Môi trường sinh thái đô thị trong quá trình tăng trưởng kinh tế đô thị

ĐỀ TÀI : Môi trường sinh thái đô thị trong quá
trình
tăng trưởng kinh tế đô thị
1. Lời mở đầu:
Xây dựng và phát triển đô thị là một trong những mục tiêu quan trọng
của công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Trong đó tăng
trưởng kinh tế là nhân tố có tính chất quyết định đối với sự phát triển của đô
thị. Tăng trưởng kinh tế ở đô thị sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế của cả đất
nước cùng phát triển. Quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá là một tất yếu
của phát triển kinh tế xã hội, song sự phát triển kinh tế ở đô thị luôn mang
theo những hậu quả xấu đến môi trường sinh thái.
Thực tế tăng trưởng kinh tế và môi trường đô thị có mối quan hệ biện
chứng, tác động qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau. Một mặt tăng trưởng kinh tế
làm thay đổi diện mạo đô thị, tạo nên những không gian mới, môi trường
mới cho con người, mặt khác chúng làm ảnh hưởng không nhỏ, gây ô nhiễm
– suy thoái môi trường sinh thái. Trước tình hình đó, việc bảo vệ – giữ gìn
môi trường sống của con người là yêu cầu cấp bách của chiến lược phát triển
kinh tế. Bởi môi trường là nơi cung cấp cho con người nguồn sống, cung cấp
cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá những tiền đề – cơ sở quan
trọng để phát triển.
2. Tìm hiểu về môi trường sinh thái đô thị và tăng trưởng kinh tế đô thị
2.1 Môi trường sinh thái tự nhiên và môi trường sinh thái đô thị:
* Môi trường sinh thái tự nhiên có 3 tính năng:
+ Cung cấp cho hoạt động của con người nguồn tài nguyên vật chất
như ánh sáng, không khí, nước, đất và một khối lượng lớn tài nguyên sinh
vật và khoáng sản.
+ Làm sạch các chất phế thải trong hoạt động kinh tế của con người.
+ Cung cấp cho đời sống của con người những nguồn không khí
thoáng mát, trong lành. Đồng thời cung cấp nguồn tài nguyên vật chất để
đáp ứng nhu cầu tinh thần và nâng cao phúc lợi xã hội cho con người.
Như vậy môi trường sinh thái tự nhiên là cơ sở và điều kiện sinh tồn –

phát triển của con người, cũng là điều kiện để phát triển kinh tế – xã hội.
* Sự khác biệt quan trọng giữa môi trường sinh thái đô thị với môi trường
sinh thái tự nhiên, chủ yếu biểu hiện ở tính xã hội, tính lệ thuộc và tính dễ
biến đổi.
+ Môi trường sinh thái đô thị có tính xã hội. Hệ thống sinh thái chịu
tác động sâu sắc của chế độ xã hội, điều kiện kinh tế và trình độ khoa học kỹ
thuật, văn hoá của con người. Chủ thể của hệ thống sinh thái đô thị là con
người, các điểm dân cư đô thị, theo đặc điểm tập trung dân cư và tập trung
kinh tế xã hội mà tạo lập một môi trường tự nhiên, môi trường kinh tế xã hội
phù hợp cho phát triển.
+ Môi trường sinh thái đô thị có tính lệ thuộc. Thay cũ đổi mới của hệ
thống sinh thái tự nhiên, năng lượng cung cấp cho hệ sinh thái được chuyên
chở từ nhiều nguồn. Đồng thời còn phải cung cấp cho hệ thống một khối
lượng lớn nguyên vật liệu cần thiết cho sản xuất, đời sống của con người,
đào thải ra ngoài những nguồn phế phẩm và bán thành phẩm. Khi các chất
phế thải đào thải ra vượt quá khả năng đièu tiết dẫn đến ô nhiễm môi trường
đô thị và không gian xung quanh đô thị.
+ Tính dễ biến đổi. Hệ sinh thái đô thị có chủng loại sinh vật đơn
điệu, kết cấu đơn giản nên dễ bị biến đổi. Khả năng chống chịu kém, nên dễ
bị ảnh hưởng của các nhân tố môi trường. Cân bằng sinh thái đô thị rất dễ bị
phá hoại.
Các nhân tố sinh vật, phi sinh vật và nhân tố xã hội của hệ sinh thái đô
thị đều là những nhân tố môi trường của hoạt động nhân loại. Chúng tác
động và ảnh hưởng đến hoạt động sống của con người, và đồng thời trong
quá trình xây dựng và phát triển đô thị con người cũng tác động đến hệ
thống các nhân tố thuộc môi trường sinh thái ở đô thị.
2.2 Kinh tế đô thị và tăng trưởng kinh tế đô thị:
* Chúng ta có thể hiểu kinh tế đô thị:
- Là tổ hợp có hệ thống của một số ngành kinh tế phi nông nghiệp, các
ngành này đặc trưng cơ bản là tập trung về địa lý, tiến bộ về công nghệ,

chuyên môn hoá hệ thống tổ chức và hiệu quả kinh doanh cao, chúng không
chỉ phân bố ở các ngành sản xuất vật chất và các ngành kinh doanh mà còn
bao gồm các ngành sinh hoạt xã hội như dịch vụ, du lịch, tiêng tệ, bảo vệ
môi trường, phúc lợi xã hội. Đó là tính chất khác nhau về chất của đô thị,
cũng là toàn bộ cơ sở của tăng trưởng kinh tế đô thị.
- Về nội dung vật chất, là tập hợp của cải xã hội không chỉ gồm các yếu tố
sản xuất vật chất như đất đai, tài nguyên, sức lao động, mà còn gồm các yếu
tố sinh hoạt đô thị như các laọi hàng hoá lưu động, các loại kiến trúc và các
công trình công cộng…đây là tế bào vật chất của đô thị.
* Từ những phân tích cho thấy tăng trưởng kinh tế đô thị bao gồm 3
mặt nội dung là tăng trưởng giá trị, tăng trưởng dân số và tăng trưởng vật
chất. Từ quá trình sản xuất ra các loại của cải vật chất và dịch vụ của đô thị,
thấy được rằng các ngành phi sản xuất vật chất vầ các ngành kết cấu hạ tầng
đô thị cũng có ý nghĩa quan trọng như ngành sản xuất vật chất trực tiếp.
Tính tiên tiến của quá trình tăng trưởng kinh tế đô thị không chỉ có tính hợp
lý ở tỷ lệ các yếu tố vật chất và tính hiệu quả cảu quá trình sản xuất vật chất
mà còn ở tính tiên tiến và hợp lý ở phương thức kết hợp toàn bộ các ngành
kinh tế đô thị như các ngành sản xuất vật chất với ngành kết cấu hạn tầng, sự
ăn khớp giữa các ngành kinh tế chủ đạo với toàn bộ các ngành kinh tế của đô
thị.
Các giai đoạn phát triển khác nhau, điều kiện môi trường kinh tế xã
hội khác nhau ba lọai tăng trưởng đều có ý nghĩa khác nhau đối với quá trình
tăng trưởng kinh tế đô thị.
Tăng trưởng giá trị, tăng trưởng dân số và tăng trưởng vật chất luôn
quan hệ mật thiết với nhau và tác động qua lại lẫn nhau. Các ngành kinh tế
hiện đại đều có sự dung hoà kinh tế – xã hội rõ ràng, được biểu hiện tập
trung ở sự phát triển của quá trình tổng hợp hoá, thông tin hoá, xã hội hoá
của các ngành trong đô thị.
3. Quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và môi trường đô thị.
3.1 Tác động của tăng trưởng kinh tế tới môi trường đô thị.

Lịch sử ra đời và phát triển của ngành công nghiệp luôn gắn liền với
những vấn đề về môi trường sinh thái. Nhưng từ lâu, trong quá trình sản xuất
và trong đời sống của mình con người chỉ chú ý đến những lợi ích vật chất,
cùng những hiệu quả kinh tế trước mắt. Con người trở nên coi thường những
ảnh hưởng và tác động của môi trường tự nhiên tới quá trình sinh tồn và phát
triển của mình.
Ở thời kỳ đầu phát triển đô thị, môi trường sinh thái đô thị nhìn chung
là cân bằng, quan hệ giữa đô thị với những khu vực xung quanh là quan hệ
cộng sinh. Đến khi đô thị phát triển nhanh chóng cùng với tốc độ đô thị hoá
mạnh mẽ, đã vượt qua khả năng của môi trường đô thị đương thời làm cho
hệ sinh thái đô thị bị mất cân bằng, quan hệ cộng sinh đã trở thành quan hệ
ký sinh.
Sự xuất hiện của công nghiệp đại cơ khí làm cho kinh tế hàng hoá có
sự phát triển to lớn dẫn đến sự phát triển nhanh chóng của đô thị. Một mặt
công nghiệp hoá và đô thị hoá cung cấp điều kiện sinh hoạt vật chất và tinh
thần chưa từng có cho con người, nhưng đồng thời cũng đem lại những áp
lực và sự ảnh hưởng lớn tới môi trường tự nhiên.
Tăng trưởng kinh tế đô thị là một quá trình tăng trưởng về vật chất,
quy mô dân số và giá trị. Sự thay đổi nhanh chóng của kinh tế đô thị đã có
những tác động mạnh mẽ tới môi trường sinh thái đô thị.
* Trước hết, những thành tựu của việc tăng trưởng kinh tế sẽ có
những tác động tiến bộ tới môi trường sống của con người. Sự phát triển của
hệ thống cơ sở hạ tầng và các cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ cho đời sống
của con người đã trực tiếp làm thay đổi diện mạo cũng như cảnh quan xung
quanh môi trường sống của con người. Tạo lập một môi trường kinh tế – xã
hội phát triển đầy đủ và ổn định. Con người không chỉ được sống trong môi
trường đầy đủ về vật chất mà còn được nâng cao về mặt tinh thần và trí tuệ.
- Đời sống kinh tế nâng cao, con nhiều có nhiều cơ hội phát triển và
tạo lập cuộc sống cho mình. Nhờ những thành tựu của khoa học kỹ thuật,
con người có thể tạo cho mình một không gian sống lý tưởng – một môi

trường nhân tạo. Trong thời điểm với sự suy giảm của các nguồn năng
lượng, con người đã tạo ra những nguồn năng lượng mới nhờ vào trí tuệ và
những thành tựu kinh tế đạt được.
- Một đô thị phát triển đòi hỏi một không gian sống – một môi trường
sinh thái trong lành, có thể cung cấp cho con người những nguồn năng lượng
sống thích hợp. Muốn vậy công cuộc xây dựng và phát triển đô thị không
nằm ngoài những thay đổi và cải thiện môi trường tự nhiên – môi trường xã
hội ở đô thị theo hướng tích cực.