Ebook rong câu việt nam nguồn lợi và sử dụng phần 2 lê như hậu, nguyễn hữu đại

115

Ch

ng IV
C I M SINH LÝ, SINH HOÁ

I. CÁC

C I M SINH LÝ

1.1. nh h ng c a nhi t ! "n c #ng ! quang h&p và hô h+p
c a rong
Nhi t
là m t trong các y u t c b n nh h ng n quang h p
và hô h#p c$a rong Câu. Do các enzym v+n chuy,n CO2 và HCO3trong quá trình c 3nh Carbon (Raven & Geider 1988; Davinson
1991) và các enzym tham gia vào nhi>u con ?ng v+n chuy,n khác
nhau trong quá trình trao Ai ch#t r#t mBn c m vCi nhi t . Vì v+y
khi trong i>u ki n nhi t
th#p thì hEu nh >u hFn ch t c
chuy,n hoá.
SH thích nghi vCi nhi t
c$a enzym ã cho th#y có sH thay Ai
t c
quang h p và hô h#p theo mùa vM, vCi thang nhi t
trái
ng c nhau cho các loài ôn Ci và nhi t Ci. Mathieson và Norall
(1975) cho rQng khi cùng m t c ?ng
ánh sáng, thì quang h p
tinh c$a nhi>u loài rong Câu ôn Ci nhi t
th#p cao h n nhRng

loài rong nhi t Ci và nhRng loài nhi t Ci vBn duy trì t c
quang
h p cao su t mùa hè h n nhRng loài rong ôn Ci. Rong Câu
nhRng n i có sH bi n ng lCn v> nhi t
thì có th, dT thích nghi
vCi i>u ki n khí h+u h n n i có nhi t
An 3nh. ChUng hFn,
Dawes (1989) so sánh giRa hai loài rong Câu, m t loài có biên
nhi t 16-280C và m t loài 250C. K t qu cho th#y loài có biên
16-280C có th, thích nghi m t cách An 3nh nhi t
180C còn loài
nhi t Ci thì không th,.
NhRng loài khác nhau và ngay c
nhRng quEn th, khác nhau
c$a cùng m t loài >u có nhRng ph n \ng khác nhau vCi sH thay Ai


116

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

v> nhi t . Bên cFnh ó sH hô h#p t i th ?ng gia t^ng vCi nhi t .
Do ó, l ng ánh sáng cEn thi t ph i t^ng , bù vào quang h p tinh
khi có sH gia t^ng nhi t . Tuy nhiên rong Câu c`ng có th, ph n
\ng bQng cách t^ng hoFt ng c$a enzym và gia t^ng hàm l ng sac
t trong i>u ki n
nhi t
cao. Vì v+y rong Câu có nhi>u
chlorophyll a nhi t
cao h n rong Câu nhi t

th#p do chúng
cEn nhi>u trung tâm ph n \ng PS-II và
n v3 quang h p h n
(Davison et al., 1991)
Các nhi t
c chen nghiên c\u tf 5-400C cho RCC (Võ Th3
Mai H ng, 2003) trong hình cho th#y kho ng nhi t
25-300C,
RCC có c ?ng
quang h p cao 1,365-1,950 mgO2/g.h và t^ng
theo th?i gian sinh tr ng. C ?ng
hô h#p kho ng nhi t
này
có sH gia t^ng, nh ng không áng k, và Ft 0,304-0,364 mgO2/g.h.
jây c`ng là kho ng nhi t
thích h p cho RCC phát tri,n. k nhi t
0
quang h p chl Ft 1,170-1,382 mgO2/g.h và có
35 C, c ?ng
xu h Cng gi m theo th?i gian sinh tr ng, c ?ng
hô h#p
kho ng nhi t
này t^ng lên khá cao 0,686-0,837 mgO2/g.h. Hô
h#p và quang h p c$a RCC nhi t
200C c`ng bi n Ai theo
chi>u h Cng t ng tH. Tf ó cho th#y các nhi t
20 và 300C
không thích h p cho quang h p và hô h#p c$a RCC.
C ?ng
quang h p tFi nhi t

400C là r#t th#p và gi m dEn
theo th?i gian sinh tr ng. Trong khi ó c ?ng
hô h#p khá cao
trong th?i gian Eu thí nghi m và sau ó gi m dEn. Nh v+y, có th,
nhi t
400C ã có tác ng x#u n trung tâm quang h p và c#u
trúc sac t , làm gi m hoFt ng c$a h enzym xúc tác cho các ph n
\ng quang hoá.
k nhi t 150C, c ?ng quang h p gi m mFnh theo th?i gian sinh
tr ng tf 1,092 mgO2/g.h xu ng 1,382 mgO2/g.h. jnng th?i hô h#p
t^ng mFnh, ch\ng to nhi t này quá th#p so vCi nhu cEu c$a RCC.
Nh v+y, tf các k t qu cho th#y kho ng nhi t
thích h p cho
hoFt ng quang h p và hô h#p c$a RCC là 25-300C.
1.2. nh h ng c a ánh sáng "n c #ng ! quang h&p và hô
h+p c a rong Câu
Quang h p là sH tAng h p c$a hai ph n \ng. Nhóm th\ nh#t là nhóm
ph n \ng sáng bao gnm quá trình bBy n^ng l ng và chuy,n thành hoá
n^ng d Ci dFng ATP và NADPH. Ph n \ng sáng bao gnm 3 pha: h#p


Ch

117

ng IV. ��c �i�m sinh lý, sinh hoá

thM n^ng l ng, bBy n^ng l ng và chuy,n thành hoá n^ng. Nhóm th\
hai là nhóm ph n \ng t i bao gnm trình tH các ph n \ng ss dMng n^ng
l ng hoá n^ng , c 3nh và gi m l ng carbon vô c . Các phân ts

sac t có vai trò trong h#p thM và chuy,n hoá n^ng l ng. NhRng nhóm
rong khác nhau >u có nhRng thành phEn sac t khác nhau , h#p thM
ánh sáng và tFo các s n phtm quang h p.
T c
quang h p phM thu c vào n^ng l ng ánh sáng h#p thM
c. M i quan h giRa quang h p và c ?ng
ánh sáng là ?ng
cong P-I,
c ss dMng , so sánh uc tinh sinh lý v> nhu cEu sáng
i vCi các loài rong khác nhau. T c
quang h p gia t^ng nhanh
chóng giai oFn Eu nh ng khi quang h p và hô h#p bQng nhau,
thì c ?ng
ánh sáng
i,m bão hoà. Khi c ?ng
ánh sáng quá
cao, quá trình hô h#p sw lCn h n quang h p.
C ?ng
ánh sáng bão hoà cho th#y có sH t ng quan vCi n i
sinh s ng, nh ng th ?ng th#p h n so vCi c ?ng
ánh sáng mFnh
nh#t trong ngày (Reiskind et al. 1989). Rong bi,n th ?ng là loFi
thHc v+t a bóng râm. NhRng loài vùng giRa tri>u có nhu cEu ánh
sáng là 400-600xE m-2s-1, kho ng 20% ánh sáng tH nhiên. Rong
phEn trên c$a d Ci tri>u có nhu cEu ánh sáng là 150-250xE m-2s-1 và
nhRng loài d Ci tri>u có nhu cEu ánh sáng ít h n 100xE m-2s-1
(Luning 1981).
Ánh sáng quá cao th ?ng gây nên hi n t ng hFn ch quang
h p, do nh h ng n m t s thành phEn c$a h th ng quang h p,
nh gây tAn th ng màng nguyên sinh ch#t, \c ch các protein v+n

chuy,n i n ts. Khi c ?ng
ánh sáng quá cao, phân ts
chlorophyll trFng thái kích thích sw m#t n^ng l ng ch$ y u bQng
quá trình phát hu}nh quang, ph n \ng quang hoá b3 gi m. K t qu
là quá trình quang h p gi m (V` V^n VM và CS 1999).
j, có th, quy hoFch vùng nuôi cho các i t ng RCC và RCCh
trong các thu~ vHc ven bi,n, Em phá, n i mà th ?ng có
Mc cao,
Võ Th3 Mai H ng (2003) ã thHc nghi m th^m dò nhu cEu sáng c$a
RCC và RCCh, ã cho th#y có sH khác nhau theo loài và mùa.
a. Nhu c u ánh sáng

i v i quang h p c a rong Câu C

c

K t qu th^m dò nhu cEu sáng c$a RCC i vCi hoFt ng quang
h p (Võ Th3 Mai H ng 2003) cho th#y i,m bù ánh sáng i vCi
quang h p c$a RCC kho ng 2.264 lux (Hình 45).


118

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

Hình 45. Quan h� gi�a c��ng �� ánh sáng v�i c��ng �� quang h�p
c�a RCC.

Khi t^ng c ?ng
ánh sáng thì c ?ng

quang h p t^ng dEn và
Ft giá tr3 cao nh#t là 2,150 mgO2/g c ?ng
ánh sáng 8.100 lux.
jây là i,m bão hoà ánh sáng i vCi quang h p theo thHc nghi m.
Tuy nhiên, theo tính toán tf các s li u thHc nghi m cho th#y c ?ng
ánh sáng bão hoà theo hàm a th\c (*) có giá tr3 cHc Fi là
12.550 lux.
Y = -1,0870 + 5,234 . 10-4 X – 2,105. 10-8 X2 (vCi R = 0,9435)
(*)
Trong ó, Y c ?ng
quang h p (mgO2/gam rong t i/gi?), X
là c ?ng ánh sáng (lux).
b. Nhu c u ánh sáng

i v i quang h p c a RCCh

K t qu nghiên c\u c$a Võ Th3 Mai H ng (2003) v> nhu cEu
sáng trong mùa m a i vCi quang h p c$a RCCh cho th#y, khi
c ?ng
th#p h n 1.440 lux, c ?ng
quang h p bi,u ki n c$a
RCCh có giá tr3 âm. k kho ng ánh sáng 930 lux, c ?ng
quang
h p là -0,093 mgO2/gam rong t i/gi? trong tr ?ng h p này c ?ng
ánh sáng quá th#p nên t c
quang h p diTn ra ch+m và không


Ch

119

ng IV. ��c �i�m sinh lý, sinh hoá

th, bù
c l ng ch#t hRu c tiêu t n trong quá trình hô h#p. ji,m
bù ánh sáng c$a RCCh trong i>u ki n mùa m a ( mun 10‰,
nhi t
150C) là 1.440 lux. Khi t^ng c ?ng
ánh sáng thì c ?ng
quang h p t^ng dEn và Ft giá tr3 cHc Fi 1,100 mgO2/g. rong
t i/gi? c ?ng
ánh sáng 5.500 lux (Hình 46).

ji,m bão hoà
6540

Hình 46. Quan h� gi�a c��ng �� ánh sáng v�i c��ng �� quang h�p
c�a RCCh vào mùa m�a.

Theo các s li u thHc nghi m, ?ng cong chl m i quan h giRa
ánh sáng và c ?ng quang h p có th, vw
c theo hàm a th\c (*):
-4
Y = -0,56023 + 4,6857 . 10 X – 3,5821. 10-8 X2 (vCi R =
0,992254) (*)
Tính toán tf ph ng trình trên, cho th#y c ?ng
quang h p Y
Ft giá tr3 cHc Fi c ?ng
ánh sáng 6.540 lux. T\c là giá tr3 c$a

i,m bão hoà ánh sáng i vCi quang h p RCCh
i>u ki n mùa
m a theo lý thuy t. Nh v+y theo k t qu thHc nghi m và lý thuy t
thì c ?ng
ánh sáng kho ng tf 5.500 - 6.540 lux là thích h p cho
quang h p c$a loài RCCh.
K t qu nghiên c\u nhu cEu sáng trong mùa khô ( mun 30‰,
nhi t
250C) i vCi quang h p c$a RCCh (Hình 47) cho th#y,
i,m bù ánh sáng i vCi quang h p kho ng 2.630 lux và i,m b o
hoà ánh sáng kho ng 8.100 lux, cao h n so vCi các chl tiêu này c$a
RCCh vào mùa m a.


120

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

TFi các i,m c ?ng
ánh sáng cao thì c ?ng
quang h p c$a
rong
i>u ki n mùa khô cao h n nhi>u so c ?ng
quang h p
c$a rong
i>u ki n mùa m a. ji>u ó có th, cho th#y nhu cEu
sáng c$a RCCh phM thu c chut chw vCi các y u t
mun và nhi t
c$a môi tr ?ng. Khi nhi t
và

mun t^ng vào mùa khô thì
nhu cEu ánh sáng c$a RCCh t^ng, nng th?i quá trình tích lu†
carbonhydrat c`ng t^ng lên.
Tf các s li u thHc nghi m, ?ng cong chl m i quan h giRa
c ?ng
quang h p (Y) và c ?ng
ánh sáng c$a RCCh vào mùa
khô có dFng ?ng cong theo hàm a th\c (*):
Y = -1,8075 + 8,1744. 10-4 X – 4,4371. 10-8 X2 (vCi R =
0,98803) (*).

ji,m bão hoà
9211

Hình 47. Quan h� gi�a c��ng �� ánh sáng v�i c��ng �� quang h�p
c�a RCCh vào mùa khô.

Tính toán tf ph ng trình trên, cho th#y c ?ng
quang h p Y
Ft giá tr3 cHc Fi c ?ng
ánh sáng 9.211 lux. Nh v+y theo k t
qu thHc nghi m và lý thuy t thì bão hoà ánh sáng i vCi quang
h p c$a RCCh trong i>u ki n mùa khô kho ng tf 5.500 - 6.540 lux.
Nh v+y i,m bão hoà ánh sáng i vCi quang h p c$a RCCh


Ch

ng IV. ��c �i�m sinh lý, sinh hoá

121

thay Ai theo mùa: mùa m a tf 5.500-6.540 lux, mùa khô tf 8.1009.211 lux.
Trong khi ó nhRng nghiên c\u c$a các tác gi NguyTn Treng
Nho (1980) i,m bão hoà ánh sáng i vCi quang h p c$a RCCh
kho ng 5.000-6.000 lux, c$a Lê Nguyên Hi u (1978) thì c ?ng
ánh sáng kho ng 5.000-15.000 lux. Qua ó có th, cho th#y nh
h ng c$a ánh sáng n quá trình quang h p c$a RCCh r#t ph\c tFp
và ch3u tác ng c$a nhi>u y u t môi tru?ng.
1.3. nh h ng c a ! m9n "n c #ng ! quang h&p và hô h+p
c a rong Câu
K t qu nghiên c\u (Võ Th3 Mai H ng 2003) v> c ?ng
quang
h p và hô h#p c$a RCC các
mun khác nhau hình 48a cho
th#y,
mun 30‰ RCC có c ?ng
quang h p cao nh#t (1,3261,592 mgO2/g.rong/gi?), ti p
n
mun 25‰ (1,092-1,520
mgO2/g. rong/gi?). k hai
mun này c ?ng quang h p t^ng theo
th?i gian sinh tr ng. Trong khi ó
mun 35‰ và 40‰ c ?ng
quang h p gi m dEn. Hi n t ng này có th, do b máy quang
h p c`ng nh h enzym xúc tác cho các ph n \ng quang hoá trong
RCC b3 tAn th ng d Ci tác ng kéo dài c$a
mun quá cao.
Trong khi ó tFi hai
mun này (35‰ và 40‰) hô h#p t^ng quá

mFnh dBn n c ?ng
quang h p tinh th#p (Hình 48b). C ?ng
hô h#p c$a rong Câu t^ng lên có th, do hoFt ng c$a các enzym hô
h#p nh catalaza, peroydaza t^ng , gi i phóng n^ng l ng nhQm
b o v c th, tr Cc i>u ki n b#t l i c$a môi tru?ng (Lê Nguyên
Hi u và Phan Ph Cc Minh, 1980).
TFi
mun 20‰ c ?ng
quang h p t^ng vào giai oFn Eu c$a
quá trình thHc nghi m, nh ng giai oFn sau c ?ng
quang h p
c$a RCC gi m nhˆ. ji>u ó cho phép ta ngh‰ rQng có th, hoFt ng
quang h p c$a RCC òi hoi
mun cao h n.
TFi
mun 15‰ c ?ng
quang h p hai tuEn Eu t ng i
th#p và sau ó gi m mFnh h n
mun 20‰.
Nh v+y, kho ng
mun 25-30‰ là thích h p cho quá trình
quang h p và hô h#p c$a RCC. Các k t qu nghiên c\u c$a Hu}nh
Quang N^ng và CS (1999) v> nh h ng c$a
mun trên i t ng
này c`ng cho k t qu t ng tH.
NhRng nghiên c\u c$a NguyTn Xuân Lý (1995) và PhFm Th3


159

Ch

ng V
C I M SINH THÁI VÀ NGU N L I

I. M T S

CÁC

C I M SINH THÁI T

NHIÊN

1.1. Phân b" theo các thu) v+c khác nhau
S� phát sinh, phát tri�n và phân b� c�a các loài rong Câu ven bi�n
Vi�t Nam ch�u �nh hư�ng b�i nhi�u y�u t� khác nhau, trong �ó
quan tr�ng nh�t là các �i�u ki�n sinh thái c�a các th�y v�c, d�n ��n
s� khác nhau rõ r�t v� thành ph�n loài. Chúng ta có th� nh�n th�y s�
phân b� c�a chúng theo các �i�u ki�n môi trư�ng khác nhau như
sau:
. Vùng ven bi1n, ven 34o (xa c7a sông)
�i�u ki�n s�ng ��c bi�t � �ây có �� m�n thư�ng xuyên �n ��nh
và cao (30-34 ‰), ch�t �áy c�ng thư�ng là �á hay san hô ch�t l�n
cát, s�i. Ngoài ra y�u t� quan tr�ng là nư�c thư�ng trong nên rong
có th� m�c � sâu. D�ng thu� v�c này thư�ng có tác ��ng cơ h�c c�a
sóng, dòng ch�y, do v�y rong ch� có th� t�n t�i �ư�c nh� ��a bám
ch�c vào v�t bám �á hay san hô ch�t. Ph�n l�n sinh s�n b�ng hình
th�c h�u tính. Vì th�, các loài rong Câu vùng tri�u ít phát hi�n trong
các ao, ��m, v�ng, v�nh vì có �� m�n thư�ng xuyên thay ��i và
không có v�t bám. Tiêu bi�u cho các loài rong Câu s�ng � vùng

tri�u là rong Câu chân v�t (H. eucheumatoides), rong Câu cong (G.
arcuata), rong Câu �á (H. edulis), phân b� r�ng kh�p ven các ��o
và bãi tri�u �á. Chúng có th� � �� sâu 4-5 mét và có th� t�n t�i
quanh n�m. M�t s� loài khác c�ng thư�ng g�p trong lo�i n�n �áy �á
t�ng và san hô ch�t này là: Gracilaria cuneifolia, G. mammillaris,
G. salicornia, G. rubra, G. spinulosa, G. textorii, G. yamamotoi, H.
ramulosa.


160

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

Vùng c7a sông, 3;m, phá, r?ng ng@p mAn, ao nuôi tôm
Do � g�n ngu�n nư�c ng�t �� vào nên �� m�n dao ��ng l�n.
Vào mùa mưa, m�i khi có l�, �� m�n có th� xu�ng ��n 1-2‰ hay
0‰ trong m�t th�i gian ng�n. ��n mùa n�ng, �� m�n có th� lên trên
40‰. Ch�t �áy m�m, ph� bi�n là cát bùn ho�c bùn cát, có l�n s�i,
�á cu�i, l�n xác v� sinh v�t. Các loài rong Câu s�ng trong các th�y
v�c này là các loài có bi�n �� sinh thái r�ng ��i v�i �� m�n. Thích
nghi s�ng trên �áy m�m, chúng thư�ng b� chôn vùi m�t ph�n trong
bùn cát, th�nh tho�ng có các cá th� bám trên �á cu�i ho�c v� sinh
v�t. Ph�n l�n sinh s�n b�ng hình th�c dinh dư�ng. M�t �o�n nhánh
có th� m�c ra cây rong m�i. ��c tính này �ư�c �ng d�ng r�ng rãi
trong vi�c tr�ng rong Câu � các ao ��m. Thành ph�n loài rong Câu
trong th�y v�c này còn có s� khác nhau, ph� thu�c vào s� thay ��i
�� m�n như sau:
- � nh�ng vùng có �� m�n trong mùa mưa r�t th�p, trong kho�ng
5-15‰ (có khi ��n 1-2‰) thư�ng g�p loài ph� bi�n là rong Câu
ch� (G. tenuistipitata) � c� ba mi�n B�c, Trung, Nam như ��m

�ình V� (H�i Phòng), C�a H�i (Ngh� An), c�a sông Gianh
(Qu�ng Bình), C�a Tùng (Qu�ng Tr�), Phá Tam Giang (Hu�),
H�i An (Qu�ng Nam), ��m Ô Loan (Phú Yên), c�a sông Cái
(Nha Trang), c�a sông Long ��t (V�ng Tàu)
- � nh�ng vùng có �� m�n trong mùa mưa cao hơn, n�m trong
kho�ng 20- 25‰ thư�ng có các loài rong Câu Cư�c (G.
bailiniae), rong Câu Th�t (G. firma, G. blodgettii), rong Câu ��t
(G. salicornia), có khi c�ng g�p loài rong Câu Ch� (G.
tenuistipitata), như � các ��m Th� N�i (Quy Nhơn), ��m Cù
Mông (Phú Yên), c�a Sông Bé (Nha Trang), ��m Thu� Tri�u
(Khánh Hòa), ��m N�i (Ninh Thu�n), ��m Cà Ná (Ninh Thu�n),
c�a sông Cà Ty (Phan Thi�t).
.

1.2. Phân b" theo chDt 3áy
� vùng tri�u Vi�t Nam có các ki�u n�n �áy, mà m�i loài thích nghi
v�i m�i m�t ho�c nhi�u lo�i n�n �áy. �ây m�t ��c �i�m sinh thái
góp ph�n trong nh�ng ch� tiêu �� phân lo�i và s� d�ng trong vi�c
quy ho�ch vùng nuôi tr�ng cho t�ng ��i tư�ng:
- �áy bùn ho�c bùn cát � các bãi ven ho�c ngoài c�a sông, � trong
nh�ng ��m phá: thư�ng g�p loài G. bailiniae, G. firma, G.


Ch

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

161

fisheri, G. longirostris, G. tenuistipitata.

- �áy g�m s�i, �á s�i, v� ��ng v�t thân m�m có th� di ��ng:
bailiniae, G. blodgettii, G. changii, G. cuneifolia, G. firma,
fisheri, G. tenuistipitata, G. rubra.
- �áy g�m �á t�ng ho�c san hô t�ng luôn c� ��nh: G. arcuata,
mammillaris, G. salicornia, G. spinulosa, G. textorii,
yamamotoi, H. divergens, H. edulis, H. eucheumatoides,
ramulosa.

G.
G.
G.
G.
H.

1.3. Phân b" thGng 3Hng
Trong các ao ��m nư�c l�, do nư�c có �� ��c cao, các loài rong
Câu thư�ng ch� phát tri�n �ư�c � �� sâu nh� hơn 1,5 mét. � vùng
tri�u ven ��o, ven bi�n, có nư�c trong và �i�u ki�n v�t bám cho
phép, các loài rong Câu có th� m�c xu�ng sâu. M�t s� loài có th�
tìm th�y � �� sâu ��n 4-6 mét (G. cuneifolia, G. rubra, G.
spinulosa). Tuy nhiên vùng phân b� ưu th� v�n là vùng tri�u th�p,
theo khái ni�m phân chia vùng tri�u c�a Stephenson & CS. (1949).
Nghiên c�u s� phân b� c�a rong Câu � vùng tri�u cho th�y s� thích
nghi phân b� c�a các loài như sau:
. Vùng trên triJu (supralittoral): không có rong Câu
. Vùng triJu (littoral),
- Vùng tri�u cao: có r�t ít Gracilaria tenuistipitata, Gracilariopsis
bailiniae
- Vùng tri�u gi�a: Gracilariopsis bailiniae, Gracilaria
longirostris, G. salicornia, G. tenuistipitata.

- Vùng tri�u th�p: Gracilariopsis bailiniae, Gracilaria arcuata, G.
firma, G. longirostris, G. salicornia, G. tenuistipitata,
Hydropuntia changii, H. edulis, H. fisheri, H. ramulosa.
. Vùng d Li triJu (infralittoral) ��n �� sâu < 10 mét:
Gracilariopsis bailiniae, Gracilaria arcuata, G. blodgettii, G.
cuneifolia, G. mammillaris, G. rubra, G. spinulosa, G.
tenuistipitata, G. textorii, G. yamamotoi, Hydropuntia divergens,
H. eucheumatoides.
M�t s� loài có các ��c �i�m v� hình thái có th� có nh�ng thay
��i theo �� sâu. S� thay ��i này thư�ng là cách phân nhánh, s�
lư�ng nhánh và kích thư�c nhánh. �i�u này d� gây nh�m l�n trong


162

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

phân lo�i d�a vào các ��c �i�m hình thái. Chúng tôi �ã nghiên c�u
s� thay ��i các ��c �i�m sinh thái c�a 2 loài rong Câu ch� (RCCh)
và rong Câu Cư�c (RCC) � vùng phân b� t� nhiên � c�a sông Cái
và c�a sông Bé (V�nh Nha Trang, Khánh Hòa). S� nghiên c�u này
góp ph�n làm sáng t� cho vi�c ��nh lo�i (Nguy�n H�u ��i và Lê
Như H�u, 2005).
Các nghiên c�u sinh h�c c�a hai loài này, �ư�c ti�n hành t�
tháng 1 n�m 2003 ��n tháng 12 n�m 2003, thu m�u ��nh k� hàng
tháng, m�i tháng 2 l�n vào ngày 5 và ngày 20, th�i gian t� 9-10 gi�
sáng, m�u �ư�c thu trong 3 khung sinh lư�ng � m�i m�c tri�u.
Nh�ng k�t qu� nghiên c�u sau �ây, �ư�c ch�n t� s� li�u c�a
tháng 3 n�m 2003, là tháng rong phát tri�n t�t nh�t trong n�m, th�
hi�n rõ ràng nh�t v� các ��c �i�m sinh h�c c�a 2 loài rong Câu này

� hai ��a �i�m, �ã cho th�y:
. M t
: M�t �� c�a hai loài gi�m d�n theo �� sâu (Hình 68).

Hình 68. Bi�n thiên m�t �� c�a rong Câu Ch� và rong Câu C��c
theo vùng tri�u

Chi u dài cá th :
� loài RCCh, chi�u dài cá th� t�ng d�n theo �� sâu, rong dài nh�t
� vùng dư�i tri�u (24,2 ± 5,1 cm) và th�p nh�t � vùng tri�u cao (21
± 3 cm), nhưng s� khác nhau này không có ý ngh�a th�ng kê (Fcal =
2,01; Fcrit = 2,84; df = 43, P = 0,12) (B�ng 30, Hình 69)
RCCh có m�t �� cao nh�t � vùng tri�u cao (50 ± 8 cây/m2) và
th�p nh�t � vùng dư�i tri�u (6 ± 3 cây/m2), s� khác nhau này có ý
ngh�a th�ng kê b�ng phép th� Anova- single factor (Fcal = 65,62;
Fcrit = 2,82; df = 46; P=0,0001). RCC c�ng có m�t �� cao nh�t �
vùng tri�u gi�a (27 ± 5 cây/m2) và th�p nh�t � vùng dư�i tri�u (6 ±
2 cây/m2), s� khác nhau này c�ng có ý ngh�a th�ng kê (Fcal = 68,8;
Fcrit = 2,83; df = 43; P = 0,007).
.


Ch

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

163

Hình 69. Bi�n thiên chi�u dài c�a RCCh và RCC theo vùng tri�u

��i v�i loài RCC thì ngư�c l�i, chi�u dài gi�m d�n theo �� sâu,
rong dài nh�t � vùng tri�u cao (25,8 ± 2,2 cm) và th�p nh�t � vùng
dư�i tri�u (8,1 ± 3 cm), s� khác nhau có ý ngh�a th�ng kê, �ư�c
ki�m ch�ng b�ng phân tích phương sai m�t y�u t� (Fcal = 46,71; Fcrit
= 2,84; df = 43, P = 0,0005)
. S l
ng ch i cho t ng cá th :
K� c� 2 loài ��u có s� lư�ng ch�i gi�m d�n theo �� sâu.
Loài RCCh cao nh�t � vùng tri�u cao (471 ± 63 ch�i) và th�p
nh�t � vùng dư�i tri�u (48 ± 13 ch�i) (Fcal = 14,779; Fcrit = 2,838; df
= 46; P = 0,0002) (B�ng 30).
Loài RCC cao nh�t � vùng tri�u cao (301 ± 23 ch�i) và th�p
nh�t � vùng dư�i tri�u (29 ± 8 ch�i) (Fcal= 6,426; Fcrit = 2,838; df =
43; P = 0,001) (B�ng 31, Hình 70).

Hình 67. Bi�n thiên s� l��ng ch�i cho t�ng cá th� c�a rong Câu Ch� và
RCC theo vùng tri�u

ng kính thân chính
��i v�i loài RCCh, �ư�ng kính thân t�ng d�n theo �� sâu, nh�
nh�t � vùng tri�u cao (0,59 ± 0,2mm) và l�n nh�t � vùng dư�i tri�u
(0,9 ± 0,3mm) (Fcal = 7,30; Fcrit = 2,83; df = 46; P = 0,0004) (B�ng 30).

.


164

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

��i v�i loài RCC thì ngư�c l�i, �ư�ng kính thân gi�m d�n theo
�� sâu, l�n nh�t � vùng tri�u cao (1,5 ± 0,2mm) và nh� nh�t � vùng
dư�i tri�u (0,9 ± 0,3 mm) (Fcal =7,80; Fcrit = 2,84; df = 43; P =
0,0003) (B�ng 32).
. Kho"ng cách gi#a các nhánh c%p 1
��i v�i loài RCCh, s� �o này t�ng d�n theo �� sâu, kho�ng cách
ng�n nh�t � vùng tri�u cao (0,31 ± 0,05mm) và dài nh�t � vùng
dư�i tri�u (1,5 ± 0,9mm) (Fcal = 12,950; F0,05 = 2,827; df = 46; P =
0,0004).
��i v�i loài RCC thì ngư�c l�i, kho�ng cách gi�a các nhánh
gi�m d�n theo �� sâu. Kho�ng cách dài nh�t � vùng tri�u cao (0,6 ±
0,2 mm) và ng�n nh�t � vùng dư�i tri�u (0,4 ± 0,2mm), nhưng
không có s� khác nhau có ý ngh�a (Fcal = 2,800; Fcrit = 2,838; df =
43; P = 0,05).
. Tr*ng l
ng cá th
Hai loài ��u gi�m v� tr�ng lư�ng cá th� m�t cách �áng k� theo
�� sâu. Loài RCCh có tr�ng lư�ng cao nh�t � vùng tri�u cao (12 ± 3
g. tươi/ cá th� ) và th�p nh�t � vùng dư�i tri�u (2,1 ± 0,8 g. tươi/ cá
th�) (Fcal= 28,991; Fcrit= 2,827; df = 46; P = 0,0002) (B�ng 30).
B ng 30. S� thay ��i các ��c �i�m hình thái c�a RCCh theo vùng tri�u
(�� sâu)
Vùng tri�u
��c �i�m hình thái

Vùng
tri�u cao

Vùng
tri�u gi�a

vùng
tri�u th�p

Vùng
d��i tri�u

Chi�u dài cá th� (cm)

21 ± 3

23 ± 5

24 ± 4

25,5 ±
0,5

S� l�n phân nhánh (l�n)

3±0

2,6 ± 0,4

2±0

2±0

S� ch�i ng�n/cá th� (ch�i)

471 ± 63

370 ± 16

82 ± 29

48 ± 13

���ng kính thân (mm)

0,59 ± 0,2

0,63 ± 0,15

0,8 ± 0,1

0,9 ± 0,3

Tr�ng l��ng cá th� (g t�ơi)

12 ± 3

11 ± 4

7±3

2,1 ± 0,8

Kho�ng cách nhánh c�p (cm)

0,31 ± 0,05

0,45 ± 0,06

0,8 ± 0,2

1,5 ± 0,9

M�t �� (cây/ m2)

50 ± 8

41 ± 9

12 ± 4

6±3

% ��c;% cái;% t� bào t�

10; 40; 50

10; 30; 60

20;30;50

30;30; 40


Ch

165

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

B ng 31. S� thay ��i các ��c �i�m hình thái c�a RCC theo vùng tri�u
(�� sâu)
Vùng tri�u
��c �i�m hình thái

Vùng
tri�u cao

Vùng
tri�u gi�a

Vùng
tri�u th�p

Vùng
d��i tri�u

Chi�u dài cá th� (cm)

25 ± 3

19 ± 3

15 ± 2

8,5 ± 0,5

S� l�n phân nhánh (l�n)

2,8 ± 0,3

2,6 ± 0,4

2,5 ± 0,6

1,7 ± 0,4

S� ch�i ng�n/cá th� (ch�i)

301 ± 23

213 ± 17

81 ± 22

29 ± 8

���ng kính thân (mm)

1,5 ± 0,2

1 ± 0,3

0,8 ± 0,2

0,9 ± 0,3

Tr�ng l��ng cá th� (g t�ơi)

17 ± 5

12,5 ± 9

5±3

0,7 ± 0,4

Kho�ng cách nhánh c�p
1(cm)

0,6 ± 0,2

0,6 ± 0,2

0,36 ± 0,7

0,4 ± 0,2

M�t �� (cây/ m2)

27 ± 5

16 ± 4

9±4

5±2

% ��c;% cái;% t� bào t�

40;30;30

10; 20;70

50; 10; 40

20; 20; 60

Loài RCC có tr�ng lư�ng cao nh�t � vùng tri�u cao (17 ± 5g.
tươi/ cá th�) và th�p nh�t � vùng dư�i tri�u (0,7 ± 0,4 g. tươi/ cá th�)
(Fcal= 9,123; Fcrit= 2,838; df = 43; P = 0,0001) (B�ng 31).
S� phân b� các cá th� ��c (�), cái (�) và t� bào t� ( ) không
theo quy lu�t �� sâu, tuy nhiên cá th� t� bào t� luôn chi�m ưu th�
trong các khung sinh lư�ng (40-70%).
Tóm l�i, hình d�ng và kích thư�c cá th� c�a 2 loài rong ��u có
nh�ng thay ��i theo �� sâu (B�ng 32). �i�u này c�n quan tâm trong
vi�c ��nh lo�i khi xem xét các ch� tiêu hình thái.
Loài RCCh m�c � vùng tri�u gi�a tr� lên làm thành b�i dày,
phân nhánh nhi�u, dày r�m r�p, �ư�ng kính thân nh� (rong m�n),
tr�ng lư�ng cá th� l�n. Ngư�c l�i rong m�c � vùng tri�u th�p tr�
xu�ng thư�ng phân nhánh ít, nhánh thưa, thân rong to hơn hơn
1,5 l�n, tr�ng lư�ng cá th� nh�.
Loài RCC c�ng có nh�ng thay ��i gi�ng như RCCh. Càng xu�ng
sâu rong càng ít phân nhánh, b�i thưa, tr�ng lư�ng cá th� nh�.
Nhưng ��i v�i �ư�ng kính thân và kho�ng cách nhánh thì ngư�c

l�i, xu�ng sâu rong m�nh kh�nh, thân rong nh� hơn, kho�ng cách
nhánh ng�n hơn.


166

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

B ng 32. S� thay ��i hình thái c�a hai loài RCCh và RCC
theo vùng tri�u.
Vùng
tri�u cao

Vùng
tri�u gi�a

Vùng
tri�u th�p

Vùng
d��i tri�u

Rong Câu Ch�
Rong Câu C��c

Theo Oliveira & Plastino (1994) cho r�ng nh�ng bi�n ��i hình
thái theo �� sâu ch� y�u là do tác ��ng c�a các ph� ánh sáng khác
nhau trong môi trư�ng nư�c, khi nghiên c�u loài Gracilaria
tikvahiae � v�nh Mêhico.
1.4. Phân b" 3Na lý

Nghiên c�u s� phân b� c�a các loài rong Câu � các ��a phương
khác nhau cho th�y s� hi�n di�n c�a chúng khá ��c s�c. Có loài
phân b� r�ng, có loài r�t h�p, ch� hi�n di�n � m�t khu v�c ��a lý
nh�t ��nh. Ch�ng h�n, các loài rong Câu phi�n gai (G. spinulosa),
rong Câu nan qu�t (G. yamamotoi), rong Câu d�p (G. textorii) ch�
phân b� t� Móng Cái ��n Ngh� An; rong Câu chân v�t (H.
eucheumatoides) và rong Câu Cư�c (Gracilariopsis bailiniae) phân


Ch

167

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

b� t� �èo H�i Vân ��n Bà R�a-V�ng Tàu; rong Câu g�c
(Hydropuntia changii), rong Câu thái (H. fisheri), rong Câu phi�n
qu�n (G. mammillaris) ch� phân b� � Hà Tiên (Kiên Giang).
B ng 33. S� phân b� c�a các loài rong Câu � Vi�t Nam

Quy Nhơn

Khánh Hoà

Ninh Thu�n

Bình Thu�n

V�ng Tàu

+

+

+

+

+

+

Kiên Giang

Qu�ng Ngãi

Qu�ng Nam

Th�a Thiên Hu�

Qu�ng Tr�

Qu�ng Bình

Ngh� An

Qu�ng Ninh

Thanh Hoá

T�nh
TT

Loài
1

Gracilariopsis
bailiniae

2

G.
nhatrangensis

3

Gracilaria
arcuata

4

G. blodgettii

+

5

G. cuneifolia

+

6

G. firma

7

G. longirostris

8

G. mammillaris

9

G. rubra

10

G. salicornia

11

G. spinulosa

12

G. tenuistipitata

+

13

G. textorii

+

14

G. yamamotoi

15

H. changii

16

H. divergens

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+
+
+
+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+
+

+


168

Lờ Nh Hu, Nguyn Hu i
H. edulis

18

H.

eucheumatoides

19

H. fisheri

20

H. ramulosa

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

Tng s loi

7

6

6

5

5

5

8

6

8

10

8

6

Tên tỉnh

17

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+
+
5

7

Qu4ng
Ninh
QuảngN
inh

Số lo i

Thanh Hoá

Nghệ An
Quảng Bình
Quảng Trị
Thừa Thiên
Quảng Nam
Quảng Ngãi
Bình Định
Khánh Ho
Ninh Thuận
Bình Thuận
B RịaKiên Giang

Số lo i
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Hỡnh 71. Bin ng thnh phn loi rong Cõu theo cỏc tnh

Trong lỳc ú cú nhng loi phõn b rt rng t Múng Cỏi n H
Tiờn nh rong Cõu chm (H. ramulosa), rong Cõu t (G.
salicornia), rong Cõu cong (G. arcuata), rong Cõu ch (G.
tenuistipitata). S phõn ph ny tựy thuc vo cỏc c im sinh
thỏi ca tng loi trong mi quan h vi cỏc iu kin t nhiờn. S
phõn b cỏc loi theo cỏc a phng (tnh) dc ven bin Vit Nam
nh Bng 33 v Hỡnh 71. Qua Bng 33 v hỡnh 71, cho thy thnh
phn loi phong phỳ nht khu vc min Trung, t Qung Nam
n Ninh Thun.
Tớnh ch t thnh ph!n loi
Nhit l yu t quan trng nh hng n s phõn b ca loi
(Oliveira & Plastino, 1994). Da vo cỏc nguyờn tc trờn cỏc tỏc gi
Abbott (1994), Trono (1998), Tseng & Xia (1999) ó nghiờn cu v
sp xp cỏc loi thuc khu vc ụng Nam Chõu v Tõy Thỏi


Ch

169

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

Bình Dương thành các nhóm loài ôn ��i, nhóm loài c�n nhi�t ��i,
nhóm loài nhi�t ��i, nhóm loài toàn c�u. D�a vào các tài li�u này,
20 loài rong Câu phân b� � Vi�t Nam �ư�c x�p vào các nhóm loài
như sau:
- Nhóm c�n nhi�t ��i: g�m 6 loài là Gracilaria cuneifolia,
G. firma, G. longirostri, G. spinulosa, G. tenuistipitata,
G. yamamotoi, phân b� ch� y�u � các ��o phía Tây Nam Nh�t
B�n, Trung Qu�c và mi�n B�c Vi�t Nam, chi�m 30% t�ng s�
loài rong Câu Vi�t Nam.
- Nhóm nhi�t ��i: g�m 10 loài là Gracilariopsis bailiniae,
Gracilariopsis
nhatrangensis,
Gracilaria
blodgettii,
G. mammillaris, G. rubra, Hydropuntia changii, H. divergens,
H. eucheumatoides, H. fisheri, H. ramulosa, phân b� ch� y�u các
vùng bi�n Philippin, mi�n Nam Vi�t Nam, Thái Lan, Malaysia,
Indonesia, �n ��, chi�m 50%.
- Nhóm toàn c�u: g�m 4 loài là Gracilaria arcuata, G. salicornia,
H. edulis, G. textorii thu�c phân b� g�n kh�p th� gi�i t� vùng
bi�n nhi�t ��i ��n ôn ��i, chi�m 20%.
Như v�y các loài rong Câu Vi�t Nam thu�c nhóm loài nhi�t ��i
�a s�.
So sánh vLi các vùng bi1n lân c@n ViRt Nam
Thành ph�n loài rong Câu � các nư�c xung quanh Vi�t Nam có
kho�ng 65 loài �ư�c phân b� như sau: Trung Qu�c 29 loài (Xia &
Zhang, 1999), Thái Lan 15 loài (Abbott 1988; Lewmanomont,
1994), Philippin 21 loài (Abbott, 1994; Trono, 1998), Malaysia 12
loài (Phang, 1998); Indonesia 15 loài (Istini và CS, 1998), Myanmar

7 loài (Phang, 1998), Nh�t B�n 19 loài (Yamamoto, 1984;Yoshida,
1998), �n �� 17 loài (Mairh và CS, 1998).

1

Gracilariopsis
bailiniae

2

G. nhatrangensis

+

+

��a Trung H�i

��i Tây D�ơng

�n ��

Indonesia

Myanmar

Malaysia

Thái Lan

Philippin

Nh�t B�n

Trung Qu�c

B ng 34. Phân b� ��a lý c�a các loài rong Câu Vi�t Nam


170

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

3

Gracilaria arcuata

+

+

+

4

G. blodgettii

+

+

+

5

G. cuneifolia

+

6

G. firma

+

7

G. longirostris

+

8

G. mammilaris

9

G. rubra

+

10

G. salicornia

+

+

11

G. spinulosa

+

+

12

G. tenuistipiltata

+

13

G. textorii.

+

14

G. yamamotoi

+

15

Hydropuntia
changii

+

16

H. divergens

17

H. edulis

+

+

18

H.
eucheumatoides

+

+

19

H. fisheri

20

H. ramulosa

+

+

T ng s loài

16

8

+

+
+

+

+

+

+

+
+
+
+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+
+
9

10

+
4

4

4

4

2

1

Khi so sánh thành ph�n loài rong Câu nư�c ta v�i các nư�c trong
khu v�c, th�y r�ng các loài rong Câu � Vi�t Nam và Trung Qu�c có
��n 84,2% s� loài chung (16 loài), Thái Lan 50% (10 loài),
philippin 45% (9 loài), Nh�t B�n 40% (8 loài), �n ��, Indonesia,
Malaysia, Myanmar 20% (< 6 loài) (B�ng 34).

Vi�t Nam
Trung Qu�c

0,66

Nh�t

0,40

0,36

�n ��

Myanmar

Indonesia

Malaysia

Thái Lan

Philippin

Nh�t

Trung Qu�c

Vi�t Nam

B ng 35. Ch� s� t�ơng ��ng Sorensen gi�a Vi�t Nam và các n��c
lân c�n


Ch

171

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

Philippin

0,50

0,25

0,30

Thái Lan

0,58

0,32

0,17

0,24

Malaysia

0,38

0,19

0,19

0,18

0,29

Indonesia

0,30

0,03

0,05

0,04

0,12

0,14

Myanmar

0,17

0,14

0,18

0,17

0,22

0,19

0,10

�n ��

0,09

0,08

0,16

0,23

0,10

0,12

0,03

0,20

Trong �ó có 84,2% thành ph�n loài rong Câu t� Móng Cái ��n
V�ng Tàu gi�ng v�i thành ph�n loài rong Câu c�a Trung Qu�c.
�i�u này c�ng �ư�c th� hi�n qua b�ng s� tương quan h�ng, liên k�t
�ơn gi�a các nư�c trong khu v�c theo ch� s� Sorensen (B�ng 35,
Hình 72) cho th�y thành ph�n loài rong Câu � Vi�t Nam có quan h�
r�t g�n v�i Trung Qu�c v�i ch� s� tương ��ng S= 0,66; v�i Thái
Lan là S= 0,58, Philippin là 0,5, Nh�t là 0,4 nhưng có ch� s� tương
��ng th�p v�i các nư�c Malaysia, Indonesia, Myanmar, �n ��,
�i�u này có th� do các ��c trưng sinh thái khác nhau.
Do v�y có th� d�a vào m�c �� gi�ng nhau v� thành ph�n loài, ta
có th� xem khu h� rong bi�n t� Móng Cái ��n Bình Châu (V�ng
Tàu) có quan h� g�n v�i khu h� rong bi�n Nam Trung Hoa, r�t xa
khu h� rong bi�n Nam Á, và khu h� rong bi�n t�nh Kiên Giang có

quan h� ��a th�c v�t g�n v�i khu h� rong bi�n v�nh Thái Lan.
Trong s� 20 loài rong Câu hi�n phân b� � Vi�t Nam, ch� có 1 loài quan
h� v�i bi�n ��a Trung H�i và 2 loài quan h� v�i ��i Tây Dương (B�ng 34).

Hình 72. S� t�ơng quan h�ng, liên k�t �ơn gi�a các n��c lân c�n
Vi�t Nam d�a vào ch� s� t�ơng ��ng Sorensen (TQ: Trung Qu�c,
TL: Thái Lan, PH: Philippin, ML: Malaysia, NB: Nh�t B�n, MY:
Myanmar, ID: Indonesia, AD: �n ��) (ph�n m�m Primer 5.1.2,
Primer-E Ltd, England).


172

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

1.5. Mùa vT
Rong Câu c�ng như các loài rong bi�n khác, có mùa v� rõ
ràng. Y�u t� �nh hư�ng l�n nh�t ��n mùa v� là ch� �� mưa,
m�t ph�n làm cho nư�c có �� mu�i th�p và ph�n khác là nư�c
��c do nhi�u v�t ch�t lơ l�ng làm gi�m lư�ng ánh sáng ��n
b� m�t rong, d�n ��n quang h�p gi�m trong khi �ó hô h�p
t�ng do nhi�t �� t�ng và làm cho rong ch�t d�n.
Qua các �� th� v� nhi�t �� và �� m�n c�a 3 �i�m ��i di�n
cho các mi�n B�c, Trung, Nam (Hình 73) ta th�y dù mi�n
Trung có nhi�t �� cao vào các tháng mùa hè (tháng 5-7),
nhưng rong v�n không tàn l�i s�m như � hai mi�n B�c và
Nam, �i�u �ó c�ng ch�ng minh r�ng y�u t� chính �nh hư�ng
x�u ��n th�i k� sinh trư�ng c�a rong là mùa mưa. Th�i gian
mùa mưa ��n s�m trong n�m � ba mi�n hoàn toàn khác nhau.
Mi�n B�c t� b�c �èo Ngang tr� ra ��n Móng Cái, mùa mưa

��n s�m nh�t, t� tháng 4 �ã b�t ��u có mưa ti�u mãn và k�t
h�p v�i nhi�t �� cao làm cho kh� n�ng ch�ng l�i v�i các y�u t�
b�t l�i càng khó kh�n hơn nên rong tàn l�i s�m nh�t trong
n�m. Mi�n Nam t� Bình Thu�n tr� vào ��n Hà Tiên có mùa
mưa b�t ��u t� tháng 5 (Nguy�n Khánh Vân và CS, 2000), nên
rong c�ng tàn l�i s�m. Trái l�i, � mi�n Trung (Sông Cái, Nha
Trang) mùa mưa b�t ��u tr� hơn, t� tháng 9, nên rong tàn l�i
ch�m hơn, m�c dù vào các tháng 5-7 có nhi�t �� cao (Hình 73).
Chúng thư�ng xu�t hi�n t� tháng 11 ��n tháng 6 n�m sau,
th�i k� phát tri�n t�t nh�t và cho sinh lư�ng cao nh�t thư�ng
là các tháng 2, 3, 4 (Hình 74). M�t s� loài rong Câu �ư�c
nuôi tr�ng trong các ao ��m nư�c l�, do có �ư�c ngu�n dinh
dư�ng d�i dào, thư�ng có th�i gian t�n t�i lâu hơn, h�u như
s�ng quanh n�m, có hình th�c sinh s�n dinh dư�ng b�ng ch�i
nhánh, tuy nhiên th�i k� phát tri�n thích h�p nh�t v�n t�
tháng 11 ��n tháng 6 n�m sau.
� vùng tri�u, m�t s� loài rong Câu có th� t�n t�i quanh
n�m nh� ph�n bò bám, vào mùa không thu�n l�i, các nhánh
bò v�n t�n t�i, t�ng trư�ng ch�m, sau �ó, vào mùa thu�n l�i,
t� ph�n bò chúng s� m�c l�i r�t nhanh, như � các loài rong
Câu chân v�t (Hydropuntia eucheumatoides), rong Câu ��t
(G. salicornia).


173

(0C)

(0C)

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

(0C)

Ch

Hình 73. Nhi�t �� và �� m�n c�a 3 �i�m ��i di�n cho các
mi�n B�c, Trung, Nam


174

(g/m2)

(g/m2)

(g/m2)

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

Hình 74. Sinh l��ng và chi�u dài cá th� c�a loài G. tenuistipitata c�a 3
�i�m ��i di�n cho các mi�n B�c, Trung, Nam
(trung bình c�a các n�m 2002-2004)


Ch

175

ng V. ��c �i�m sinh thái và ngu�n l�i

Mùa v� rong Câu c�a c� 3 mi�n có th� tóm t�t như sau (B�ng 36):
B ng 36. Mùa v� c�a rong Câu � các vùng ��a lý khác nhau
Tháng
Mi�n
Mi�n B�c (t� Móng
Cái ��n Nam ��nh

Mi�n Trung (t� Thanh
Hoá ��n Ninh Thu�n)
��n Ninh Thu�n)
Mi�n Nam (t� Bình
Thu�n
��n Kiên Giang)

1

2

3

4

5

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

6

x

7

x

8

9

10

11

12

x

x

x

x

x

x

x

Ghi chú: x: có rong Câu hi�n di�n

II. NGU N L I VÀ SW DYNG
2.1. S4n l Zng t+ nhiên c[a m\t s" loài rong Câu có giá trN kinh
t_ cao

Vùng bi�n Vi�t Nam có m�t s� loài rong Câu có tr� lư�ng l�n, giá
tr� s� d�ng cao, thư�ng xuyên �ư�c ngư�i dân khai thác. Sau �ây là
s�n lư�ng t� nhiên c�a m�t s� loài ph� bi�n �ã �ư�c �i�u tra kh�o
sát (B�ng 37).
. Rong Câu Ch� phân b� r�ng kh�p, là ngu�n nguyên li�u quan
tr�ng cho công nghi�p agar. Khi phân b� � các bãi tri�u ven bi�n
và c�a sông, chúng phát tri�n � d�ng s�ng bám và sinh s�n h�u
tính. Trong các ao ��m thư�ng là d�ng sinh s�n dinh dư�ng và
chôn vùi m�t ph�n trong bùn. Nh�ng vùng khai thác tr�ng �i�m
là Yên Hưng, H�i Phòng, Thái Bình, Nam ��nh, Thanh Hoá,
Ngh� An, phá Tam Giang, H�i An, ��m Th� N�i, Phư�c Cơ. S�n
lư�ng t� nhiên kho�ng 161 t�n tươi (B�ng 37).
. Rong Câu Cư�c ch� y�u �ư�c ghi nh�n � các bãi tri�u vùng c�a
sông, ��m phá, ao ��m d�c ven bi�n các t�nh mi�n Trung. Vùng
phân b� chính là ven bi�n các t�nh Qu�ng Ngãi, Bình ��nh, Phú
Yên, Khánh Hoà, Bà R�a-V�ng Tàu. T�p trung nh�t là Sa Hu�nh
(Qu�ng Ngãi), ��m �� Gi, ��m Th� N�i (Bình ��nh), Sông C�u


176

.

.

.

.

.

Lê Nh� H�u, Nguy�n H�u ��i

(Phú Yên), V�nh Vân Phong, v�nh Cam Ranh (Khánh Hoà),
Phư�c Cơ, B�n Súc, Bình Châu (Bà R�a-V�ng Tàu). S�n lư�ng
t� nhiên kho�ng 96 t�n tươi (B�ng 37).
Rong Câu Th�t ch� phân b� � 3 vùng cách bi�t nhau d�c ven bi�n
Vi�t Nam là khu v�c Qu�ng Ninh - H�i Phòng, khu v�c ��m Th�
N�i (Bình B�nh) và khu v�c Hà Tiên, Phú Qu�c (Kiên Giang).
Hi�n nay s�n lư�ng t� nhiên c�a loài này kho�ng 61 t�n tươi.
Tuy nhiên chúng khá quan tr�ng � khu v�c Kiên Giang do có giá
tr� cao (kho�ng 20.000 �/kg rong khô t�i ch� Hà Tiên). Rong
Câu �ư�c ngư�i dân khai thác làm th�c �n như làm n�m, g�i,
n�u chè, th�ch.
Rong Câu Chân V�t (H. eucheumatoides) là rong bò, bám trên
m�t �á, san hô ch�t t� vùng tri�u th�p ��n sâu 3-4 mét, ph� bi�n
� các bãi tri�u có �áy c�ng ven bi�n �à N�ng, Qu�ng Nam,
Qu�ng Ngãi, Bình ��nh, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thu�n,
Bình Thu�n, Côn ��o. Rong m�c quanh n�m, sinh s�n ch� y�u
b�ng cách dinh dư�ng, nh� các �o�n nhánh còn l�i sau khi khai
thác. Nh�ng vùng khai thác tr�ng �i�m là ��o Sơn Trà, Cù Lao
Chàm, Lý Sơn, Nha Trang, M� Hoà, Sơn H�i. Hi�n nay s�n
lư�ng t� nhiên ch� kho�ng 62,5 t�n tươi/n�m.
Rong Câu �á (H. edulis) là ngu�n l�i quan tr�ng � vùng ven
bi�n, ven ��o. Rong thư�ng m�c trên san hô ch�t, �á t�ng ho�c
trong các th�m c� Vích (Thalassia hemprichii), phân b� ph� bi�n
t� �� Sơn cho ��n ��o Phú Qu�c. Nh�ng vùng quan tr�ng �ư�c
khai thác là ��o Lý Sơn (Qu�ng Ngãi), M� Hoà, Sơn H�i (Ninh
Thu�n), M�i Nai (Kiên Giang). Hi�n nay s�n lư�ng t� nhiên ch�
kho�ng 38,5 t�n tươi.

Rong Câu Cong (G. arcuata): Rong s�ng bám trên các bãi tri�u
ven bi�n, nh�t là ven các ��o t� vùng tri�u th�p ��n vùng dư�i
tri�u vào sâu ��n 4-5 mét. Nh�ng vùng quan tr�ng �ư�c khai
thác là ��o Sơn Trà, Cù Lao Chàm (Qu�ng Nam-�à N�ng), ��o
Lý Sơn (Qu�ng Ngãi), M� Hoà, Sơn H�i (Ninh Thu�n), ��o Phú
Quý (Bình Thu�n). S�n lư�ng t� nhiên kho�ng 32,5 t�n tươi.
�ư�c khai thác ch� y�u �� làm th�c ph�m.
Rong Câu ��t (G. salicornia) phân b� r�t r�ng. Hi�n nay ch� có s�n
lư�ng t� nhiên kho�ng 20 t�n tươi. Nh�ng vùng quan tr�ng �ư�c
khai thác là ��o Lý Sơn (Qu�ng Ngãi), ��o Hòn Tre, Hòn Ch�ng,
Bãi Tiên (Nha Trang), M� Hoà, Sơn H�i, Cà Ná (Ninh Thu�n).