Bài giảng lý thuyết kế toán chương 1 TS trần văn thảo

LÝ THUYẾT KẾ TOÁN
TS. TRẦN VĂN THẢO – ĐH Kinh tế
TP.HCM


TỔNG QUÁT- MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU

CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN HOẶC HƯỚNG DẪN KT

5

CHUẨN MỰC KẾ TOÁN

4

KHUÔN MẪU LÝ THUYẾT

3

LÝ THUYẾT KẾ TOÁN

2

LÝ THUYẾT KHOA HỌC

1


Chương 1
TỔNG QUAN






1.1. Khái niệm và bản chất của kế toán
1.2. Các phương pháp tiếp cận của lý thuyết
kế toán
1.3. Các ứng dụng: Xây dựng khuôn mẫu lý
thuyết, phát triển định chế kế toán


KHÁI NIỆM






Kế toán là nghệ thuật ghi chép,phân loại và tổng hợp một cách
có ý nghĩa và biểu hiện bằng tiền các nghiệp vụ, sự kiện tài
chính và giải thích chúng.(AICPA, 1953)
Kế toán là quá trình ghi nhận, đo lường và truyền tải thông tin
kinh tế cho phép người sử dụng thông tin đưa ra những phán
đoán và những quyết định (AAA,1966)
Kế toán là hoạt động dịch vụ, chức năng của nó là cung cấp
thông tin định lượng, nhất là bản chất tài chính của tổ chức kinh
tế, cái mà có ích trong việc đưa ra quyết định kinh doanh, trong
việc đưa ra lựa chọn trong số nhửng hành động khác nhau.
(APB,1970)

BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN- Những
hình ảnh khác nhau


Bản chất kế toán được nghiên cứu theo
những giác độ và hình ảnh khác nhau do đó
ảnh hưởng nhiều đến sự hình thành và phát
triển lý thuyết kế toán. Vì vậy, trước khi
nghiên cứu lý thuyết kế toán cần tìm hiểu rõ
bản chất của kế toán.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN- Những
hình ảnh khác nhau


Bản chất kế toán được nghiên cứu theo
những giác độ và hình ảnh khác nhau:





GIÁC ĐỘ THÔNG TIN
GIÁC ĐỘ KINH TẾ
GIÁC ĐỘ CHÍNH TRỊ
GIÁC ĐỘ XÃ HỘI

BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN THÔNGTIN


Kế toán là một hồ sơ có tính lịch sử:
 là công cụ cung cấp lịch sử của một tổ chức và
ghi nhận thông tin về các nghiệp vụ kinh tế phát
sinh và đã hoàn thành trên cơ sở các nguyên tắc
kế toán dùng để lập báo cáo tài chính trung thực.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN THÔNGTIN


Kế toán là một hiện thực kinh tế:
 Là công cụ phản ánh hiện thực kinh tế : cả BCĐKT và
BCKQKD cần phải dựa trên những cơ sở đánh giá
phản ánh hiện thực kinh tế (theo giá hiện hành và giá
tương lai) hơn là đánh giá theo giá lịch sử. Mục tiêu
chính của quan điểm này là xác định thu nhập thực –
một khái niệm phản ánh tình trạng sức khỏe của
một doanh nghiệp qua một kỳ.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN THÔNGTIN



Kế toán là một hệ thống thông tin:
Kế toán luôn luôn được xem là hệ thống thông tin

 TTĐầu vào …..>…Xử lý TT…> TTĐầu ra…> Đối
tượng sử dụng thông tin…> ...Ra quyết
định…>…nghiệp vụ kinh tế…TT đầu vào


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN –
THÔNG TIN


Là một ngôn ngữ :






Kế toán được xem là một ngôn ngữ dùng để
chuyển tải các sự kiện và nghiệp vụ kinh tế thành
điều mà người sử dụng báo cáo kế toán có thể
hiểu được.
Phân tích số liệu kế toán có thể biết tình hình tài
chính, kinh doanh của DN
Kế toán tương đồng với ngôn ngữ


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN –
THÔNG TIN


Là một ngôn ngữ :



Kế toán tương đồng với ngôn ngữ

NGÔN NGỮ

KẾ TOÁN

TỪ NGỮ

THUẬT NGỮ

CÚ PHÁP

CẤU TRÚC


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN- KINH
TẾ


Kế toán là một loại hàng hóa của nền kinh tế:





Kế toán là một phân hệ trong hệ thống thông tin
mở rộng. Nó bao gồm thông tin kinh tế vĩ mô,
chính trị, thuế và thông tin đặc thù khác ảnh

hưởng đến hoạt độngcủa doanh nghiệp.
Để tạo ra thông tin kế toán cần không ít chi phí
Muốn có thông tin kế toán người sử dụng thông
tin cũng phải bỏ ra chi phí.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN- KINH
TẾ


Kế toán là một loại hàng hóa của nền kinh tế:






Xuất hiện thị trường thông tin kế toán với cung cầu được xác định.
Nhà quản lý sẽ vận động ủng hộ hoặc chống lại
các chuẩn mực kế toán đã được đưa ra, họ sẽ
chọn quy tắc kế toán mà giúp tối thiểu hóa chi phí
thông tin.
Cổ đông và người cho vay sẽ tác động mạnh vào
các nguyên tắc nhằm cải thiện khả năng kiểm
soát hoạt động của các nhà quản lý.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN – CHÍNH
TRỊ




Kế toán phản ánh và ủng hộ những giá trị và
nhu cầu của các nhóm lợi ích. Thông tin kế
toán được tạo ra và sử dụng như một nguồn
lực nhằm thảo ra chính sách công ty.
Các nhà quản lý vận động ủng hộ những
chuẩn mực kế toán làm tăng tính hợp lệ
những yêu cầu kế toán phục vụ lợi ích riêng
của họ, thuế thấp, tăng giá. Họ chọn những
kỹ thuật kế toán nhằm tối đa hóa lợi ích.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN – CHÍNH
TRỊ


Vì vậy chuẩn mực kế toán được xem như kết
quả của quá trình xử lý chính sách và không
phải là sản phẩm của hiệu quả kỹ thuật.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN- XÃ HỘI


Kế toán là một vật phẩm của xã hội:




KT ảnh hưởng đếnphúc lợi của những nhóm khác
nhau trong xã hội và thề hiện những thay đổi xã
hội.
Những con số kế toán của doanh nghiệp và
những con số kế toán của cơ quan lập quy sẽ
thúc đẩy hoặc ngăn cản các khoản đầu tư. Chúng
có thể gây trở ngại hoặc bổ sung chính sách của
chính phủ.


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN-XÃ HỘI


KT như là một câu lạc bộ xã hội (Social club)


Chuẩn mực kế toán, nguyên tắc và những quan
hệ xã hội thoát ra từ:





Thúc đẩy lợi ích nhóm và nhằm vào kế toán
Tạo ra văn hóa chuyên nghiệp và nâng cao tính độc
quyền tri thức chuyên nghiệp
Nâng cao hình ảnh năng lực chuyên nghiệp của kế toán

BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN-XÃ HỘI


KT như là một hệ tư tưởng





Hệ tư tưởng là thế giới quan
Kt được nhìn nhận như là một hiện tượng tư tưởng, là
công cụ chống đỡ, hợp pháp hóa những vấn đề xã hội,
kinh tế và những sắp xếp chính trị.
AHMED RIAHI BELKAOUI (University of Illinois at
chicago) dẫn chứng KARL MARX: Kế toán đã gây ra hình
mẫu nhận thức sai lầm và cung cấp công cụ gây hỗn loạn
hơn là biểu lộ bản chất thật sự của các mối quan hệ xã hội
mà hình mẫu cố gắng thể hiện.(Ahmed riahi Belkaoui,
Accounting theory, Third Edition, International Edition,
1993)


BẢN CHẤT CỦA KẾ TOÁN-XÃ HỘI


KT như là một hệ tư tưởng


Là một phần trong bộ máy tư tưởng của xã hội tư
bản. Nó chống đỡ và củng cố cấu trúc xã hội,

cung cấp kỹ thuật bóc lột, bòn rút của cải trong
việc hỗ trợ các nhóm lợi ích nhắm vào tiền lương
công nhân và xã hội nói chung.


LÝ THUYẾT


TRƯỚC KHI TÌM HIỂU LÝ THUYẾT KẾ
TOÁN CẦN HIỂU RÕ LÝ THUYẾT LÀ GÌ.


LÝ THUYẾT


KHÁI NIỆM VỀ LÝ THUYẾT






Hình thức đơn giản nhất của lý thuyết là phát biểu xác tín
được trình bày bằng một ngôn ngữ.
(Karl Popper, 1968), lý thuyết là tấm lưới quăng bắt lấy
những gì gọi là “thế giới” để biện minh, giải thích và hiểu rõ
về nó.” .
Theo những định nghĩa này lý thuyết là những lý lẽ (lập
luận) logic , những phát biểu xác tín rút ra từ chúng (dù
chúng có được giải thích, dự báo hoặc hướng dẫn hay

không), chúng là những giả thuyết. Như vậy, lý thuyết bao
gồm một bộ các tiên đề (phát biểu) được kết nối 1 cách
logic để tạo ra giả thuyết.


LÝ THUYẾT - LÝ THUYẾT ĐƯỢC
PHÁT TRIỂN NHƯ THẾ NÀO? – CÁC
PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN LÝ THUYẾT?




Nếu lý thuyết là những lý lẽ logic hoặc hệ thống
các phát biểu thì chúng được phát triển như thế
nào?
Có 2 tiếp cận khác nhau đối với sự phát triển lý
thuyết:




- Suy luận diễn giải từ tiên đề tổng quát để phát triển dự
báo, hướng dẫn và giải thích những vấn đề riêng biệt.
- Suy luận quy nạp từ những quan sát riêng biệt để phát
triển thành ý tổng quát.


PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN LÝ
THUYẾT - TIẾP CẬN DIỄN GIẢI













Ví dụ 1: Đo lường tài sản theo giá trị thuần có thể thực hiện
Tiếp cận diễn giải
Tiên đề 1: Mọi công ty cần lập báo cáo tài chính để đáp ứng nhu
cầu thông tin của những người sử dụng báo cáo.
Tiên đề 2: Tất cả những người sử dụng báo cáo lo lắng cho khả
năng thanh toán của công ty báo cáo.
Kết luận (tiền đề 3) Mọi công ty cần lập báo cáo tài chính để báo
cáo khả năng thanh toán của công ty.
Tiên đề 4: Khả năng thanh toán của công ty được biều thị bằng
giá trị thuần có thể thực hiện của tài sản công ty.
Kết luận: Mọi công ty sẽ đo lường tài sản theo giá trị thuần có
thể thực hiện.


PP TIẾP CẬN LÝ THUYẾT - TIẾP
CẬN QUY NẠP








Ví dụ 1: Đo lường tài sản theo giá trị thuần có
thể thực hiện
Tiếp cận quy nạp:
Tiên đề 1: Công ty A và B sẽ đo lường tài sản theo
giá trị thuần có thể thực hiện trong báo cáo tài chính
của họ.
Tiên đề 2: Công ty C, D và E sẽ đo lường tài sản
theo giá trị thuần có thể thực hiện trong báo cáo tài
chính của họ.
Kết luận: Mọi công ty sẽ đo lường tài sản theo giá
trị thuần có thể thực hiện trong báo cáo tài chính
của họ.


HÌNH THÀNH LÝ THUYẾT


Các nhà lý thuyết kế toán dựa vào khoa học
tự nhiên để hướng dẫn sự phát triển của lý
thuyết kế toán. Khoa học tự nhiên đã đạt
được một số kết quả cụ thể trong một số
lĩnh vực. Vì thế nó rất đáng để chúng ta
xem xét cách tiếp cận của chúng.