Đặc điểm bộ truyện tranh thần đồng đất việt

Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN

NGÔ THỊ THANH

ĐẶC ĐIỂM BỘ TRUYỆN TRANH
THẦN ĐỒNG ĐẤT VIỆT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lí luận văn học

HÀ NỘI – 2011

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

1


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô Nguyễn Thị Kiều
Anh, giáo viên đã hướng dẫn em thực hiện khóa luận này.
Em xin cảm ơn các thầy cô giáo tổ Lí luận văn học đã góp ý trong quá
trình em hoàn thiện đề cương.

Sinh viên

Ngô Thị Thanh

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

2


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

LỜI CAM ĐOAN

Khóa luận tốt nghiệp Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt
được hoàn thành dưới sự hướng dẫn tận tình của TS.GVC. Nguyễn Thị Kiều Anh.
Tôi xin cam đoan khóa luận là kết quả nghiên cứu của riêng tôi và
không trùng với bất kì kết quả nghiên cứu của tác giả nào khác.

Hà Nội, tháng 5 năm 2011
Sinh viên

Ngô Thị Thanh

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

3


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

MỤC LỤC
NỘI DUNG

TRANG

MỞ ĐẦU

1

NỘI DUNG

7

Chương 1: Khái lược về truyện tranh

7

1.1. Khái quát về truyện tranh trên thế giới

7

1.2. Khái quát về truyện tranh ở Việt Nam

13

1.3. Vấn đề khái niệm, loại hình và thể loại của truyện tranh

20

Chương 2: Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

41

2.1. Những đặc điểm về nội dung

41

2.1.1. Đề tài

42

2.1.2. Chủ đề

44

2.1.3. Tư tưởng

45

2.2. Những đặc điểm về hình thức

47

2.2.1. Kết cấu

48

2.2.2. Ngôn từ

52

2.3. Thế giới nhân vật

61

2.3.1. Nhân vật trẻ em

61

2.3.2. Nhân vật người lớn

73

2.3.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

80

Chương 3: Đặc sắc bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

83

3.1. So sánh bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt với một số

83

truyện chữ Việt Nam
3.2. So sánh bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt với bộ truyện

88

tranh Đô-rê-mon của Nhật Bản
KẾT LUẬN

100

TÀI LIỆU THAM KHẢO

104

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

4


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trên thế giới, truyện tranh đang ngày càng phát triển. Đó không chỉ là
ngành công nghiệp với lợi nhuận khổng lồ - như ở Nhật Bản, doanh thu từ
truyện tranh vượt cả ngành sản xuất ô tô - mà còn vươn đến tầm nghệ thuật người phương Tây xem truyện tranh là “nghệ thuật thứ chín”. Quan trọng
hơn, đây là kênh quảng bá văn hóa dân tộc đặc biệt hiệu quả (tại Việt Nam,
văn hóa Nhật Bản trở nên gần gũi nhờ sự đóng góp không nhỏ của những “đại
sứ văn hóa” bước ra từ truyện tranh: Doraemon, Pokemon, Conan…).
Ở Việt Nam, từ những năm 90, hòa với xu hướng chung của thế giới,
lĩnh vực truyện tranh cũng phát triển sôi động, vừa tác động đến kinh tế vừa
ảnh hưởng mạnh mẽ đến văn hóa.
Tuy nhiên, quan niệm xem truyện tranh là món giải trí chỉ dành cho trẻ
con vốn ăn sâu vào tiềm thức đại bộ phận người Việt, trong đó có những
người làm công tác khoa học. Bởi vậy, chưa bao giờ truyện tranh được thừa
nhận, đánh giá dưới góc nhìn lí luận. Bên cạnh đó, trong thực tiễn sáng tác, do
hạn chế nguồn đầu tư, truyện tranh Việt Nam ít có cơ hội phát triển. Sự sôi

động của thị trường truyện tranh phần lớn dành cho truyện tranh nước ngoài:
Trung Quốc, Hàn Quốc, châu Âu… đặc biệt là Nhật Bản.
Trong tình hình đó, Thần đồng đất Việt của công ty Phan Thị xuất hiện
như bộ truyện tranh Việt Nam thành công nhất, thu hút sự quan tâm của đông
đảo độc giả ở nhiều lứa tuổi; cho đến nay, là bộ truyện tranh Việt Nam duy
nhất có khả năng cạnh tranh với truyện tranh nước ngoài.
Những điều trên tất yếu dẫn đến việc cần nghiêm túc nghiên cứu truyện
tranh dưới góc nhìn lí luận. Trong khuôn khổ một khóa luận tốt nghiệp, chúng

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

5


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

tôi muốn đi sâu tìm hiểu đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt với tư
cách là thành công lớn nhất hiện nay của truyện tranh Việt Nam.
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Tình hình nghiên cứu truyện tranh ở Việt Nam
Việc bình luận, đánh giá truyện tranh ban đầu xuất phát từ các “hội
quán”, “câu lạc bộ người hâm mộ”. Những tổ chức này đóng vai trò như diễn
đàn phía sau mỗi bộ truyện tranh, tạo ra không khí trao đổi về tác phẩm thuộc
thể loại này.
Từ thực tiễn ấy, năm 2005, một tạp chí chuyên đề đầu tiên về truyện
tranh đã ra đời mang tên 4.A.M – “For Anime Manga” – Chuyên đề manga
(truyện tranh Nhật Bản) & anime (phim hoạt hình Nhật Bản). Trên thực tế,
đây là ấn phẩm chủ yếu viết về truyện tranh Nhật Bản. Sau 4.A.M, các tạp chí
Phan Thi FC, T3, M’Heaven, Tuyển tập truyện tranh Việt 13+… ra đời, báo
hiệu bước phát triển tự giác hơn của truyện tranh Việt Nam. Các ấn phẩm này

vừa tiến hành đăng tải truyện tranh Việt vừa phỏng vấn các họa sĩ nổi tiếng,
cập nhật thông tin cũng như bình luận về các bộ truyện tranh.
Bước tiến tiếp theo của lịch sử nghiên cứu truyện tranh ở Việt Nam là
sự hình thành các trang web chuyên đề do các nhà xuất bản, các câu lạc bộ
người hâm mộ, các họa sĩ vẽ truyện tranh chuyên nghiệp, các công ty sản xuất
truyện tranh lập ra. Đó là những thư viện khổng lồ, những diễn đàn rộng lớn
cập nhất nhanh nhất mọi thông tin về truyện tranh trên thế giới cũng như Việt
Nam. Giá trị nhất là các quan niệm về truyện tranh của một số tác giả truyện
tranh nổi tiếng hay các nhà nghiên cứu truyện tranh nước ngoài như Tezuka
Osamu, Robin E.Brenner... Chúng gọi mở nhiều vấn đề lí luận và góp phần
tháo gỡ những mâu thuẫn trong nội hàm các khái niệm. Một số trang web có
nhiều

đóng

góp

cần

kể

đến

như

www.truyentranh.com,

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

6

Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

www.truyentranhonline.info;

thegioitruyentranh.vn;

www.thanhdiamanga.com,...
Trong xu hướng đó, Cục xuất bản đã tổ chức một hội thảo chuyên đề về
truyện tranh vào ngày 17/10/2003. Trường Đại học Dân lập Hồng Bàng đã
mở chuyên ngành đào tạo manga và anime. Các hội thảo chuyên đề, festival
truyện tranh cũng được tổ chức. Nổi bật là hội thảo giao lưu văn hóa Việt –
Nhật: “Khám phá bản sắc văn hóa trong truyện tranh và phim hoạt hình” vào
ngày 3/12/2005 tại Thành phố Hồ Chí Minh, “Triển lãm Lịch sử nghệ thuật
truyện tranh” ngày 27/2/2007 tại Hà Nội…
Tuy nhiên, những hoạt động trên phần nhiều chú trọng vào định hướng
thị hiếu, thúc đẩy việc xuất bản, quảng bá văn hóa, quảng cáo thương hiệu
hoặc đóng vai trò như những diễn đàn giao lưu, trao đổi của người hâm mộ.
Các tài liệu có tính lí luận, được viết một cách khoa học hầu như không có.
Phải đến năm 2007, những dấu hiệu ban đầu của việc nghiên cứu
truyện tranh một cách khoa học mới xuất hiện. Trong năm đó, trường Đại học
Khoa học Huế có đề tài nghiên cứu cấp cơ sở mang tên Truyện tranh – một
loại hình văn học. Đề tài đã khảo sát về truyện tranh một cách có hệ thống,
tuân theo những nguyên tắc khoa học và lí luận chặt chẽ. Qua đó, bước đầu
xác lập những cơ sở lí luận văn học cho thể loại này. Cùng năm, khóa luận tốt
nghiệp Đại học với đề tài: Truyện tranh và truyện tranh Nhật Bản của tác giả
Phan Tuấn Anh, sinh viên K27 trường Đại học Khoa học Huế, tiếp tục khẳng
định những vấn đề lí luận trên và phân tích rõ vai trò, ảnh hưởng cũng như sự
phát triển của truyện tranh Nhật Bản ở thị trường Việt Nam. Hai công trình

trên có vai trò quan trọng, mang tính khai phá, mở đường cho việc nghiên cứu
truyện tranh dưới góc nhìn lí luận văn học.
Tuy nhiên, đến nay, chưa có thêm công trình nào đề cập về vấn đề này.

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

7


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Mặt khác, cũng chưa xuất hiện việc tìm hiểu, nghiên cứu một tác phẩm
truyện tranh cụ thể.
2.2. Tình hình nghiên cứu bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt
Thần đồng đất Việt đã tạo nên tiếng vang lớn trong hoạt động sản xuất
truyện tranh của Việt Nam. Đánh giá, bình luận về tác phẩm, có nhiều bài viết
trên các báo Quân đội nhân dân (Không chỉ trẻ em mừng, Ngô Anh Thu, số ra
ngày 29 tháng 8 năm 2002), Tuổi trẻ (“Thần đồng đất Việt” – quán quân
truyện tranh hiện nay, L.Đ, số ra ngày 5.4.2003), Sài Gòn giải phóng (Bộ
truyện tranh “Thần đồng đất Việt” – cuộc phản công ngọt ngào, Nguyên
Quốc, số ra ngày 6.7.2002), Đại đoàn kết (“Thần đồng đất Việt” – Đô-rê-mon
mới của Việt Nam”, Trà Giang, số ra ngày 14.5.2002),… Bên cạnh đó là các
bài viết, các cuộc phỏng vấn trên một số trang web: vnexpress.net/GL/Vanhoa/2003/08/3B9CB059/ (“Thần đồng đất Việt”, hướng đi mới của truyện
tranh

Việt

Nam”),

phanthi.vn

(Trạng

Tí

trong

đời

tôi),

japanest.com/forum/showthread.php?t=15449&page=1 (Toàn cảnh truyện
tranh Việt), …
Các bài báo được đăng rải rác, bước đầu chỉ ra đề tài, chủ đề của tác
phẩm, những nỗ lực sáng tạo của ê kíp làm việc và đánh giá, nhận xét về
thành công mà truyện đạt được. Tuy tính lí luận khoa học chưa nhiều và
không thể phủ nhận tính PR của một số bài viết nhưng đây là nguồn tài liệu
quý, gợi mở nhiều vấn đề khi phân tích tác phẩm.
Như vậy, lịch sử vấn đề cho thấy: Lí luận về truyện tranh là vấn đề còn
để ngỏ, rất cần sự đầu tư nghiên cứu để truyện tranh có cơ sở phân tích, đánh
giá phù hợp; hiện nay, chưa có công trình nghiên cứu nào về bộ truyện tranh
Thần đồng đất Việt.
3. Mục đích nghiên cứu

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

8


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

- Lí giải sự thành công của truyện tranh Thần đồng đất Việt;
- Khẳng định một hướng đi mới của văn học Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt của công ty Phan Thị (từ tập 1
đến tập 111).
Hiện nay, bộ truyện đang tiếp tục được sáng tác và xuất bản (tháng 2
năm 2011 đã ra đến tập 131). Nhưng chúng tôi chọn điểm dừng là tập 111 (ra
ngày 30 tháng 12 năm 2008) để có khoảng cách tương đối về thời gian giữa
thời điểm làm khóa luận với thời điểm tác phẩm ra đời, như vậy, có thể đánh
giá khách quan về giá trị lâu bền của tác phẩm.
+ Một số tác phẩm truyện chữ của Việt Nam có đề tài lịch sử - văn hóa
(Trần Bạch Đằng (2005), Lịch sử Việt Nam bằng tranh, NXB Trẻ (40 tập);
Hoàn Anh (2010), Kho tàng truyện trạng Việt Nam, NXB Tổng hợp Tp. Hồ
Chí Minh) và truyện tranh Đô-rê-mon của Nhật Bản (Fujiko Fujio (2005),
Đô-rê-mon, NXB Kim Đồng (45 tập truyện ngắn và 24 tập truyện dài)).
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thống kê, phân loại.
- Phương pháp phân tích hệ thống.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu.
6. Đóng góp của khóa luận
- Bước đầu tổng hợp tài liệu, khái quát về truyện tranh trên thế giới và
ở Việt Nam.
- Bổ sung một số vấn đề lí luận về truyện tranh: khái niệm; cơ sở thực
tiễn của việc phân định loại hình; đề xuất phân loại truyện tranh.

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

9


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

- Lần đầu tiên tìm hiểu đặc điểm một tác phẩm truyện tranh cụ thể dưới
góc nhìn lí luận văn học.

7. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, khóa luận gồm 93 trang. Phần Nội
dung chia làm 3 chương:
- Chương 1: Khái lược về truyện tranh
- Chương 2: Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt
- Chương 3: Đặc sắc bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

10


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

NỘI DUNG
Chương 1: Khái lược về truyện tranh
1.1. Khái quát về truyện tranh trên thế giới
Trên thế giới, truyện tranh có một lịch sử dài gắn liền với sự phát triển
của nhân loại.
Ở phương Tây, nếu hiểu truyện tranh là những truyện kể bằng hình vẽ
thì những hình vẽ trên các hang động như Lacaux thuộc loại “truyện tranh”
cách đây 35.000 năm. Còn cho rằng truyện tranh là truyện được kể lại bằng

hình ảnh kết hợp với chữ viết thì những bức bích họa trong lăng mộ Ai Cập
cổ đại mới được gọi là truyện tranh cổ nhất. Thời xa xưa người ta rất coi trọng
việc thể hiện các đề tài tôn giáo qua hình vẽ nhằm truyền đạt cho người xem
một cách dễ dàng. Đến thời Trung Cổ, hình thức của truyện tranh là các cuốn
sách có minh họa kể lại các sự tích trong Kinh thánh.
Đầu thế kỉ 19, tại Thuỵ Sĩ truyện tranh có nhiều bước phát triển. Người
được coi là cha đẻ của truyện tranh là Rodolphe Topffer, một họa sĩ người
Thụy Sỹ, ông đã sáng tác tập truyện tranh dài 30 trang với sáu ô hình một
trang mang dáng dấp của một cuốn truyện tranh hiện đại. Đầu thế kỷ 20,
truyện tranh với hình thức như chúng ta biết đến hiện nay (tranh chia khung
và lời nằm trong các “bong bóng thoại”) được in trên báo dưới dạng những
truyện tranh liên hoàn, chủ yếu đi theo chủ đề gây cười, mua vui cho độc giả.
Từ đây, truyện tranh được gọi là “comics”, dịch sát nghĩa là “hài hước”. Từ
giai đoạn 1937 – 1939, “comics” mang ý nghĩa là “truyện tranh”.
Những truyện tranh ngắn này sau đó được chọn lọc lại, in thành những
tập truyện với giá rẻ, và từ đây, hình thức truyện tranh dài, bắt đầu được hình

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

11


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

thành. Nội dung không dừng lại ở những câu chuyện hài hước mua vui, đề tài
đã được mở rộng đến những vấn đề về tâm lý, triết học và có những thể
nghiệm táo bạo về nghệ thuật… Comics được chia thành nhiều thể loại tương
tự như văn học. Cho tới giờ, comics đã xuất hiện dưới nhiều hình thức khác
nhau, từ comics trên báo, truyện tranh một trang đến tiểu thuyết hình ảnh
(graphic novel).

Trong giai đoạn đầu, comics được coi như một loại hình nghệ thuật cấp
thấp. Nhưng, cùng với thời gian, comics được chính thức công nhận như một
thể loại nghệ thuật ngang bằng với những nghệ thuật khác. Liên hoan truyện
tranh quốc tế Angoulême tại Pháp được tổ chức hàng năm từ 1974 là một
trong những sự kiện lớn nhất thế giới của những người yêu nghệ thuật comics.
So với Pháp – Bỉ của châu Âu, nơi khai sinh ra comics, nước Mỹ cũng
không hề thua kém về độ xuất hiện sớm của comic. Đây cũng là nơi comics
dưới dạng sách được xuất hiện đầu tiên, và nhanh chóng được áp dụng những
quy chuẩn xuất bản. Lịch sử truyện tranh Mỹ được chia thành nhiều giai đoạn,
nhưng có lẽ nổi bật nhất chính là thời kỳ Hoàng Kim kéo dài từ cuối những
năm 1930 tới đầu những năm 1950 với sự xuất hiện của hàng loạt nhân vật
siêu anh hùng như Superman, Batman, Captain America, Wonder Woman…
Tuy nhiên, sự phát triển quá đà của dạng nhân vật này đã kéo theo sự bùng nổ
của bạo lực trong comics Mỹ, dẫn tới làn sóng phẫn nộ, tẩy chay comics diễn
ra trên khắp đất nước.
Từ giữa thập kỷ 1950 hay còn gọi là thời kỳ Bạc, những nhân vật siêu
hùng trong comics Mỹ trở lại với sự chọn lọc hơn. Thời kỳ Đồng nối tiếp sau
đó là quá trình “con người hóa” siêu nhân, khi nhiều tác giả đưa vào truyện
tranh của mình những vấn đề đương đại như ma túy, rượu đồng thời màu sắc
của các tác phẩm trở nên tối tăm hơn. Đây là thời kỳ của nhiều tác phẩm như
X-men, Ghost Rider, Conan the Barbarian… Sau giai đoạn này, comics Mỹ

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

12


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

chuyển sang chủ đề phản anh hùng với sự xuất hiện của những nhân vật phức

tạp hơn về tâm lý và những câu chuyện nhiều yếu tố bi kịch. Có thể nói, lịch
sử comics của nước Mỹ xoay quanh câu chuyện về những anh hùng, cho dù
được thể hiện ra ở bất kỳ giác độ nào. Cho tới nay, khi truyện tranh tại đất
nước này không còn ở đỉnh cao vinh quang, nhưng những nhân vật anh hùng
này vẫn tiếp tục với những bộ phim, video game cũng như nhiều loại hình
kinh doanh khác.
Ở phương Đông, lần đầu tiên xuất hiện tại Trung Quốc, hình thức
truyện tranh chỉ giống như một loại tranh miêu tả những câu chuyện hàng
ngày. Chúng được vẽ trên những mảnh tre và chỉ dành cho những gia đình
giàu có - những người thời bấy giờ có đủ tiền để mua “truyện tranh”. Truyện
tranh thời kì đó đã dần bị quên lãng tại Trung Quốc.
Mảnh đất màu mỡ thực sự cho sự phát triển của truyện tranh ở châu Á
chính là Nhật Bản. Lần đầu tiên được xuất bản tại Nhật vào thế kỉ 11 bắt nguồn
từ những bức biếm hoạ, nhưng phải đến thời Mỹ chiếm đóng Nhật Bản sau Đệ
nhị thế chiến thì hình thức hoàn chỉnh của truyện tranh hiện đại mới thực sự ra
đời. Từ đây, truyện tranh Nhật Bản phát triển mạnh mẽ với tên gọi manga.
Phát triển với tốc độ khó tin, manga dần cạnh tranh trực tiếp với comics
châu Âu và trở thành số một trong thị trường truyện tranh thế giới. Doanh thu
hàng năm manga mang lại cho Nhật Bản là con số khổng lồ vượt cả ngành
sản xuất ô tô. Manga là một bộ phận quan trọng của ngành công nghiệp xuất
bản Nhật Bản, chỉ tính riêng doanh thu của truyện tranh những năm 1990 đã
đạt khoảng 6000 tỉ yên (khoảng 8000 tỉ VND) chưa kể doanh thu của truyện
được đăng trên báo [18].
Ở Nhật Bản, đề tài truyện tranh rất phong phú. Điều đặc biệt là xuất
phát từ sự bất bình đẳng giới khá sâu sắc trong xã hội nên có sự phân chia
thành các trường phái truyện tranh căn cứ vào giới tính: truyện tranh cho con

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

13

Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

trai ở lứa tuổi thiếu niên (gọi là shuonen), ở lứa tuổi thanh niên trở lên (gọi là
seinen); truyện tranh cho con gái ở lứa tuổi thiếu niên (gọi là shuojo), ở lứa
tuổi thanh niên trở lên (gọi là redisu), truyện tranh cho cả hai giới: trẻ em (gọi
là kodomo), người trưởng thành (Hentai và Ecchi). Shuonen, seinen thường có
tính giao đấu, kinh dị, phiêu lưu trinh thám, thể thao… và không tránh khỏi
yếu tố bạo lực. Shuojo, redisu đề cập đến những vấn đề tình cảm, tâm lí… Điều
đó không tránh khỏi sự bi lụy và các vấn đề về tình dục (sex). Kodomo thường
mang đề tài lịch sử, văn hóa, khoa học viễn tưởng, có tính giáo dục rất cao,
thấm đẫm tinh thần nhân văn và có sức lan tỏa ở nhiều quốc gia. Riêng Hentai
và Ecchi, có thể coi đây là con đẻ của nền văn minh vật chất ở xứ sở Hoa anh
đào. Hai trường phái này chung nhau đề tài sex, có khác chăng là trong khi
ecchi đề cập đến nó một cách tế nhị thì hentai… không thể cởi mở hơn! Nhìn
chung, yếu tố văn hóa xuất hiện khá đậm đặc trong manga. Đó là hình ảnh của
kimono, hoa anh đào, các lễ hội, đền chùa, các phong tục tập quán,… Điều đó
khiến cho truyện tranh Nhật Bản đồng nghĩa với văn hóa Nhật Bản.
Có thể nói, sự phát triển kì lạ của truyện tranh tại Nhật Bản xuất phát từ
nhu cầu đời sống. Trẻ em phải học tập với một lịch học kín mít, không gian
vui chơi hạn hẹp. Truyện tranh là giải pháp giải trí hiệu quả nhất mà mỗi cá
nhân có thể sử dụng một cách độc lập. Thế hệ ấy lớn lên lại phải làm việc
trong một xã hội công nghiệp có cường độ lao động căng thẳng bậc nhất thế
giới, truyện tranh tiếp tục trở thành lựa chọn hàng đầu trong những giờ nghỉ
giải lao ngắn ngủi, giờ chờ xe điện hay lúc ngồi trên tàu…
Như thế, chính ưu điểm ngắn gọn, dễ đọc; là hoạt động cá nhân không
ảnh hưởng đến người khác đã khiến manga trở thành phương tiện cơ động,
cung cấp một nguồn giải trí và thư giãn quan trọng trong một nền văn minh vật
chất có tính kỷ luật cao. Do khác biệt nội tại, sự gắn kết của manga với xã hội

Nhật khó có thể được nhân rộng với một qui mô như vậy ở những nơi khác.

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

14


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Đến nay, hai dòng truyện tranh ảnh hưởng lớn tới mọi dòng truyện
tranh hiện nay là manga Nhật Bản và comics Âu - Mỹ. Bên cạnh đó xuất hiện
một số dòng truyện tranh mới chịu ảnh hưởng của Manga Nhật Bản và đang
dần nổi tiếng, đó là truyện tranh Hàn Quốc (manhwa), Trung Quốc (manhua).
Một điểm chung của truyện tranh trên thế giới không phân biệt comics
hay manga là chia làm hai loại: dành cho thiếu nhi và dành cho người lớn.
Truyện tranh dành cho người lớn có thể có những yếu tố về tình dục khi phân
phối được quy định rất nghiêm ngặt như: cấm bán gần trường học, cấm bán
cho trẻ em dưới 18 tuổi (khi mua phải trình chứng minh thư), nếu phát hiện vi
phạm sẽ bị xử lý rất nghiêm... Ngay cả người mua cũng ý thức rất cao về phân
loại, chỉ lựa chọn những ấn phẩm phù hợp với lứa tuổi này.
Có những bộ truyện tranh kinh điển, được gọi là “những bộ truyện
tranh không bao giờ lớn”: mặc dù đã kết thúc nhưng vẫn có hàng triệu người
yêu quý. Với những ai đã từng đọc thì những bộ truyện tranh này đã ở lại
trong lòng họ, kể cả khi lớn lên và già đi thì hình ảnh đọng lại ngày bé vẫn
chưa bao giờ già cỗi. Theo dòng thời gian, có thể kể đến một số tác phẩm
dưới đây.
Thứ nhất là Những cuộc phiêu lưu của Tintin, tên tiếng Pháp là Les
Aventures de Tintin. Đây là kiệt tác của họa sĩ người Bỉ Georges Rémi, ra đời
năm 1929. Với 24 cuộc hành trình trải dài 57 năm (1929 – 1986), chàng
phóng viên cương trực và chú chó Milou trung thành đã có mặt ở khắp hang

cùng ngõ hẻm, dấn thân vào mọi “điểm nóng” trên thế giới bảo vệ chính
nghĩa. Với hơn 200 triệu bản bán ra, được dịch ra hơn 50 thứ tiếng, Tintin là
một phần của văn hóa Bỉ.
Tiếp đến là Lucky Luke của họa sĩ người Bỉ Morris, được giới thiệu lần
đầu năm 1946. Nhưng phải đến năm 1957, Lucky Luke mới thực sự bước vào
thời kỳ hoàng kim. Hình ảnh chàng cao bồi đơn độc, có biệt tài “bắn nhanh

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

15


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

hơn cái bóng của mình”, lãng du khắp miền viễn Tây trên con ngựa thông
minh nhất thế giới Jolly Jumper, chiến đấu cho công lý và lẽ phải đã trở nên
thân thiết với hàng triệu độc giả khắp thế giới.
Một câu chuyện nổi tiếng khác là Batman của Bob Kane, xuất hiện lần
đầu năm 1939. Có thể nói sự xuất hiện của Người dơi đã tạo ra một hình
tượng siêu hùng kiểu mới: người dơi Bruce Wayne chỉ là một con người bình
thường đã tận dụng sức mạnh của khoa học kỹ thuật, trí tuệ, ý chí để trở thành
người hùng bảo vệ công lý. Batman trở thành một trong những siêu anh hùng
được yêu mến nhất.
Và không thể không nhắc đến Doraemon của tác giả Fujiko F.Fujio, tên
gọi khác gần gũi hơn với bạn đọc Việt Nam là Đô-rê-mon. Truyện được sáng
tác năm 1969. Và tính đến 2006, đã bán được hơn 50 triệu bản tại Việt Nam,
giữ kỷ lục về truyện tranh phát hành cao nhất tại đây.
Ngoài ra có thể kể đến Superman, Arteris, Xì-trum, Chú Thoòng, Tiểu
bụi đời, Nhóc Marưkô, Pokemon…
Có thể nói, truyện tranh đã và đang ảnh hưởng lớn tới thế giới hiện nay.

Có hàng nghìn người hàng ngày ăn, ngủ và sống với truyện tranh. Thậm chí,
cũng có tới hàng nghìn đứa trẻ sẵn sàng nhịn ăn uống chỉ để sưu tầm truyện
tranh. Từ đó, không chịu nằm yên trên trang sách, khi nhân loại bước vào thời
đại công nghệ kĩ thuật hiện đại thì từ những cô bé, cậu bé dễ thương, nghịch
ngợm đến những người hùng trong truyện tranh cũng mạnh dạn bước lên màn
ảnh. Ở phương Tây, hàng loạt bộ phim hoạt hình và phim nhựa dựa trên các
bộ truyện tranh nổi tiếng luôn hút khán giả, phá vỡ kỉ lục về tiền vé và hứa
hẹn sẽ còn ngự trị màn ảnh nhỏ cũng như phòng chiếu phim lâu dài. Có thể
điểm tên: Batman, Superman, Những cuộc phiêu lưu của Tintin, Spiderman,
X-man, Miêu nữ… Tương tự, nền điện ảnh châu Á cũng đang chứng kiến sự
“lên đời” của dòng phim được chuyển thể từ truyện tranh. Vườn sao băng,

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

16


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Ngôi nhà hạnh phúc, Nụ hôn định mệnh... là những ví dụ điển hình. Trong đó,
Nụ hôn định mệnh có ba phiên bản Nhật, Đài Loan, Hàn Quốc; Hàn Quốc,
Trung Quốc, Việt Nam cùng làm phim Ngôi nhà hạnh phúc… Nhưng đỉnh
cao có lẽ là bộ truyện tranh Vườn sao băng của nữ tác giả Yoko Kamio khi có
đến năm quốc gia cùng làm phim mà vẫn rất ăn khách.
Các sản phẩm “ăn theo” của những bộ truyện tranh còn được bày bán
mọi nơi: tranh ảnh, móc chìa khóa, in trên đồ dùng học tập – quần áo…
Rõ ràng, chúng ta không thể phủ nhận rằng truyện tranh đã, đang và sẽ
len lỏi vào mọi nơi mọi chỗ tác động lớn đến kinh tế và văn hóa của nhân loại.
1.2. Khái quát về truyện tranh ở Việt Nam
Ở Việt Nam, truyện tranh manh nha xuất hiện khá sớm. Từ thời Pháp

thuộc và chống Pháp thuộc, truyện tranh xuất hiện dưới hình những trang
tranh vẽ các nhân vật Lý Toét, Xã Xệ trên mặt báo hay truyện tranh minh họa
lại truyện ngụ ngôn của La Fontaine. Sau Cách mạng tháng Tám có những
trang tranh truyện ngắn trên báo, tạp chí, tiếp đó là những truyện tranh vẽ lại
từ truyện tranh Mỹ, Pháp - Bỉ tại miền Nam từ năm 1954-1975.
Riêng tại miền Nam, giai đoạn này, nội dung truyện tranh chia làm bốn
mảng là giáo dục lịch sử, giáo dục kỹ năng, giải trí và mê tín dị đoan.
Cuối thập niên 50, đầu thập niên 60, trẻ em đã bắt đầu làm quen với rất
nhiều thể loại truyện tranh lịch sử như Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Dương
Diên Nghệ, Kiều Công Tiễn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Phi Khanh, Hoàng Diệu
tử tiết ở Thành Hà Nội v.v… lối vẽ của các họa sĩ rất sinh động có thể kể đến
như Chinh Phong, Paulus, Tòng. Song song với thời kỳ này còn có thêm
truyện Tarzan can lại truyện nước ngoài.
Trong thập niên 60, ngoài mảng truyện giáo dục lịch sử, còn có thêm
mảng giáo dục kỹ năng gồm những truyện phiêu lưu, trinh thám do Họa sĩ
Vivi Võ Hùng Kiệt vẽ trên bán nguyệt san Tuổi Hoa ra theo từng kỳ. Về

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

17


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

mảng này còn có thêm họa sĩ Hoàng Lương cũng dựa trên lối sinh hoạt hướng
đạo, tạo nên những thể loại truyện tranh phiêu lưu rất hấp dẫn và bổ ích cho
các bạn trẻ, học được các kỹ năng dã ngoại và ứng biến với nhiều tình thế khó
khăn trong thiên nhiên.
Trong thập niên này còn phát triển nhiều thể loại truyện tranh thuộc
mảng giải trí khác như Cổ tích Việt Nam với họa sĩ Lê Trung, Lê Minh. Số

lượng xuất bản lên đến hàng trăm tập. Đồng thời với đó là các loại truyện
nước ngoài du nhập vào do nhóm của họa sĩ Hoàng Lương thực hiện. Đơn cử
như truyện phương Tây có Lucky Luke, Astérix, Xìtrum, Spirou & Fantasio,
Batman, Superman, Lữ Hân và Phi Lục, Tintin, Tí hon thần lực… phương
Đông có Chú Thoòng, Tiểu bụi đời, Wrestling của Hồng Kông, Astroboy của
Nhật… Tuy vậy, những truyện tranh do chính họa sĩ Việt Nam vẽ như Rôbô,
Kinh Kong, Ác quỷ Dracula… vẫn tồn tại, cạnh tranh cùng truyện nước ngoài.
Ngoài ra, còn có rất nhiều truyện ma thuộc mảng mê tín dị đoan:Quỷ nhập
tràng, Ma lai, Con quỷ cụt giò… thu hút cả trẻ em và người lớn.
Từ năm 1972 cho đến 1975 vì chiến tranh xảy ra liên tục và ác liệt nên
mảng truyện tranh không còn phát triển như trước nữa. Sau ngày giải phóng,
thị trường truyện tranh hoàn toàn chấm dứt.
Sau đổi mới 1986, truyện tranh Việt Nam mới bắt đầu tìm được chỗ
đứng trên thị trường xuất bản với các tên tuổi như Nguyễn Trung Tín, Văn
Minh, Hoàng Tường, Đức Lâm, Nguyễn Tài, Duy Hải, Kim Mai Trúc Thanh,
Lâm Quốc Trung, Hùng Lân... Sau đó có thêm Kim Khánh, Phan Mi, Quốc
Việt, Quang Toàn…
Nhưng phải đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX, khi truyện tranh
Nhật ùa vào với công nghệ copy in ấn phát triển nhanh, bộ truyện tranh đánh
dấu giai đoạn này là Doraemon, thì văn hóa đọc truyện tranh ở Việt Nam thực
sự khởi sắc và phát triển. Theo ông Nguyễn Đình Nhã, Cục trưởng Cục Xuất

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

18


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

bản, trước đây trung bình cả nước xuất bản 4.000 đầu truyện tranh/năm với số

bản in khoảng 3.000 bản/đầu truyện. Nhưng chỉ trong tám tháng đầu năm
2003, con số này đã lên tới 13.000 đầu truyện. Điều đó chứng tỏ sức hút ngày
càng mạnh mẽ của truyện tranh [20]. Điều đó trở thành động lực cho nhiều
họa sĩ tại Việt Nam bắt đầu sáng tác.
Tác giả Hùng Lân cùng tác phẩm Dũng sĩ Hesman, có phần đầu dựa
theo một bộ phim hoạt hình của Nhật Bản, là cái tên nổi tiếng nhất của lĩnh
vực truyện tranh trong thập kỷ 1990 tại nước ta.
Tiếp đó, nhiều tác phẩm ra đời đầy tính thử nghiệm: NXB Trẻ có Bim
và những câu chuyện thần kỳ, Đá và nấm, Chuyện ở xứ hoa tỷ muội, Tam
quy… NXB Kim Đồng cho ra mắt Tí và Tèo, Chú bé rắc rối … NXB Đồng
Nai với loạt truyện truyền thống Cô Tiên xanh, Truyện cổ nước Nam, Tiên
học lễ… Công ty Kiến Vàng tung ra bộ truyện Cuộc du hành của chú kiến Tí
Nị… Trừ Cô tiên xanh đã có thể kéo dài "Sau hơn 10 năm, Cô Tiên xanh đều
đặn hàng tuần ra 1 số và đến nay đã được hơn 300 tập. Bộ truyện này có
lượng độc giả ổn định, ít nhiều cũng cho thấy một mạch riêng, có sức sống
của truyện tranh VN" - Ông Đặng Tấn Hướng - GĐ NXB Đồng Nai [21], thì
đa phần các bộ truyện tranh còn lại đều rơi vào tình trạng lỗ nặng về doanh
thu hoặc “chết yểu” – tức là không được độc giả hào hứng đón nhận.
Trong khi đó, truyện tranh nước ngoài vẫn tiếp tục “làm mưa làm gió”.
Khoảng 80% truyện tranh ở Việt Nam là truyện Nhật, 20% còn lại là một số
bộ truyện của Hàn Quốc, Bỉ, Pháp, Mỹ... và Việt Nam - đó là con số ước tính
của những người chuyên làm truyện tranh [22]. Tại những gian hàng bày bán
sách thiếu nhi, có thể dễ dàng nhận ra những cuốn truyện ngoại hấp dẫn. Tuổi
nhỏ đọc truyện nhỏ: Đô-rê-mon, Pokemon, Ớt bảy màu,... Tuổi lớn đọc truyện
lớn, từ những truyện chiến đấu, trinh thám của nam: Jindo, Siêu nhân loạn thị,
Bảy viên ngọc rồng, Thám tử lừng danh Conan, Naruro, Giỏ trái cây, Bác sĩ

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

19

Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

quái dị,..., đến truyện lâm li của nữ: Nữ hoàng Ai Cập, Dòng sông huyền bí,
Vũ khúc Thiên Nga, Ngôi nhà hạnh phúc, Chị em sinh đôi... Bên cạnh những
tác động tích cực, điều đáng lo ngại nhất là trong số những bộ truyện tranh
ngoại đang tràn lan trên thị trường, có quá nhiều báo động về văn hóa. Người
đọc dễ dàng bắt gặp những cảnh bạo lực đánh đấm, chết chóc hay những
khung hình đậm hơi hướng “sex” (nhấn mạnh đến hình ảnh chân dài, váy quá
ngắn, áo trễ ngực, áo ngắn, đồ tắm… thậm chí có những hình “nude”!) .
Trước thực trạng đó, nhiều tổ chức, đơn vị và cá nhân đã quyết tâm xây
dựng một nền truyện tranh riêng mang thương hiệu “Made in Viet Nam”.
Những nỗ lực ấy được thực hiện dựa trên sự học hỏi công nghệ, kĩ thuật sản
xuất truyện tranh của nước ngoài và những tìm tòi, sáng tạo riêng. Ở đây, cần
phải ghi nhận tác động to lớn của truyện tranh nước ngoài: đã chỉ cho các hoạ
sĩ Việt Nam thấy cái thiếu và cái yếu của họ, thúc đẩy họ tìm kiếm một cách
nhìn khác, cách tư duy khác và cách vẽ khác. “Công cuộc lớn lao” ấy đã có
những thành công bước đầu đáng ghi nhận.
Đầu tiên phải kể đến thành tựu của Thần đồng đất Việt của công ty
Phan Thị. Ra đời năm 2002, sau những bước đi rụt rè, dần dần trạng Tí và
những người bạn đã được độc giả đón nhận nhiệt liệt. Tháng 2 năm 2011 đã
ra đến tập 131 và vẫn đang được xuất bản. Mỗi tập đến nay ước tính xuất bản
20.000 bản (đây là con số rất lớn cả khi so sánh với Doraemon – truyện tranh
nổi tiếng nhất tại Việt Nam 20 năm nay). Không chỉ thắng lớn về doanh thu,
đạt mức kỉ lục về số lượng xuất bản, bộ truyện còn được coi như một hướng
đi mới cho truyện tranh Việt Nam. Dư luận đã dành cho thành công hiếm có
này của truyện tranh “hàng nội” sự quan tâm đặc biệt: các bài báo, các cuộc
phỏng vấn trên báo Nhân dân, Sài Gòn giải phóng, Tuổi trẻ,… giám đốc công
ty được mời làm khách mời của chương trình Người đương thời trên VTV3…

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

20


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Sau thành công của Thần đồng đất Việt và công ty Phan Thị, khoảng
vài năm gần đây, các tác phẩm truyện tranh nội địa bắt đầu được các công ty
xuất bản chú ý nhiều hơn. Thêm một số công ty ra đời chuyên về sản xuất
truyện tranh Việt. Truyện tranh Việt đang bước đầu nỗ lực cạnh tranh với
manga, mở ra niềm hi vọng mới cho những nghệ sĩ truyện tranh. [23]
Có thể kể đến một số công ty nổi tiếng chuyên về sản xuất truyện tranh
như Phan Thị với các sản phẩm truyện tranh: Thần đồng đất Việt, Nhân kiệt
4000 năm, Chuyện Tẻo Tèo Teo, Chí Phèo, Tắt đèn, Giông tố…, TVC (công
ty Trí Việt) với dự án “Truyện tranh Việt cho người Việt” đã cho ra mắt Hiệp
ước Rồng, Ngày nảy ngày nay, Vó ngựa Sài Gòn, Tư Ếch phiêu lưu ký,
Chuyện lớp Mười A1, Hiệp khách trời Nam, Lam Sơn tiểu hiệp, Xác ướp,
Truyền kiếp…, Artsign có Bong bóng lên trời, Bồ câu không đưa thư, Nữ
sinh…, Vàng Anh và Hoa Thép hợp tác cho ra đời Sự tích cây nêu ngày Tết,
Vết cắn dưới cổ trâu, Sự tích lông công lông quạ... Ngoài ra còn có Việt
Khang, TMJ,…
Bên cạnh việc trực tiếp sáng tác, sản xuất truyện tranh, một điều đáng
ghi nhận nữa ở các công ty này là thường xuyên tổ chức các hoạt động giao
lưu, trao đổi kinh nghiệm sáng tác truyện tranh; thi sáng tác truyện tranh…
Qua đó bồi dưỡng và phát triển nguồn họa sĩ truyện tranh. Đặc biệt, từ những
cuộc thi sáng tác, từ những truyện tranh đăng trên mạng, đã có những cuốn
được xuất bản, tạo hứng thú cho độc giả (trường hợp Orange của Nguyễn
Thành Phong là tiêu biểu).

Đội ngũ các nhà xuất bản tham gia xuất bản truyện tranh cũng khá
đông đảo, đa dạng: NXB Kim Đồng, NXB Trẻ, NXB Đồng Nai, NXB Văn
hóa Thông tin, NXB Văn hóa Sài Gòn…
Nhìn chung, truyện tranh Việt Nam về nội dung được xây dựng theo
một số hướng như sau:

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

21


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

- Khai thác cổ tích: Cô tiên xanh, Sự tích cây nêu ngày Tết, Vết cắn
dưới cổ trâu, Sự tích lông công lông quạ...
- Khai thác lịch sử, dã sử, văn hóa: Thần đồng đất Việt, Nhân kiệt 4000
năm, Vó ngựa Sài Gòn, Hiệp khách trời Nam, Lam Sơn tiểu hiệp,…
- Chuyển thể truyện chữ: Bong bóng lên trời, Bồ câu không đưa thư,
Nữ sinh, Chí Phèo, Tắt đèn, Giông tố…
- Truyện trinh thám, kinh dị: Xác ướp, Truyền kiếp…
- Đời sống hàng ngày, chủ yếu đi vào những tình huống hài hước, vui
nhộn: Tư Ếch phiêu lưu kí, Chuyện lớp 10A1,…
Đáng chú ý là những sản phẩm trên, ngay từ khi ra đời đã xác định rất
rõ đối tượng phục vụ. Có những tác phẩm dành cho thiếu nhi: Cô tiên xanh,
Sự tích cây nêu ngày Tết, Vết cắn dưới cổ trâu, Sự tích lông công lông quạ,
Thần đồng đất Việt, Nhân kiệt 4000 năm,... Có những tác phẩm dành cho lứa
tuổi thiếu niên: Bong bóng lên trời, Bồ câu không đưa thư, Nữ sinh, Chí Phèo,
Tắt đèn, Giông tố,… Đặc biệt, có tác phẩm “truyện tranh cho người lớn”: Xác
ướp, Truyền kiếp… Dễ thấy sự phân chia đó là tương đối vì thực tế, lứa tuổi
thiếu niên và người trưởng thành hoàn toàn có thể đọc Vó ngựa Sài Gòn, Hiệp

khách trời Nam, Lam Sơn tiểu hiệp,… hay Chí Phèo, Tắt đèn, Giông tố… và
Tư Ếch phiêu lưu kí,…
Tuy nhiên, cần nhìn nhận một thực tế là việc sản xuất truyện tranh
“made in Viet Nam” còn có phần rời rạc, manh mún. Các công ty sản xuất
truyện tranh đều có đặc điểm là chưa có nhiều nguồn đầu tư, quy mô nhỏ, mới
rời vạch xuất phát chưa lâu, đang ngang ngửa với nhau trên đường đua; đều
có mục tiêu chung là xây dựng truyện tranh Việt Nam nhưng hiếm có sự liên
kết. Các tác giả truyện tranh thì gặp khó khăn về chuyên môn và nguồn đầu
tư. Thiếu vắng hẳn một chuyên khoa đào tạo về truyện tranh, họa sĩ truyện
tranh tại Việt Nam đa số là những người học các ngành nghề khác, coi việc vẽ

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

22


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

truyện tranh như một công việc phụ, một thú vui. Hơn nữa, nếu như ở nước
ngoài, công sức tác giả bỏ ra được trả thù lao rất xứng đáng thì tại Việt Nam,
đây vẫn là vấn đề nan giải. Có tác giả hoàn thành 32 trang truyện chỉ nhận
được 1,5 triệu đồng. Trong khi đó, với số lượng ấy, ở nước ngoài họ đủ sống
đàng hoàng hàng tháng trời! [24]. Bởi vậy, hiếm có ai lao tâm khổ tứ đầu tư
hoàn toàn tài lực cho truyện tranh. Đa số truyện tranh Việt Nam hiện nay vẫn
chỉ xuất hiện dưới dạng ngắn, và được đăng tải trên mạng nhiều hơn là xuất
bản thực sự...
Có thể nói, dù không được những người có trách nhiệm đánh giá cao
(truyện tranh là sản phẩm chỉ dành cho trẻ con!), nhưng truyện tranh đã trở
thành một cơn lốc tác động mạnh mẽ vào đời sống giới trẻ nói riêng và đời
sống xã hội nói chung trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Nó đang dần

trở thành một phần không thể thiếu khi dấy lên những trào lưu thời trang mới
(trào lưu cosplay, hiện tượng unisex), những hình tượng sống mới (qua các
nhân vật trong truyện tranh được chuyển thể thành nhiều phim truyền hình ăn
khách: Ngôi nhà hạnh phúc, Vườn sao băng…)… Và trực diện nhất là tạo nên
một cách tiếp cận mới trong văn hóa đọc: hàng ngàn trẻ em, thanh thiếu niên
và người lớn đang hàng ngày ăn ngủ cùng truyện tranh!
Truyện tranh phát triển là một tất yếu, trên thế giới cũng như Việt Nam.
Những thực tế trên hi vọng sẽ được xã hội, các ban ngành có trách nhiệm liên
quan nhìn nhận nghiêm túc. Từ đó có những đánh giá đúng đắn, đầy đủ hơn
về truyện tranh; tạo điều kiện, hỗ trợ, đầu tư để truyện tranh Việt có cơ hội
phát triển. Phải làm điều đó một cách gấp gáp vì làm mất thị trường truyện
tranh lúc này không chỉ là làm mất quyền lợi kinh tế mà quan trọng hơn còn
là thể hiện sự lãnh đạm, bất lực trước hiện thực nước nhà đang bị xâm lăng,
thậm chí đồng hóa về văn hóa.

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

23


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

1.3. Vấn đề khái niệm, loại hình và thể loại
1.3.1. Vấn đề khái niệm
Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê, (2005), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà
Nẵng, Đà Nẵng. Sau đây gọi tắt là Từ điển tiếng Việt) định nghĩa: “truyện
tranh là truyện kể bằng tranh, thường có thêm lời, thường dành cho thiếu nhi”
[1054.13].
Từ điển mở Wikipedia ([18], sau đây gọi tắt là từ điển Wikipedia) cũng
định nghĩa: “Truyện tranh là những câu chuyện đã xảy ra trong cuộc sống hay

những chuyện được tưởng tượng ra được thể hiện qua những bức tranh có
hoặc không kèm lời thoại hay các từ ngữ, câu văn kể chuyện” [18].
Như vậy, cả hai tài liệu trên đều thống nhất một số điểm sau:
- Về nội dung, truyện tranh là những “truyện kể”, “câu chuyện”. Đó có
thể là, những câu chuyện đã xảy ra trong cuộc sống hay những chuyện được
tưởng tượng ra.
- Về phương tiện thể hiện: thứ nhất là yếu tố “tranh”; thứ hai là yếu tố
“lời”, “lời thoại”, “từ ngữ”, “câu văn kể chuyện”. Trong đó, yếu tố “lời”, “câu
văn”, “từ ngữ” đóng vai trò thứ yếu so với yếu tố tranh “có hoặc không kèm
lời thoại hay các từ ngữ, câu văn kể chuyện”.
Bên cạnh đó, các khái niệm “truyện”, “tranh” cũng được Từ điển tiếng
Việt định nghĩa như sau:
- “truyện là tác phẩm văn học miêu tả tính cách nhân vật và diễn biến
của sự kiện thông qua lời kể của nhà văn” [1054.13].
- “tranh” là “tác phẩm hội họa phản ánh hiện thực bằng đường nét và
màu sắc” [1204.13].

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

24


Đặc điểm bộ truyện tranh Thần đồng đất Việt

Nội dung các khái niệm xuất hiện một số vấn đề mà những tài liệu khoa
học hiện nay chưa cập nhật được sự phát triển thực tế của đối tượng:
- Thứ nhất, Từ điển tiếng Việt cho rằng “truyện tranh… thường dành
cho thiếu nhi”. Trên thực tế, hiện nay, đối tượng đọc truyện tranh phát triển
rộng rãi đến cả lứa tuổi thiếu niên và người trưởng thành.
- Thứ hai, nếu thừa nhận “truyện” là “tác phẩm văn học” diễn đạt

“thông qua lời kể của nhà văn” thì tại sao “truyện tranh” lại có yếu tố
“truyện” “được kể bằng tranh”?
Vậy, thực chất yếu tố “tranh” trong “truyện tranh” là gì? Đó có phải là
“tác phẩm hội họa phản ánh hiện thực bằng đường nét và màu sắc”?
Cần hiểu như thế nào về mối quan hệ giữa yếu tố “truyện” và yếu tố
“tranh” trong truyện tranh?...
Để có khái niệm phản ánh đúng bản chất của truyện tranh và giải quyết
được những vấn đề trên cần tìm hiểu về vấn đề loại hình của đối tượng này.
1.3.2. Vấn đề loại hình
1.3.2.1. Loại hình của truyện tranh
Trong thực tế, khi tìm đến truyện tranh, người đọc muốn tìm đến những
câu chuyện, những sự việc, những tình huống… cụ thể. Tức là những cốt
truyện với các nhân vật, sự việc, ở những thời gian, không gian khác nhau.
Đây là những yếu tố đặc trưng của văn học.
Việc quan sát các hình ảnh trong truyện là một yếu tố quan trọng khi
đọc truyện tranh. Hoạt động này nhằm giúp người đọc nắm bắt nội dung tác
phẩm. Khi đọc truyện chữ, quá trình tiếp nhận nội dung của người đọc diễn ra
theo quá trình sau:
Lần lượt tiếp nhận các kí hiệu ngôn ngữ -> Giải mã các kí hiệu ngôn
ngữ thành hình ảnh các sự vật, sự việc -> Hiểu nội dung thông tin.
Khi đọc truyện tranh, quá trình đó là:

Ngô Thị Thanh, Ngữ văn K33B, Khóa luận tốt nghiệp đại học

25