•^m
Muc Lyc
MÓ' BXTJ
1.1
1
B^n^ h9c va ct^ng- li^'c h9c
1.2 . ITinh hgc va ct^À so
, A
2.
^
« . . . o
« • • « « • « •
2
2
y^
1.3
'^"^^ l y tT^i '^"^
•
•
lo 4
Van die n ^ i i e n GUU
4
- . • . < • .
6
Ilìim Tnfc LU|lT ETQTJAv-^ERI^OlT v l 0 T!?OiaOH ofjA c I c TKTjtìTG
T y DO
.
o • • o
«.
9
2,1'
S)g,i so "biquaternion • • • • . • « • . • ^ • • o
9
2,2
^iauatemion va ten:^o'
12
2.3
B i q u a t e m i o n va% spino' • • « • • • • • . • • , •
I4
2.4
Gac phutiìi^ t r i n l i tx'ùtoH.-^ GO 6:±èn
I6
2«5
^ ' i so octonion
20
2.6
Phubiig: t r i n h son£r octonion cna li^t t y do
2.7
Tiubng vecto' t o n ^ quat
25
2.8
Trùbtig nuclon
30
2»S
'PiiìDlag t a o nuclon - n
o , . «
. »
ineson
, , .
23
34
3.
TliDW TIG .UÈ? DIH v i TUDKG TAO SlfilT TfP ,
•••
38
3»!
H§ t9a {Ì9 va h§ qtiy chieu
. • •
3.2
The cbuan va trubVig chuan
3.3
^a.c phufeìig t r i n h trubìig chuan cua tnvxmg hap dan
45
trong chan Idiong • • •
3«4
4.
48
^-^c phubtig* t r i n h Einstein - l'-Iasn-rell
Tmhia TAO vi^vd età
ROGLOIT
.39
• • • • • .
. • . . •
5^
63
4*1
^"iau fl" bat bién chiral
4.2
Khon^ gian ngòai va khong gian trong
72
4.3
Truti^ng Yang - T-iills co khoi l-y.ìD'ag • • • • • • .
77
4.4
Hau chuan f
81
4.5
i'^au chuan f - g
K
64
y4
Kfe LITJK
TII
• • • •
Lifli THAM EHAO ,
• • • • . « • • •
66
95
59
^mmmm^aaar-
1.
1«1
3oii;-;' hoc va (x^ù'i(: ly.'c h9c
uv"t V'"',t 1"^," l a su' l i e n a":) '•:hor,'': nnat ;-.:•/.':
"'•"
,
" .' ^^90, >^o^G noi. '•: .
."Lan a^t
...,•: ' - ' V
•-
•,•
cua l y thiiyet ::o . ^" -'Sy^ chup.c^ t a h i e u cton^.; h9c hoj;,c hinìi h9c l a
t ^ p h^*p fi9i,cau hinh kha dx chaT^ nh^-'^i. '^'/j'o'c "•^^o••^^: '':1:T7:'^'-: t o a
do--;-
••-
• .-.
•"-.
••-
-
-
-
..
.
.1
.;-.
;•
.:^
-
,
• '.-;;
. •'
..-
:
y -
bao gom cac phu»i:i.:;; tr.\ni'i chiiyex^L C^v.fy va phiic-nt.* tzin^i tri-tiiig ^ji
:-:ot
\: j.;;,!'
:^i.
tol ^
'.:.:on, • '"i'^.o cb^n l';.ia cac tip^-i hucn^; o'ia.p n':.;.:: '-^Vc'o
ve -^-- -^;-. ].y 'JroiVV *^l^n d^r • "^ ,
'190 co. 'ÌLÌC-
trùfeli:; ten:-:o' phan :amg
F ,
'
; h^n, to'; : h9c bao r^or noi t r
tronf; kìionr .'^an / inV-Cvski va tg,p h9;p
11191 iX'^'oìi.'.r \ni tr^i coi nhu' cuy ó:^.o CUT cac h.^/r. thu' « -3on'^' Iv'c h o c , jviat
iil'iaG . l a i thi' lv3p lot) cac oir,^ ccao v?. ùxivo'a'': tenxo* i' .
,j'
•
•
-
-
-co '.-ao 'oha.'
^ ^ [ •,
•
nhlSiK fl^y ^%o va i.r}-t*Qg thor. nian
-
*
phutU'^- trxnìi chi'.yén d^n;-'; Lorontz
va cac phubìi^ t r i n h txiiJo'n:^: >;a:a?'ell.
ilien n h i e n , n9i du»',' ohu ^•'•e^-; CUP. -x;t l y thuye"^' ".•
r- ' qri rion • lire
hoc ciia, n o , nhi-ng co mot dieu het cu'c fen • lu^i y l a HV: -ohfit t r i e n ctia
cac l;^" th-'ì-'^et vg.t 1-^ l^j. tQ,p t**:a"'ji'^ tir.i.ti'c liet e' su' thay t^oi c^ia
^.^^•-
thay
. • ' ^ '
•
•
•
•
djrig li/c ' .. '
•
•
-
/
,
•
- - • • •
• - -
,
•
, - • •
x r{?jniltonl^n, the:^
-
:-^
• -
\)Var
•
- . - . .
t
a
"a l y tuV:;o:" u'ng,
-•^
.-
'
.
a
--
_ ^
A
_ *
^
^
_
*
I
t'- o a c c!:g,i . /
. .
.u
•l'hoo
^ ' - -~
..
•"-•,".
A
'
. s a u ::;•
, . *»
.90-co«« dien
va co' hoc tufctig ^oi t i -
V-.. >^
/•
r^i
A
(1
[]
holV/
[]
• ^ _
'""^••'
,
'"^ '"•
"":-•••'•
vi.^c ,ch9n luj^, làia khon-;
i-,
-.^^.-": l y „
'^ - ' ; :;;-
c n c tut''ng t a o ce' han c u a t\^ r j h i e n , n h à vj"'-- 1:' , cli^'c la*^ ci/,t 'V'T ••^••';
.^.C V " , l o "'"? >*:
;'i9n n 9 t iihom chxu.vn diii/ . ^1-
:;; chon lu)?
'.-^^ • t h U 9 c v à o nm^c d:o Tìhù h(^T! e*.-ì oac •' '
' i tu^^
i.'^t c^.c
.
-• '
'-^: 1 -
..,[,]
au hol
'
V
A
V
f
T
'
*
- '^
-
3
'
•^
A
A
•V.
^
r
A
'
' l^
ft
:.:ot' bien biot'uatemì'
.%.-''
s
A
^
TIO'
•1-. r r
[•.x-uìrmt^,; ( h^ -,
tflnh
^^atemio \ ,
co o i u u a t e r n i :.: .
.xemanr.
.;au.c:-iy-
t hàn: mjt ::ien phu'c .
X t h e cac cau h o i t r é n aùy th^a:'h. no-'j
A
,
»
«^
1^ no "-: ...':a tt^ìD'c ohin:-
:ai l e n rà\
;u oj"
9n tu'
.•",::35S!W3s»
•-" ^-
la:
.• . :
khon--^ -ohai
- ..''
.'.:• c:''; . ; • •
', :;"ta "1^'ori-, .-ian v^t l y
la not t i n h chat n9i tgà ovp. l y rhu^et , raa -lày sinli
tu' nhuV;v .'?:ia t h i e t ben n;,oai quy dj-nh boi thu*c n i i i ^ m .
Tj?ai l ^ i nuatex'nion co n9t v j t r i ii'u txen tron:; cac hg so ,
xi\kt phat tu' c^nh. l y Fx^obenxus : a u a t e r n i o n i^- ._o ,-,;.'. •.•• phu'c no'
r9n .; Titiat cung iP-ang cac t i n h chat nhu' so th^i'c, t r u ' t i n h chat "iao
hoan cxia phep ^ilian . :.,eu cac tT§.:. l\*'n.'"'' vg.t Iv co' bau cTU-ir/ prtax uuan
theo "-a^ '^1"':^ ~ac ti-ih
t
.
'
nhu' so thy'c . ir-^ai t r - ' -.ot r,o nuy t a o , 'cihi
A*
A"
>
'
"ohai ohon 30 ^hu'c , fto quate:iniion , so octoriion v . y . , , 7x t5.nb.
•'chon.'^; '^iao hoan cua 'S^ì.\^V iihan _& d'info chung n^'hi9in 'ìa,;' '-;u ti-o:iig
Ixìih "v'i^'-'c v i rno, non n^u •:,• • \ hep ho cuy t a o .viao hoan, thx chì-a" t r
phai ch9n quaternion .
-'"i l y tVlai trer.
':3n m^t nli^xi :c:^t : ':^^ phu h^^ cua d; '
^^
ui'iiiatemxou vo*^, c:?.c hxfu t'ytb'ii ; ax^xi tu' xx>i\z ximi cha'o UQX tg.i hv.-a
Ix^u 'liti t n e ciò cua cac ca^u tl•ì^c ag-x so QUI CO t i n h u^'au
^ìhien tre.:' ; l i n h vyi'c ^i^n tu' hay con co t h : . .e' r9n;; sang cac Ixr."^^
- U o r a Ic'x nx9'i cou pay. xnu^c •
11 .anh iiol ctaag phat t r i ^ n l a v^t l y t^i
!•,'
' ^ t l y ag-x co
/^.U
X.
op cua r-9t chu7/-Cii
,:o .
•
<
'
•
'
-
.
'
.
r
1-
fc.],'.
' •
* •
.
-
' •
-
*
[]-
^
n
*
•
•
[]
[]
'.-PO* tb^T'b 'ot 1"" -^.oTi^et co hi'^T' 'lu'c
iquatem:.'.
*
^
,
5 ^:à (ì^^'c ru' l ; ;
-
49
A.
en ora
he-V2t 1'^" co ve so bf?'
•" ?, coi la, m^t txTAjii,;-; fco
,
,
'.uyet d i f n tu'
'* .
-
J A
.
^
CI
' : '•!•
'•il"'
*
1-- -*•
"
C'.PJÌ'
u•
••• -
•'^••ert thoji^:- t:n:t;ìi
. r - t e t e i o n i c l,- j • •" "
vat 1--.
^
• ["]
^
•^
*>
•
A
.
»
*
A
.
,
t
.
'
A
A
nar^^: vc'i txnl^ V '
/•
%
,T"0V";7Ì -
*
«f
V.
A
' *.
A
V.
-'^"ù 'UY.
..' '
D^r'O^'TOS
»
X
t
^ t u cu:
/'onioi' ^l^J -
C'L
A
v'- •••..e r:on.: l u ^ t r a n co w:
l?-r
t ]
^
vx'^c
it
•-•
••
^
A
'' • •_• •
/
^
A'
A
..ac -.•ax • "
•':
Van Ce n.'^nien cuu
.. ^ ru.t
^, r a m9t so k e t lu,;.
-v; ; ] ] - ' ' • t i e u t r x n h ba^/- t r 3 n , co' tr.e
':•-il '^.'--.•t'" f p
•'
--•!9'^ --.X' '-.'Cs'ù l''0 ii-'ì'P
1 . /S •;ìhubv*^v l i 9 n dong l i / c ì).9c,
Tnov
." . *; ".•/
o•
1;
•190 cua- l y t]uiy®t truSohg c h u a n l a l y t h u y o t dtiy nliat h i | n c o I d i '
j^',:;.•, t.;G t r . c a c wV:Vi*r.-;' t a : .
2 . 2on-_;' h9c tut'-'
n ci":a t-'i' •••hxau t h e o ::.ot r u ^ n •'^-'r^'ì
W
_ %
_A
l i nl.iif^rt van l a 0:9:1. ]';9c cxia .àior.,-- _•
,an the' • Dio"^ "''hac ' ^ i ^ . l a tao' t^.i r e i '"iof-i cu:- 'la tg.p Ic^.oi. ; *.
thox
."•.•"
*-...%
•• ^
v'^ ^y^-c. .:-'
,3,1 co .
l u j n an n?.y l a ni9t co F^mr da.u t i e n t h e o hutotig d o . Ghi'iv: t o i
^JG chnn-^ t o rèùxT neu tho' l a li'^ot cau t r u c 'l^l :;ó bioua.ternion t h x
e."e phutn/r t r x r J i ti-uVjti^; causai tutn^^- un-»; se l à cac DhuiD'n.-': t r x n h
" 7 -
tìinstein
d^.i so
•• ViaDC:iell ]cet h^p . '.'"iic mo' r ^ n g t h o ' t}.\ành iii9t cai.\ txnic
p c t o n i o n s e cho p h e p ^lìx
V 03,1 chubng 1 l a
G>.UV-/JI
'iicp v a o c a c t u t i ^ g t a o ridili •
• d^Jt vaai de n j h i e n ciVa , l i i ^ n
en
"^orri b a ' chuìDti'g chinfi ( c a c chutn?"-' 2 , 3 5 4 ; :
Ghub'ng 2 toin t.^t c a c k i e n tbj;'c co' b a n v e (kp. r.o b i c u c t e r t i i o n
V'-ì oct^-'D.ion, t r e n o c n': do xn^r l'ir'rr 'i^n.9- a'^à so
tnib'a. ; ti^i' do .
c a i Ci::";
• trxnl
J x r a c ,quen t h u 9 e coìi ouy x^a in^'
c u a e r o -nv^irrn-''" t r x n h
l a x v . ' s l l , F r o c a $ ..'ey! Véi
io:xub ronc; o c t o n i o n mc-l ma
o.':n;!n;"-tox o-"^.c r/ji-^ -:e aon," ^'ai t r o o-'s:ia t r 9 n ^ t'oor.;-.
, ^Jac :.:^nn
c r i ;'^:c.L,M". •loj-,;; n h u vax "cxo c u a p-iutn.., t r i n a l ' i r a c 1:1':;
•"ac ax^n
U.L
.
w'.ì..
a 4 loy'c'pvj^: bj.nh thi-'C l i i ^ n h i q v a t e r n i o n v a o c t o n i o n
-:;"•*•, ^-r.' t:*"'--'
d a n v a ui^ìh
••""• • • "Ì: •."
;
'
) txieo ';i7.an dient l y Mihuyet '
;•••
t ^ : c aX'-cbuan .
i j p c a c phiibUr t r x j i h E i n s t e i n - f-iaxwell k e t ho'pj
.-'.". '"•"•••' Ti' • • ; 'Cu e.
tho'. co th.o' l a d ^ i 20 bic|>i£:,tarùio.
ooton-i'on v a d a n 'f^en ia9t so h e '
nhi.i' v x ^ c tiv f'ici;
ria'! 0
f
-
' "
"•
dàn !n5,iih
dS t ^ i t i n b
••
'
«.
•
1
,
•
•
-
"
- ... -'•'
"•
3 thic''.
troi..::: d ò - c a c t h e
len sx : .'•".tvou v-t'.n. Thorv
0 : c •<' -ox nhxe^- "
da khon-'? "- •':!i7,^;' '--?• "^v^ fio'' « cTonr •.xen. va
" -•^" co xch • -j-'aQ :via
OH sy' giup do' n h i | t txnh
cim'": chan 'Gnaiiii cari.
cua t^-p t h e b9 mon T$t l y l y t h a y e t
va Phon^r Kìioa h9c txiiinrc D^.i.hoc '•^•on:-: TTQ^ I-là n o i , cua t ? t ca
oac cor):': c h i , cac ce QUnn C'i lx-^i.-( niar. tvong aria tx^xìili t i ^ n l'ianh
va hoan thành l u ^ an .
CfA CA3 •
-»ax r;o Tx'.ii'iaiemxoa "xu'o'c uex la, t'io';
ohiGU > x a c d^-hh t r
v-?^ U^*T:
»
'
'•
J , y<:.:
? rr. = jj- . (T
T;
. •-.
(T
A
'
ff-
= S
-
5
'
A
-t-
(T
t
•
...
-
£
a ce
'•
f
•^0
T-
r=
_
(T
'"!•*'Ti-'""
;
+-cr
•
r.-.-i
TU
9
TO' ;=
(T- -k- .'
(T
.
(T,
HtT
=
^
m
, :.
/
o
, ^on tg,:i. cac J
li
. ^ -^;f
,en lic^y
*
trcn.-; 10
n
^
1;. 1M
?
w
-^^^
^
A
^
t
«'
^
': sau.
1 -
.,.C*-^ , + j +
'I,..^
TT + H ss 2n
O
,
,,. t7
K TT =
—
=
^
r
TV^-*-'*
Oy
'm^
•
•-
;
3
+ X
•liT'..- r.
-'"'•
'\: 1 • '
•'"
•"•i-:-''.iat ori''*!
•••--:-"•
'
K :jfe 0 . "ir
..^-
^ •
O.
avy/c. ( t i n i r - ' i x n 1^
.acn^aterjron , ':a co h^ thu'c .:au:
iiay n'i'.;
co t h e b.
': ' -'•• ion co uio'c e r a Idioni; .
fl
. a,
.
. - A
n
Trong t:?5x-;'Dg b j ^
dao
M"
: ' ^ J^
; -o ton t^à-biquaterrdon n-ih^ch
cua bira"'.atr:)miort K :
^'
M""
s =
^
—-•••
-
M K"-l- M"^- N =
1
•2-^7)
^
n';;)
^•Ti?n nJiicn cac bÌTJì:r.tamxon co chuan bl''ri, ; 1 t^,© t'.an.'h m^t
ubóm Ix^on. • Absn , 'Jni'.ì • i
*"
'-i^u nl-oir lo l a U ( l , ^ ) . '^"-' "' --o
v j t l y c'^xa. no se dij.'o'c làrù sans' t o o' oh\it,r.
Tu' s y t r x n h bay t r e n , co t h e t h a y phep con.."; va phep nlian
t i n h chat : phep nhan o i q u a t e m i o n Jchong giao iioaxi va. co ub'c cua
kliong ( l ) •
t*uoi cvzig,trong '3^,i iO Tiiauaternion , n^-'^^'oai rSne-o nhan biousì.tex'nion
( 2 - 1 ) , con uti'a, vao phep nhrxi vo hub!ng :
1
'-'
—
2
^
'
"
Tu' do :
ouy r a
H,N =
N.il = 7 -
m'" i^'"^
l'2-lO)
''1.1
(l)
Bgà so n u a t e m i o n thon-- thuWig , rùiu' ^rrm t r l n l i ba>- tror.n: cac
t à i l i f u ve d^à so cQ.i cumi^^" ( xer.: ch.aj.v^ hgr. [.20 J )
o'nx 1?, mot à^i
so con cua OQX SO bxquaternxon, Oac phan tu' ciia d^x so con nay
t h o a r.ian t i n h cJiàt
M ^^ K
l a j ^ j . so co ;jn'3p cnxa •
. Tu' do de tha.-^^ dj.i so nun\G:crion
do
- 12
A
j)e t h a y '
LI . N s
m
.
'
.'-va vo hu-tng t r e n co cac t i r l i oiiat sau ;
I. , IT
,
( M . IT .ì ^
• Lll =: I-li . "ITL = I-i » Ì:
-"U
M . l:
n'LÌ =i 1
,
, .
m
2
''-'irìuatertiion va ten::o'
a.
Eia_u^.ternion va
^
^
4-'"^^cto' l o i ^ n t z
^
'^'"c^ v " " '
%
A
Vi
•''"•' i ì ' ' c ' ' ' "" •"• '''•'"<•' " -'^ ^"' -,-^,-.—,'• „ • ' i
A
.-" '''•'••_'^,t ^ r i ' ^ x o n
A
mo t a Li9t vecto' tx^oug- ra^t luion^s giaxi veo lo' pUu'c 4 chl.i'U , thx.fcVig
d'y-t-'c goi l a l:hong l i a n biqi''.-atemion .
"Cot t ^ p h'^i'p cac b5.on^-ternion
X
'•'•'.oa r a n l i e u l:Ì9n :
X — X
'2-12';
.'ac, oxc]_"L"'a'*;ernxo"'i tx^eh co x.^ia^rv j.rra'i .--a ^ihiut^; co -';a\Vc va co c::uar-:
fr)^ {:/")- - (IT)'
,
do (.'O ce t h e hoan -^oan dLCjri don'^ cnrair: vo'x c-ac v e c t c t r o n g Ivhon^
'/7sl:i • ''•h. t h e cac b i o u a t c m i o n i2-12Ì s? T^.IV-.-.^', -'oi l •;:i.an r.xiv :o'7
•-.-•
•'•iri-m---ì-
r-' r '
• "•'•-n.r.
?
.'--••n
...r/v. T"-"
e
•
'
\ a n veótc' fr:x "ibor.i^
^
^
A
.:.t dT'T''- i'-'-at v e i "'*lw.-
'
'. .'•ovr-;V:n' * T"
co
X"'*'
^rj-xon
' = ±A
L
1^
--^
^^
T ^ : 'expOìf ) L ) .^- A
• • - ' • - . • , , •
.•'
v / ' I , ^ ^
1
,
X
-•
,c T>hep oxen ao.i
1 / :^".,--. t i n h t i o n
z
x" =. X-(- A
3p bxer. : ox ir^ 1^ :
,
A = A**" ,
A ^ A A ,
3 / Phep nghjch dào khon.g thòi. g,\an :
X =-X
4 / Phép b i e n doi Loronts : X^=. L^a , L é
,-r.. ..^ ^.,.,.
o:q:^!'if ) t r r
,
^'"1,0.) •
• ' ' ^ i - ^ v ^ -^-^ .•,>-,.. .;;: .V-
4->^., 1^
ttaV-ng taig V':i pi-.ep bxen doi pna •
TThu' ths.nhora T J ( 1 , Q ) tron:--.' ICio
thuvv:': 00 t h -
•-•
- -'.
- l:_ --'
l a n mincuat tu'b'ng uSa^ v c l
• :
L = HK
t : ? 0 ' ' g do
^l'r
:
R =: R*^ ,
: : ' R ' ,=: 1
•
n =r H
n^K; ^
^'>14o)
/xa nhóm ir(l,':i) ,
+
: l ^
X =: R ' G
,
^'^-11-'!
'"•
/
,•
'^
1
- . N
.lón R ( l , q ) . ^'1 '•:
-Ì.IJ'HÌ;
"ol nlioni quay Idaon/
' il
"I
p
^^. ItSa
^
d
S
+ iì
ex
X
.. jtrrixo;
\
or
-^
%
t .
.^
'
^
A
r -. -, ^ ^
F = - P
fi-i:'^
p n -V' ^^^
- f^'-
(2^19)
F =: LPL
j
^latiatoimion va
Be rao t p s u i n e
t a so thy'c h i e n n}^i;'
C-]
;ol V-: ideisipoten new :
' ^..'^r^
. . * t r e n t u f n g div, J i ev u Icifn
S + ^ = 1
^ i
-r!'.
.1:-
-.i§n
E "E 5= 0
^-. -, 1)
" 1>
uati'nrl'-r
xg-;
^
trong do L
^
n thoa ìiian dxeu Kx^>n :
+3 = t,
(2-22)
t'
(2^23)
= Lt ,
la biquaternion tut'ng u^.g voi phép bxen doi lorents,
tue i:i L e ^^'1,^^ .
Do dieu hifn (2-22) , bicjuaternion t
'.-^t
phan phu'c d9c l^p . Tiep do
z% cix co h^.x tnàiih
bion lei '2-23) cho phep ta
da-'-^h dor.'- bimxatemio?.'. l ' 'ì r^t spine'h^à thanh ubasi - De thay
cac biquaternxon ao tg,o Tu.""'
i
xaean :rax cua
.CIJ- .-'-' bxqiiater-
nion . Thong th&'ng ta ch9n :
E
=
-|- r - + J^ )
; 2-2x)
'Ili do, dieu kifn (2-22) cho ta d^ug cua T :
vói ^
, ^^ ^
o ' ^,
C
.
.,9U bieu Hen boi ma t r g ^
2 x 2 , t a co :
?x
«;
7 vc'i
vc'i snino' h i § p
cho t h a y quan he tuti*ng '••.inh giu^ bi-^uaternion T
b i è n l.chonf^- chsjn
5 .
, A =. C I ") ,
A
Spin
'
'
.
hi^Tì --ìien co ohaci
biauaternion
K^ \
, t r o n g do
•
?
^
,
>?!
tubVv'; ulag dyt'c b i e u
:ien b e l
K^
l a toan 'ÙV: leun o:oi dau t h à n h
- lo
phan
m
-
cua. ra9t biaiiaternion bat ]^y M ( l )
Cac spino' phan bién khong chàrii va co chain t r o n g c^i so
biqua,ternion co dg,n- lan l u v t l a T
I-hi dó-dlng tbii'c £
H'H'
e
^ . i= 0
^^^^ ^r/X
se t u t ì i g u'n;-- vc'i uanrr thu'c
T r ^ ] E i = 0 . i;gòai r?. t a van co q.ua,n h^ ^.'n.en ~hu^>c .giife
spino' va teny:o' . Gy. t.f-ie : *TT ino t a mot 4-vecto' thy'c co chuan
bang 0, c^n
( 1'^"^ .|. f t ^ ) LÌS t a not 4 - v - c t c ' thya co ohran
khac lihon,'- .
2,4
Ciac phiit>lig t r x n h t r u t ì i g co li-^-n
Hot tx'ong nhviiig tfu t h e cua dg-i so b i q t i a t e r n i o n l a cho 'h'^p
.
.
, .
_
. .
. . „
.^
. . .
..^
.,
- . ,^
•toan 'dioug p h u t h u ^ c vao h^ quy c h i e u , tu'o l a t^^idong
thoa ivan
• ••';uy?i: l y "uìD^ng dox •
•Iji
P
l a big.uatornion cut-ng d9 di§n tu' txxLt--,
P
n . 4 - P . . C^ a-'
^
trong do , P
15: E
'^,
'
oa
a
rao minquat
De eh'
vt^'c 1^
,
'
C2-2é)
i.j
P ., =» "^v
ab
abc
S , (
•
•
.
,
:
^ =",:' "' ,
e ' ' ' '
- .
J
d^o ; .?, :
'-.. I^ =
:
(T. ~
(r%
.
5
>= i ^
£
^
5x'
co '(^he ^vQ'
I h i do hai cjp phuttig trxnh Maxv/ell tlOi
A
«
'
ron, . ,Mot plwtitì.g t r i u h biquatemior ce
3 P
^
^2-2f^^
0
A
>
A,
,
A :
A
^2 \ ^
A
'. . A
- -, 1
':?
^
V
A
a ^
h?.m 5
+ar ,
9. 1
=
0
3;. + A3 = 0
>
.
• _
/
-
^
.
-,
,
' ^ .
•.
^
F = -5
€ ( ^ I H C C C - : K : : ' :.-^^ ^... ;>:^
.M.L^/y/4C?
1
.'
j
--j
••
•':'•'
tìj"U9C
Q 7 = 0
tron^^ d o :
-
"^
(2-
^
' .
^- 'i
>
^
^
.IV r a theo n^'^r^en l y t.ac" dvr_'
t o i t : . i s u tu' i ^ t d9 Laegrant^xan :
1—
£, ^
ireng lo :
-in'/-»
'
2
P= ^ A ,
TTATr
I TI"'"
$^
'
C ^ ^
V I PIO
^
_ F. ?F
^
-2.(F.
.
A
co
:
= _ F. T' ^, (?À) =
r'SÀ)
+
2.F. T* ^A
ff
:o h^xig thu* nhat t r i f t t i e u k h i l a y t i c h phan
a^Ti do ~=7j.n nyTi • •:; •
~mVit '2--11 j , :"0 :
• Ttt' do ^r.T r a phut^ti'-: t r l n h (2-2:.') .
. *" "
co tho Ci_9n :
i^
=
- i - P.P
.Orong trùt-ng h^'p này lay ^^
b i e n djc l ^ p , *ta se t h u d^fe'c cac ph
b.
^ac phufeirig trxnli Proc.?.
<^-l ;
-
P,'3 A
-V'-eo A v* P
"*
•._••••', " • •' ^-rr;
' ^. '
?, ' 2 - 3 5 )
-
- 1
"x""'
• .'
:
nhu' (2-26) va
A
^
P
:= xrnA
,
^
A :^ x r J
,
i'
va minquat
(2-2^) , con
A C'^-:Ì
(2-36)
co ci'i.
thu'c :c;;,c d^nh
ni l à Irhoi ly.b'nr cua boson v e c t c •
A
If
\
j'g,t d9 Lara^an;:lan tutì*ng u'n • 1- ;
IC
e.
-
"5- ^ f'.^A -
Phf.tyng t r x n h V.eyl
:
^ f "
t r o n g do T
A.^P ) + -2_' p.F . A.A >.(2-3^)
=:
0
{2-40X
l à b i q u a t e r n i o n tut)^g riig v o i spino- h a i thàr.'ii phan
phaii uxen co chani «
l'l§.t do Lai'Tan;f;ian :
^ = -|-f .3f
d.
V2-41)
Phnbì-.g- t i ' ì n h iJirac :
51
^
i. f ^,
^ T
=
ii^ I
(2-42)
tron-' 0.0 T l à •-Icuaternion tu.bng ling vói s p i n e h ^ i t h à n h phan
h i | p bien tchong cham •
ì%\. d9 iagrangiaji :
(2-43)
PO
-
l e t thuc lime nay » chiin.'-: t a ha:/" l''--''-'^ y 1" hxnh thi^v- lu^^n
b i q u a t e r n i o n da u':
...
_,
d ^ g drjc b i § t gan g\u rJiau , x/^c uàehi de
' .
-ioi b^t l±.i
chung t a chu-'-en saug dg.i co octonion l'> sy' mo' ron/? try'c tic^i
2.V
;[yrLÌ <:o octonion
^ -^t
** dg.i so
Jg,i so octoni
so' hy hd^'U la
: 1 , o
e c h i e u , voti-I ca.c phan ''ri
, .. z: 1 , . . • ,7 ? tror.i,; do
•f'^hep nhan g i . ^ cac i^han tu' co' so'
et =. - 1 *
dyt'c ch9n nhu' t r c . r ccu-tg
t r x v h ^ i r j cita Cunaydin va Gureey :
A r.
"ren;; lo
a.-..,p
"-APG^'J
AB
^- ••^••^'
r..oan x o a n ph-an 2D^X" '••'
I
^AJ-SC"^ ^'
'""^'"^ A1C = 123,516,62.;,435,-471»673,572.
l e t h a y r a n g phep nhan do Idio
nhuVig l u a n ptiier\ ,
. ' x a l a nen
"
'^^r-,,
ir-.
X^ , X^ , 1...,
i a o hoan
1-
oat ky , t,^i Ire--- j..,-;^ "•: :
1 '
L
l a hoF.:-^ -
- "
• - •
" I S ' ' X V-C > -j -,
T^2' ?
-•
- -
>ung nhxf d o i v o i b i q u a t
^ r
-.-
X CX XL"*1^ 2 3'
^'^ -:^
0 1,2,1,
' '
' " ' • - . • ' '
w
^
X Si -^^cTn
' ' ^
0"
y - — • (J
r
J:
a-
^
' :toniou ba"
1:
^
A*
A
-
,
^
r^ -ss^ i r
I— 1'+ -rlT
"'
1 =. I +
Lien ÌK^y} octonion
-;'-
Lien h9*p h e c r a i t i c .
:
j ,
^ •'. -hih
•- 1" 4-
lij^-;.-' li-^u h^*;;::' sau, uTìg yo'i ipoi octonio}-
• .•
-
.ternion .
-^"ò n''^r.r •'^uti. ha.i.' octouior
Lie:
'
-\
:e vxe"
=- M 4- eF
- :-• •'*. r
/ ,
• ec 3 " = •
' :=. Il
:
X
=
K
:
X =» M
'-
'=1 I-I -<- elf
:1T ,
-f
oli ,
-
-^K
.
',2-4^^)
" Oac phep l i e n h^lp t r e n cuiig t h o a ip«an cac h'^ ^.ivi'c
•i £0 h i c i u a t e m i o n .
l'^bn-'.ri
U'!!! ;
?•*••.' '"'ctoni-^n
X '"•n'' a '"1 T-.T-- -'•• " >: ^ l à :
n(X) ss X X =a ì''^ K + N V -
(2-50)
'
_
A
. .
*•
";\ cvjig co h^ -thu'c :
.
n C - ^ ) = . nfX) n^Y) ,
tu'c l e
,
'
" l o n l a mot dg.! so h9'p thàrJa ,
TT-i-^^'-rts , '•'•' 1" ••''":..
1
-.
t r u t U g s o t i i ^ c no^!
1 .•- diTih. l y
:•') -•^'-'.i^-" ^n". Ì> .--i: •:•••'•:.,
TÌ9 thu^c ( 2 - 5 t ' •
, 0
l o khoM-" .1^;-..! l ti'ù'ong h^^p
(2-3l)
' '^ sjk '
'"""
o c t o n i o n chUa ub'c cua. ' l i o r ,
•ai ^o co "Phc^
•• •
..--•-
*^ -••:.n. t y i o c t o n i o n ngh^-ch aa.o
- o n , ti",:" •
X
oc"':r.:-.,:t.on
'xon '^o ""^
^o xi?-;:
•\
(T r -f-r 3" '
0" . (T s
(T
X ^ IT +
x.Y ^
=
DH
*-
0"
(T
• "*
=
.-^iar^ • ^ , " " ' , - ] , - ~
Y =. P + 0
^
^2
•
-" " '
^ '
^----^^
•^ :
-:-^;- ' 1 Y + Y " ^ == i : , P + H , i
'•^.-
'
f
V
^
A
^
^
'
^
Tru'c ng so M^'^u'c chi f d a i qr.yèt d\iv:'c cho b a i t o a n 2 so
':)irac
•ho bai toar;
dgà o.. .J.ifford ,
t i e p cua h a i dg,i so biqu3.ternion .'
'
. • *•
. •
y
l u y nh.ien b à i toan t r e r co t h e *^xai cuyet dy.t;'c t r p n g
Ibi'.e::- '• li'j ciia dj-ì so octoi.-X'."/" - ..•\'' "•"•^. ?
D ^
3 -h era
l'a co
D D = D:D
=n +
(2-56)
? ,--L,
;ol t h e du^ dy.b'c vao plmblig t r i n n con
D•r^x):
(2-37)
Di nhion , o' l S y 4 - ( t ) .^z-.^t o c t o n i o n , tu'c l à in9t hàm son^^
P
- \S'
j.ia"nn ''ne.jì
-, ì.oi xaoi'ih pb.av cur". •^z^. •••n-»-'-
o ^w^u T-hoa "'an
+.": T -1 Ti l i
phub*ng t r i n l i X i e i n - G o r l o n , nliu; phut'ng- t r i n l i J i r a c t}-iong thiiìjìig.
Khuiig v i o" dS,y X
nO'P-
•
nOTi
oc
t.L'i^'
co C thaà.:l ;ohan , tu'c l à e.i.-.,ife, t h e n ij;.v ty: -ilj
che-'' df"''!
" .^ •
.'.•-
.
• .
--
• '
"!'
-
t i n mo'i .
b.
3ien d o i lorentz cua hàm song
,.'....
" '_
•i-vv-' -, in -i-'-i >.(-x >\'''''ia"jOrnxon L