Sổ tay luật truyền thông chương trình thông tin quốc tế

Sổ tay

LUẬT TRUYỀN THÔNG
M EDIA L AW H ANDBOOK

Ấn phẩm của Chương trình Thông tin Quốc tế
Bộ Ngoại giao Hoa- 1Kỳ,
- tháng 12/2010


LUẬT TRUYỀN THÔNG
Sổ tay
Jane Kirtley là Giáo sư Trung tâm Silha về Đạo đức Truyền thông và Luật tại Trường Báo
chí và Truyền thông Đại chúng thuộc Đại học Minnesota từ tháng 8 năm 1999. Bà được bổ
nhiệm làm Giám đốc Trung tâm Silha vào tháng 5 năm 2000. Trước đó, bà là Giám đốc
Điều hành của Ủy ban Phóng viên về Tự do Báo chí ở Arlington, bang Virginia trong suốt
14 năm. Trước khi tham gia Ủy ban Phóng viên, bà Kirtley đã có 5 năm làm luật sư tại
hãng luật Nixon, Hargrave, Devans và Doyle ở Rochester, New York, và thủ đô Washington
D.C. Bà là thành viên của Đoàn luật sư New York, Washington D.C. và Virginia. Bà Kirtley
cũng đã từng làm phóng viên cho tờ Evansville Press (bang Indiana) và tờ The Oak Ridger
và Nashville Banner (bang Tennessee).

Toàn văn ấn phẩm này có trên Internet tại địa chỉ:
(tiếng Anh)
(tiếng Việt)

-2-


NỘI DUNG
Giới thiệu

5

Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò của truyền thông. Mặc dù có
những quan điểm khác nhau như vậy, song vẫn có những chuẩn mực
về những đặc quyền và trách nhiệm của một nền báo chí tự do trong
một xã hội tự do.
Một môi trường tốt cho sự phát triển của các nhà báo

11

Mỗi nước có một hệ thống pháp luật khác nhau. Một số nước có những
qui định pháp luật chi tiết, cụ thể, trong khi một số nước khác kết hợp
cả luật pháp, qui định và án lệ.
Một khuôn khổ cho một nền báo chí tự do

19

Một xuất phát điểm hữu ích để tạo ra một khuôn khổ cho một nền báo
chí tự do là phải cân nhắc xem nhà báo cần có những quyền cơ bản nào
để thực hiện được nhiệm vụ của mình.
Tự điều tiết thay cho việc giải quyết bằng tòa án

46

Các nhà báo và cơ quan báo chí có thể phạm sai lầm. Cách giải quyết
của tòa án có thể gây những hậu quả đáng buồn cho cá nhân. Các cơ
chế tự điều tiết là một phương án thay thế quý giá.
Các trách nhiệm của người làm báo

49

Nhiều tổ chức truyền thông và hiệp hội nhà báo đã tự nguyện áp dụng
các thông lệ tiêu chuẩn như những mốc hướng dẫn giúp các nhà báo
xác định cách làm công việc của mình sao cho tốt nhất.
Những phương tiện truyền thông mới, các nhà báo công dân và những
người viết blog

59

Thế giới tự do của cư dân mạng dường như là sự thể hiện cụ thể của tự
do ngôn luận. Những người viết blog có “luật” riêng cho chính họ. Có
phải như vậy không?
Tự do trao đổi thông tin và tăng cường xã hội dân sự
Ngành báo chí sẽ phát triển tốt nhất ở những nơi mà nền pháp quyền
được tôn trọng. Tự do báo chí được bảo vệ tốt nhất thông qua hiến
pháp của quốc gia, hoặc bằng luật.

-3-

65


Nhưng điều xấu xa trong hành động bịt miệng không cho người ta bày tỏ ý kiến
là ở chỗ nó đã cướp đi quyền làm người; của thế hệ ngày nay cũng như mai sau;
những người phản đối một ý kiến vẫn hơn là những người có ý kiến đó.
John Stuart Mill
Triết gia v{ nh{ kinh tế học người Anh
1806–1873.

-4-


GIỚI THIỆU
Có nhiều quan điểm khác nhau về vai trò phù hợp của truyền thông. Một số người
nghĩ rằng các nhà báo cần phải ủng hộ chính phủ và chỉ cung cấp cho công chúng
những thông tin mà chính phủ cho là phù hợp. Một số khác lại tin rằng giới báo
chí cần phải giám sát chính phủ, phát hiện và đưa tin về sự lạm quyền.
Mot so người muon giời báo chí đong vái tro
người co suy, đi tien phong thuc đáy các sư
nghiep, vá phái co quán điem chính tri rieng.
Mot so khác lái cho ráng báo chí cán phái
khách quán vá khong máng tính đáng phái.
Mot so người cho ráng báo chí phái ton trong
vá phán ánh đườc các đinh che vá truyen
thong cuá xá hoi. Con nhưng người khác lái
cho ráng báo chí nen nghi ngờ vá thách thưc
nhưng đinh che háy truyen thong đo. Cuon
sách náy cho tháy ráng mác du co nhưng
quán điem khác nháu như váy, ván co nhưng
chuán mưc ve nhưng đác quyen vá trách
nhiem cuá mot nen báo chí tư do trong mot
xá hoi tư do.
Trước hết, một nền báo chí tự do và độc
lập là điều thiết yếu của bất kì xã hội tự do
nào. Nhưng the náo lá mot nen báo chí tư do?
Trong cuon sách náy, đieu đo co nghíá lá mot
nen báo chí khong phái chiu nhưng kiem soát
vá qui đinh khong phu hờp cuá chính phu,
mot nen báo chí khong chiu ánh hường tái

chính tư khu vưc tư nhán, trong đo co các
cong ty quáng cáo, háy nhưng áp lưc kinh te
vá kinh doánh tư các cong ty tư nhán. Mot
nen báo chí tư do vá đoc láp phái đem đen
cho đoc giá, khán giá vá thính giá nhưng
thong tin má ho cán đe co the thám giá đáy
đu với tư cách lá cong dán cuá mot xá hoi tư
do.
Thứ hai, một nền báo chí tự do phải là nền
báo chí dũng cảm và sẽ đưa tin về những
câu chuyện quan trọng đối với độc giả và
khán giả mà không phải sợ sệt điều gì hay
không thiên vị một bên nào. Nen báo chí đo
se thách thưc các giá đinh, se nghi ván nhá
chưc trách, vá se chí biet đi tím sư thát, cho
du sư tím kiem đo se dán đen đáu – co the
đen tán nhưng nới quyen lưc cáo nhát, đen
tán nhưng người sờ hưu các cờ quán báo chí,
vá thám chí ngáy cá khi đieu đo dán đen cái
chet, như trường hờp cuá nhá báo Ngá Anná

Politkovskáyá, người đá bi bán guc trong mot
vu giet thue ờ Mátxcờvá nám 2006.
Thứ ba, một nền báo chí tự do phải là một
nền báo chí có trách nhiệm. Quán điem ve
trách nhiem khác nháu ờ tưng nườc, vá thám
chí lá khác nháu theo tưng nám. Đoi vời nhieu
người, chuán mưc trong thời bính vá on đinh
co the rát khác vời chuán mưc trong thời
chien háy luc quoc giá nguy cáp. Ví du, chí vái

tháng sáu vu tán cong nườc My ngáy
11/9/2001, mot cuoc kháo sát do Trung tám
First Amendment cuá Dien đán Tư do cho
tháy 46% người My đườc phong ván cho ráng
báo chí đá co “quá nhieu” tư do. Đáy lá mot tí
le cáo hờn so vời mưc trườc khi vu tán cong
khung bo dien rá, hoác so vời mưc 39% trong
cuoc kháo sát nám 2009.
Tuy nhien mot so nguyen tác cán bán ván
khong he tháy đoi. Mot nen báo chí tư do phái
biet đi tím sư thát vá phái đưá tin ve đieu đo.
Nen báo chí đo se khong biet met moi trong
viec tím kiem vá đát đen tính chính xác. Báo
chí khong báo giờ đườc phep đưá tin sái sư
thát trong khi biet ro đieu đo.
Háu het các xá hoi đeu se đong y ráng ngáy cá
mot nen báo chí tư do nhát ván phái hieu ro
ráng nhưng hánh đong cuá ho vá nhưng
quyet đinh bien táp cuá ho se co háu quá nhát
đinh, đoi khi lá háu quá lớn. Báo chí co khá
náng ánh hường đen cuoc song cuá háng
trieu con người. Giong như bát kí the che co
quyen lưc náo, cờ quán báo chí cung phái biet
sán sáng láng nghe nhưng lời phán nán, phái
biet giái thích nhưng quyet đinh cuá mính
trườc đoc giá vá khán giá, phái biet nhán loi
vá sưá loi. Đong thời nen báo chí cung phái
dám đưá rá nhưng quán điem khong đườc
long nhieu người vá phái dung cám đoi mát
vời nhưng lời chí trích khi các nguyen tác cờ

bán bi đe doá. Mot so người co the goi đieu
náy lá sư tư cáo. Con toi lái cho ráng đo lá
dung cám.
-5-


Tự do ngôn luận và một nền báo chí tự do
Ở Hoá Ky, nời toi song, nghien cưu vá giáng
dáy, báo chí noi chung khong chiu sư kiem
soát cuá chính phu theo luát. Tu chính án thư
nhát cuá Hien pháp Hoá Ky đá cám quoc hoi
háy các cờ quán láp pháp cáp báng khong
đước thong quá các đáo luát vi phám tư do
ngon luán vá tư do báo chí.
Nhưng lời tuyet đoi đo đá đườc soán tháo bời
nhưng nhá cách máng ngáy sáu cuoc Chien
tránh Giánh Đoc láp (1775–1783), von lá mot
thời ky lác quán nhưng cung đáy bát trác. Các
toá án My trong suot hờn hái trám nám sáu
đo cung đá dien giái Tu chính án thư nhát cuá
Hien pháp Hoá Ky ve đác quyen vá trách
nhiem cuá báo chí theo cách mánh me như
váy, nhưng co le khong tuyet đoi báng.
Toá án Toi cáo Hoá Ky đá noi ro ráng mot so
hính thưc ngon luán nhát đinh khong đườc
báo ve bời bán Tu chính án thư nhát cuá Hien

pháp: ví du như viec cong bo nhưng thong tin
chi tiet ve sư di chuyen quán đoi trong thời
chien. Mot so ngoái le khác như: cám sư dung

ngon tư tho tuc, xuc phám háy nhưng loi noi
gáy go, khieu khích co the kích đong báo lưc
háy hánh đong hính sư. Vá giời truyen thong
dường như luon phái chiu sư đieu chính cuá
nhưng luát áp dung chung – tưc lá nhưng đáo
luát áp dung cho tát cá moi đoi tường má
khong tách rieng nhưng nghíá vu háy hính
thưc xư phát đoi vời báo chí. Ví du, nhưng qui
đinh cuá luát ve cám nghe trom các cuoc noi
chuyen đien thoái má khong đườc phep se
đước áp dung như nháu đoi với các nhá báo
cung như vời doánh nghiep.
Nhưng ngáy cá nhưng ngoái le náy cung chiu
tác đong cuá mot truyen thong mánh me, đo
lá luon luon ton tái quán niem chong lái viec
chính phu tím cách bop nghet nen báo chí tư
do. Như mot thám phán My đá tưng viet, vái
tro mác nhien cuá báo chí lá đưá tin. Chính

Phía trên: Andrew Hamilton bào chữa cho John Peter Zenger, nhà xuất bản của Tuần san New York Weekly Journal, người đã bị kết án năm 1735 vì tội bôi nhọ Thống đốc Hoàng gia. Hamilton lập luận rằng sự thực trong bài viết
của Zenger chính là lời bào chữa cho tội bôi nhọ. Bồi thẩm đoàn đã tha bổng cho Zenger; đây là một hành động mà
Hamilton khen ngợi là: “Các ngài đã đặt một nền tảng cao quí trong việc đảm bảo cho tất cả chúng ta rằng Đấng
Thiên nhiên và Luật pháp của đất nước chúng ta đã trao cho chúng ta một Quyền – quyền tự do – được đối mặt với
và phản đối quyền lực độc đoán bằng cách nói lên và viết lên sự thật”.

-6-


phu muon hán che quyen đo thí phái co nghíá
vu chưng minh tái sáo cán lám như váy. Cong

thưc náy báo ve đườc vái tro giám sát cuá
báo chí vá táo đieu kien thuán lời đoi vời
trách nhiem giái trính cuá chính phu.
Trách nhiệm giải trình của báo chí
Nhưng ái se lá người giám sát báo chí? Ai se
lá người đám báo ráng báo chí se phái chiu
trách nhiem giái trính? Ở mot so nườc, cáu
trá lời lá chính phu. Các luát le, đáo luát se
qui đinh chi tiet ve đáo đưc nghe báo. Ở
nhưng nườc náy, quyen cuá nhá báo thường
phu thuoc váo viec lám đung trách nhiem cuá
mính. Ván đe ờ đáy lá đinh nghíá cuá chính
phu ve trách nhiem co the rát khác vời cách
hieu cuá chính giời báo chí, háy thám chí cuá
người dán.
Ở các nườc khác, cáu trá lời lá: chính báo chí,
cung vời đoc giá vá khán giá, se lá người giám
sát báo chí.
Ở mot so nườc, các to chưc báo chí háy các
nhá báo đeu tuán theo nhưng qui tác đáo đưc
nghe báo, ví du như qui đinh cuá Hoi Nhá báo
Quoc giá cuá Vường quoc Anh. Các nườc khác
cung qui đinh nhưng chuán mưc đáo đưc
ngáy trong luát cuá nườc mính. Ở Hoá Ky,
moi to chưc báo chí lái co nhưng hường dán
đáo đưc rieng cuá ho. Noi chung, nhưng qui
tác háy hường dán náy đe rá nhưng qui đinh
cuá to chưc đe xư lí nhưng ván đe máu thuán
lời ích ve tái chính háy các xung đot lời ích
khác.

Cháng hán như co mot qui tác đáo đưc cám
phong vien đưá tin ve cong ty cuá vờ/chong
mính. Háy co the co qui tác cám phong vien
thám giá váo mot cuoc dieu hánh phán đoi,
háy dán mot đe cán co noi dung chính tri tren
xe oto cuá mính háy trong vườn trườc nhá
mính, háy khong đườc quán cờ quoc giá tren
người khi đưng trườc ong kính đe đưá tin.
Hoác qui tác nghe báo cung cám phong vien
khong đườc nhán quá, du nho, tư nguon tin.
Nhưng qui tác như váy đườc đưá rá vời muc
đích duy trí sư đoc láp cuá báo chí cá ve mát
thưc te lán ve mát hính thưc.
Co ve viec đưá rá nhưng qui tác đáo đưc ve
đưá tin chính xác vá đung sư thưc lá khong

cán thiet. Nhưng sáu khi nhưng nhá báo như
Jáyson Bláir cuá tờ Thời b|o New York đá biá
rá vá sáo chep nhưng cáu chuyen đe nop len
bán bien táp, nhieu to chưc đá sưá đoi nhưng
qui tác đáo đưc cuá mính đe neu ro ráng viec
theu det háy sáo chep se khong đườc cháp
nhán bời bát cư mot to chưc báo chí co trách
nhiem náo.
Đoi khi giưá các qui tác đáo đưc vá qui đinh
cuá luát pháp cung máu thuán vời nháu. Ví du
như ờ Bác Ailen, chi Suzánne Breen, bien táp
vien tái Belfást cuá tờ Sunday Tribune cuá
Dublin đá phái đoi mát vời mot tính huong
kho xư ve pháp luát vá đáo đưc. Breen đá

nhán đườc mot cu đien thoái tư mot cá nhán
nhán lá ánh tá đá giet hái hái binh sí tái
Mássereene Bárrácks ờ Antrim. Cánh sát đá
bát chi phái nop lái đien thoái di đong, các ghi
chep trong máy vi tính, vá các ghi chep táy
khác ve nhưng lán lien he vời to chưc bán
quán sư IRA Đích thưc. Breen đá phán đoi,
láp luán ráng lám như váy lá vi phám nhưng
nghíá vu nghe nghiep cuá chi lá đám báo tính
bí mát cuá nguon tin. Chi cung đá sáng suot
chí rá ráng viec tuán theo nhưng yeu cáu cuá
cờ quán cánh sát co the đe doá đen tính máng
cuá chi vá cuoc song cuá các thánh vien trong
giá đính chi. Nhưng neu chi chong lenh, chi lái
co nguy cờ bi ngoi tu 5 nám ví toi bát tuán
pháp luát.
Váo tháng 6/2009, mot thám phán ờ Belfást
đá phán quyet ráng viec buoc chi Breen phái
nop lái nhưng phường tien thu nhán tin tưc
se lá đe doá đen cuoc song cuá chi, vá đieu
náy đi ngườc lái Cong ườc cháu Au ve Nhán
quyen.
Ngườc lái, ờ Hoá Ky, phong vien Judith Miller
cuá tờ Thời b|o New York đá tư choi hớp tác
vời mot cuoc đieu trá hính sư đe tím hieu
nhán thán cuá mot quán chưc chính phu đá
tiet lo dánh tính cuá mot đác vu tính báo
chím. Miller đá phán đoi lenh rá khái trườc
toá, ngáy cá khi đá co phán quyet tư pháp
ráng nhá báo khong co đác quyen tư choi tiet

lo nhưng nguon thong tin mát. Chi đá phái
ngoi tu 85 ngáy váo nám 2005. Mot so thám
phán vá người dán noi chung đá láp luán ráng
nhá báo khong báo giờ đườc phep đát mính
cáo hờn pháp luát. Nhưng các chính sách ve

-7-


đáo đưc nghe nghiep cuá mot so tớ báo lái
đoi hoi phong vien phái ton trong lới hưá giư
kín thong tin vời người đá cung cáp thong tin
cho mính, ngáy cá khi đieu đo khien ho phái
ngoi tu.

đo máng tính thieng lieng đoi với mot nhom
ton giáo háy dán toc náo đo? Ở Hoá Ky, sáu
khi táp chí khieu dám Hustler míá mái giáo sí
Jerry Fálwell, Toá án Toi cáo đá phán quyet
ráng mot xá hoi tư do phái biet khoán dung
trườc nhưng lời noi thám chí lá “cáy đoc” đe
đám báo moi ngưới co the tránh luán vá tháo
luán cong khái ve các chu đe ho quán tám.
Như lời mot vi chánh án đá viet: “Khong co y
tường náo đườc goi lá sái lám. Du mot y kien
náo đo co ve ác y đen đáu đi cháng nưá, thí
chung tá ván chờ đe y kien đo đườc chán
chính lái khong phái nhờ lường tám cuá các vi
thám phán vá boi thám đoán, má báng sư
phán đoi tư các luong y kien khác”.

Moi nườc lái co các qui đinh ve pháp lí vá đáo
đưc khác nháu. Nhưng ngưới biet suy nghí
hờp lí – vá thám chí chính các nhá báo – ván
co the co quán điem khác nháu ve cách thưc
ván dung nhưng qui đinh đo trong tưng hoán
cánh cu the vá ve viec the náo đườc coi lá sư
cán báng hờp lí giưá các lời ích xá hoi trái
ngườc nháu.
Sự riêng tư và bôi nhọ
Lieu viec mot phong vien vi phám bí mát cá
nhán co the đườc coi lá phu hờp khong? Ở
Hoá Ky, Toá án Toi cáo đá phán quyet ráng
báo chí co quyen cong bo ten cuá mot cá nhán
bi xám hái tính duc. Nhưng lieu qui đinh như
váy co đung khong?
Lieu co đung khong khi mot nhá báo co the
đem mot quán chưc nhá nước rá lám tro cưới
hoác míá mái mot cái ten háy hính ánh náo

Mát khác, váo tháng 3/2008, Uy bán Nhán
quyen Lien hờp quoc đá thong quá nghi quyet
len án viec “phí báng ton giáo”. Vá nhieu nườc
hien náy ván giư vá áp dung các đáo luát cám
phí báng háy xám phám phám giá cuá bát kí
mot người náo, ke cá cuá quán chưc chính
phu - ngáy cá khi nhưng sư viec đáng sáu lời
phí báng đo lá co thát.
Toá án Toi cáo Hoá Ky chưá báo giờ ung ho
no lưc cuá chính phu trong viec ngán báo chí

Phía trên: Phóng viên Judith Miller của tờ Thời báo New York đã bị bỏ tù vì tội bất tuân pháp luật vì chị đã từ chối yêu
cầu của tòa án trong việc tiết lộ tên người đã cung cấp thông tin cho mình. Miller, cùng với đội ngũ trợ giúp pháp lý
của mình, đang rời khỏi tòa án quận ở thủ đô Washington vào ngày 29/6/2005.

-8-


khong đườc cong bo nhưng thong tin mát.
Thính thoáng lái xuát hien nhưng cuoc tránh
luán náy lưá ve viec co the truy cưu trách
nhiem hính sư đoi vời nhá báo theo luát gián
điep háy khong. Ví du, ớ Trung Quoc, viec
đánh cáp bí mát quoc giá lá mot toi, bát ke
người đo lá ái, vá đinh nghíá the náo lá bí mát
quoc giá thí lái rát rong. Nhưng ngáy cá khi
giá đinh ráng ho khong vi phám pháp luát,
lieu co đung khong khi nhá báo cong bo
nhưng thong tin mát, nhát lá khi người tá cho
ráng lám như váy se đánh đong bon khung bo
ve nhưng ky thuát theo doi, cung như huy
hoái nhưng no lưc tính báo nhám duy trí án
toán vá án ninh?
Tính minh bạch
Mác du co nhưng quán ngái như váy, song
thuát ngư “tính minh bách” đá gán như trờ
thánh chuán mưc trong xá hoi dán sư. Cá các
to chưc cuá nhá nườc lán tư nhán đeu chiu
nhưng sưc ep phái cong khái ve các hoát
đong, nguon kinh phí, vá cong tác quán lí cuá

mính. Viec so hoá dư lieu vá sư pho bien cuá
Internet co the gop phán váo sư minh bách
náy. Nhưng viec tát cá moi người đeu đườc
tiep cán thong tin lái lám náy sinh nhưng ván
đe mới ve án ninh vá sư rieng tư, vá no lám
cho viec báo ve quyen sờ hưu trí tue vá thong
tin co bán quyen trờ nen ngáy cáng kho khán,
phưc táp hờn. Trờ treu tháy, mot vái người
lái coi cong nghe toi đá hoá sư tiep cán thong
tin lá mot moi đe doá đoi vời các quyen cờ
bán khác, ví du như quyen đườc co cuoc song
rieng tư, háy như mot thánh vien boi thám
đoán cuá My đá tưng viet, lá “muon đước đe
yen [bo mác mot mính]”.

Ben cánh tát cá nhưng ván đe đáy phưc táp
noi tren lá mot “đoi quán” nhưng người viet
blog vá “nhá báo cong dán” khong biet ro
dánh tính vá dường như khong the kiem soát
đước, ho hoát đong đáy nhiet tính nhưng lái
khong he đườc đáo táo háy co bát kí chưng
chí nghe báo náo. Ro ráng lá ho se đong gop
mot luong y kien đoc láp đáy song đong váo
nhưng bái báo chính thưc. Nhưng lieu xu
hường thách thưc nhưng truyen thong vá đáo
ngườc các qui tác co dán đen nhưng no lưc
mánh me hờn trong viec kiem soát báo chí
háy khong?
Đáy khong phái lá nhưng cáu hoi de trá lới.
Vá cung se khong co cáu trá lời de dáng cho

nhưng cáu hoi đo.
Viec song vời tư do báo chí khong he de. Đieu
đo co nghíá lá ngưới tá co the bi phán đoi, bi
ngác nhien, bi quáy ráy, bi cán thiep, vá bi phí
báng – ngáy náo cung váy.
Mot nen báo chí tư do cung co the co khiem
khuyet vá đoi khi khong đáp ưng đườc het
nhưng gí người tá kí vong ve no. Nhưng
nhưng nen dán chu đáng phát trien kháp the
giời đáng háng ngáy chưng to ráng ho co đu
dung khí vá sư tư tin đe chon sư hieu biet
hờn lá ngu dot, chon láy sư thát hờn lá nhưng
thong tin tuyen truyen, báng cách cháp nhán
vá áp dung ly tường ve báo chí tư do.
Song vời tư do báo chí khong de. Nhưng toi
biet ráng toi se khong the song khong co đieu
đo.
— Jáne Kirtley

-9-


Mặc dù việc công nhận phẩm giá và các quyền bình đẳng khác
của tất cả các thành viên trong gia đình nhân loại là nền tảng
của tự do, công lí và hòa bình trên thế giới, …
Tuyên ngôn To{n cầu về Nh}n quyền,
Liên Hợp Quốc, 1948.

- 10 -

Chương 1: MỘT MÔI TRƯỜNG TỐT CỔ VŨ CHO CÁC NHÀ BÁO
Mỗi nước có một hệ thống pháp luật khác nhau. Các quốc gia trên nền tảng luật dân sự
như Đức và Pháp thường áp dụng những qui định pháp luật chi tiết, cụ thể, qui định rõ
về quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của các nhà báo. Ở các quốc gia theo thông luật
như Hoa Kỳ và Vương quốc Anh kết hợp cả luật pháp, qui định và án lệ, tạo ra bộ các
nguyên tắc pháp lí chung về tự do báo chí, ngay cả khi các qui định pháp luật này không
phải lúc nào cũng liên quan trực tiếp tới các nhà báo.
Du moi nườc co nhưng cách tiep cán pháp lí
cu the khác nháu song báo chí chát lường tot
luon phát trien ờ nhưng xá hoi ton trong vá
thưc thi nen pháp quyen. Chính các nhá láp
pháp, các nhá lí luán vá các triet hoc giá,
trong đo co Khong tư, Milton, Rousseáu,
Meiklejohn, Mill, vá nhưng người khác đá táo
láp nen táng tri thưc cho luát pháp vá đáo
đưc truyen thong đướng đái.

tin má khong bi cán thiep bời chính quyen
vá khong bi giời hán. Đieu luát náy khong
ngán cán các nhá nườc yeu cáu giáy phep
hoát đong đoi vời các cong ty đien ánh,
háy các háng phát thánh vá truyen hính”.
Tuy nhien, nhưng qui đinh máng tính tuyet
đoi đo cung đước phán tích ro them trong
Cong ườc:
“Viec thưc hien các quyen tư do náy, ví no
báo hám cá quyen lời vá nghíá vu, co the
phái chiu sư đieu chính cuá các thu tuc,
đieu kien, hán che hoác hính phát do luát

pháp qui đinh vá lá đieu cán thiet trong
mot xá hoi dán chu, ví lời ích án ninh quoc
giá, toán ven lánh tho, háy án toán xá hoi,
nhám ngán ngưá toi phám, mát trát tư xá
hoi, nhám báo ve sưc khoe, tinh thán, báo
ve thánh dánh háy quyen cuá nhưng
người khác, nhám ngán ngưá viec phát
tán thong tin mát, đám báo thám quyen vá
tính khong thien vi cuá ngánh tư pháp”.

Các chuẩn mực quốc tế
Các chuán mưc quoc te đám báo cho quyen
tư do ngon luán. Nhưng nhưng chuán mưc
náy cung thưá nhán mot so cờ sờ pháp lí đe
nhá nườc hán che tư do ngon luán. Tuyen
ngon Toán cáu ve Nhán quyen cuá Đái hoi
đong Lien hớp quoc váo nám 1948 đá kháng
đinh tái đieu 19 ráng:
“Moi người đeu co quyen tư do co chính
kien vá tư do ngon luán; quyen náy báo
gom tư do giư các quán điem má khong bi
cán thiep, tư do tím kiem, tiep nhán vá
chiá se thong tin vá y tường thong quá bát
kí phường tien truyen thong náo vá khong
bi giời hán”.
Đieu 29 cung qui đinh ro quyen náy:
“… đườc qui đinh bời luát pháp nhám
đám báo sư cong nhán vá ton trong thích
đáng quyen vá sư tư do cuá ngưới khác vá
nhám đáp ưng nhưng yeu cáu chính đáng

ve đáo đưc, trát tư cong cong vá phuc lời
chung trong mot xá hoi dán chu”.

Nhieu tái lieu quoc te, các cong ườc, các hiep
ườc cung co cách tiep cán tường tư, trong đo
phái ke đen Cong ườc Quoc te ve Quyen Dán
sư vá Chính tri, Hien chường cháu Phi ve
Nhán quyen vá Cong ườc cháu My ve Nhán
quyen, cung như nhieu ván kien khác. Co the
các chi tiet trong nhưng tái lieu náy lá khác
nháu song tát cá đeu coi tư do ngon luán lá
quyen cờ bán, nhưng quyen náy co the bi hán
che bời nhưng đáo luát phu hờp nhám báo ve
các lời ích xá hoi chính đáng.
Các chuẩn mực quốc gia

Tường tư, đieu 10 cuá Cong ườc Cháu Au ve
Nhán quyen cung chí ro:
“Moi người đeu co quyen tư do ngon luán.
Quyen náy báo gom quyen tư do đườc giư
các quán điem, tiep nhán vá chiá se thong

Hien pháp cuá các quoc giá cung đám báo cho
quyen tư do báo chí. Ví du, Đieu 25 Hien pháp
Vường quoc Bí nám 1831 đá ghi ro:

- 11 -


“Báo chí đườc tư do; khong báo giờ đườc

thiet láp sư kiem duyet náo; khong đườc
yeu cáu án ninh tư các tác giá, các nhá
xuát bán vá các nhá in. Khi tác giá cuá
mot tác phám báo chí đườc biet ro vá
đáng cư tru ớ Bí, khong đước truy to nhá
xuát bán, nhá in háy nhá phát hánh”.

Cong hoá Kyrgyz cung tuyen bo “truyen
thong tư do” nhưng cung cu the hoá tuyen bo
náy trong Đieu 17 (2):
“Hien pháp vá Luát cuá nườc Cong hoá
Kyrgyz hán che đoi vời viec thưc hien các
quyen vá quyen tư do đườc cho phep chí
trong trường hờp nhám đám báo quyen
vá tư do cuá người khác, đám báo án toán
vá trát tư xá hoi, toán ven lánh tho vá báo
ve trát tư hien pháp. Nhưng trong quá
trính thưc hien, tinh thán ve các quyen vá
các quyen tư do hờp hien khong đườc
phep bi ánh hường”.

Tu chính án thư nhát cuá Hien pháp Hoá Ky
phe chuán nám 1791 cung kháng đinh chác
chán:
“Quoc hoi khong đườc phep thong quá
nhưng bo luát ton trong viec láp rá mot
ton giáo, háy cám đoán tư do ton giáo; háy
hán che tư do ngon luán, tư do báo chí
háy quyen hoi hop on hoá cuá dán chung;
vá quyen kien nghi Chính phu giái quyet

bát bính cuá dán chung”.
Hien pháp cuá các quoc giá khác cung cong
nhán quyen tư do ngon luán nhưng khong coi
quyen tư do náy lá quyen tư do tuyet đoi. Ví
du, Đieu 8 Hien pháp Senegál đám báo quyen
tư do ngon luán vá tư do quán điem song
cung coi các quyen náy lá “đoi tường đieu
chính vá bi hán che bời luát vá các qui đinh
pháp luát”. Tường tư, Đieu 36 (1) Hien pháp

Co the noi ráng khong mot quoc giá náo tren
the giời coi quyen cờ bán vá pho quát ve tư
do ngon luán lá tuyet đoi. Quyen náy co the bi
hán che vá đieu chính khi các quyen lien quán
khác đườc coi lá quán trong hờn nhieu. He
quá lá mot so luát tư do báo chí co the lám
suy yeu tư do báo chí hờn lá táng cường báo
ve mot nen báo chí tư do.
Các đạo luật gây khó khăn cho các nhà báo
Sư kiem duyet – hán che do chính phu đát rá
đoi với tư do ngon luán vá báy to y kien – lá

Phía trên: Tự do báo chí được bảo vệ theo Tu chính án thứ nhất của Đạo Luật về các Quyền trong Hiến pháp
Hoa Kỳ.

- 12 -


trờ ngái lờn nhát đe doá mot nen báo chí tư
do. Sư kiem duyet co nhieu hính thưc:



Qui trính xin giáy phep bát buoc



Rá soát bát buoc trườc khi xuát bán



Ap đát lenh ngưng xuát bán trong quá
trính to tung



Thue vá phí đác biet



Rut quyen đườc báo ve pháp ly von đườc
tráo cho các cong dán hoác các doánh
nghiep khác

Mot ví du đien hính đá xáy rá váo ngáy
11/9/2009 khi mạng truyen hình cạp CNN vạ
Fox đưá tin lưc lường Cánh ve Duyen hái Hoá
Ky đá no sung váo mot chiec táu khá nghi
tren song Potomác ờ thu đo Wáshington,
khong xá Láu Nám Goc, nời Tong thong
Báráck Obámá đáng dư mot buoi le tường

niem. Dưá tren thong tin nghe đườc tư máy
do lien lác bo đám cuá cánh sát, CNN cung đá
sư dung máng xá hoi Twitter đe đưá tin,
“Cánh ve Duyen hái chám trán táu thuy khi
Obámá đen thám Láu Nám Goc, báo cáo nghe
đước quá máy do lien lác bo đám cuá cánh sát
cho háy đá xáy rá no sung”.

Moi đe doá ve các hính phát sáu xuát bán,
như phát hính sư hoác bát giám, cung co the
hám doá vá hán che đáng ke khá náng hoát
đong cuá các cớ quán báo chí, tướng tư như
bát kí sư kiem duyet trườc xuát bán náo.
Tinh vi hờn nhưng đáng e ngái khong kem lá
các qui đinh ve trách nhiem vá nghíá vu cuá
báo chí. Mot so nườc chuyen che vá mot nen
dán chu đoi hoi báo chí phái xuát bán “dư
kien đá đườc kiem chưng” háy “sư thát”. Ví
du, Đieu 20(d) Hien pháp Táy Bán Nhá chí ro,
“Các quyen náy đườc cong nhán vá báo ve …
trong viec tư do gưi háy nhán thong tin xác
thưc dười bát kí hính thưc náo”. (đườc nhán
mánh)
Người tá co the hieu đườc viec chính phu
mong muon ráng viec đưá tin phái chính xác.
Trong các che đo đoc tái trườc kiá, ờ đo
thong tin tuyen truyen vá viec bán hánh tin
tưc doi trá rát pho bien, dán chung kháo khát
tím kiem thong tin khác ờ nhieu nguon khác.
Vá nen táng cán bán cuá mot nen báo chí co

lường tám lá khong phong vien náo muon
cong bo thong tin sái sư thát khi biet ro đieu
đo.
Nhưng viec đoi hoi tính chính xác lái lám dáy
len nhieu cáu hoi: Đáu lá sư thát? Ai quyet
đinh? Chính phu?
Chác chán lá tát cá các nhá báo cán phái tím
kiem sư chính xác. Nhưng khái niem ve sư
thát thường se tháy đoi theo thời gián. Khi tin
nong sot xuát hien, đieu bán đáu tường lá sư
thát co the hoá rá lái khong chính xác.

Tờ Chicago Tribune cho háy phái mát tời gán
30 phut đe cạc mạng truyen hình đo xạc đinh
ráng ho đá nghe lom đườc nhưng tráo đoi
quá bo đám – trong đo co người đá táo rá
tieng “páng páng” vá tuyen bo ráng “chung toi
đá bán 10 phát” – nhưng đo chí mot phán
trong mot cuoc dien táp thường le, khong
phái lá mot cuoc tán cong. Thư kí Báo chí cuá
Nhá tráng Robert Gibbs đá chí trích các máng
truyen hính ví đá gáy hoáng loán, vá cho ráng
“Trườc khi chung tá đưá tin ve nhưng viec
như the, kiem chưng lá mot viec tot”. CNN
kháng đinh ráng trườc khi đưá tin ve vu viec
náy, háng đá lien lác vời ván phong quán he
cong chung cuá lưc lường Cánh ve Duyen hái
Hoá Ky vá đườc biet Cánh ve Duyen hái
khong biet gí ve bát kí hoát đong náo tren
song. Cánh ve Duyen hái khong xin loi ve

phán mính trong vu viec náy, chí hưá hen se
xem xet lái “qui trính cuá chung toi vá viec
chon thời gián cho cuoc dien táp”.
Các nhá bính luán đá chí trích giời truyen
thong ví đá voi váng đưá tin ve vu viec náy vá
cho ráng các máng truyen hính le rá phái
hoán đưá tin cho đen khi co the kiem chưng
các chi tiet. Nhưng ví du náy cho tháy con
đướng chenh venh cuá cớ quán báo chí khi
đưá tin sot deo. Trong mot thi trướng truyen
thong ngáy cáng cánh tránh gáy gát, áp lưc
phái lá người đáu tien đưá tin lá rát lờn. Kháu
hieu truyen thong cuá háng tin Associáted
Press “Đưá tin đáu tien, nhưng phái đưá tin
chính xác” dường như trờ nen xá lá trong mot
the giời ván đong khong ngưng, 24 giờ/ngáy,
7 ngạy/tuạn, nơi mạ khong chì giơi truyen
thong má cá nhưng người viet blog háy

- 13 -


nhưng “nhá báo cong dán” khác đeu co the
quán sát vá đưá tin ve mot sư viec ngáy khi
no xáy rá.
CNN vá Fox co đáng chiu mot hính phát tư
phíá chính phu ví rui ro tác nghiep khong co y
háy khong? Ở Hoá Ky, cáu trá lời lá “Khong”.
Nhưng ờ các quoc giá khác, sờ suát náy co the
dán đen viec phái chiu phát hoác bi rut giáy

phep.
Sư co đưá tin ve lưc lường Cánh ve Duyen hái
Hoá Ky thát đáng lo ngái, song ít nhát lá ván
đe thong tin khong nhát quán đá đước giái
quyet nhánh chong. Vời các ván đe như hien
tường trái đát đáng nong len háy các cuoc
khung hoáng tái chính hoác y te, các dư kien
se xuát hien dán dán, chám hờn. Lám the náo
đe các nhá báo xác minh đước sư thát tái mot
thời điem nhát đinh? Vá chính phu, cong
chung co trách nhiem the náo trong viec xác
đinh vá dien giái các dư kien? Thưc te báo chí
chí lá mot trong nhieu cách đe tím rá sư thát.
Trong mot xá hoi tư do, chính người dán chư
khong phái mot cờ quán chính phu mời lá
người xem xet các dư kien tư nhieu nguon
khác nháu trườc khi quyet đinh đáu lá sư
thát.
Trong mot ví du đien hính khác, váo nám
1996, Hoi đong Bạo An Lien hơp quoc đạ keu
goi Ruándá xác minh vá đong cưá mot so đái
phát thánh co hánh vi xui giuc thu hán vá
kích đong báo lưc tren dien rong ờ quoc giá
náy. Trường hờp náy neu len mot cáu hoi
quán trong: Truyen thong co phái chiu trách
nhiem đoi vời các hánh vi báo lưc cuá khán
giá, thính giá háy đoc giá háy khong?

Ván đe náy lám náy sinh mot he quá khi chính
phu tuyen bo the náo lá sư thát vời viec bán

hánh các luát chong xuc phám, theo đo cám
chí trích nhá vuá, nư hoáng, các chính tri giá,
các quán chưc chính phu, bieu tường quoc
giá, háy mot sác toc háy ton giáo náo đo. Háng
loát quoc giá tren the giời, báo gom mot so
nườc thuoc Lien hiep cháu Au, Lien báng Xo
Viet cu, cháu A, cháu Phi vá cháu My Lá tinh
đá bán hánh các đáo luát tướng tư. Mác du lới
le qui đinh trong tưng đáo luát ờ moi nườc lá
khác nháu, song nhín chung các đáo luát đo
đeu qui đinh khá long leo vá mớ ho, de đước
chính phu tháo tung đe trưng tri người chong
đoi vá dáp tát sư chí trích.
Mot ván đe khác náy sinh khi no lưc trán áp
các án phám máng tính “đung chám” vườt
quá các bien giời quoc giá hoác bát nguon tư
các chu the phi chính phu. Vu viec đien hính
nhát lá váo tháng 2/1989, lánh tu tinh thán
cuá Irán Ayátolláh Ruholláh Khomeini đá
tuyen bo se thường tien cho cái chet cuá tác
giá người Anh Sálmán Rushdie – tác giá cuon
tieu thuyet Những vần thơ của quỷ – tác phám
má Khomeini cho ráng “đá chong lái giáo lí
cuá đáo Hoi”. Váo tháng 9/2005, mot tờ báo
Đán mách lá Jyllánds-Posten đá phát hánh
loát tránh biem hoá xá luán mo tá nhá tien tri
Mohámmád. Hánh vi náy cung đá bi quy lá
báng bo ton giáo. Sáu đo đá co nhieu cuoc

Nhưng ái viet bái thách thưc nhưng quán

niem đá đườc cháp nhán láu náy ve nhưng sư
kien lich sư cung co the bi trưng phát. Ở Tho
Nhí Kí, se lá mot toi ác neu goi các vu giet
choc háng loát người Acmeni trong Chien
tránh The giời Thư nhát lá diet chung. Trong
nám 2007, nhán vát tán phát xít Ernst Zundel
đá bi bo tu ớ Đưc sáu khi đưá rá các tuyen bo
phu nhán viec giet người Do Thái háng loát
trong Chien tránh The giời Thư hái đá xáy rá,
hánh đong náy đá vi phám Bo luát Hính sư
cuá nườc Đưc.

- 14 -

Phía trên: Ernst Zündel, tác giả cuốn Nhân vật Hitle
mà chúng ta yêu quí và lý do tại sao và là người xuất
bản cuốn Có phải thực sự sáu triệu người đã chết?, đã
bị tống giam với mức án cao nhất theo Luật nước Đức
năm 2007 vì đã kích động hận thù và phủ nhận việc
thảm sát người Do Thái trong Chiến tranh Thế giới Thứ
hai. Việc phủ nhận hành động thảm sát bị coi là tội
danh hình sự tại nhiều nước châu Âu.


bieu tính báo lưc vá nhưng lời đe doá se giet
hoá sí ve loát tránh náy. Nhưng lời buoc toi
báng bo ton giáo khong chí do người Hoi giáo
đưá rá. Mái cho đen tháng 7/2008, Thướng
vien Anh quoc mời bo phieu thong quá viec
xoá bo các đieu luát ve toi dánh báng bo vá

boi nho ton giáo.
Cấp giấy phép bắt buộc
Mot cờ che khác co the gáy kho khán cho các
nhá báo lá viec sư dung giáy phep bát buoc
cuá chính phu. Người tá thường bien minh lá
cờ che náy giup đám báo ráng chí nhưng
người co đu phám chát phu hờp mời đườc
phep hánh nghe báo. Nhưng như Leonárd
Sussmán thuoc Ngoi nhá Tư do co tru sờ ờ
New York viet, “Giáy phep cuá chính phu đoi
vời báo chí lá mot thư vu khí kiem duyet loi
thời”. Viec cáp phep cuá chính phu vưá xác
đinh nhưng ái co the lá nhá báo vưá qui đinh
các tieu chí ve viec the náo lá đưá tin vá bính

luán co the đườc cháp nhán. Noi ngán gon, cờ
che náy táo đieu kien cho viec tư kiem duyet,
hán che tránh cái vá sư bát đong quán điem.
Thám chí ờ nhưng quoc giá má bát kí c| nh}n
náo cung co quyen viet bái, nhưng người tím
cách ván hánh đái phát thánh truyen hính,
truyen hính cáp, Internet, háy thám chí lá các
cơ quan báo in cung ván co the phái xin giáy
phep hoát đong. Do chính bán chát cuá mính,
các đái phát thánh truyen hính vá truyen hính
cáp bi hán che ve so lường vá phám vi trong
mot khu vưc điá lí nhát đinh. Háu het các
quoc giá đeu cho ráng mot cờ quán náo đo
cuá chính phu co the se phái đám nhiem vái
tro “cánh sát giáo thong”, chiu trách nhiem

phán bo tán so phát song cho các đái phát
thánh truyen hính náy, hoác chí đinh mot so
nhá ván hánh “đoc quyen mác nhien” trong
cung cáp dich vu phát thánh truyen hính cáp
vá Internet.

Phía trên: Flemming Rose, ở giữa, tác giả loạt tranh biếm họa gây nhiều tranh cãi mô tả Đấng tiên tri Mohammad,
được xuất bản bởi tờ báo Đan Mạch Jyllands-Posten năm 2005. Loạt truyện tranh này đã châm ngòi cho một cuộc
tranh cãi trong công luận về sự cân đối giữa châm biếm và kiểm duyệt.

- 15 -


Neu khong co loái giáy phep náy, ái cung co
the phát song báng cách sư dung tán so giong
như cuá nhá háng xom. Háu quá lá moi ám
thánh se trờ nen hon loán. Ngáy cá neu như
váy, khi chính phu chon rá người đườc phep
ván hánh truyen thong đien tư, đieu đo lái co
the cán trờ sư lưu chuyen tư do cuá các dong
thong tin. Ở mot vái quoc giá co truyen thong
đái phát thánh truyen hính công thuoc sờ
hưu nhá nườc, viec mot háng truyen thong
đoc láp co đước tán so phát song lá rát kho
neu khong noi lá khong the. Con ờ nhưng
nườc má các háng truyen thong chu yeu lá
cuá tư nhán thí cáu hoi đát rá lá nhá nườc co
the soi moi kí đen mưc đo náo đoi vời các
quyet đinh ve chường trính vá bien táp trong
khi rá soát các đờn xin cáp phep lán đáu háy

xin giá hán giáy phep đá cáp.
Mot mát, mot so người cho ráng song phát
thánh truyen hính lá nguon lưc cong cong, ví
váy phái đườc ván hánh như mot dich vu
cong cong háy như trong Bo Luát truyen
thong nám 1934 cuá Hoá Ky đá neu ro: phái
“ví lời ích, sư tien lời vá sư cán thiet cuá cong
chung”. Ví bán chát cuá truyen thong đien tư
lá sư quáng bá rong rái, nen loái hính truyen
thong náy phái chiu sư cán thiep lờn hờn cuá
chính phu ve noi dung. Mát khác, các đái phát
thánh truyen hính cung cán co quyen tư chu
trong bien táp tường tư như các án phám in,
ví the chung chí nen bi đieu chính bời các bo
luát chung ve ngon luán, ví du như qui đinh
ve toi phí báng, xám phám thong tin cá nhán,
vá khieu dám.
Qui định pháp luật và Internet
Vời moi mot loái hính truyen thong mời,
chính phu lái thưc thi các no lưc nhám kiem
soát thong tin. Mot so quoc giá, trong đo co
Trung Quoc, Irán, Aráp Xeut vá Tuynidi đá
phong toá các tráng web co noi dung khong
phu hờp vời nen táng ván hoá vá chính tri
cuá ho, theo doi các hoát đong cá nhán tren
Internet vá thiet láp nhieu hán che nghiem
ngát đoi vời các nhá cung cáp dich vu
Internet. Ngáy cá các quoc giá đá co nen táng
dán chu tư láu như Austráliá, Pháp, An Đo vá
Hoá Ky cung đá phong toá hoác áp dung hính

phát đoi vời viec phát hánh các tái lieu trưc
tuyen đườc cho lá khong phu hờp.

Internet cung cáp cho moi người mot khá
náng chưá tưng co trong giáo tiep má khong
cán dưá váo báo chí, truyen hính háy bát kí
phường tien truyen thong truyen thong náo
khác. Nhưng nhieu quoc giá ván duy trí các
qui đinh pháp lí co tư thời ky “tư do báo chí
thuoc ve người sờ hưu no” như lời mo tá cuá
cong tác vien A.J. Liebling cuá táp chí Người
New York. Mot so nươc cho phep cạc cạ nhạn
đước quyen phán hoi lái mot bái báo lien
quán đen bán thán ho má ho cho ráng sái sư
thát, thieu chính xác, thieu thien chí hoác co
chu đích xáu. Láp luán cuá các bo luát náy lá
ví chí co mot so ít cá nhán ván hánh các đái
phát thánh háy vo tuyen truyen hính hoác
báo chí, cho nen viec tư do tráo đoi y kien đoi
hoi ráng báo chí phái táo cờ hoi đe nhưng
người co quán điem đoi láp đườc noi len y
kien cuá mính.
Bát nguon tư y tường cho ráng mot cờ quán
báo chí phái co nghíá vu đưá tin mot cách
công bằng, quyen đươc phạn hoi cuạ cong
chung đá hán che phán náo quyen bien táp
cuá mot háng tin báng cách đoi hoi bien táp
vien phái cong bo nhưng tái lieu má le rá ho
khong muon cong bo. Khi các bien táp vien
phái de chưng hờn trong viec đưá tin đe

tránh phái đáng nhưng lời phán hoi, ket quá
lá ho phái tư kiem duyet cán thán hờn vá
cong bo ít hờn các tái lieu gáy tránh cái. Như
lời mot thám phán Toá án Toi cáo cuá Hoá Ky
đá viet trong mot vu lien quán đen đáo luát
ve quyen đườc phán hoi cuá báng Floridá:
“Mot tờ báo háy táp chí khong phái lá mot to
chưc cong ích chiu sư đieu tiet ‘hờp ly’ cuá
chính phu trong nhưng ván đe ánh hường
đen nhán đinh chu quán cuá báo giới ve viec
nen in cái gí”.
Míá mái tháy, Internet, von co khá náng khien
cho ái cung co the trờ thánh người xuát bán,
lái khuyen khích sư phán hoi trưc tiep đen
người viet blog hoác các nhá báo so. Váo nám
2006, Nghi vien chạu Au đạ thong quạ
khuyen nghi cuá Uy bán cháu Au ve viec bát
buoc áp dung quyen phán hoi đoi vời truyen
thong trưc tuyen. Uy bán cung bien luán ráng
các hán che cờ hoc ve khong gián vá thời gián
ton tái ờ các hính thưc truyen thong truyen
thong như báo in háy vo tuyen truyen hính
khong áp dung vời máng truyen thong đien

- 16 -


tư, lám giám đáng ke chi phí đoi vời viec thưc
hien quyen phán hoi. Váo nám 2009, cờ quán
láp pháp Philippin cung xem xet dư luát qui

đinh ráng các cá nhán phát ngon tren
Internet, ke cá nhưng người viet blog vá viet
bái tren các máng xá hoi, phái dánh quyen
phán hoi cho bát kí ái cho ráng người viet đo
đá sái. Viec đưá tin bái chiu sư phán hoi thưc
chát cung lá mot hính thưc khác cuá kiem
duyet.
Cân đối các lợi ích hợp pháp nhưng cạnh
tranh với nhau
Khíá cánh đáng suy ngám nhát cuá các chính
sách kiem duyet lá thoát nhín chung co the to
rá phu hờp vá hờp lí.


Tái sáo chính phu lái khong co quyen
ngán cán viec mot cờ quán báo chí phát
hánh tái lieu mát cuá nhám muc đích báo
ve án ninh quoc giá?



Tái sáo toá án lái khong đườc cám mot
nhá báo đưá tin ve tien án tien sư cuá mot
bi cáo đáng đoi mát vời toi dánh giet
người?



Tái sáo mot cá nhán lái khong co quyen
yeu cáu mot háng truyen hính khong phát

hính ánh đe lo thong tin đời tư cuá ho, ví
du như dánh tính cuá mot người con tưng
bi lám dung tính duc?



Tái sáo mot uy bán cáp phep lái khong co
quyen dưng hoát đong phát hánh mot bo
phim hoác mot cuon sách má ho cho ráng
co noi dung đi ngườc vời đáo đưc cong
cong?



Tái sáo pháp luát lái khong đườc cám
nhưng lời phát bieu phán biet chung toc
háy kích đong hán thu?

Bát luán mot xá hoi giái quyet nhưng ván đe
náy rá sáo thí đieu nguy hiem lá ờ cho nhưng
chính sách kiem duyet dường như hờp tính
hờp lí náy lái thường xuyen đườc sư dung
lám phường tien hán che tư do báo chí vá
cuoi cung lá hán che sư truyen bá các quán
điem háy các y tướng ít ngưới biet đen. Đieu
náy khong máng hám nghíá lá tư do báo chí
se đáo ngườc hoác nen đáo ngườc nhưng giá
tri cờ bán khác. Thách thưc lá ờ cho phái tím
rá cách cán đoi các lời ích hờp pháp nhưng
cánh tránh vời nháu. Đáy khong phái lá mot

nhiem vu de dáng.

- 17 -


Tự do báo chí đóng vai trò quan trọng đối với bản chất của một nhà nước
tự do: nhưng tự do báo chí phải dựa trên việc không áp dụng các hình thức
kiểm duyệt trước khi xuất bản và không áp dụng các hình thức kiểm duyệt
đối với các vấn đề hình sự khi xuất bản.
William Blackstone
Thẩm ph|n, th{nh viên bồi thẩm đo{n, Gi|o sư người Anh
1723–1780
- 18 -


Chương 2: MỘT KHUÔN KHỔ CHO NỀN BÁO CHÍ TỰ DO
Một xuất phát điểm hữu ích để chúng ta xây dựng khuôn khổ về tự do báo chí là phải cân
nhắc xem nhà báo cần có những quyền thiết yếu nào để thực hiện được nhiệm vụ của
mình. Các quyền này phải bao gồm quyền không bị hạn chế bày tỏ quan điểm, quyền
không tiết lộ thông tin, quyền tiếp cận thông tin của chính phủ và qui trình xét xử của tòa
án, quyền được chỉ trích quan chức chính phủ và các nhân vật nổi tiếng, quyền được thu
thập và công bố thông tin có giá trị tin tức về các cá nhân, giới hạn việc chính phủ cấp
giấy phép cho các nhà báo và các cơ quan báo chí, và quyền chỉ phải chịu những hạn chế
hẹp và chi tiết đối với ngôn ngữ biểu đạt.
Không hạn chế trước
Thám phán người Anh the kí 18 Williám
Bláckstone đá cho ráng “Tư do báo chí thưc
sư lá đieu thiet yeu đoi vời bán chát cuá mot
nhá nườc tư do: nhưng đieu náy phái đát tren
nen táng lá khong co nhưng hán che trước

đoi với các án phám, chư khong phái dưá tren
viec khong bi kiem duyet đe tím rá ván đe
hính sư sau khi đá đườc phát hánh”. Quán
điem cuá Bláckstone lá mot bước tien quán
trong vườt bác. Quyen cáp giáy phep cuá
chính phu Anh quoc, quyen kiem duyet các
cờ quán báo chí đáng ván hánh vá cá các án
phám má nhưng to chưc náy đườc phep xuát
bán lá mot hính thưc ngám hán che tư do
ngon luán. Báng cách yeu cáu ngưng phát
hánh án phám thám chí ngáy cá trườc khi
chung đườc cong bo, chính phu bop nghet
viec tháo luán vá sư bát đong chính kien.
Nhưng theo quán điem cuá Bláckstone, nhá
xuát bán se chiu trách nhiem thích đáng đoi
vời nhưng thong tin má ho quyet đinh cong
bo. Bláckstone muon ráng chính phu khong
co quyen kiem duyet ngon luán song ong ván
cháp nhán ráng cán co các hính phát sau phát
hánh.
Mot quoc giá hiem khi thưc hien tư do báo
chí đườc tuyet đoi như lời keu goi cuá
Bláckstone báng cách đát ngoái vong pháp
luát moi hính thưc hán che trườc đoi vời báo
chí. Trong phán náy, chung tá se xem xet mot
so hính thưc hán che tư do ngon luán đườc

cong nhán lá hờp pháp ờ nhieu quoc giá.
Dười đáy lá mot so boi cánh trong đo sư hán
che trườc co the đườc coi lá phu hờp:



Phái xác đinh ro mot lời ích chính đáng.



Viec hán che nen ờ phám vi hep, chí vưá
đu đe đám báo lới ích chính đáng đo.



Viec hán che phái sư dung tư ngư chính
xác vá nen co thời hán cáng ngán cáng tot.



Cán phái the hien ro ráng lenh hán che
náy thưc sư thuc đáy lời ích đo hoác đe
ngán chán moi nguy hái đá đườc xác đinh.



Cán phái co thong báo ve lenh hán che vá
táo cờ hoi đe moi người phán bien trườc
khi áp đát lenh hán che.

Nhưng loái lời ích náo co the đườc coi lá quán
trong vá chính đáng vá lá ly do hờp ly đe áp
đát lenh hán che trước khi xuát bán? Các lới
ích đo co the lá – nhưng khong chí lá – nhưng

lời ích sáu:


Thong tin mát hoác thong tin kinh doánh;



Thong tin cá nhán co tính rieng tư cáo;



Các tái lieu đá đườc cong nhán bán quyen;



Thong tin lien quán đen mot cuoc đieu trá
toi phám đáng đườc tien hánh hoác đáng
thu lí;



Các tái lieu khieu dám hoác phi đáo đưc.

- 19 -


Nhưng co le ly do đườc vien dán nhieu nhát
lá án ninh quoc giá. Ván đe náy đát rá mot
tính the kho xư đoi vời các nhá báo. Mot mát,
khong nhá báo náo muon lám ton hái đen án

ninh quoc giá thong quá viec truyen bá thong
tin táo rá mot moi đe doá thưc sư. Nhưng mát
khác, các quán chưc chính phu co the lám
dung ly do báo ve án ninh quoc giá đe bien ho
cho nhưng hánh vi kiem duyet trán lán.
Toá án Toi cáo Hoá Ky đá xem xet ván đe náy
trong vu Thời b|o New York kiện Hoa Kỳ nám
1971, thường đườc biet đen vời cái ten Vu án
Tái lieu tư Láu Nám Goc. Sáu khi Thời b|o
New York bát đáu cong bo mot loát các đoán
trích tư các tái lieu mát ve sư thám chien cuá
My ờ Viet Nám, chính quyen Tong thong

Richárd M. Nixon đá co thuyet phuc toá án rá
lenh cám phát hánh them các tái lieu co noi
dung náy. Toá án Toi cáo đá phán quyet
ngườc lái vời y đo đo cuá Chính phu. “Bát kí
he thong hán che trườc náo khi đen vời Toá
án cung đeu bi coi lá khong co giá tri hờp
hien”. Toá án Toi cáo Hoá Ky đá lưu y vá ket
luán ráng trong trường hờp náy, chính phu
đá khong “đáp ưng đước nghíá vu to lớn lá
chí rá đườc lí do chính đáng đe thưc thi lenh
cám”.
Phán quyet ngán gon đo khong giup chung tá
hieu đườc nhieu lám ve cách láp luán cuá Toá
án. Kho co the biet đườc trong tường lái
nhưng đieu kien náo se đườc coi lá ly do hờp
ly đe bán hánh lenh hán che trườc. Chung tá

Phía trên: (từ bên phải) Phóng viên Neil Sheehan, Quản lí biên tập A. M. Rosenthal, và Biên tập viên tin tức quốc tế
James L. Greenfield đã tạo nên một phần trong đội ngũ các nhà báo của tờ Thời báo New York chịu trách nhiệm xuất
bản Phóng sự Lầu Năm Góc, công bố thông tin lấy từ các tài liệu của chính phủ Hoa Kỳ về sự tham gia của Mỹ trong
Chiến tranh Việt Nam.

- 20 -


chí biet ráng chính phu đá khong đáp ưng
đước nghíá vu cuá mính trong trướng hớp cu
the náy. Toá án khong noi ráng chính phu se
khong báo giờ thưc hien đườc nghíá vu đo.
Tren thưc te, vu viec T{i liệu Lầu Năm Góc đá
táo rá mot ráo cán háu như khong the vườt
quá đoi vời sư kiem duyet cuá chính phu láy
cờ án ninh quoc giá ờ Hoá Ky. Ke tư đo đen
náy, Toá án Toi cáo chưá tưng rá lenh ngán
chán mot sư hán che trườc náo đoi vời viec
báo chí cong bo thong tin ve án ninh quoc giá,
ngáy cá trong boi cánh háu sư kien 11/9.
Ví thám quyen pháp ly chí giời hán trong
phám vi lánh tho, nen chính phu cuá mot
quoc giá se luon gáp kho khán trong viec hán
che cong bo thong tin tren phám vi toán the
giời. Váo cuoi nhưng nám 1980, y đinh cuá
chính phu Anh quoc nhám hán che viec xuát
bán cuon Spycatcher, ke lái hoi ưc cuá mot
cưu điep vien MI5, đá to rá vo ích. Mác du
Toá án Anh đá cám xuát bán tác phám náy
song cuon sách ván lưu hánh rong rái ờ

Austráliá, Scotlánd, lá phán lánh tho Lien
hiep Anh nời khong chiu ánh hường phán
quyet cuá Toá án Anh quoc. Các án bán cuá
cuon sách náy ván thám nháp váo nườc Anh
thong quá các quoc giá náy. Toá án Anh buoc
phái dờ bo lenh cám náy vời lí do án phám
náy đá lưu hánh ờ các nườc khác nen cháng
con bí mát gí đe má giư nưá. Đung luc các
cuoc tránh luán len đen đính cáo, tờ táp chí
The Economist cuá Anh đá đe chưá rá mot
tráng tráng vời dong chư: “Tái tát cá các quoc
giá, ngoái trư mot nườc, đoc giá cuá chung tá
đước đoc ớ tráng náy nhưng dong tom tát
cuá cuon Spycátcher, cuon sách cuá tác giá
Peter Wright, mot cưu đác vu cuá MI5. Quoc
giá ngoái le đo chính lá nườc Anh, nời má
cuon sách vá nhưng bính luán ve cuon sách
áy bi cám xuát bán. Đoi vời 420.000 đoc giá
cuá chung tá ờ nườc Anh, tráng náy đườc đe
trong – vá luát pháp đung lá mot con lưá”.

Vu viec Spycatcher xáy rá trườc khi máng
Internet trờ nen pho bien. Ngáy náy, phường
tien truyen thong mời náy đáng đát rá mot
thách thưc lờn cho viec áp đát các hính thưc
hán che tư do ngon luán. Mot ví du đien hính
lá trường hờp Wikileáks. Váo tháng 2/2008,
mot vi thám phán lien báng ờ Cáliforniá đá
bán lenh cám vính vien đoi vời Wikileáks –
mot tráng Web tư nhán lá đườc thánh láp bời

“nhưng người phán đoi che đo, các nhá báo,
các nhá toán hoc vá các nhá cong nghe goc
Hoá đen tư My, Đái Loán, Cháu Au, Austráliá
vá Nám Phi”, nhưng người đá tuyen bo ráng
nhiem vu cuá ho lá “phời báy nhưng hánh vi
phi đáo đưc trong … chính phu vá các táp
đoán”. Wikileáks cho phep ngưới sư dung
đước cong bo rát nhieu loái tái lieu, ví du như
qui đinh giáp chien cuá quán đoi My, cám
náng ván hánh cuá nhá tu Vinh Guántánámo
vá thong tin mát ve các tái khoán ngán háng
Thuy Sí. Điá chí web náy tuyen bo ráng ho
khong co trách nhiem đoi vời noi dung các tái
lieu má người sư dung tung len máng.
Lenh cuá Toá án yeu cáu Dynádot, lá cong ty
Cáliforniá đá đáng kí ten mien cho Wikileáks,
ngáy láp tưc phái khoá vá vo hieu hoá ten
mien, vá phái phong toá viec truy cáp các ván
bán. Nhưng tờ Thời b|o New York đá cho ráng
ngáy cá sáu khi Dynádot áp dung lenh cám
tren điá chí náy thí người sư dung tren toán
the giời ván co the tím rá no vá đoc các tái
lieu thong quá truy cáp các điá chí trung gián
đước đáng kí ớ Bí, Đưc vá quán đáo
Christmás. Hái tuán sáu khi lenh cám đáu tien
đước bán bo, chính vi thám phán bán lenh
náy đá bái bo lenh. “Ro ráng lá trong tát cá
các trường hờp, trư mot so trường hờp het
sưc đác biet, lenh hán che ngon luán lá đieu
khong the cho phep”, Thám phán Jeffrey

White viet. Ong cung đá tháy ráng lenh cám
bán đáu má ong đưá rá lá phi hieu lưc vá “gáy
rá tác đong trái vời mong muon luc bán đáu”
ví no chí cáng lám cho cong chung quán tám
hờn đoi vời các tái lieu cuá Wikileáks má thoi.

- 21 -


Các loái hính hán che, cán trờ quyen tư do
ngon luán khác se đườc bán đen chi tiet hờn
trong các phán sáu.

Toá án buoc Goodwin phái tiet lo dánh tính
người đá cung cáp thong tin cho ánh “nhán
dánh cong lí” đe cong ty náy co the lám thu
tuc kien lái người đưá tin náy.

Bảo vệ nhà báo khỏi sự ép buộc công bố
thông tin
Quyen cuá nhá báo đườc báo ve nguon tin
mát vá thong tin chưá đườc cong bo lá quyen
quán trong đe táo đieu kien thuán lời cho tư
do thong tin vá quyen đườc biet cuá cong
chung. Các phong vien phái co khá náng báo
đám với các nguon tin cuá mính ráng dánh
tính cuá ho se đườc giư kín đe khích le ho noi
rá mot cách thoái mái. Các phong vien cung
phái co khá náng báo ve ket quá co đườc tư
các nguon tin trườc sư kiem soát cuá chính

phu hoác cuá các to chưc tư nhán nhám duy
trí quyen bien táp đoc láp. Neu khong co các
đác quyen náy, báo chí se mát đi khá náng
giám sát chính phu vá phánh phui các vu
thám nhung.
Háu het các bo qui tác đáo đưc truyen thong
đeu yeu cáu các nhá báo phái báo mát cho các
nguon tin cuá ho. Đoi vời mot phong vien,
đáy vưá lá ván đe song con vưá lá ván đe
dánh dư. Mot nhá báo vi phám lời hưá báo
mát se khong đườc nhưng nguon tin khác tin
cáy trong tường lái. Ví lí do đo, các nhá báo se
báo ve các nguon tin cuá ho thám chí ngáy cá
khi đieu náy khien ho bi buoc toi bát tuán toá
án.

Sáu khi Toá phuc thám vá Thường vien ung
ho lenh náy, Goodwin đá kháng án len ECtHR,
theo đo ong láp luán ráng theo Đieu 10 cuá
Cong ườc cháu Au ve Nhán quyen (ECHR), chí
co các trường hờp bát thường mời đu cờ sờ
đe buoc ong rá đoi chát vá tiet lo dánh tính
nguon tin. Ve phán mính, Chính phu Anh láp
luán ráng trong trường hờp náy khong co lời
ích cong cong bien minh cho viec tráo đác
quyen cho phong vien, đác biet lá trong
trường hờp xáu nhát nguon tin đá hánh đong
vo trách nhiem khi cung cáp thong tin kinh
doánh mát cuá cong ty cho Goodwin.
Toá đá xư Goodwin tháng kien ví Toá cho

ráng lời ích cuá cong ty trong viec truy tím
nguon tin khong lờn hờn lời ích cong cong
trong ván đe báo ve quyen giư bí mát nguon
tin cuá các nhá báo:

Viec cong nhán đác quyen cuá các phong vien
đá đước Toá án cháu Âu ve Nhán quyen
(ECtHR) kháng đinh đáy thuyet phuc quá vu
Goodwin kiện nước Anh (1996). Vu kien náy
lien quán tời phong vien Williám Goodwin,
người đá tiep nhán thong tin tái chính mát
cuá mot cong ty tư mot nguon tin má ong đá
đong y se báo mát dánh tính. Cong ty náy đá
tuyen bo ráng tái lieu náy bi đánh cáp vá đá
xin đườc lenh cám cong bo thong tin, đong
thời cung xin đườc lenh theo Luát Bát tuán

- 22 -

Báo ve các nguon tin báo chí lá mot trong
nhưng đieu kien cán bán cho tư do báo chí
… Neu khong co sư báo ve đo, các nguon
tin co the e ngái khong giup đờ báo chí
trong viec đưá tin đen cong chung ve
nhưng ván đe cong chung quán tám. He
quá lá vái tro giám sát cuá báo chí se bi
xoi mon vá khá náng báo giời cung cáp
thong tin chính xác, đáng tin cáy co the
phái chiu nhưng ánh hường tieu cưc. Xet
đen tám quán trong cuá viec báo ve các

nguon tin báo chí đoi vời tư do báo chí
trong mot xá hoi dán chu vá xet đen tác
đong đáng sớ tiem táng cuá lenh buoc tiet
lo nguon tin đoi vời viec thưc thi quyen tư
do náy, mot bien pháp như váy khong phu
hờp vời Đieu 10 cuá Cong ườc, trư khi
chưng minh đườc ráng co nhưng ly do
quán trong hờn cán phái thưc hien bien
pháp náy ví lời ích cuá cong chung.


Tát cá các quoc giá thánh vien cuá ECHR đeu
buoc phái tuán thu quyet đinh ve Goodwin,
nhưng quyet đinh náy thám chí con co tám
ánh hường vườt rá khoi phám vi Lien hiep
cháu Au. Các to chưc quoc te vá các to chưc
khu vưc khác, báo gom cá Uy bán Lien My ve
Nhán quyen vá Uy bán cháu Phi ve các Quyen
con người cung đá rá tuyen bo cong nhán
quyen báo mát dánh tính nguon tin vá các
thong tin chưá đườc cong bo cuá các nhá báo.
Ở mot vái quoc giá, đác quyen cuá các nhá
báo con đườc đưá váo hien pháp. Ví du, Hien
pháp Páláu ghi ro, “Khong phong vien hờp
pháp náo buoc phái tiet lo thong tin theo yeu
cáu cuá chính phu háy bi bo tu ví tư choi
khong tiet lo thong tin co đườc trong quá
trính đieu trá tác nghiep”. Luát Tư do Báo chí
cuá Thuy Đien, lá mot phán trong Hien pháp
quoc giá, cung đá dánh các đác quyen lờn cho

các nhá báo, trư mot so ít các trường hờp
ngoái le như khi nguon tin bi nghi lá gián
điep hoác máng toi phán quoc, hoác khi mot
bi cáo chí rá ráng thong tin đườc tím kiem rát
quán trong đoi vời viec báo chưá cho ánh tá/
co tá trong mot vu án hính sư. Luát pháp
cung qui đinh ráng mot nhá báo lám lo dánh
tính nguon tin khi khong đườc phep cuá
nguon tin đo co the bi truy to.
Tái các quoc giá khác, toá án cung qui đinh
ráng đác quyen cuá nhá báo co the đườc vien
dán tư các đieu luát hờp hien. Ví du ờ Nhát
Bán, váo nám 2006, Toá án Toi cáo xác đinh
ráng Đieu 21 trong Hien pháp đám báo quyen
tư do ngon luán đong thời báo ve “quyen tư
do láy tin” cung như cong bo tin tưc. Ở
Cánáđá nám 2008, Toá án phuc thám báng
Ontário đá xư tháng kien cho mot phong vien
tư choi cong bo nguon tin ve các báo cáo đieu
trá mát cuá thánh pho lien quán tời mot cờ
sờ y te phi lời nhuán. Toá cung đá ket luán
ráng quyen báo mát nguon tin lá mot phán
quán trong trong tư do ngon luán như Hien
chường ve các Quyen vá Tư do cuá Cánáđá đá
cong nhán. Toá cho ráng, “Viec tiet lo nguon

tin mát cuá các nhá báo co the lám nhut chí
nhưng nguon tin tiem náng khác, nhưng
người má ví lí do náy háy lí do khác, cán giư
kín dánh tính cuá ho”. Mác du luát pháp

khong dánh đác quyen tuyet đoi cho tát cá
các tráo đoi mát tien hánh trong quá trính tác
nghiep cuá các nhá báo, song ít nhát toá án
cung đá cong nhán ráng viec buoc phái tiet lo
nhưng nguon tin náy chí xáy rá khi khong con
phường cách náo khác, co tính đen viec các
quyen quán trong khác cuá cong chung bi đe
doá.
Mot so quoc giá khác cung dánh cho các nhá
báo đác quyen khong phái rá khái trườc toá
trong mot so trường hờp cu the. Khoáng 20
quoc giá đá thong quá luát cho phep các nhá
báo co quyen tuyet đoi trong viec báo ve các
nguon tin cuá ho, trong so đo co Mehico,
Inđonexiá, Modámbích, vá Tho Nhí Kí. Pho
bien hờn lá các bo luát quoc giá cong nhán
mot so đác quyen cuá các nhá báo trong mot
so trường hờp cu the. Ví du, Acmeniá cho
phep các nhá báo co đác quyen nhưng nhưng
đác quyen náy co the bi xoá bo trong nhưng
trường hờp thong tin co lien quán trưc tiep
tời mot vu án nghiem trong, khi lời ích cuá
viec tiet lo thong tin cho cong chung lá rát
lờn. Ở mot vái quoc giá, trong đo co Đưc vá
Hoá Ky, qui che báo ve náy tháy đoi theo tưng
báng. Giong như các đáo luát quoc giá, nhưng
qui che báo ve náy co the co phám vi tuyet
đoi hoác giới hán.
Ở Hoá Ky, mác du 39 báng vá thu đo
Wáshington D.C. đá bán hánh luát dánh cho

các nhá báo, Quoc hoi đá xem xet luát náy
nhưng ván chưá thong quá (tính đen muá he
nám 2010) mot đáo luát lien báng đe cong
nhán đác quyen cuá các phong vien. Đieu náy
co nghíá lá luát báo ve nhá báo cuá tưng báng
chí đườc áp dung trong thu tuc to tung ờ
báng đo chư khong đườc áp dung trong he
thong toá án lien báng. (Đe tím hieu thong tin
chi tiet hờn ve vái tro cuá các đáo luát, các he
thong toá án báng vá lien báng, háy xem cuon

- 23 -


Kh|i qu|t về hệ thống luật ph|p Hoa Kỳ tái điá
chí http://www.ámericá.gov/publicátions/
books/outline-of-u.s.-legál-system.)
Mác du moi xá hoi co các quán điem cu the
khác nháu ve viec xác đinh đác quyen cuá các
nhá báo đe khong bi ep buoc tiet lo thong tin,
song mot cờ che đác quyen hieu quá phái trá
lời đườc nhưng cáu hoi sáu đáy:


Ap dung vời ái? Mot đác quyen rong rái se
áp dung vời tát cá các cá nhán hánh nghe
báo háy khong? (Tưc lá tát cá nhưng ái
thám giá váo quá trính thu tháp thong tin,
viet, bien táp háy xuát bán tin tưc vá cong
bo thong tin rá cong chung, du nhưng

người náy co đườc trá lường háy khong
đước trá lướng).



Co giời hán theo lính vưc truyen thong
háy khong? Đác quyen hieu quá nhát
khong chí bi giời hán trong phám vi các
cờ quán truyen thong chính thong lá báo
in vá phát thánh truyen hính. Cờ che náy
cán phái báo gom cá các tác giá sách,
nhưng người viet blog vá nhưng người
cong bo thong tin hoác tác phám cuá ho
tren Internet.



No báo ve nhưng nguon tin náo? Đác
quyen toán dien phái báo gom khong chí
dánh tính cuá các nguon tin, má cá các
thong tin, tái lieu chưá đườc cong bo như
các bưc ánh, các ghi chep, các cuon báng,
các bán tháo vá các sán phám báo chí
chưá đườc cong bo khác.

Neu khong co mot cờ che đác quyen tuyet
đoi, ngưới náo tím cách ep buoc nhá báo tiet
lo tin mát vá các nguon tin mát phái đưá rá
đước lí do chính đáng. Các quoc giá co nhưng
tieu chuán khác nháu nhưng thường co

chung nhưng nhán to sáu:


Khong the láy đườc thong tin náy tư bát
ky nguon náo khác khong lien quán đen
báo chí, sáu khi đá thư sư dung het các
bien pháp khác.



Thong tin náy quán trong hoác rát thiet
yeu đe giái quyet mot vu viec náo đo (ví
du như báng chưng đoi vời mot ten toi
phám đá co toi dánh).



Thám phán phái tháy ráng lời ích cho
cong đong trong viec tiet lo lờn hờn lời
ích cho cong đong trong viec đe thong tin
tư do lưu hánh.

Chi tiet cuoi cung lá chi tiet kho xet đoán
nhát. Khi náo thí mot lời ích khác co the lờn
hờn quyen cán bán ve tư do báo chí? Trong
nhưng trường hờp lien quán đen án ninh
quoc giá cháng hán, các cờ quán chính phu
thường bien ho ráng viec báo ve án toán cho
người dán lá muc tieu quán trong hờn viec
báo ve thám quyen bien táp đoc láp. Ở Hoá

Ky, các no lưc lien báng trong viec bán hánh
mot luát báo ve cho các nhá báo tư nhieu nám
náy ván đáng gáp kho khán, ví e ngái bon
khung bo co the lời dung chính đáo luát đo đe
lien lác vời nháu má khong phái chiu sư giám
sát cuá cánh sát.
Các phong vien chien tránh phái đoi mát vời
nhieu thách thưc đác biet. Viec báo ve bí mát
nguon tin co the lá đieu thiet yeu đe báo đám
sư án toán cuá các nhá báo. Nhưng đieu gí se
xáy rá khi nhá báo lái lá nhán chưng tán mát
chưng kien nhưng toi ác tán báo vá bi trieu
táp đen trườc phien toá chien tránh đe đưá rá
báng chưng?
Váo nám 1993, phong vien tờ Washington
Post Jonáthán C. Rándál đá phong ván
Rádosláv Brdjánin, mot người Serbi dán toc
chu nghíá, người má phong vien náy đá đe
cáp đen trong mot bái báo ve thánh trưng
chung toc. Nhieu nám sáu khi Rándál đá thoi
lám báo, Brdjánin bi buoc toi diet chung. Các
cong to vien muon đưá bái viet cuá Rándál
lám báng chưng trườc Toá án Hính sư Quoc
te cuá Lien hờp quoc ve Nám Tư (ICTY). Khi
luát sư báo chưá yeu cáu đườc thám ván cheo
Rándál, cưu phong vien náy đá bi trieu táp rá

- 24 -

trườc toá. Rándál đá tư choi, ong giái thích
ráng viec buoc phái đoi chát trườc toá se ánh
hường đen khá náng cuá ong trong viec lám
tin ờ vung chien sư vá án toán cá nhán bi đe
doá neu các nguon tin coi ong lá mot nhán
chưng tiem táng.

phái lá trung láp má chính lá thái đo len án toi
ác. … Toá án cán các phong vien tuyen the
ráng các cáu chuyen cuá ho lá co thát”.

Váo tháng 12/2002, Toá phuc thám đá cong
nhán mot so đác quyen đoi vời các phong
vien chien tránh, ngáy cá khi các nguon tin
cuá ho khong con lá bí mát hoác thong tin cuá
ho đá đườc cong bo. Đác quyen náy xác đinh
các nhá báo chien tránh lá “các cá nhán đá
tưng co thời kí đưá tin (hoác đieu trá vời muc
đích đưá tin) tư nhưng khu vưc co xung đot
ve nhưng ván đe lien quán tời cuoc xung đot
đo”. Toá cung cong nhán ráng đe thưc hien
cong viec cuá mính “các phong vien chien
tránh phái đườc coi lá nhưng quán sát vien
đoc láp hớn lá nhưng nhán chưng trước toá.
Neu khong, ho se phái đoi mát vời các moi đe
doá thường xuyen hờn vá nghiem trong hờn
đoi với sư án toán cuá các nguon tin vá cuá
chính bán thán ho”. Toá cung neu ro, “Mưc đo
báo ve phái ty le thuán vời mưc đo nguy hiem
má các nhá báo co the phái hưng chiu trong

quá trính tác nghiep”. Ve viec buoc phái đoi
chát, toá cho ráng ben rá trát đoi háu toá phái
chưng minh ráng báng chưng má phong vien
đo co the cung cáp “co giá tri quán trong trưc
tiep đe xác đinh các ván đe cot loi cuá vu
kien” vá ráng khong the láy đườc báng chưng
đo tư bát kí mot nguon náo khác.
Vu Rándál lá mot trường hờp gáy tránh cái.
Mác du hờn 30 cờ quán báo chí quoc te đá
ung ho quán điem cuá Rándál, song Ed
Vulliámy, mot nhá báo người Anh, người
cung đá tưng đưá tin chien tránh ờ Bosniá vá
đá tư nguyen đoi chát trong phien toá xư
Milán Kovácevic, cho ráng quán điem cuá
Rándál lá sái. “Nguyen nhán sáu xá trong thái
đo phán đoi cuá tớ Washington Post chính lá
quán điem ve phám chát cuá các nhá báo: sư
trung láp,” ong viet. “Toi tin ráng co nhưng
thời điem trong lich sư … sư trung láp khong

Mot ván đe khác co lien quán lá thám quyen
cuá nhá chưc trách ve khám xet các ván
phong truyen thong. Vu Zurcher kiện Nhật
b|o Stanford (1978) lá mot trường hờp Toá
án Toi cáo Hoá Ky đá chát ván thám quyen
cuá các sy quán cánh sát đá thám nháp ván
phong mot tờ báo sinh vien cuá trường đái
hoc vá tich thu nhưng bưc ánh chưá cong bo
ghi lái xung đot báo lưc giưá cánh sát vời
nhưng người bieu tính đá chiem đong benh

vien trường Đái hoc Stánford. Mác du tờ báo
sinh vien đá bien luán ráng theo Tu chính án
thư nhát cuá Hien pháp Hoá Ky cánh sát
khong đườc khám xet nời lám viec cuá tờ
báo, song y kien đá so cuá Thám phán Toá án
Toi cáo Byron White cho ráng các cờ quán
báo chí khong đườc hường qui che đác biet
theo Tu chính án thư nhát, mác du các cờ
quán náy đườc báo ve bời Tu chính án thư tư
khoi các hánh vi “thám nháp vá tich thu bát
hờp ly” như bát kí pháp nhán náo khác.
Khong đong y, Thám phán Toá án Toi cáo
Potter Stewárt lái viet:
Toi cho ráng bán thán viec cánh sát khám
xet các cờ quán báo chí đá ánh hường đen
quyen tư do báo chí. Anh hường trưc tiep
vá hien nhien lá no lám gián đoán hoát
đong cuá tớ báo. Nhưng con co ánh hướng
khác nghiem trong hờn … gáy rá bời hánh
vi khám xet khong báo trườc cuá cánh sát
đoi với mot cớ quán báo chí: khá náng lo
rá thong tin nhán đườc tư các nguon tin
mát vá dánh tính cuá nhưng nguon tin đo.
Đáp lái phán quyet theo đá so náy, Quoc hoi
Hoá Ky đá bán hánh Luát Báo ve Quyen Rieng
tư nám 1980. Luát náy cám các cờ quán cánh
sát cuá các báng lán lien báng khong đườc
tich thu tư lieu, sán phám báo chí, háy tư lieu
cuá các cá nhán co y đinh cong bo nhưng tư

- 25 -