Nhân vật nữ trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ nữ quyền luận Chuyên ngành: Lí luận Văn học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LÊ LÂM

NHÂN VẬT NỮ TRONG TÁC PHẨM
CỦA ERNEST HEMINGWAY
TỪ GÓC ĐỘ NỮ QUYỀN LUẬN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

HÀ NỘI, NĂM 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LÊ LÂM

NHÂN VẬT NỮ TRONG TÁC PHẨM
CỦA ERNEST HEMINGWAY
TỪ GÓC ĐỘ NỮ QUYỀN LUẬN

Chuyên ngành : Lí luận Văn học
Mã số
: 62.22.01.20

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS LÊ HUY BẮC

HÀ NỘI, NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Tư liệu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc, xuất xứ rõ
ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công
bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả luận án

Lê Lâm


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội, đến nay tôi đã hoàn thành luận án với đề tài Nhân vật nữ
trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ nữ quyền luận.
Tôi xin chân thành gửi tới GS.TS Lê Huy Bắc, người thầy đã trực
tiếp hướng dẫn khoa học, giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành bản luận án
này lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong tổ bộ môn Lí luận
Văn học, tổ bộ môn Văn học Nước ngoài, khoa Ngữ văn; Phòng Sau Đại
học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận án.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, ủng hộ của tập thể
lãnh đạo và cán bộ, giảng viên Trường Dự bị Đại học Dân tộc Sầm Sơn
đã tạo mọi điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận án.
Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người thân trong gia
đình và bạn bè thân thiết đã dành cho tôi những chia sẻ, động viên, ủng

hộ cả tinh thần và vật chất giúp tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận án này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả luận án

Lê Lâm


MỤC LỤC


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
E. Hemingway (1899 - 1961) là nhà văn lớn của nhân loại thế kỉ XX.
Ông đã để lại những ấn tượng mạnh mẽ trong người đọc không chỉ ở các sáng
tác văn chương mà còn qua chính cuộc đời mình.
E. Hemingway luôn có những tìm tòi, khám phá để phản ánh lên trang
viết sự đa dạng của cuộc sống con người. Để lại cho nhân loại một di sản văn
học tuy không nhiều về số lượng, không phong phú về thể loại nhưng tác
phẩm của E. Hemingway đã chuyển tải được nhiều vấn đề bức thiết, có tính
muôn thuở của nhân loại.
Sáng tác của E. Hemingway trở nên quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả.
Giá trị tư tưởng nghệ thuật trong tác phẩm của ông liên tục được phát hiện. Tuy
nhiên vẫn còn tồn tại những điểm chưa được nghiên cứu, luận giải một cách
thỏa đáng. Bởi vậy mà có ý kiến nhận định rằng tác phẩm của Hemingway
luôn gây nên sự tranh cãi giữa các nhà nghiên cứu. Ở ông có sự giao thoa giữa
mới và cũ, giữa cổ điển và hiện đại, giữa dễ hiểu và khó hiểu… Việc nghiên
cứu về E. Hemingway vì thế chưa bao giờ dừng lại.

Tại Việt Nam, E. Hemingway là một trong số ít những nhà văn nước
ngoài được đầu tư dịch thuật, nghiên cứu kỹ nhất. Con số đầu sách xuất bản
và đặc biệt là số lần dịch lại tác phẩm của ông đã cho thấy mối quan tâm của
độc giả, của những người làm công tác nghiên cứu, phê bình, dịch thuật… đối
với nhà văn này.
Nhiều ý kiến nhận định về một “thế giới đàn ông không có đàn bà” trong tác
phẩm của E. Hemingway. Quả thực, có thể thấy những điểm bất thường trong mối
tương quan giới tính nam nữ và ở nhân vật nữ của E. Hemingway. Số lượng nhân
vật trung tâm là nữ trong sáng tác của ông không nhiều, thậm chí có thể không
bằng những người vợ và người tình của ông (ngoài tư cách là một nhà văn, chúng
ta còn biết về E. Hemingway như một người đàn ông đào hoa bậc nhất).


2
Có ý kiến cho rằng E. Hemingway có ác cảm với phụ nữ. Một số nhà
phê bình nữ quyền lên án ông về điều đó. Quả thực số phận của những nhân
vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway đầy đa đoan trắc trở. Nhiều người
cứ ngày một mất dần thiên chức.
Nặng nề hơn, còn xuất hiện quan niệm nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway là những đối tượng tàn hại đàn ông... Những nhận định này cho
thấy nhân vật nữ của E. Hemingway chưa được nhìn nhận một cách thấu đáo,
chưa được coi như một khách thể văn học độc lập để nghiên cứu.
Triển khai đề tài, chúng tôi mong muốn mang tới một cái nhìn đầy đủ
hơn về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway. Chứng minh một khía
cạnh khác: trong thế giới hình tượng mà E. Hemingway xây dựng, nữ nhân
vật vẫn chiếm một vị trí quan trọng như một phần tất yếu của cuộc sống.
Nhân vật nữ đã góp phần không nhỏ trong việc chuyển tải ý đồ nghệ thuật độc
đáo của E. Hemingway.
Việc tìm hiểu hình tượng nhân vật nữ trong các sáng tác của E.
Hemingway là cơ hội cho chúng tôi khám phá tư tưởng và nghệ thuật cũng

như tâm hồn của nhà văn.
Trong nửa thế kỉ qua, các học viện trên thế giới, nhất là ở Âu Mỹ, đã
chứng kiến những chuyển biến quan trọng liên quan đến giới tính. Học thuyết
về nữ quyền đã ảnh hưởng đến nhiều bộ môn học thuật, từ triết học, ngôn ngữ
học, xã hội học, nhân chủng học, truyền thông đại chúng, kinh tế, luật...
nhưng cơ bản học thuyết nữ quyền có ảnh hưởng sâu sắc và rộng lớn nhất tới
phê bình văn học, đã làm thay đổi lớn lao cách đọc văn bản, việc bình giảng
văn chương, cảm thụ văn học của công chúng...
Ở Việt Nam, phê bình văn học nữ quyền thực sự chưa có bề dày về lịch sử
phát triển, trưởng thành. Việc vận dụng lí thuyết phê bình này trong nghiên cứu
tác phẩm văn học chưa được chú ý đúng mức. Các công trình có liên quan đến


3
phê bình văn học nữ quyền không nhiều. Việc vận dụng nó trong nghiên cứu
tác gia tác phẩm văn học nước ngoài lại càng là điều mới.
Tất nhiên phê bình văn học nữ quyền không phải là phương pháp phê
bình duy nhất hay tiến bộ nhất. Nhưng nữ quyền luận với tư cách một bộ môn
học thuật đang được nghiên cứu dạy và học trong hầu hết các trường đại học
trên thế giới đã có những đóng góp quan trọng không cần bàn cãi trên con
đường chiếm lĩnh tác phẩm nghệ thuật.
Với Hemingway, các nhà nghiên cứu nước ngoài đã vận dụng lí thuyết
phê bình văn học nữ quyền để nhìn nhận về nhân vật nữ trong tác phẩm của
ông, đặc biệt là những năm cuối thế kỉ XX, đầu thế kỉ XXI phương thức này
được nhiều nhà nghiên cứu sử dụng. Nó tạo nên cách nhìn mới, tranh luận
mới trong việc nghiên cứu tác phẩm Hemingway đối với cả những vấn đề
tưởng như đã an bài.
Ở luận án này, chúng tôi vận dụng lí thuyết văn học nữ quyền như là một
cơ sở lí thuyết để nghiên cứu nhân vật nữ của E. Hemingway. Đồng thời cũng
mong muốn chứng minh rằng lí thuyết này thực sự hữu dụng trong quá trình

nghiên cứu E. Hemingway nói riêng và nghiên cứu văn chương nói chung.
Bên cạnh đó, chúng tôi còn xác định tầm ảnh hưởng của phê bình văn học nữ
quyền tới phương thức xây dựng hình tượng nhân vật nữ trong các tác phẩm
của E. Hemingway.
2. Đối tượng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu nhân vật nữ của E. Hemingway trong truyện ngắn và
tiểu thuyết, để làm nổi bật các hình tượng nhân vật nữ đặc thù của E. Hemingway.
Những yếu tố chi phối đến phương thức thể hiện hình tượng nhân vật nữ. Vai trò
của nhân vật nữ trong việc chuyển tải ý đồ nghệ thuật của nhà văn.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án khái lược, tổng hợp lại những nét chính của lí thuyết nữ quyền


4
(Feminism). Từ lí thuyết “phê bình nữ quyền”, chúng tôi lý giải một số đặc
điểm về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway.
Sau khi xác định hệ thống nhân vật nữ và vai trò của chúng trong tác
phẩm của E. Hemingway, luận án góp phần định dạng nhân vật nữ của E.
Hemingway trong truyền thống văn học Mỹ.
2.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu những tác phẩm của E. Hemingway đã
được dịch ở Việt Nam, có đối chiếu nguyên bản khi cần thiết.
Đến thời điểm hiện tại, hầu hết những tác phẩm quan trọng của nhà văn
đã được dịch, kể cả những thể loại thuộc dạng nhật kí, hồi kí. Ngoài 07 tiểu
thuyết quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả: Ông già và biển cả (bản dịch đầu
tiên 1954), Có và không (bản dịch đầu tiên 1957), Chuông nguyện hồn ai (bản
dịch đầu tiên 1963), Thiên đường đã mất (bản dịch đầu tiên 1963), Giã từ vũ
khí (bản dịch đầu tiên 1967), Mặt trời vẫn mọc (bản dịch đầu tiên 1973),
Những hòn đảo giữa dòng nước ấm (bản dịch đầu tiên 1988), thời gian gần

đây còn có hai tác phẩm được dịch là Từ ánh sáng đầu tiên (năm 2002), Hội
hè miên man (năm 2009) cùng với hơn 50 truyện ngắn được tuyển dịch.
Đề tài Nhân vật nữ trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ
nữ quyền luận có thể dịch ra tiếng Anh là: Female characters in Ernest
Hemingway’s works from feminism perspective.
Khái niệm Nhân vật nữ: Qua các tư liệu tham khảo tiếng Anh và tiếng
Việt chúng tôi thấy rằng nhân vật nữ không phải là một thuật ngữ văn chương
riêng biệt. Từ nữ ở đây chỉ mang tính chất định dạng về giới của nhân vật.
Tham khảo một số từ điển thuật ngữ văn chương, chúng tôi thấy có thuật
ngữ Heroine dùng để chỉ nữ nhân vật trung tâm hoặc nhân vật nữ chính. Đối
tượng mà chúng tôi nghiên cứu rộng hơn nội hàm của thuật ngữ này, nên
chúng tôi sử dụng cụm từ Female character.


5
3. Phương pháp nghiên cứu
3.1. Phương pháp hệ thống: Khảo cứu, hệ thống lại nhân vật nữ trong
tác phẩm của E. Hemingway ở hai mảng tiểu thuyết và truyện ngắn. Xây
dựng một cái nhìn toàn cảnh về nhân vật nữ của E. Hemingway.
3.2. Phương pháp so sánh đối chiếu: Đối chiếu với một số tác phẩm có
những hình tượng nhân vật nữ tiêu biểu để tìm ra những nét đặc sắc và khác
lạ trong phương thức thể hiện của E. Hemingway.
3.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Từ kiến thức về nhân vật văn
học, nhân vật trung tâm, những nhận định về nhân vật nữ nói riêng và nhân
vật trong tác phẩm của E. Hemingway nói chung có những kiến giải về hình
tượng nhân vật nữ trong tác phẩm của ông, từ đó chỉ ra những đặc điểm trong
việc thể hiện hình tượng nhân vật nữ.
3.4. Phương pháp lịch sử-xã hội: Nghiên cứu sơ bộ về hình tượng nhân
vật nữ trong các giai đoạn phát triển của văn học Mỹ. Nhân vật nữ qua các
giai đoạn sáng tác của E. Hemingway. Những điểm chung và riêng trong cách

thể hiện hình tượng nhân vật nữ của Hemingway.
3.5. Phương pháp liên ngành: Để có cái nhìn toàn vẹn về hình tượng
nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway, căn cứ một số công trình của các
nhà nghiên cứu phương Tây và Mỹ, chúng tôi mạnh dạn đề xuất và vận dụng
lý thuyết một số ngành khoa học có liên quan như nhân học, phân tâm học, xã
hội học. Cụ thể như sau:
- Nhân học (Anthropology), đặt sự quan tâm đến những đặc điểm về
tâm lí sinh lí, tính cách, khí chất, số phận con người trong một bối cảnh lịch
sử xã hội cụ thể. Đây là một trong những cơ sở để lí giải các đặc điểm tâm lí,
hành động của nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
- Tâm phân học (Psychanalysis) giúp nhận thấy đặc điểm tâm lí sáng tạo
biểu hiện không chỉ ở cảm hứng, cảm xúc, mà còn ở hồi ức và mộng tưởng, ý
thức và vô thức, tiềm thức và trực giác... Đây là cơ sở để nhìn nhận hoặc phản


6
biện về các nhận định về sự chi phối trong quan điểm của Hemingway trong
quá trình xây dựng hình tượng nhân vật nữ.
Thực tế nhiều nhà nghiên cứu Hemingway ở nước ngoài trong quá trình
nghiên cứu Hemingway đã hơi cực đoan khi cho rằng Hemingway là nạn nhân
của những ẩn ức tâm lí thời thơ ấu dẫn đến sự chán ghét phụ nữ. Chúng tôi
muốn vận dụng lí thuyết này để nhìn nhận lại vấn đề một cách công bằng hơn.
- Xã hội học (Sociology: khoa học về quy luật và tính quy luật xã hội
chung) nêu đặc thù của sự phát triển và vận hành của hệ thống xã hội xác định
về mặt lịch sử; là khoa học về cơ chế tác động và các hình thức biểu hiện của
quy luật đó trong các hoạt động của cá nhân, các nhóm xã hội, các giai cấp và
các dân tộc... Đây là cơ sở để kiến giải những tác động đến tâm lí sáng tác của
Hemingway, chi phối cái nhìn nhân vật nữ của nhà văn.
- Ngoài ra chúng tôi dựa trên những kiến giải khoa học về sex và giới tính
(sex and gender), về đồng tính nữ (lesbian), đồng tính nam (gay) để làm cơ sở

nghiên cứu nhân vật nữ, các mối quan hệ giữa nam nhân vật và nữ nhân vật.
4. Đóng góp của luận án
4.1. Luận án là công trình đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu về nhân vật
nữ trong tác phẩm của E. Hemingway một cách hệ thống. Phương pháp
nghiên cứu và kết luận được rút ra sẽ là cơ sở để nghiên cứu toàn diện về
nhân vật trong tác phẩm của E. Hemingway.
4.2. Hệ thống hóa một số nét về hình tượng nhân vật nữ trong tiến trình
văn học Mỹ. Tạo căn cứ để nhìn nhận nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway nói riêng và của các tác giả văn học Mỹ đã được dịch ở Việt
Nam nói chung.
4.3. Làm rõ vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway: Về
số lượng, về ngôn ngữ, tâm lí, phương thức thể hiện và vai trò của nhân vật
nữ của Hemingway.
4.4. Cung cấp thêm một cách tiếp cận tác phẩm của E. Hemingway. Việc


7
vận dụng lí thuyết phê bình văn học nữ quyền không bó hẹp trong việc nghiên
cứu nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway mà còn là cơ sở để nghiên
cứu các tác giả tác phẩm khác.
5. Cấu trúc của luận án
Thực hiện đề tài, ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham
khảo, chúng tôi triển khai luận án theo bốn chương như sau:
Chương một: Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Chương hai: Khái nhiệm Nữ quyền luận và nhân vật nữ của Ernest
Hemingway trong truyền thống nữ quyền văn học Mỹ
Chương ba: Tương quan nhân vật nữ - nam
Chương bốn: Nữ quyền qua định dạng kiểu nhân vật nữ
Ghi chú: Chúng tôi đã thống kê tên tác phẩm (tiếng Anh và tiếng Việt) ở
phần phụ lục 1. Trong luận án, chúng tôi chỉ dẫn tên tác phẩm của

Hemingway bằng tiếng Việt đối với những tác phẩm được thống kê trong
bảng danh sách này. Những tác phẩm chưa được dịch, chúng tôi trích cả tên
tiếng Anh.


8
Chương 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Trong lời giới thiệu cuốn Hướng dẫn về tiểu sử E. Hemingway
(Historical Guide to E. Hemingway), một trong những công trình tiếp tục
mạch nghiên cứu về E. Hemingway khi bước sang thế kỉ XXI (được xuất bản
năm 2000), Linda Wagner - Martin đã nêu:
“Trên thực tế, có thể nói rằng tác phẩm của Hemingway sang thế kỷ 21
vẫn tồn tại nguyên giá trị của nó qua các bài phê bình cùng với văn phong tác
phẩm. Những lời phê bình hay nhất đã làm thay đổi cái nhìn của độc giả và
qua đó đưa ra các phương pháp đọc, quan sát và mường tượng về nghệ thuật.
Đó là sự tương tác lẫn nhau giữa văn học và phê bình văn học mà các tác
phẩm của Hemingway vẫn có ý nghĩa quan trọng nhất” [102;3].
Sáng tác của Hemingway qua thời gian vẫn thu hút nhiều thế hệ độc giả
và các nhà nghiên cứu văn học. Cũng bởi vậy, những công trình nghiên cứu
về Hemingway ngày càng đồ sộ và vẫn chưa hề có dấu hiệu dừng lại. Thật
khó có thể xây dựng được một hệ thống thư mục đầy đủ, trọn vẹn. Chúng tôi
chỉ có thể điểm qua những công trình thu thập được liên quan đến nội dung
của đề tài ở trong nước và nước ngoài về Hemingway.
1.1. Các công trình nghiên cứu trong nước về Ernest Hemingway
Chúng ta đã trải qua chặng đường hơn nửa thế kỉ tiếp nhận và nghiên
cứu tác phẩm của Hemingway. Ông là một trong số những tác giả văn học
nước ngoài được nghiên cứu nhiều nhất tại Việt Nam. Những luận án tiến sỹ,
luận văn thạc sỹ và các công trình nghiên cứu khác về Hemingway đã được

triển khai và công nhận đủ để chứng minh điều đó.
Điều đặc biệt, đã có hẳn một luận án tiến sỹ tập trung nghiên cứu về
Hemingway ở Việt Nam của tác giả Bùi Kim Hạnh từ tình hình dịch thuật,
tình hình nghiên cứu, vấn đề dạy và học tác phẩm Hemingway trong nhà


9
trường. Tác giả đã thống kê chi tiết các công trình nghiên cứu Hemingway và
tác phẩm của ông: bài báo khoa học, giáo trình văn học nước ngoài, sách
chuyên khảo... Bùi Kim Hạnh khảo sát Hemingway từ góc độ người tiếp nhận
(bạn đọc) qua các thời kỳ. Tất nhiên, đây không thể là bản tổng kết về nghiên
cứu Hemingway ở Việt Nam. Văn học là một dòng chảy không bao giờ cạn,
việc nghiên cứu văn học cũng như vậy, không có cái đích cuối cùng. Đúng
như tác giả xác định, chỉ lấy mốc từ năm 1954 đến năm 2000. Từ 2000 đến
nay, tình hình nghiên cứu Hemingway đã có nhiều đổi khác, đặc biệt là ở
nước ngoài (chúng tôi sẽ trình bày rõ ở phần sau).
Nhiều nội dung trong tác phẩm của Hemingway đã được đề cập, tuy nhiên
vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của ông chưa được nghiên cứu một cách
toàn diện, thỏa đáng. Có thể điểm qua những công trình nghiên cứu về E.
Hemingway để thấy được điều này: Các luận án tiến sỹ: Tiểu thuyết viết về
chiến tranh của Hemingway (Lê Đình Cúc, 1985), Kiểu nhân vật trung tâm
trong tác phẩm của Hemingway (Lê Huy Bắc, 1998), Hemingway ở Việt Nam
(Bùi Kim Hạnh, 2002), Thi pháp tiểu thuyết và sáng tác của Ernest
Hemingway (Đào Ngọc Chương, 2003); các luận văn thạc sỹ: “Chuông nguyện
hồn ai” và sự phát triển trong phương pháp sáng tác hiện thực của
Hemingway (Lê Tây, 1983), Vấn đề thời gian trong tác phẩm “Ông già và
biển cả” (Đoàn Thị Minh Chi, 1985), Một vài đặc điểm đối thoại của
Hemingway qua “Chuông nguyện hồn ai” (Phan Thu Hiền, 1986), Ngôn từ
nghệ thuật trong “Giã từ vũ khí” (Nguyễn Đăng Vũ, 1986), Truyện ngắn
Hemingway, nghệ thuật xây dựng cốt truyện (Trần Thị Thuận, 1986), Nguyên

lí tảng băng trôi và thực tiễn sáng tác của Hemingway (Hoàng Thị Thập,
1998), Cái chết trong truyện ngắn của Hemingway (Nguyễn Thị Ngọc Hà,
2000)...
Các bài báo: Đọc “Ông già và biển cả” (Phong Lê, 1962), Hemingway
và những tác phẩm tiêu biểu của ông (Lê Đình Cúc, 1977), Bi kịch


10
Hemingway (Lê Đình Cúc, 1983), Nghệ thuật tiểu thuyết Hemingway (Lê
Đình Cúc, 1985), Hemingway với biển cả (Phương Mai, 1985), Nghệ thuật
truyện ngắn Hemingway (Trần Thị Thuận, 1994), loạt bài của Lê Huy Bắc:
Thế giới nhân vật Hemingway, Đặc trưng không gian, thời gian và các hình
ảnh tượng trưng huyền thoại trong tiểu thuyết Hemingway, Nguyên lí tảng
băng trôi và cách khai thác trong “Ông già và biển cả” (1995,1996), Về
nguyên lí tảng băng trôi của Hemingway (Đào Ngọc Chương, 1997), “Ông
già và biển cả” và sự cách tân của Hemingway đối với thể loại văn xuôi thế
kỉ XX (Huy Liên, 1998), Mảng truyện Châu Phi trong sáng tác của
Hemingway (Lê Nguyên Cẩn, 1999), Một vài phương diện về thi pháp nhân
vật của Hemingway (Đào Ngọc Chương, 1999), Mạch ngầm văn bản và vấn
đề người xa lạ trong “Con mèo dưới mưa” và “Rặng đồi tựa đàn voi trắng”
(Đỗ Hải Phong, 1999), Tiếp cận tác phẩm của Hemingway từ tính đồng dạng
của nhân vật (Nguyễn Hữu Hiếu, 1999), Đoạn trích “Đương đầu với đàn cá
dữ” và cảm hứng con người thiên nhiên trong văn học (Lê Lưu Oanh, 1999)...
Sách, chuyên luận: Văn học phương Tây (tái bản lần thứ nhất năm 1997),
Tiểu thuyết Pháp hiện đại, những tìm tòi đổi mới (Phùng Văn Tửu, 1990),
Đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây hiện đại (Đặng Anh Đào, 1995),
Ernest Hemingway - Núi băng và hiệp sĩ (Lê Huy Bắc, 1999), Hemingway
những phương trời nghệ thuật (Lê Huy Bắc, 2001), Văn học Mỹ (Lê Huy Bắc,
2003), Tác gia văn học Mỹ (Lê Đình Cúc, 2004)...
Có thể thấy ở giai đoạn đầu, giới nghiên cứu tập trung giới thiệu về thân

thế, cuộc đời, các tác phẩm tiêu biểu của Hemingway. Giai đoạn sau, tập
trung vào các nội dung: Nguyên lí Tảng băng trôi, nghệ thuật đối thoại, nghệ
thuật độc thoại nội tâm, nghệ thuật tượng trưng, nghệ thuật thể hiện nhân vật,
nghệ thuật sử dụng không gian, thời gian... Chưa có công trình nào lựa chọn
nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway như một khách thể độc lập để
nghiên cứu.


11
Dưới đây, chúng tôi điểm qua một số nội dung có liên quan:
Năm 1985, ở phần lời giới thiệu cuốn Ernest Hemingway - Một ngày
chờ đợi do Hội Văn nghệ Nghĩa Bình xuất bản, Mai Quốc Liên đã nói về
khuynh hướng xã hội thể hiện qua nhân vật Magaret (Magot) trong tác phẩm
Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber:
“Thông báo về Magaret Macomber mở ra một ý nghĩa bên trong sâu sắc.
Đấy là sự buôn bán sắc đẹp và cương vị xã hội, điều này xác định tính chất
giả dối của quan hệ vợ chồng Macomber...”, hay: “Ở đây, Hemingway đã
nhấn mạnh một sự tương phản có ý nghĩa. Cũng giống như vẻ đẹp bên ngoài
của cô vợ mâu thuẫn với đạo đức trong tính cách của cô ta, vẻ ngoài “đàn
ông” mạnh khỏe, thể thao của Macomber tương phản với tính chất không
dũng cảm trong tính cách của anh ta” [42;12,13].
Người viết đã lưu tâm đến mối quan hệ nam nữ trong tác phẩm của
Hemingway nhưng đáng tiếc chỉ dựa trên cái nhìn chính trị - xã hội để đánh
giá nhân vật của Hemingway, chưa chú ý tới tính đa âm trong tác phẩm của
ông nên kết luận có phần chưa thỏa đáng về nhân vật.
Sớm được giới thiệu tại Việt Nam, tuy nhiên việc đưa tác phẩm của
Hemingway vào chương trình giảng dạy lại tương đối muộn. Năm 1992, giáo
trình Văn học phương Tây (tập 3) ra đời, Hemingway mới chính thức được
giảng dạy ở nhà trường Việt Nam. Phần Ernest Hemingway do Đặng Anh Đào
viết. Tác giả đã phác thảo những nét cơ bản về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác

của Hemingway, giới thiệu và phân tích ba tiểu thuyết của Hemingway: Giã từ
vũ khí, Chuông nguyện hồn ai, Ông già và biển cả dưới cái nhìn thi pháp học.
Nhà nghiên cứu nêu những nét đặc sắc nhất về đặc trưng sáng tác của E.
Hemingway như nguyên lí tảng băng trôi, kiểu con người của “thế hệ vứt đi”...
Không trực tiếp bàn về vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway nhưng những nhận định về nhân vật trong Giã từ vũ khí và
Chuông nguyện hồn ai của Đặng Anh Đào có những gợi ý thiết thực để chúng


12
tôi dựa vào khi đánh giá nhân vật nữ. Ta thấy được cái bi kịch lớn của cả một
thế hệ người trong và sau chiến tranh. Tình cảm con người, kể cả tình yêu
nam nữ đều mang những dư vị chua xót: “Số phận tình yêu của lứa đôi ở đây
đã dựng trên một tấm phông khốc liệt và u ám của chiến trường” [26;711],
hay: “Song dư vị cuối cùng vẫn là nỗi đau vô phương cứu chữa, sự bất lực và
cô đơn của con người ngay khi tìm thấy một tình yêu mãnh liệt” [26;713].
Chiến tranh không cấp thẻ miễn trừ cho bất kỳ đối tượng nào. Cả đàn ông và
đàn bà đều là nạn nhân của nó. Những vết thương (hiểu theo cả nghĩa đen lẫn
nghĩa bóng) có ở cả hai giới.
Năm 1995, Đặng Anh Đào tiếp tục viết cuốn Đổi mới nghệ thuật tiểu
thuyết phương Tây hiện đại. Tác giả tập trung khái quát những hiện tượng đổi
mới trong nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây thế kỉ XX. Cũng giống cuốn
sách nêu trên, Đặng Anh Đào không đề cập đến nhân vật nữ trong sáng tác
của Hemingway, nhưng bằng việc lấy dẫn chứng cho sự đổi mới nghệ thuật
tiểu thuyết phương Tây, tác giả đã viện dẫn một số đặc điểm trong truyện
ngắn và tiểu thuyết của Hemingway. Những nội dung này là gợi ý quan trọng
cho chúng tôi trong quá trình nghiên cứu nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway khi bàn tới vấn đề nhân vật, tâm lí và tính cách, di động điểm
nhìn: sự vắng bóng người kể chuyện, nhân vật hành động thay cho tâm lí,...
tác giả nêu:

“Cũng như vậy, rất khó hiểu hành động cuối cùng của nhân vật trong
Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber. Nếu theo dõi kỹ đối
thoại và toàn bộ hành động của nhân vật chuẩn bị cho kết thúc truyện, vẫn có
thể có những kết luận khác nhau; có bạn đọc lên án vợ Macomber, có bạn đọc
cho rằng Wilson hiểu sai cô ta... về nhân vật vợ của Macomber, chỉ có lời đối
thoại nhắc đi nhắc lại, và đối với bạn đọc nông nổi, có thể hiểu như một sự
thoái thác, sự day dứt và hối hận... [25;34,35].
Phần phụ lục về văn học đương đại trong cuốn sách này, tác giả còn trích


13
dịch phần phê bình của Kundera về Những rặng đồi tựa đàn voi trắng - một
trong những truyện ngắn thể hiện rõ những nét đặc sắc nghệ thuật của
Hemingway, ở đó nhân vật nữ đóng một vai trò là nhân vật trung tâm.
Năm 1997, Phan Quang Định viết cuốn Cuộc đời sôi động đam mê của
Hemingway. Cuốn sách giới thiệu cuộc đời nhà văn, tái hiện hành trình từ thơ
ấu, trưởng thành đến cái chết của Hemingway. Tuy nhiều chỗ tác giả để cảm
xúc và ý kiến chủ quan tác động quá mạnh mẽ đến những nhận định về cuộc
đời của văn hào với một lối viết mang tính phóng tác nhưng cuốn sách đã
cung cấp một số nội dung quan trọng, đặc biệt là thông tin về các mối quan hệ
của Hemingway với phụ nữ. Chẳng hạn về mối tình giữa Hemingway với
Agnes, ông viết:
“Chàng là người hùng. Chàng được đề nghị thưởng Anh dũng bội tinh
của nước Ý. Chàng trẻ tuổi, đẹp trai, chàng toát ra mùi tình dục mạnh mẽ của
một thương binh. Mười tám nàng điều dưỡng xinh đẹp chờ chàng si mình và
chàng đã yêu một cách tuyệt vọng nàng Agnes Hannah Von Kurowsky, một
người đẹp tóc nâu đến từ thủ đô Washington. Nàng đáp lại bằng một cảm tình
e ấp vì đã gần ba mươi, nàng muốn tránh sự vướng mắc tình cảm quá sâu với
một thanh niên còn chưa đến đôi mươi. Nàng thấy chàng hấp dẫn - và không
chỉ mình nàng mà thôi - điều đó thì có thể kiểm chứng được. Ngoài vẻ điển

trai lịch lãm, còn có cái dáng già dặn, một thứ sinh lực đầy uy quyền phát xuất
từ những nguy cơ từng trải. Chàng đã được lửa đạn thử thách...” [27;39].
Về tương quan giữa nguyên mẫu và nhân vật trong Mặt trời vẫn mọc,
tác giả viết:
“Lady Duff (một người bạn gái của Hemingway thời niên thiếu) trở
thành Lady Brett, Hemingway trở thành Jake Barnes, một nhà báo do một vết
thương chiến tranh, đã làm cho anh ta không còn khả năng thực hiện động tác
tình yêu thân xác… Sự giả định hoán vị về tình trạng liệt dương này cũng khá
thú vị: vết thương chiến tranh bi kịch hóa lòng thiếu tự tin về tình dục hay sự


14
tù hãm về tâm lí, nó là mặt trái tấm huy chương của một con người hành động
lúc nào cũng muốn tỏ ra cứng cựa, tua tủa những chiếc lông cứng sắc nhọn
của con nhím xù” [27;75].
Lê Đình Cúc được coi là người “khởi đầu cho một giai đoạn mới nghiên
cứu về Hemingway” [3;115]. Theo chúng tôi, ông còn là nhà nghiên cứu đầu
tiên ở Việt Nam bàn luận một cách trực tiếp về nhân vật nữ trong tác phẩm
của E. Hemingway. Trong cuốn Tiểu thuyết của Hemingway do nhà xuất bản
Khoa học Xã hội ấn hành năm 1999, Lê Đình Cúc viết:
“Có điều lạ là nhà văn danh tiếng này, một trong nhà văn xây dựng rất
thành công những câu chuyện tình yêu say đắm lòng người lại không hề xây
dựng được một nhân vật nữ nào trọn vẹn trên phương diện nghệ thuật. Vĩnh
biệt vũ khí được người ta gọi “Romeo và Juliet” nhưng Catherine không phải
là một nhân vật nữ có bản sắc, cá tính riêng biệt mà là một nhân vật lãng mạn
và lí tưởng hóa của nhà văn. Nhân vật nữ trong tiểu thuyết của Hemingway
hoặc ở cực này hoặc ở cực kia của cá tính. Một dạng mà ông yêu mến và say
sưa ca ngợi là những người đàn bà dịu dàng xinh đẹp, thùy mị, nữ tính cao.
Hiến dâng tất cả cho người mình yêu. Đó là Catherine (Giã từ vũ khí), Maria
(Chuông nguyện hồn ai), Renata (Qua sông vào rừng). Một dạng là những cô

gái ương bướng, có phần, như là một “con cái”, luôn hành hạ “con đực”. Đó
là Brett (Mặt trời vẫn mọc), Pilar (Chuông nguyện hồn ai). Nhân vật nữ loại
thứ hai của Hemingway ăn nói bốp chát, cộc cằn, đến ăn mặc cũng lố lăng,
kệch cỡm. Hemingway rất khó chịu với những cô gái từ cái cặp tóc đến cái
cốt xu chiêng đều bằng sắt. Trong số các nhân vật nữ của Hemingway có lẽ
chỉ có Pilar là khá hơn cả. Chị này sắc sảo đanh đá nhưng thẳng thắn thông
minh và lắm lúc cũng rất tế nhị và duyên dáng. Qua các nhân vật nữ của
Hemingway chúng ta dễ dàng tìm thấy bóng dáng và những mối tình của cuộc
đời thực Hemingway trong đó” [18;194,195].
Ở đây, Lê Đình Cúc chỉ ra hai phương diện về nhân vật nữ trong tác phẩm


15
của Hemingway như một số học giả phương Tây đã nhận định (chúng tôi sẽ
điểm qua ở phần tiếp theo). Ông cũng đã nêu mối tương quan giữa việc xây
dựng nhân vật nữ trong tác phẩm và cuộc đời thực của nhà văn.
Tuy nhiên, việc xếp Pilar vào dạng “con cái” tàn hại “con đực” cũng cần
phải bàn thêm. Theo cách phân loại của ông, Pilar nằm ở cả hai dạng nhân
vật. Nhân vật nữ của Hemingway có sự không trọn vẹn về cuộc đời hơn là
“không hề xây dựng được một nhân vật nữ nào trọn vẹn trên phương diện
nghệ thuật”.
Ngoài ra, khi bàn về chủ nghĩa tượng trưng (Symbolism) trong tiểu
thuyết của E. Hemingway, Lê Đình Cúc đã lấy dẫn chứng mái tóc người phụ
nữ trong tác phẩm Hemingway như một trong những hình ảnh quan trọng
mang ý nghĩa tượng trưng: “Hemingway đã phát triển tinh thần của chủ nghĩa
tượng trưng ở một đề tài khác. Đó là mái tóc phụ nữ. Đề tài này ám ảnh ông
trong cả ba cuốn tiểu thuyết về chiến tranh. Mái tóc của cô Brett (Mặt trời
vẫn mọc), mái tóc của Catherine (Giã từ vũ khí), mái tóc của Maria (Chuông
nguyện hồn ai). Mái tóc tượng trưng cho nữ tính: dịu dàng, duyên dáng,
quyến rũ, vì thế ông để tâm nhiều về mái tóc. Ca ngợi về mái tóc dài của

Catherina hay để cho nàng Brett cắt tóc ngắn đi đều cùng một chủ đích là ca
ngợi nữ tính” [21;678].
Lê Huy Bắc tiếp tục khái quát nội dung này trong cuốn Ernest
Hemingway - Núi băng và hiệp sỹ, Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm 1999:
“Từ mái tóc đen nhánh mượt mà của Catherine đến mái tóc cắt cụt của Maria,
qua ước muốn mái tóc dài của cô gái trong Con mèo trong mưa và kiểu tóc tự
để ngắn của Brett, tất cả đều mang ý nghĩa riêng như ý kiến của một chuyên
gia đã nhận xét về Hemingway...” [3;197].
Ở cuốn sách này, Lê Huy Bắc có những phát hiện đáng lưu ý về nhân vật
nữ trong tác phẩm của Hemingway. Tuy nhiên, do mục đích nghiên cứu “nhân
vật trung tâm” của tác giả nên hình tượng nhân vật nữ không được nhìn nhận


16
một cách độc lập và hệ thống. Chủ yếu ở vai trò là nhân vật trung tâm hoặc
trong mối quan hệ với các nhân vật trung tâm. Tác giả đã chỉ rõ nhân vật trung
tâm là nữ trong các tác phẩm của Hemingway chỉ chiếm khoảng độ một phần
mười. Từ hiện tượng này tác giả kết luận: “Con số này biểu hiện sự khập
khiễng âm (nữ) dương (nam) trong hệ thống nhân vật trung tâm. Nó là dấu hiện
đầu tiên của sự bất thường: Nỗi đau hay cũng chính là niềm cô độc” [3;195].
Từ đó, tác giả kiến giải về lí do vắng bóng phụ nữ trong tác phẩm của
Hemingway: “Hemingway, như nhiều nhà nghiên cứu khẳng định, trước sau
trong sáng tác vẫn kể về cuộc đời mình. Ông dùng trải nghiệm bản thân như
chất liệu để kiến tạo tác phẩm. Nhân vật trung tâm của ông hầu hết là những
mảnh hóa thân từ tác giả khi đối sánh với tiểu sử. Do đó, thế giới của
Hemingway luôn là thế giới của đàn ông. Điều này cho phép chúng ta khẳng
định kiểu Con người thống nhất trong quan niệm nghệ thuật của Hemingway.
Nó chính xác cho hệ thống nam nhân vật trung tâm và cũng logic cho cả thế
giới đàn bà... Với nét thi pháp đó, nữ nhân vật trung tâm của Hemingway ít
xuất hiện hơn khi so với nam giới. Song không có nghĩa thế giới ấy chỉ là

những bóng mờ mà vẫn có sức sống, nét khu biệt, thấm đượm lòng nhân hậu
và khát vọng của tác giả về một tương lai tốt đẹp” [3;200].
Tương tự, trong phần giới thiệu cuốn Tác phẩm Ernest Hemingway,
truyện ngắn và tiểu thuyết, Lê Huy Bắc viết: “Hemingway ý thức rất sâu sắc bi
kịch trí tuệ. Có lẽ ông cảm nhận rằng hễ tri thức càng phát triển thì nguy cơ diệt
vong của nhân loại càng cao... Vậy nên có lẽ Hemingway hướng đến khẳng
định sức mạnh cơ bắp như là hành vi phủ nhận cái xã hội phi nhân bản làm
biến chất, tha hóa con người” [39;14]. Nhà nghiên cứu này cũng chỉ ra một số
đặc trưng cơ bản khi thể hiện hình tượng nhân vật trung tâm là nữ trong tác
phẩm của Hemingway: Vị trí và tình cảm mà Hemingway dành cho nhân vật
nữ trong tác phẩm của mình, số phận chung của các nhân vật nữ. Ví dụ: “Chính
vì mang thanh gươm, phụng sự điều chân thực nên “tôi” (P. Young cho là


17
Nick) đã không ngần ngại phong một cô điếm lên làm nguồn sáng của thế giới.
Hiện tượng này đã cho thấy hơn hai lần Hemingway tôn trọng phụ nữ” [3;197],
“qua hệ thống nhân vật nữ, ta nhận thấy Hemingway không thật bình thường
khi khắc họa tính cách nữ. Trừ số ít các nhân vật trung tâm, ông dùng họ như
thể chỉ làm nổi rõ những đặc tính nhân vật trung tâm. Nhưng khi họ là nhân vật
trung tâm thì tính chất nữ và cuộc đời họ đa đoan, không trọn vẹn; Brett không
phải là đàn bà. Giới tính nàng biến chuyển theo nhịp bất thường của thời đại.
Thế giới của Hemingway đầy rẫy những đàn ông. Đàn bà thì thường là những
con người bất hạnh. Sẽ chẳng dễ tìm thấy nhà văn nào trên thế giới độc đáo
bằng Hemingway ở phương diện này” [3;199].
Tuy nhiên, không thể phủ nhận vai trò của nhân vật nữ nói chung và
nhân vật trung tâm là nữ nói riêng trong các sáng tác của Hemingway. Chính
Lê Huy Bắc cũng đã nhận định: “Đàn ông không đàn bà - nhan đề tập truyện
ngắn của ông (Hemingway) - chỉ là cách nói ẩn dụ. Qua đó, chúng tôi đi đến
kết luận rằng phái yếu cũng được Hemingway chú trọng tái hiện. Nên, thế

giới Đàn ông không đàn bà không có nghĩa là sáng tác của Hemingway vắng
bóng đàn bà mà trong thế giới ấy cả đàn ông và đàn bà đều bất thường. Họ
mang nhiều vết thương” [3;195].
Năm 2001, nhà xuất bản Giáo dục phát hành cuốn Hemingway những
phương trời nghệ thuật. Đây là cuốn sách tập hợp nhiều công trình nghiên
cứu về Hemingway qua các giai đoạn. Khi bàn về vấn đề “người xa lạ” trong
truyện ngắn Con mèo trong mưa, Đỗ Hải Phong đã chú ý đến tâm trạng cô
đơn, lạc lõng của nhân vật nữ: “Nếu như người vợ thể hiện nhu cầu hướng
ngoại, bất chấp “trời mưa”, thì người chồng hướng nội, muốn thu mình lại
cho khỏi “ướt”. Người vợ muốn giao tiếp, nói chuyện, chia sẻ với những
“người khác”, còn người chồng không muốn nói, sợ “người khác” gợi ra
những điều mình không muốn nghĩ...”, tác giả chỉ rõ tâm lí xa lạ ở người phụ
nữ ngay cả với bản thân mình: “Đau xót nhất là thấy mình không còn là mình


18
nữa, không còn cả mái tóc dài như một người phụ nữ nữa” [6;102,103].
Lê Tây khi bàn về tính khắc kỉ ở các nhân vật trong tác phẩm của
Hemingway đã có nói đến tính khắc kỉ ở những nhân vật nữ: “Họ chịu đựng
đau khổ, những bất hạnh tạm thời nhưng họ không giấu giếm, che đậy những
tâm tư, tình cảm của mình mà đem trao đổi, bộc lộ với bạn bè, đồng chí,
Maria, Pilar đã kể hết chuyện đời với Jordan...” [6;243]. Điều này củng cố
thêm nhận định Hemingway không khu biệt những địa hạt về giới cho các
nhân vật theo kiểu đã là nữ thì phải làm thế này, là nam thì phải làm thế khác.
Lê Nguyên Cẩn trong bài viết Mảng truyện châu Phi trong sáng tác của
Hemingway tiếp tục nói về những khoảng trống cô đơn trong mối quan hệ
nam nữ. Cụ thể là giữa cặp vợ chồng Francis Macomber và Margot trong
truyện ngắn Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber:
“Lúc đó, trong thời điểm mà nỗi sợ do tiếng gầm sư tử mang lại đang
dâng trào khắp mọi đường gân thớ thịt của ông thì bên cạnh ông vợ ông vẫn

ngủ yên với tiếng thở đều đặn. Sự so sánh ngầm giữa tiếng gầm của sư tử với
tiếng thở đều đặn của người vợ cho thấy Macomber thất vọng và cô đơn đến
nhường nào” [6;60].
Mỗi nhân vật trong tác phẩm Hemingway đều có một ốc đảo cho riêng
mình. Nhiều khi ngay cả trong tình yêu, tình vợ chồng, cho dù có cố gắng
xích lại gần nhau con người cũng không sao thoát khỏi được cái ốc đảo định
mệnh đó. Lê Nguyên Cẩn chỉ rõ: “Như vậy, trong cuộc sống riêng tư của họ,
mỗi người đều có con đường vận động riêng nhằm hướng đến một mục đích
chung mà cho đến lúc đó, hai con người ấy cũng chưa gặp nhau. Họ không
phải xa lạ với nhau nhưng họ không hiểu nhau. Họ thuộc hai mặt phẳng khác
nhau. Tiền của Macomber cũng chỉ toát ra hơi lạnh tanh nồng, còn vẻ đẹp của
Margot thì mang tính ích kỉ tàn nhẫn. Tuy nhiên cả hai cô độc trên con đường
của mình, họ vẫn cố gắng đi tìm điểm chung” [6;64]. Ngay cả tiếng khóc của
Margot ở cuối truyện cũng được coi là thể hiện “sự bất hạnh của con người cô


19
đơn” [6;65].
Nhìn nhận ý nghĩa biểu trưng qua hình tượng nhân vật nữ ở tác phẩm
của Hemingway, trong luận văn thạc sỹ Cái chết trong truyện ngắn Ernest
Hemingway, tác giả Nguyễn Thị Ngọc Hà coi nhân vật nữ là một trong những
hình ảnh đại diện cho cái chết: “Hình tượng người phụ nữ cũng đại diện cho
cái chết trong con mắt của nhà văn. Sự xuất hiện của người phụ nữ cũng gợi
lên cái chết đối với các nhân vật” [29;37].
Tác giả này đã viện dẫn một số tác phẩm tiêu biểu mà ở đó nhân vật nữ
là nguyên nhân gây nên cái chết hoặc chí ít cũng liên quan đến cái chết như
Tuyết trên đỉnh Kilimanjaro, Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis
Macomber, Người mùa hạ... Chẳng hạn về Kate trong Người mùa hạ: “Kate
là biểu tượng của nỗi đam mê mù quáng với Nick, là cái chết không thể
cưỡng lại được của Odgar. Nàng tượng trưng cho sức mạnh mù quáng dẫn dắt

con người ta tới ngưỡng cửa sống chết, biết vậy mà vẫn không thể làm gì
khác” [29;38].
Khái lược một số công trình nghiên cứu nêu trên, có thể thấy không có
một công trình độc lập nào về nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
Qua khảo sát, chúng tôi cũng chưa thấy có công trình nào nghiên cứu về
Hemingway, tác phẩm cũng như nhân vật trong tác phẩm của ông từ cơ sở nữ
quyền luận. Nhân vật nữ thường được nhìn nhận chung với những đặc điểm
của một nhân vật trong tác phẩm văn học hoặc để chứng minh cho những luận
điểm trong quá trình nghiên cứu của các tác giả như đã nêu trên.
Dẫu còn sơ lược nhưng một số nhận xét đã nêu đúng những đặc điểm về
nhân vật nữ trong các tác phẩm của Hemingway. Đặc biệt, hai nhà nghiên cứu
Lê Đình Cúc, Lê Huy Bắc đã có những kiến giải cụ thể, chính xác, khoa học
về nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway. Chúng tôi sẽ tiếp thu và đối
thoại khi triển khai đề tài.
1.2. Các công trình nghiên cứu nước ngoài về Ernest Hemingway


20
Tuy không có khả năng bao quát toàn bộ mảng tư liệu tiếng Anh do gặp
khó khăn trong việc sưu tầm tài liệu ở Việt Nam nhưng với những gì chúng
tôi được tiếp cận ở một số nhà nghiên cứu Hemingway như: Robert O.
Stephens, Jame Nager, Roger Fowler, Carlos Baker, P. Young, Gary Caray,
Harold Bloom, Richard Fantina... có thể thấy việc nghiên cứu nhân vật nữ
trong các tác phẩm của E. Hemingway ở nước ngoài đã được chú trọng hơn
nhiều so với Việt Nam. Mặc dù, chúng tôi chưa tìm thấy những công trình
độc lập về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway nhưng có rất nhiều
bài viết, nhận định về nội dung này.
Bàn đến nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway ở những năm
sáu mươi, bảy mươi của thế kỉ trước, phải kể đến cuốn Tuyển tập các tiểu
luận phê bình về Hemingway (Hemingway: A Collection of Critical Esays) do

Robert P. Weeks biên soạn, Prentice - Hall xuất bản năm 1962.
Ở hai bài Đàn ông không đàn bà (Men without Women) của Leslie
Fiedler và Tình chết trong “Mặt trời vẫn mọc” (The Death of love in “The
Sun also Rises”) của Mark Spilka, các tác giả đã đề cập đến một số đặc điểm
xây dựng nhân vật trong tác phẩm của Hemingway. Lí giải cách thức thể hiện
nhân vật nữ qua hình tượng nhân vật Brett ở Mặt trời vẫn mọc, Leslie Fieder
nhận định: “Hemingway rất thoải mái khi giải quyết vấn đề đàn ông không
đàn bà, như mối quan hệ cha và con trai, tình bằng hữu, những gã găngxtơ...”
[124;86]. Bài viết nhận định trực tiếp về nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway: “Với Hemingway, phụ nữ hầu hết mềm yếu, sống phụ thuộc,
được sinh ra là để duy trì nòi giống” [124;87]. Tác giả đề cập đến hai kiểu
phụ nữ: Người Mỹ, người Anh trong tác phẩm của Hemingway: “Khi những
người đàn bà là người Mỹ, họ sống lẳng lơ, không có niềm tin... đàn bà người
Anh thì không hoàn toàn lẳng lơ...” [124;88,89].
Cả Leslie Fieder và Mark Spilka đều có những điểm tương đồng khi
nhận định về Brett, nhân vật nữ trung tâm đầu tiên và duy nhất ở tiểu thuyết