong báo cáo hay không.
Trên đây mới chỉ là quá trình kiểm tra về mặt sổ sách của các báo cáo
tài chính, cán bộ tín dụng cần phải liên hệ thực tế hoạt động của doanh nghiệp
đang diễn ra. Để xác minh xem các thông tin trên báo cáo có chính xác và
đáng tin cậy hay không, cán bộ tín dụng cần phải trực tiếp xuống cơ sở sản
xuất để quan sát, tiếp xúc với các lãnh đạo doanh nghiệp, với các công nhân
trong nhà máy và thu thập thêm thông tin từ các bạn hàng của doanh nghiệp,
các đối thủ cạnh tranh và cơ quan thuế…Bên cạnh đó, các cán bộ tín dụng
ngân hàng cần phải kiểm tra xem số liệu đã được kiểm toán độc lập chưa và
có phải do một công ty kiểm toán có uy tín thực hiện không…Các báo cáo tài
chính đã được kiểm toán độc lập thường có tính trung thực và độ chính xác
cao, tạo điều kiện thuận lợi cho các cán bộ tín dụng trong quá trình thẩm
định.
Như vậy, thông qua việc kiểm tra tính hợp pháp hợp lệ của các báo cáo
tài chính và các thông tin thu thập được khi kiểm tra khảo sát thực tế, cán bộ
tín dụng có thể đánh giá được mức độ tin cậy của các báo cáo tài chính. Tuy
nhiên, trong thực tế không phải cái gì cũng hoàn hảo, việc kiểm tra này không
phải lúc nào cũng thuận lợi và thu được kết quả chính xác. Các cán bộ tín
dụng cũng không phải là các chuyên gia trong việc đánh giá mức độ tin cậy
của các báo cáo tài chính. Vì vậy, ngân hàng phải yêu cầu các doanh nghiệp
vay vốn phải cam kết với ngân hàng các báo cáo tài chính mà họ cung cấp cho

ngân hàng là đúng sự thật và doanh nghiệp sẽ phải chịu trách nhiệm về tính
chính xác của các báo cáo tài chính đó. Sau khi xác minh, đánh giá mức độ tin
10
cậy của các báo cáo tài chính, cán bộ tín dụng sẽ tiến hành thẩm định nội
dung trong các báo cáo tài chính đó.
1.2.2.2 Thẩm định các báo cáo tài chính
Mỗi khoản mục trên báo cáo tài chính đều có cách tiếp cận phân tích,
đặt câu hỏi đánh giá khác nhau nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là làm
rõ số liệu của các khoản mục này và sự biến động của nó. Việc thẩm định sự
biến đổi của các khoản mục sẽ giúp ngân hàng xác định được các vấn đề đang
phát sinh tại doanh nghiệp để có cơ sở đưa ra các dự báo triển vọng về tình
hình tài chính tương lai.
A, Thẩm định các khoản mục trong bảng cân đối kế toán
Bảng cân đối kế toán là một báo cáo tài chính ở một thời điểm nhất
định. Nó phản ánh tài sản và nguồn vốn của một doanh nghiệp ở một thời
điểm nhất định. Bảng cân đối kế toán cho người sử dụng biết những tài sản
doanh nghiệp sở hữu và cách thức tài trợ chúng. Nhìn vào bảng cân đối kế
toán, cán bộ tín dụng có thể nhận biết được các loại hình doanh nghiệp, quy
mô, mức độ tự chủ tài chính của doanh nghiệp.
Thẩm định bảng cân đối kế toán là việc cán bộ tín dụng sẽ đánh giá khái
quát các chỉ tiêu về cơ cấu tài sản, cơ cấu vốn và sự biến động của chúng, đồng
thời xem mối quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn. Tài sản và nguồn vốn của
doanh nghiệp sẽ liên tục biến động cả về quy mô và cơ cấu trong quá trình hoạt
động. Khi doanh nghiệp mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh thì tổng tài
sản của doanh nghiệp cũng tăng làm cho doanh thu lợi nhuận cũng tăng theo.
Còn khi mà tổng tài sản tăng mà doanh thu và lợi nhuận không tăng chứng tỏ
hiệu suất sử dụng tài sản kém và cán bộ tín dụng phải tìm nguyên nhân và xu
hướng thay đổi.
Bên cạnh việc so sánh tỷ trọng của từng loại tài sản chiếm trong tổng
tài sản và xu hướng biến động về tỷ trọng, cán bộ tín dụng cần phải tìm hiểu

11
xem sự biến động giữa đầu kỳ và cuối kỳ của tổng tài sản cũng như từng loại
tài sản. Cán bộ tín dụng sẽ căn cứ vào tình hình phân bổ tài sản, tính chất
kinh doanh và tình hình biến động của từng bộ phận tài sản để đánh giá tính
hợp lý của cơ cấu tài sản và xu hướng biến động của tài sản. Khi phân tích
đến các khoản mục nguồn vốn, thì cán bộ tín dụng quan tâm đến việc doanh
nghiệp dùng nguồn nào để tài trợ cho các loại tài sản, việc phân bổ nguồn
vốn có hợp lý hay không và mức độ tự chủ về mặt tài chính của doanh
nghiệp như thế nào.
Toàn bộ công tác trên là cái nhìn tổng quan khi thẩm định bảng cân đối
kế toán. Sau khi đã có cái nhìn tổng quan rồi, các cán bộ tín dụng sẽ thẩm
định chi tiết từng khoản mục trong bảng cân đối kế toán.
A.1 Thẩm định chi tiết các khoản mục tài sản
Tài sản của doanh nghiệp nằm ở bên trái của bảng cân đối kế toán, bao
gồm giá trị của toàn bộ tài sản hiện có của doanh nghiệp đến khi lập báo cáo
thuộc quyền quản lý và sử dụng của doanh nghiệp. Đứng trên góc độ của
ngân hàng, trong thẩm định tài chính doanh nghiệp, cán bộ tín dụng sẽ đánh
giá các khoản mục chủ yếu sau:
- Tiền mặt: Dường như tiền mặt luôn là một cái gì đó mà ai cũng thích
sở hữu, doanh nghiệp cũng vậy, nhưng việc doanh nghiệp có quá nhiều tiền
mặt liệu có phải là một điều tốt ? Vị thế tiền mặt của doanh nghiệp thì sao,
quá nhiều nợ chắc chắn là một điều không tốt, liệu điều đó có đúng với tiền
mặt ? Tiền mặt của doanh nghiệp bao gồm tiền mặt tại quỹ và tiền mặt trên tài
khoản thanh toán của doanh nghiệp tại ngân hàng. Nó được sử dụng để trả
lương, mua nguyên vật liệu, trả nợ, mua tài sản cố định…Tiền mặt là tài sản
không sinh lãi nhưng nó giúp doanh nghiệp chủ động trong kinh doanh và
đảm bảo khả năng thanh toán trong các trường hợp cần thiết. Các lý thuyết tài
chính doanh nghiệp nói rằng, mỗi doanh nghiệp nên có một mức tiền mặt
12
thích hợp cho doanh nghiệp của mình, một lượng đủ để thanh toán lãi vay,

các chi phí và chi tiêu vốn, ngoài ra còn phải dự trữ thêm một ít nữa để doanh
nghiệp kịp xử lý trong những tình huống khẩn cấp. Nhà đầu tư không phải là
người bên trong doanh nghiệp nên thông thường nếu nhìn thấy khoản mục
tiền mặt trên bảng cân đối kế toán nhiều bao giờ cũng yên tâm hơn so với các
doanh nghiệp có lượng tiền mặt ít hơn. Nhất là khi qua các quý, hoặc qua các
năm, lượng tiền mặt tăng lên đều đặn và ổn định, nó là một tín hiệu cho thấy
doanh nghiệp đang hoạt động rất tốt, đang phát triển rất mạnh. Tiền mặt tích
lũy quá nhanh đến mức các nhà quản trị không kịp có thời gian để lên kế
hoạch sử dụng chúng sao cho có hiệu quả nhất. Nói như thế không có nghĩa là
bao giờ có nhiều tiền mặt hơn mức lý thuyết đưa ra cũng tốt. Một mức tiền
mặt cao thể hiện trong bảng cân đối kế toán có thể khiến cho nhà đầu tư đặt
câu hỏi, nhất là khi lượng tiền mặt đột nhiên cao hơn mức bình thường. Tại
sao các nhà quản trị lại để tiền mặt ở đó mà không đem đi sử dụng? Nhà đầu
tư có quyền nghi ngờ vì doanh nghiệp đã mất các cơ hội đầu tư hoặc là ban
quản trị doanh nghiệp quá yếu kém nên đã không thể biết làm gì với lượng
tiền mặt đó. Việc để tiền mặt trong doanh nghiệp quá nhiều luôn có chi phí cơ
hội. Tuy nhiên xét cho đến cùng thì các khoản vay ngân hàng sẽ được trả
bằng tiền mặt, vì vậy, cán bộ tín dụng cần đánh giá được nhu cầu tiền mặt của
doanh nghiệp.
- Các khoản phải thu: Là một loại tài sản của doanh nghiệp tính dựa
trên tất cả các khoản nợ, các giao dịch chưa thanh toán hoặc bất cứ nghĩa vụ
tiền tệ nào mà các con nợ hay khách hàng chưa thanh toán cho công ty. Phải
thu được kế toán của công ty ghi lại và phản ánh trên bảng cân đối kế toán,
bao gồm tất cả các khoản nợ công ty chưa đòi được, tính cả các khoản nợ
chưa đến hạn thanh toán. Các khoản phải thu là nguồn chủ yếu để doanh
nghiệp chi trả các khoản vay đến hạn nên nó phải được xem xét một cách cẩn
13
thận. Khi thẩm định khoản mục các khoản phải thu này, cán bộ tín dụng cần
đưa ra được những nhận xét về khả năng thu hồi được các khoản phải thu của
doanh nghiệp, loại trừ các khoản bán chịu không thu được hoặc khó thu hoặc

đã bán cho người khác. Cán bộ tín dụng cần phải tính toán xác định vòng
quay các khoản phải thu. Khi đánh giá các khoản phải thu cán bộ tín dụng cần
phải xem xét mối quan hệ của nó với các khoản phải trả và các khoản nợ khác
của doanh nghiệp.
- Chứng khoán có giá: Là tài sản tài chính của doanh nghiệp, các tài sản
này tăng nguồn thu cho doanh nghiệp và có thể mang bán khi cần tiền để chi trả.
- Dự trữ: Là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh giá trị thực các loại hàng tồn
kho dự trữ cho quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Một phần
hàng hoá trong kho được hình thành từ vốn vay của ngân hàng. Vì vậy mà các
cán bộ tín dụng cần xem xét tình hình biến động của hàng tồn kho ( số lượng
tăng, giảm hay không thay đổi ), sau đó cán bộ tín dụng kiểm tra đến chất
lượng hàng tồn kho ( dễ bán hay khó bán ).
- Tài sản cố định : Tài sản cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất
kinh doanh và có giá trị lớn. Đối với các khoản vay ngắn hạn thì ngân hàng
thường không quan tâm nhiều đến tài sản cố định, họ không quan tâm đến
việc bán tài sản cố định như một nguồn dùng để trả nợ. Còn đối với các khoản
nợ dài hạn thì ngân hàng đặc biệt quan tâm đến tài sản cố định. Có hai lý do
chính khiến ngân hàng quan tâm đến khoản mục này. Thứ nhất, tài sản cố
định được dùng như tài sản thế chấp tại ngân hàng. Doanh nghiệp muốn vay
vốn tại ngân hàng thì cần phải có tài sản đảm bảo cho khoản vay đó. Và cán
bộ tín dụng tiến hành đánh giá giá trị hiện tại của chúng theo sổ sách và tiến
hành so sánh với giá trị thị trường, giá trị thực tế để có thể đánh giá được
chính xác giá trị của nó. Một lý do nữa mà các cán bộ tín dụng cần đặc biệt
quan tâm đó là trích khấu hao hàng năm của các tài sản cố định. Khoản trích
14
khấu hao này có thể được dùng để trả các khoản mà doanh nghiệp vay để tài
trợ cho các tài sản cố định đó
Tài sản và nguồn vốn là hai phần không thể tách rời nhau trong bảng
cân đối kế toán. Việc thẩm định các khoản mục tài sản không thể tách rời
thẩm định các khoản mục nguồn vốn bởi vì nguồn vốn là nguồn hình thành

nên tài sản của doanh nghiệp. Sau khi đã thẩm định các khoản mục bên tài sản
thì cán bộ tín dụng thẩm định các khoản mục bên nguồn vốn.
A.2 Thẩm định các khoản mục bên nguồn vốn
Bên nguồn vốn thì có hai khoản mục chính : Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu
- Nợ phải trả: là một khoản mục trong bảng cân đối kế toán, nó phản
ánh toàn bộ số nợ mà doanh nghiệp có trách nhiệm phải trả tại thời điểm lập
báo cáo. Nợ phải trả là nguồn vốn mà doanh nghiệp chiếm dụng của đối tác.
Nhìn vào bảng cân đối kế toán , các khoản phải quá lớn sẽ dẫn đến doang
nghiệp mất khả năng thanh toán. Nếu như các khoản nợ của doanh nghiệp còn
dây dưa kéo dài thì ngân hàng cần xem xét lại uy tín của doanh nghiệp đó.
Như vậy thông qua các khoản phải trả ngân hàng có thể biết được uy tín của
doanh nghiệp với bạn hàng. Nợ phải trả bao gồm các khoản nợ ngắn hạn và
các khoản nợ dài hạn. Nợ ngắn hạn một khoản nợ của công ty hay một nghĩa
vụ nợ mà thường xác định trong khoảng thời gian 1 năm ( năm tài chính ). Nợ
ngắn hạn bao gồm các khoản như nợ phải trả nhà cung cấp, các khoản phải
nộp, nợ ngắn hạn ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng khác. Thông
thường các khoản nợ ngắn hạn dùng để tài trợ cho tài sản lưu động. Còn các
khoản nợ dài hạn là các khoản nợ có thời hạn trên một năm hoặc sau một chu
kỳ kinh doanh ( nợ vay dài hạn ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng
khác, vay bằng cách phát hành trái phiếu ). Các khoản nợ dài hạn được dùng
để tài trợ cho tài sản cố định.
Ngoài ra, các cán bộ tín dụng cũng cần phải quan tâm đến chủ nợ của
15
doanh nghiệp. Sở dĩ như vậy là vì nếu như ngân hàng giành vị trí quan trọng
nhất trong danh sách các chủ nợ thì ngân hàng đó sẽ dễ dàng thu nợ hơn các
vị trí khác.
Như vậy, khi đánh giá các khoản nợ của doanh nghiệp, cán bộ tín dụng
có thể thấy được khả năng của doanh nghiệp trong tương lai và rủi ro tài
chính mà doanh nghiệp có thể gặp phải.
- Vốn chủ sở hữu: thường bao gồm vốn góp ban đầu, lợi nhuận không

chia và nguồn vốn từ phát hành cổ phiếu mới. Vốn chủ sở hữu là một nhân tố
quan trọng ảnh hưởng tới quyết định cho vay của ngân hàng. Vốn chủ sở hữu
cho thấy mức độ độc lập về mặt tài chính của doanh nghiệp và là nhân tố giúp
doanh nghiệp chống đỡ rủi ro. Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp phần nào
nói lên được vị thế của doanh nghiệp đó, đồng thời nó cũng là yếu tố đảm bảo
doanh nghiệp không quá mạo hiểm trong kinh doanh khi sử dụng tiền vay.
B. Thẩm định các khoản mục trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là báo cáo tài chính phản ánh
tổng quát tình hình và kết quả kinh doanh cũng như tình hình thực hiện trách
nhiệm, nghĩa vụ như doanh nghiệp đối với nhà nước về các khoản thuế, phí,
lệ phí… trong một kỳ báo cáo. Thông qua số liệu trên báo cáo kết quả hoạt
động kinh doanh mà đánh giá, dự đoán xu hướng phát triển của doanh nghiệp
qua các thời kỳ khác nhau và trong tương lai. Khi tiến hành thẩm định tài
chính doanh nghiệp, lợi nhuận của doanh nghiệp là vấn đề được cán bộ tín
dụng đặc biệt quan tâm. Bởi vì thông qua khoản mục lợi nhuận của doanh
nghiệp thì cán bộ tín dụng có thể đánh giá được tình hình hoạt động của
doang nghiệp. Thẩm định báo cáo kết quả kinh doanh, cán bộ tín dụng sẽ tiến
hành thẩm định như sau:
- Thẩm định doanh thu: Cán bộ tín dụng cần phân tích mức tăng và tốc
độ tăng trưởng doanh thu qua các năm. Qua quá trình phân tích doanh thu kết
16