Bài giảng Pháp luật kinh tế: Chương 1 Phạm Hải Châu

CHƢƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ
LUẬT KINH TẾ Ở VIỆT NAM

8/2011

1


•

•

Khái niệm Luật kinh tế trong thời kỳ
kế hoạch hóa tập trung & quản lý hành
chính bao cấp
Nền kinh tế chòu sự quản lý toàn diện
của nhà nƣớc bằng hệ thống chỉ tiêu, kế
hoạch.
Chỉ tồn tại doanh nghiệp thuộc sở hữu
Nhà nƣớc và tập thể.
2

Monday, November 11,
2013


• Hệ thống pháp luật được xây dựng dựa
trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất
• Kinh tế quốc doanh giữ vai trò chủ đạo chi
phối toàn bộ nền kinh tế

• Các quan hệ kinh tế được điều chỉnh bằng
phương pháp mệnh lệnh - quyền uy
• Nhà nước quản lý nền kinh tế theo cơ chế
hành chính bao cấp
• Nhà nước vừa đưa ra chỉ tiêu, kế hoạch
sản xuất vừa đảm bảo vật chất cho các
đơn vị sản xuất kinh doanh.
3

Monday, November 11,
2013


• Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung,
bao cấp Luật kinh tế được định nghĩa như
sau:
• “Luật kinh tế là ngành luật độc lập do nhà
nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ
kinh tế phát sinh trong quá trình quản lý
kinh tế và quá trình sản xuất kinh doanh
giữa cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế
với các doanh nghiệp nhằm thực hiện kế
hoạch của nhà nước”.
4

Monday, November 11,
2013


I. Khái niệm.

1. Khái niệm pháp luật kinh
tế:
Tổng hợp tất cả các văn bản
quy phạm pháp luật liên quan
trực tiếp đến sự quản lý và vận
hành của nền kinh tế được gọi
là pháp luật kinh tế.
8/2011

5


PHÁP LUẬT KINH TẾ ĐIỀU
CHỈNH 6 NHÓM QUAN HỆ SAU:
- Quan hệ phát sinh trong quá
trình tổ chức, quản lý sản xuất
kinh doanh (SXKD). (luật doanh
nghiệp)
- Quan hệ phát sinh trong quá
trình hoạt động SXKD giữa các DN
(Luật thương mại)
8/2011

6


- Quan hệ phát sinh trong quá
trình đầu tư và huy động vốn
phục vụ SXKD trong các hoạt
động:

* Tín dụng;
* Thanh toán. (luật đầu tư, luật
tài chính; luật ngân hàng; luật
các tổ chức tín dụng.) ()
8/2011

7


- Quan hệ phát sinh trong quá
trình sử dụng lao động. (Luật
lao động);
- Quan hệ phát sinh trong quá
trình quản lý và sử dụng đất
đai. (Luật đất đai);
- Quan hệ phát sinh trong quá
trình tổ chức và quản lý HTX.
(Luật hợp tác xã).
8/2011

8


8/2011

Do đó trong cơ cấu
pháp luật
kinh tế
bao gồm các ngành
luật sau:

+ Luật kinh tế.
+ Luật Tài chính
ngân hàng.
+ Luật Lao động.
+ Luật Đất đai
+ Luật đầu tư
+ Luật phá sản...

9


Luật
thƣơng
mại
Luật tài

Luật
đất đai

chính

Luật
hợp tác
xã

8/2011

Pháp
luật
kinh tế

Luật
đầu tƣ
Luật
phá
sản
10


Luật
Luật kinh
kinh
tế
tế

Luật
Luật
thƣơng
thƣơng
mại
mại
Luật
Hợp
tác xã

Luật
doanh
nghiệp
Luật
Luật phá
sản phá

sản

Luật đầu tƣ

Luật đầu
tƣ

Luật
Luật
tài chính đất đai

8/2011

11


2. Khái niệm Luật kinh tế (trong
nền kinh tế thị trường)
Là tổng hợp các QPPL do nhà
nước ban hành để điều chỉnh
những quan hệ kinh tế phát sinh
trong quá trình tổ chức và quản
lý kinh tế của nhà nước và trong
quá trình sản xuất kinh doanh
giữa các chủ thể kinh doanh với
nhau.
8/2011

12

• Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung,
bao cấp Luật kinh tế được định nghĩa như
sau:
• “Luật kinh tế là ngành luật độc lập do nhà
nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ
kinh tế phát sinh trong quá trình quản lý
kinh tế và quá trình sản xuất kinh doanh
giữa cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế
với các doanh nghiệp nhằm thực hiện kế
hoạch của nhà nước”.
13

Monday, November 11,
2013


(Lưu ý: sản xuất, kinh doanh
có thể một công đoạn, một
nửa hoặc hoàn chỉnh các công
đoạn)

8/2011

14


II . Đối tượng điều chỉnh của Luật
kinh tế (3 đối tượng cơ bản)
1. Quan hệ phát sinh giữa cơ

quan quản lý nhà nước về kinh
tế với các chủ thể kinh doanh
(chủ yếu với các doanh nghiệp).
Ví dụ: quan hệ phát sinh giữa Uỷ
ban nhân dân Tỉnh (cơ quan
quản lý nhà nước về kinh tế với
các doanh nghiệp)
8/2011

15


2. Quan hệ kinh tế phát sinh
trong quá trình hoạt động sản
xuất kinh doanh giữa các doanh
nghiệp.
3. Quan hệ phát sinh trong nội
bộ các doanh nghiệp.

8/2011

16




CƠ QUAN QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ KINH TẾ
MANG YẾU TỔ

TỔ CHỨC (Ra
quyết định thành
lập; Tổ chức bộ
máy…)

QUAN
HỆ
THEO
CHIỀU
DỌC

MANG YẾU TỔ TÀI
SẢN (cấp vốn, giao
đất…)

ĐƠN VỊ THUỘC QUYỀN
QUẢN LÝ (DN)
8/2011

17



DOANH
NGHIỆP

8/2011

QUAN HỆ THEO CHIỀU NGANG

DOANH
NGHIỆP

18


3. Quan hệ nội bộ Doanh nghiệp
Công ty A

Phân
xưởng
A

Phân
xưởng G

Phân
xưởng E

8/2011

Phân
xưởng
B

Phân
xưởng C

- Quản lý PX;
- Dây chuyền

sản xuất;
- Mở rộng, thu
hẹp SX - KD…

Phân
xưởng D

19


III. Phương pháp điều chỉnh của
luật kinh tế (có 2 phương pháp cơ bản)
1. Phương pháp mệnh lệnh
Sử dụng chủ yếu để điều chỉnh
nhóm quan hệ quản lý kinh tế
giữa các chủ thể không bình
đẳng với nhau.
8/2011

20


Lưu ý: Phương pháp mệnh
lệnh trong Luật kinh tế
mang tính “mềm dẻo” hơn
so với tính chất mệnh lệnh
trong luật hành chính do
tính chất quản lý sản xuất kinh doanh chi phối.
8/2011

21


Phương pháp mệnh lệnh
Nhà nước giao 3 chỉ tiêu:
- Số lượng SP, hàng hoá, công
việc.
- Chất lượng SP, hàng hoá, công
việc.
- Nộp ngân sách.
Khi giao 3 chỉ tiêu Nhà nước sẽ
cân đối cho Doanh nghiệp toàn
bộ vật tư, tiền vốn…
8/2011

22


2. Phương
bình đẳng

8/2011

pháp

thoả

thuận

23

IV. Chủ thể của Luật kinh tế
1. Điều kiện để trở thành chủ thể
của Luật kinh tế
a. Đối với tổ chức: (có đủ 3 điều
kiện)

8/2011

24


Pháp nhân (điều 84 LDS 2005)
1. Được thành lập hợp pháp;
2. Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
3. Có tài sản độc lập với cá nhân,
tổ chức khác và tự chịu trách
nhiệm bằng tài sản đó;
4. Nhân danh mình tham gia các
quan hệ pháp luật một cách độc
lập.
8/2011

25