Sự Phát Triển Tâm Lý Tuổi Trung Niên

CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

CHƯƠNG X
1 LÝ TUỔI TRUNG NIÊN
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM

4

www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

I. Sự phát triển thể chất và nhận thức
Có thể nói, những người tuổi trung niên là cầu
nối giữa hai thế hệ. Họ nhận thức được
tính độc đáo riêng của mình không chỉ đối
với thanh niên mà cả đối với những người
cao tuổi.
Một số người cảm thấy họ đã sống được một
nửa cuộc đời 4
khi con cái họ bắt đầu lớn,
trưởng thành, rời xa gia đình. Một số khác
cảm nhận điều đó qua các thay đổi cơ thể

và sức khỏe.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Những người trung niên có cảm giác gì về
độ tuổi của mình?
Hình dáng thể chất của nhiều người ở độ
tuổi này có thể suy giảm chút ít, song kinh
nghiệm, hiểu biết và năng lực giúp họ
thành đạt trong cuộc sống nhiều hơn so
với bất kỳ thời gian nào trước đây.

4

www.ncs.com.vn

Giai đoạn này, con người thường tự tin
đứng vững trên đôi chân và cảm thấy

cuộc sống của họ đã được xác định và an
toàn.


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Phần lớn những người có vai1trò quyết
định trong Chính phủ, trong các tập đoàn
công nghiệp và xã hội nói chung là những
người tuổi trung niên. Vì vậy, người ta còn
gọi giai đoạn lứa tuổi 40 - 60 là thế hệ lãnh
đạo.
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người ở
tuổi trung niên đều có khả năng đưa ra các
4
quyết định quan trọng.
Nhiều người cảm
thấy không thể làm chủ được cuộc sống
riêng của bản thân chứ chưa nói gì đến
lãnh đạo người khác.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Tuổi trung niên có thể là thời kỳ hưng
1 thịnh đối
với cuộc sống gia đình, sự nghiệp cũng như
khả năng sáng tạo của họ
Song, đối với nhiều người, đây cũng có thể là
thời kỳ suy giảm tính tích cực kèm theo những
khủng hoảng tâm lý và thể chất

4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Sự phát triển thể chất
Những biến đổi rõ ràng nhất có
1 liên quan đến tuổi
trung niên là những biến đổi về thể lực. Người ta
nói: tuổi tác giống như tình yêu, không thể giấu diếm
nó được.
Những nếp nhăn xuất hiện, vòng bụng to ra, tóc bắt

đầu bạc.
Hoạt động của hệ thần kinh chậm dần. Khung
xương không còn linh hoạt và bị co ép lại khiến
chiều cao thấp đi4chút ít. Da và cơ bắp bắt đầu mất
đi tính đàn hồi. Lượng máu tuần hoàn qua tim giảm,
dung lượng phổi giảm.
Những biến đổi về thể chất và sức khoẻ đòi hỏi con
người phải có sự nhìn nhận lại hình ảnh cái tôi của
bản thân, thay đổi hành vi ứng xử của mình
www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Cảm giác: Thị lực giảm sút đáng kể; thính giác
1 dần kém đi; vị giác và khứu giác cũng giảm
cũng
sút; cảm giác thay đổi nhiệt độ và cảm giác đau
trở nên rất nhậy bén.

4

www.ncs.com.vn

Các kỹ năng vận động và thời gian phản ứng.
Thời gian phản ứng tăng lên dần. Các kỹ năng

vận động giảm sút nhưng trình độ thực hiện các
chức năng lao động vẫn như cũ là nhờ có kinh
nghiệm thực tiễn.


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Có những khác biệt trong sự thay
1 đổi trong cơ
thể của phụ nữ và nam giới.
Thời kỳ mãn kinh (thời kỳ ngừng rụng trứng và tắt
kinh nguyệt) của phụ nữ có thể gây ra nhiều hậu
quả thể chất và tâm lý khác nhau.

4

www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Thời kỳ mãn kinh thường kéo theo những triệu
chứng cơ thể như cảm thấy nóng bức, chảy

mồ hôi vào ban đêm, hay đau đầu, chóng mặt,
đánh trống ngực, đau khớp xương. Những
thay đổi thể chất có thể kéo theo những biến
đổi cảm xúc như nuối tiếc, mất mát hoặc buồn
chán.
Những hậu quả lâu
4 dài mà thời kỳ mãn kinh
đem lại là: chứng loãng xương, giảm nội tiết tố
và nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Nam giới: Những thay đổi liên quan đến sự
thay đổi hoocmôn sinh dục nam có thể gây ra
các triệu chứng, như chứng liệt dương, hay đi
tiểu tiện và bệnh ngoài da. Một số khác cảm
thấy thiếu lòng tin, hay cáu gắt, buồn bã,
stress do đảm đương quá nhiều nghĩa vụ hoặc
nỗi lo sức khoẻ giảm sút.

4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Tình dục ở tuổi trung niên

1
Quan
niệm về tình dục ở tuổi trung niên có
thay đổi. Đối với họ, cảm nhận tình dục
thường có ý nghĩa lớn hơn bản thân việc quan
hệ tình dục.

4

Sự giao tiếp cơ thể như: ôm hôn, nắm tay,
đụng chạm, xoa vuốt là những dấu hiệu của
sự quan tâm và tình yêu, quan trọng hơn hành
vi giao hợp.
Trong thời kỳ này, nam giới thường lo lắng về
khả năng tình dục giảm nhiều hơn nữ. Để

tránh những thất bại có thể xẩy ra, họ có thể
không quan hệ tình dục nữa hoặc là thử ngoại
tình.

www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Lối sống lành mạnh

1

Các chuyên gia cho rằng chế độ
ăn uống đúng đắn, tập luyện thể
dục thường xuyên có thể làm
chậm quá trình lão hoá.
Người nào trước đây có lối sống
ít vận động, khi bắt đầu thực
hiện các bài tập đơn giản vào
tuổi trung niên đều
4 cảm thấy
khoẻ lên rõ rệt, tim và phổi hoạt
động có hiệu quả hơn
Các thói quen có hại cho sức
khoẻ là: hút thuốc, uống rượu
và lười vận động

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Stress và sức khoẻ

1

Ở giai đoạn tuổi trung niên, con người gặp
phải quá nhiều sự kiện có thể gây ra stress
như mất vợ, mất chồng, ly dị, nghỉ hưu
trước hạn hay đau ốm ...
Tuy nhiên, hoàn cảnh sống tự bản thân nó
không gây ra stress. Ý nghĩa mà mỗi người
4 đó và phản ứng của họ
gắn cho hoàn cảnh
đối với chúng mới là nhân tố quyết định
cường độ của stress.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:

SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Những kết quả nghiên cứu nhiều lần khẳng định rằng: cùng một sự kiện đối
với người này có thể là một thách thức chấp nhận được, còn với người khác
1
lại là nguyên nhân của stress (Lazarus,
1981, 1999, 2000).
Nếu dự đoán trước được sự xuất hiện của một sự kiện nào đó thì ít xẩy ra
stress hơn so với trường hợp sự kiện đến bất ngờ.
Lazarus cho rằng các vấn đề nhỏ nhặt hàng ngày có thể tạo ra những tình
huống có tính stress cao hơn so với một số biến cố lớn của cuộc đời vì
chúng xảy ra thường xuyên và dồn dập.

4

www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Sự thay đổi các khả năng nhận
1 thức ở
tuổi trung niên
Kết quả các nghiên cứu kéo dài xác nhận
rằng tuổi càng cao chức năng nhận thức
của con người càng giảm, song quá trình

này diễn ra chậm và chỉ liên quan đến một
số mặt của trí tuệ. Một số khả năng trí tuệ
thậm chí tăng lên ở tuổi trung niên. Điều
này thể hiện rất rõ4ở những người có trình
độ đại học đang tiếp tục lao động sáng tạo
và có cuộc sống tích cực (Schaie, 1983,
1995).

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Trí tuệ lưu chuyển và trí tuệ kết tinh
Trí tuệ lưu chuyển: khả năng giải quyết các
nhiệm vụ và tình huống mới lạ; trí tuệ kết
tinh: trí thông minh có được nhờ tích lũy
các loại tri thức, kinh nghiệm đặc thù của
mỗi người cũng như sự tinh tế khéo léo vận
dụng trí tuệ lưu chuyển.

4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Người ta cho rằng sự phát triển của trí tuệ lưu
chuyển tiếp diễn cho đến thời kỳ thanh niên,
sau đó nó giảm dần trong suốt những năm
trưởng thành.
Khác với trí tuệ lưu chuyển, trình độ trí tuệ kết
tinh thường được nâng cao trong suốt cuộc
đời chừng nào con người còn khả năng tiếp
nhận và lưu giữ thông
4 tin.
Điều này giải thích vì sao các nhà khoa học lại
đạt được những kết quả cao nhất ở độ tuổi 40
- 50 hoặc thậm chí 60 - 70, chứ không phải
trong những năm tuổi trẻ.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Những thay đổi chức năng của trí
1
tuệ
Có thể nói: những thay đổi thuộc
phạm vi trí tuệ diễn ra trong thời kỳ
tuổi trung niên liên quan chủ yếu đến
các phương pháp sử dụng trí tuệ, chứ
không phải là vấn đề giảm sút trí tuệ.
Schaie, 1978, cho rằng: Ở tuổi trung
niên, con người 4bước vào giai đoạn
thực hiện các nghĩa vụ xã hội, họ luôn
phải tính đến lợi ích của mọi người
(gia đình, nghề nghiệp và xã hội nói
chung) khi giải quyết một vấn đề nào
đó.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

3. Các quan niệm về khủng hoảng giữa
cuộc đời
Theo mô hình khủng hoảng, tuổi trung
niên luôn đi kèm với những khủng hoảng
tất yếu sẽ xẩy ra.
Theo mô hình chuyển tiếp thì đa số những
người tuổi trung niên biết trước được các
sự kiện sẽ diễn ra4trong cuộc sống và có
kế hoạch đối với chúng, vì thế họ thích
ứng khá tốt và tránh được “khủng hoảng
giữa đời”.

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

Có thể nói, giai đoạn tuổi trung niên là thời gian phân tích có phê phán và
đánh giá cuộc đời mình. Một số người có thể hài lòng với bản thân vì họ đã
1 Một số khác cảm thấy những năm sống
đạt tới đỉnh các khả năng của mình.
đã qua là một quá trình buồn tủi.
Khả năng xuất hiện khủng hoảng giữa đời sẽ giảm đi rõ rệt nếu con người

xem những sự kiện, những biến đổi dự đoán trước được ở tuổi trung niên là
những sự kiện tất yếu, bình thường, ai cũng phải trải qua.
Nhiều tác giả cho rằng những người khá giả dễ bị khủng hoảng hơn so với
những người ít của cải thuộc tầng lớp lao động.

4

www.ncs.com.vn


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

II.
1 Sự phát triển tâm lý xã hội ở tuổi trung
niên
1.Những nhiệm vụ của tuổi trung niên

4

www.ncs.com.vn

Jung C. (1875 - 1961) là một trong những nhà
lý thuyết đầu tiên đặc biệt quan tâm đến nửa
thứ hai cuộc sống của con người. Ông cho
rằng ở độ tuổi này con người cần đi tìm và biện
giải cho ý nghĩa tồn tại của bản thân.

CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1

Theo Erikson, những vấn đề chủ yếu đặt ra
trước con người trong thời kỳ này là hiệu quả
hay trì trệ.
Tính hiệu quả có thể biểu hiện ở các hoạt
động lao động xã hội, mong muốn truyền đạt
kinh nghiệm và kiến thức cho thế hệ sau, nuôi
dạy con cái và quan tâm đến những người
thân.
4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà

1Tính

trì trệ thường thể hiện ở việc không
thoả mãn với cuộc sống, không tìm thấy giá
trị trong việc ủng hộ và trợ giúp thế hệ trẻ,
trong việc chăm sóc gia đình và nuôi dạy con
cái.

4

www.ncs.com.vn

Những người trì trệ thường là những người
chưa đạt được những thành tựu nhất định
trong nghề nghiệp và việc hoàn thiện nhân
cách vẫn còn những điều chưa ổn.


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

Theo Pek, đời sống tâm lý của1con người ở
tuổi trung niên đa dạng hơn rất nhiều so với
sự khái quát của Erikson. Ông đưa ra 4 nhiệm
vụ trong sự phát triển tâm lý của người trung
niên:

4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà


CHƯƠNG X:
SỰ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ TUỔI TRUNG NIÊN

1. Thừa nhận giá trị của sự sáng
1
suốt >< giá trị thể lực
Theo mức độ sức khoẻ thể lực giảm
sút, con người có xu hướng chuyển
ưu tiên từ hoạt động thể lực sang
hoạt động trí óc và đánh giá cao giá
trị của sự sáng suốt.

4

www.ncs.com.vn

Môn học: Tâm lý học phát triển
Tiến sỹ Trương Thị Khánh Hà