Tiểu luận triết học quy luật sự thống nhất biện chứng giữa các mặt đối lập

LỜI MỞ ĐẦU
ĐẠI HỘI ĐẢNG VI ĐÃ MỞ RA MỘT TRANG MỚI CHO LỊCH
SỬ KINH TẾ VIỆT NAM. BƯỚC NGOẶT NÀY CÓ Ý NGHĨA TRỌNG
ĐẠI: BIẾN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM TỪ KẾ HOẠCH HOÁ TẬP
TRUNG, QUAN LIÊU BAO CẤP, THÀNH NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA. BƯỚC NGOẶT NÀY ĐÁNH
DẤU SỰ THAY ĐỔI, PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ CỦA NỀN KINH TẾ XÃ
HỘI VIỆT NAM. SỰ PHÁT TRIỂN NÀY PHẢI CHĂNG LÀ KẾT QUẢ
CỦA VIỆT NAM TRƯỚC ĐẠI HỘI ĐẢNG VI? VÀ SỰ PHÁT TRIỂN
NÀO PHẢI CHĂNG CŨNG CẦN TRẢI QUA MỘT THỜI KỲ GỌI LÀ.
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ?
LÊNIN - NHÀ LÃNH ĐẠO LỖI LẠC - NHÀ QUẢN LÝ XÃ HỘI
THIÊN TÀI ĐÃ LUÔN LUÔN NHÌN XÃ HỘI BẰNG CON MẮT CỦA
NHÀ QUẢN LÝ, VÀ VỚI TẦM NHÌN CHIẾN LƯỢC HÀM CHỨA PHÉP
BIỆN CHỨNG SÂU SẮC. ÔNG LUÔN LUÔN MUỐN THAY THẾ XÃ
HỘI BẰNG XÃ HỘI KHÁC TỐT HƠN. BỞI VẬY ÔNG ĐÃ NÓI” “SỰ
PHÁT TRIỂN LÀ CUỘC ĐẤU TRANH CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP”.
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC LÀ LỊCH SỬ PHÁT
TRIỂN CỦA TƯ DUY TRIẾT HỌC GẮN LIỀN VỚI CUỘC ĐẤU
TRANH CỦA HAI PHƯƠNG PHÁP TƯ DUY: BIỆN CHỨNG VÀ SIÊU
HÌNH. CHÍNH CUỘC ĐẤU TRANH LÂU DÀI CỦA HAI PHƯƠNG
PHÁP NÀY ĐÃ THÚC ĐẨY TƯ DUY TRIẾT HỌC PHÁT TRIỂN VÀ
HOÀN THIỀN DẦN VỚI THẮNG LỢI CỦA TƯ DUY BIỆN CHỨNG
DUY VẬT.

1


TRIẾT HỌC KHI NÓI ĐẾN PHÁT TRIỂN THÌ LUÔN CHÚ Ý ĐẾN
NGUỒN GỐC VÀ ĐỘNG LỰC CỦA PHÁT TRIỂN VÀ KHUYNH
HƯỚNG CỦA SỰ PHÁT TRIỂN.

SỰ ĐÒI HỎI CỦA CÁC YẾU TỐ KHÁCH QUAN TRONG SỰ
PHÁT TRIỂN CỦA SỰ VẬT HIỆN TƯỢNG ĐÓ LÀ MÂU THUẪN TẤT
YẾU BIỆN CHỨNG. PHÉP BIỆN CHỨNG NÓI RẰNG: SỰ VẬT NÀO
CŨNG CÓ MẶT TRÁI NGƯỢC, CŨNG CHỨA ĐỘNG MÂU THUẪN
BÊN TRONG CỦA NÓ, BẢN THÂN SỰ VẬT, CẢ TRONG TỰ NHIÊN
VÀ TRONG XÃ HỘI.
TRONG CÁC MẶT ĐỐI LẬP BAO GIỜ CŨNG CÓ SỰ ĐẤU
TRANH GẠT BỎ LẪN NHAU. PHÉP BIỆN CHỨNG ĐÃ TÌM THẤY SỰ
THẤP NHẤT GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP. CÁC MẶT ĐỐI LẬP TỒN TẠI
KHÔNG TÁCH RỜI NHAU MÀ LẪN VÀO NHAU, THÂM NHẬP
TRONG NHAU, MẶT NÀY CHỨA ĐỰNG MẦM MỐNG CỦA MẶT
KIA, CHÚNG TÁC ĐỌNG QUA LẠI LẪN NHAU LÀM ĐIỀU KIỆN
CHO NHAU TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN. SỰ PHÁT TRIỂN TỪ CÁI
NÀY THÀNH CÁI KHÁC CẦN MỘT THỜI KỲ GỌI LÀ THỜI KỲ QUÁ
ĐỘ. TRONG NỀN KINH TẾ SỰ PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG TOẠ RA
MỐI QUAN HỆ HỮU CƠ GIỮA NGƯỜI VÀ NGƯỜI TẠO RA SỰ PHÁT
TRIỂN XÃ HỘI. LÊNIN NÓI “DO PHÂN CÔNG LAO ĐỘNG, AI LO
CHO NGƯỜI ẤY, MỌI NGƯỜI VÌ MỘT NGƯỜI, MỘT NGƯỜI VÌ MỌI
NGƯỜI, VÀ PHẢI TÌM THẤY MÌNH TRONG NGƯỜI KHÁC, CÒN
CHÚA KHÔNG THỂ LO CHO NGƯỜI ĐƯỢC".
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ HIỆN NAY Ở VIỆT NAM LÀ THỜI KỲ Ủ
MẦM CỦA MỘT XÃ HỘI PHÁT TRIỂN, TRONG ĐÓ PHÂN CÔNG
LAO ĐỘNG ĐANG DIỄN RA MẠNH MẼ, ĐÓ LÀ SỰ ĐẤU TRANH
GIỮA NHỮNG MẶT ĐỐI LẬP CỦA CƠ CHẾ CŨ, VÀ ĐANG BÁO
2


HIỆU MỘT TƯƠNG LAI TƯƠI SÁNG, MỘT NỀN KINH TẾ PHÁT
TRIỂN BỀN VỮNG.
ĐỀ TÀI: LÊNIN NÓI "SỰ PHÁT TRIỂN LÀ CUỘC ĐẤU TRANH

CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP" TỪ LUẬN ĐIỂM TRÊN LÀM RÕ CƠ SỞ HẠ
TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG CỦA VIỆT NAM TRONG
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ"

3


I. QUY LUẬT THỐNG NHẤT VÀ MÂU THUẪN GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG

LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC LÀ LỊCH SỬ PHÁT
TRIỂN CỦA TƯ DUY TRIẾT HỌC GẮN LIỀN VỚI CUỘC ĐẤU
TRANH CỦA HAI PHƯƠNG PHÁP TƯ DUY - BIỆN CHỨNG VÀ SIÊU
HÌNH. CHÍNH CUỘC ĐẤU TRANH LÂU DÀI CỦA HAI PHƯƠNG
PHÁP NÀY ĐÃ THÚC ĐẨY TƯ DUY TRIẾT HỌC PHÁT TRIỂN VÀ
ĐƯỢC HOÀN THIỆN DẦN VỚI THẮNG LỢI CỦA TƯ DUY BIỆN
CHỨNG DUY VẬT.
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT LÀ SỰ THỐNG NHẤT HỮU CƠ
GIỮA LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP. HỆ THỐNG CÁC QUY LUẬT,
PHẠM TRÙ CỦA NÓ KHÔNG CHỈ PHẢN ÁNH ĐÚNG ĐẮN THẾ GIỚI
KHÁCH QUAN MÀ CÒN CHỈ RA NHỮNG THÁCH THỨC ĐỂ ĐỊNH
HƯỚNG CHO CON NGƯỜI TRONG NHẬN THỨC THẾ GIỚI VÀ CẢI
TẠO THẾ GIỚI. PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT KHÔNG CHỈ KHÁI
QUÁT NHỮNG THÀNH TỰU CỦA TẤT CẢ CÁC KHOA HỌC CỤ
THỂ, MÀ CÒN KẾT TINH NHỮNG TINH HOA TRONG QUÁ TRÌNH
PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA NHÂN LOẠI. PHÉP BIỆN
CHỨNG DUY VẬT TRÌNH BÀY MỘT CÁCH CÓ HỆ THỐNG CHẶT
CHẼ TÍNH CHẤT BIỆN CHỨNG CỦA THẾ GIỚI THÔNG QUA
NHỮNG PHẠM TRÙ VÀ NHỮNG QUY LUẬT CHUNG NHẤT CỦA
THẾ GIỚI (TỰ NHIÊN, XÃ HỘI VÀ TƯ DUY).

BA QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT CÓ
Ý NGHĨA PHƯƠNG PHÁP LUẬN CHỈ ĐẠO MỌI HOẠT ĐỘNG CỦA
CON NGƯỜI, TRONG ĐÓ, QUY LUẬT THỐNG NHẤT VÀ ĐẤU
TRANH GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP (GỌI TẮT LÀ QUY LUẬT MÂU
THUẪN) LÀ HẠT NHÂN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG. QUY LUẬT NÀY

4


VẠCH RA NGUỒN GỐC, ĐỘNG LỰC CỦA SỰ PHÁT TRIỂN; PHẢN
ÁNH QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIẢI QUYẾT MẪU THUẪN BÊN
TRONG SỰ VẬT. TỪ ĐÓ, PHẢI VẬN DỤNG NGUYÊN TẮC MÂU
THUẪN MÀ Ý ĐỒ CƠ BẢN CỦA NÓ LÀ PHẢI NHẬN THỨC ĐÚNG
ĐẮN MÂU THUẪN CỦA SỰ VẬT, TRƯỚC HẾT LÀ MÂU THUẪN CƠ
BẢN VÀ MÂU THUẪN CHỦ YẾU, PHẢI PHÂN TÍCH MÂU THUẪN
VÀ QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIẢI QUYẾT MÂU THUẪN. ĐẤU
TRANH LÀ PHƯƠNG THỨC GIẢI QUYẾT MÂU THUẪN. LÊNIN NÓI
"SỰ PHÁT TRIỂN LÀ MỘT CUỘC "ĐẤU TRANH" GIỮA CÁC MẶT
ĐỐI LẬP". TUY NHIÊN, HÌNH THỨC ĐẤU TRANH RẤT ĐA DẠNG,
LINH HOẠT, TUỲ THUỘC MÂU THUẪN CỤ THỂ VÀ HOÀN CẢNH
LỊCH SỬ CỤ THỂ.
THEO QUAN ĐIỂM BIỆN CHỨNG THÌ SỰ VẬT NÀO CŨNG LÀ
MỘT THỂ THỐNG NHẤT CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP, TỨC LÀ, CÁC
MẶT CÓ XU HƯỚNG, KHUYNH HƯỚNG TRÁI NGƯỢC NHAU.
CHÍNH SỰ TÁC ĐỘNG LẪN NHAU GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP TẠO
NÊN MÂU THUẪN SỰ VẬT.
KHI NÓI MÂU THUẪN BIỆN CHỨNG LÀ NÓI ĐẾN MÂU THUẪN
TẤT YẾU CỦA NHỮNG MẶT TRÁI NGƯỢC NHAU, VÍ DỤ, ĐIỆN CÓ
CỰC ÂM, CỰC DƯƠNG… TRONG CÁC MẶT ĐỐI LẬP, CHÚNG VỪA
ĐẤU TRANH VỚI NHAU (VỚI NGHĨA TÁC ĐỘNG THEO XU HƯỚNG

TRÁI NGƯỢC NHAU) NHƯNG CÁC MẶT ĐỐI LẬP LẠI LÀ THỐNG
NHẤT VỚI NHAU.
THỐNG NHẤT LÀ TỒN TẠI KHÔNG TÁCH RỜI NHAU, LÀM
ĐIỀU KIỆN CHO NHAU TỒN TẠI, PHÁT TRIỂN, CÓ MẶT NÀY THÌ
MỚI CÓ MẶT KIA. THỐNG NHẤT CÒN BAO HÀM THÂM NHẬP
NHAU, TRONG MẶT NÀY CHỨA ĐỰNG MẦM MỐNG MẶT KIA,
5


CHO NÊN, CHÚNG TA KHÔNG NÊN TẠO RA HÀNG RÀO TUYỆT
ĐỐI GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP MÀ PHẢI THẤY ĐƯỢC CÓ SỰ
CHUYỂN HOÁ GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP. CHUYỂN HOÁ CÓ TRÌNH
ĐỘ TỪ THẤP ĐẾN CAO VÀ DẪN ĐẾN SỰ CHUYỂN HOÁ CUỐI
CÙNG, TỨC LÀ KHI MÂU THUẪN ĐÃ ĐƯỢC GIẢI QUYẾT. CHUYỂN
HOÁ CUỐI CÙNG CÓ HAI HÌNH THỨC CƠ BẢN: HÌNH THỨC THAY
ĐỔI VỊ TRÍ CHO NHAU VÀ HÌNH THỨC CÁC MẶT ĐỐI LẬP CŨ
MẤT ĐI VÀ HÌNH THÀNH NHỮNG MẶT ĐỐI LẬP MỚI.
HẦU HẾT CÁC NHÀ TRIẾT HỌC ĐỀU CHO RẰNG THỐNG
NHẤT VÀ ĐẤU TRANH CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP ĐỀU CÓ VAI TRÒ
TRONG SƯ PHÁT TRIỂN CỦA SỰ VẬT. TUY NHIÊN, TUỲ TỪNG
GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN MÀ TA PHẢI NHẤN MẠNH MẶT NÀY
HAY MẶT KIA. KHI SỰ VẬT CÒN Ở GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN, KHI
MÂU THUẪN CHƯA GAY GẮT THÌ KHI ĐÓ MẶT THỐNG NHẤT
GIỮ VAI TRÒ CHỦ ĐẠO, CÒN KHI MÂU THUẪN TRỞ NÊN GAY
GẮT, ĐẤU TRANH ĐỂ GIẢI QUYẾT MÂU THUẪN LẠI LÀ CHỦ
ĐẠO, CHÍNH YẾU.
NGÀY NAY, SỰ "THỐNG NHẤT" CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP
NGÀY CÀNG MỞ RỘNG. NHỮNG GIẢI PHÁP KHOA HỌC VÀ KỸ
THUẬT TIÊN TIẾN, NHỮNG VẤN ĐỀ TOÀN CẦU… TẠO RA MÔI
TRƯỜNG THUẬN LỢI CHO SỰ MỞ RỘNG ĐÓ. VÌ VẬY, BƯỚC

CHUYỂN BIẾN CÁCH MẠNG TỪ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI KHÔNG THỂ KHÔNG MANG NHỮNG HÌNH THÁI
ĐẶC THÙ: CÓ THỂ CHO PHÉP CÁC NƯỚC KÉM PHÁT TRIỂN ĐI
LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI BỎ QUA MỘT HAY NHIỀU GIAI ĐOẠN
NÀO ĐÓ TRONG SỰ PHÁT TRIỂN TƯ BẢN CHỦ NGHĨA.

6


II. VẬN DỤNG QUY LUẬT MÂU THUẪN TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CNXH Ở VIỆT NAM

NƯỚC TA ĐANG TRONG GIAI ĐOẠN QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI, BỎ QUA CHẾ ĐỘ TƯ BẢN CHỦ NGHĨA. ĐẶC ĐIỂM
CƠ BẢN NHẤT CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÀ SỰ TỒN TẠI NỀN KINH
TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN VÀ XÃ HỘI NHIỀU GIAI CẤP. TRONG
THỜI KỲ QUÁ ĐỘ, NỀN KINH TẾ CÓ TÍNH CHẤT QUÁ ĐỘ. NÓ
KHÔNG CÒN LÀ NỀN KINH TẾ TƯ BẢN CHỦ NGHĨA, NHƯNG
CŨNG CHƯA HOÀN TOÀN LÀ NỀN KINH TẾ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA.
2.1. TÍNH TẤT YẾU TỒN TẠI NHIỀU THÀNH PHẦN KINH TẾ
(TPKT) Ở VIỆT NAM
TRONG BẤT CỨ HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI NÀO CŨNG CÓ
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT GIỮ VỊ TRÍ CHI PHỐI. NGOÀI RA, CÒN
CÓ PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TÀN DƯ CỦA XÃ HỘI TRƯỚC VÀ
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT MẦM MỐNG CỦA XÃ HỘI TƯƠNG LAI.
CÁC PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT NÀY Ở VÀO ĐỊA VỊ LỆ THUỘC, BỊ
CHI PHỐI BỞI PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT THỐNG TRỊ.
THÀNH PHẦN KINH TẾ LÀ MỘT LOẠI HÌNH CỦA QUAN HỆ
SẢN XUẤT XÁC ĐỊNH TƯƠNG ỨNG VỚI TRÌNH ĐỘ VÀ TRÌNH ĐỘ
CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NHẤT ĐỊNH ĐÃ RA ĐỜI NHƯNG

CHƯA ĐẠT TỚI ĐỘ THỐNG TRỊ TRONG NỀN KINH TẾ HOẶC ĐANG
BỊ THỦ TIÊU DẦN.
NHƯ VẬY, PHẠM TRÙ THÀNH PHẦN KINH TẾ VÀ PHƯƠNG
THỨC SẢN XUẤT ĐỀU PHẢN ÁNH MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG
GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT, NHƯNG
KHÔNG ĐỒNG NHẤT VỀ NỘI DUNG. TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ,
MỖI PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT KHI CHƯA HOẶC KHÔNG ĐÓNG

7


VAI TRÒ THỐNG TRỊ, CŨNG KHÔNG BỊ TRỊ, LỆ THUỘC MÀ TỒN
TẠI NHƯ NHỮNG "BỘ PHẬN", NHỮNG "MẢNH" TRONG MỐI QUAN
HỆ VỪA THỐNG NHẤT "XEN KẼ", VỪA ĐẤU TRANH BÀI TRỪ GẠT
BỎ, PHỦ ĐỊNH LẪN NHAU CỦA KẾT CẤU KINH TẾ XÃ HỘI, THÌ ĐÓ
LÀ THÀNH PHẦN KINH TẾ. KHI MỘT THÀNH PHẦN, MỘT BỘ
PHẬN NÀO ĐÓ GIỮ MỘT VAI TRÒ THỐNG TRỊ ĐỐI VỚI CÁC
THÀNH PHẦN (BỘ PHẬN, HÌNH THỨC KINH TẾ KHÁC) THÌ NÓ LÀ
MỘT PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT ĐẠI DIỆN CHO HÌNH THÁI KINH
TẾ - XÃ HỘI ĐÓ.
MỖI THÀNH PHẦN KINH TẾ CÓ KIỂU TỔ CHỨC SẢN XUẤT
KINH DOANH CỦA NÓ HỢP THÀNH NỀN KINH TẾ HÀNG HOÁ
NHIỀU THÀNH PHẦN.
NỀN KINH TẾ - XÃ HỘI NƯỚC TA TỒN TẠI NHIỀU THÀNH
PHẦN KINH TẾ LÀ VÌ CÁC LÝ DO SAU:
- KHI GIÀNH CHÍNH QUYỀN THÌ CHÍNH QUYỀN MỚI TIẾP
QUẢN NỀN KINH TẾ CHỦ YẾU DỰA TRÊN CHẾ ĐỘ TƯ HỮU VỀ TƯ
LIỆU SẢN XUẤT, GỒM HAI LOẠI LÀ TƯ HỮU LỚN (KINH TẾ TƯ
BẢN CHỦ NGHĨA) VÀ TƯ HỮU NHỎ (SẢN XUẤT NHỎ CÁ THỂ).
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT CŨ CHƯA THỂ MẤT ĐI, DO ĐÓ TỒN

TẠI THÀNH PHẦN KINH TẾ TƯ BẢN TƯ NHÂN, THÀNH PHẦN
KINH TẾ CÁ THỂ, THÀNH PHẦN KINH TẾ HỢP TÁC.
- TRONG MỘT NỀN KINH TẾ THÌ CÁC NGÀNH, VÙNG KINH TẾ
PHÁT TRIỂN KHÔNG ĐỀU VỀ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT, TƯƠNG
ỨNG VỚI NÓ LÀ NHỮNG QUAN HỆ SẢN XUẤT, ĐÓ CHÍNH LÀ CƠ
SỞ NẢY SINH CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ KHÁC NHAU.
- XU THẾ TOÀN CẦU HOÁ NỀN KINH TẾ - CHÍNH TRỊ, CÁC
NƯỚC ĐỀU CẦN ĐẦU TƯ CỦA NƯỚC NGOÀI, HÌNH THÀNH
8


THÀNH PHẦN KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚC, ĐÓ LÀ SỰ KẾT HỢP
ĐẦU TƯ GIỮA NHÀ NƯỚC VỚI CÁC NHÀ TƯ BẢN, CÁC CÔNG TY
TRONG NƯỚC VÀ NGOÀI NƯỚC.
- GIÀNH CHÍNH QUYỀN ĐÃ KHÓ, GIỮ CHÍNH QUYỀN CÒN
KHÓ HƠN; ĐỂ GIỮ VỮNG CHÍNH QUYỀN CỘNG SẢN THÌ PHẢI
XÂY DỰNG THÀNH PHẦN KINH TẾ MỚI LÀ KINH TẾ QUỐC
DOANH HAY KINH TẾ NHÀ NƯỚC.
THÀNH PHẦN KINH TẾ NHÀ NƯỚC GIỮ VAI TRÒ CHỦ ĐẠO,
CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ KHÁC ĐÓNG VAI TRÒ TÍCH CỰC
TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ - XÃ HỘI.
2.2. CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ Ở VIỆT NAM
TRÊN CƠ SỞ NHẬN BIẾT ĐƯỢC TÍNH TẤT YẾU CỦA VIỆC
TỒN TẠI NHIỀU THÀNH PHẦN KINH TẾ Ở VIỆT NAM, ĐẠI HỘI
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM LẦN THỨ VIII ĐÃ XÁC ĐỊNH NƯỚC
TA HIỆN NAY CÓ 6 THÀNH PHẦN KINH TẾ NHƯ SAU:

9

2.2.1. THÀNH PHẦN KINH TẾ NHÀ NƯỚC
- LÀ THÀNH PHẦN KINH TẾ MÀ VỐN CHỦ YẾU DỰA TRÊN SỞ
HỮU NHÀ NƯỚC HOẶC PHẦN SỞ HỮU NHÀ NƯỚC CHIẾM TỶ LỆ
KHỐNG CHẾ. KINH TẾ NHÀ NƯỚC GỒM HAI LOẠI: DOANH
NGHIỆP NHÀ NƯỚC VÀ KINH TẾ NHÀ NƯỚC PHI DOANH NGHIỆP
(TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN, CƠ SỞ HẠ TẦNG, TÀI CHÍNH, DỰ
TRỮ NHÀ NƯỚC…)
- ĐẶC ĐIỂM:
+ THUỘC SỞ HỮU NHÀ NƯỚC
+ THƯỜNG BẢO ĐẢM NHỮNG CÂN ĐỐI LỚN TRONG NỀN
KINH TẾ
+ VAI TRÒ: CHỦ ĐẠO, MỞ ĐƯỜNG, DUY TRÌ BỘ MÁY NHÀ
NƯỚC.
- XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG: TỒN TẠI LÂU DÀI VÀ CÓ VAI TRÒ
CHỦ ĐẠO TRONG NỀN KINH TẾ.
2.2.2. THÀNH PHẦN KINH TẾ HỢP TÁC.
- LÀ SỰ LIÊN KẾT KINH TẾ TỰ NGUYỆN CỦA CÁC CHỦ THỂ
KINH TẾ VỚI CÁC HÌNH THỨC ĐA DẠNG, LINH HOẠT, PHÙ HỢP
VỚI NHU CẦU, KHẢ NĂNG VÀ LỢI ÍCH CỦA CÁC BÊN THAM GIA,
CÓ THỂ DẪN TỚI HOẶC KHÔNG DẪN TỚI PHÁP NHÂN. NÒNG CỐT
CỦA THÀNH PHẦN KINH TẾ NÀY LÀ HỢP TÁC XÃ: HTX NÔNG
NGHIỆP, THỦ CÔNG, CỔ PHẦN…
- ĐẶC ĐIỂM:
+ SỞ HỮU HỖN HỢP
+ LÀ HÌNH THỨC KINH TẾ LINH HOẠT, HIỆU QUẢ
+ MỘT CHỦ THỂ CÓ THỂ THAM GIA VÀO NHIỀU HỢP TÁC
XÃ.
10

+ SẢN XUẤT KINH DOANH DỊCH VỤ Ở TẤT CẢ CÁC NGÀNH
TRONG NỀN KINH TẾ
- XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG: TỒN TẠI LÂU DÀI, CÓ THỂ TRỞ
THÀNH KINH TẾ TƯ BẢN TƯ NHÂN HOẶC KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ
NƯỚC.
2.2.3. THÀNH PHÀN KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚC
- LÀ THÀNH PHẦN KINH TẾ MÀ NHÀ NƯỚC VÀ CÁC NHÀ TƯ
BẢN TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC HỢP TÁC ĐẦU TƯ QUA VIỆC LIÊN
DOANH LIÊN KẾT.
- ĐẶC ĐIỂM
+ SỞ HỮU HỖN HỢP
+ CÓ SỨC MẠNH VỀ VỐN, CÔNG NGHỆ, THỊ TRƯỜNG
+ SẢN XUẤT KINH DOANH CHỦ YẾU Ở NHỮNG NGÀNH CÓ
LỢI NHUẬN CAO
+ THÚC ĐẨY LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT PHÁT TRIỂN MẠNH,
TẠO RA NHỮNG NGÀNH NGHỀ, SẢN PHẨM MỚI.
- XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG: TỒN TẠI LÂU DÀI, CÓ THỂ CHUYỂN
HOÁ THÀNH PHẦN KINH TẾ TƯ BẢN TƯ NHÂN HOẶC KINH TẾ
NHÀ NƯỚC.
2.2.4. THÀNH PHẦN KINH TẾ CÁ THỂ
- LÀ THÀNH PHẦN KINH TẾ HS SẢN XUẤT KINH DOANH DỰA
VÀO VỐN VÀ SỨC LAO ĐỘNG CỦA BẢN THÂN LÀ CHÍNH.
- ĐẶC ĐIỂM:
+ TỪ HỮU NHỎ.
+ NGƯỜI CÓ SỨC LAO ĐỘNG ĐỒNG THỜI LÀ NGƯỜI CÓ VỐN,
NẾU CÓ THUÊ THÊM LAO ĐỘNG THÌ GỌI LÀ TIỂU CHỦ.
+ HẾT SỨC MANH MÚN VÀ LỆ THUỘC.
11

- XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG: TỒN TẠI LÂU DÀI, CÓ THỂ CHUYỂN
HOÁ THÀNH KINH TẾ HỢP TÁC, TƯ BẢN TƯ NHÂN HOẶC KINH
TẾ NHÀ NƯỚC.
2.2.5. THÀNH PHẦN KINH TẾ TƯ BẢN TƯ NHÂN:
- LÀ THÀNH PHẦN KINH TẾ MÀ VỐN DO CÁC NÀH TƯ BẢN
TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC ĐẦU TƯ.
- ĐẶC ĐIỂM:
+ TƯ HỮU LỚN.
+ THUÊ VÀ BÓC LỘT LAO ĐỘNG LÀM THUÊ.
+ THƯỜNG CHỈ KINH DOANH NHỮNG NGÀNH ÍT VỐN, LÃI
CAO.
+ MẠNH VỀ VỐN, LINH HOẠT.
- XU HƯỚNG VẬN ĐỘNG: TỒN TẠI LÂU DÀI, XÃ HỘI ĐÒI HỎI
PHÁT TRIỂN THÀNH PHẦN KINH TẾ NÀY, CÓ THỂ CHUYỂN
THÀNAH KINH TẾ HỢP TÁC, KINH TẾ NHÀ NƯỚC HOẶC TƯ BẢN
NHÀ NƯỚC.

12


2.2.6. THÀNH PHẦN KINH TẾ CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI.
THÀNH PHẦN KINH TẾ NÀY BAO GỒM PHẦN VỐN ĐẦU TƯ
CỦA NƯỚC NGOÀI VÀO CÁC CƠ SỞ SẢN XUẤT, KINH DOANH Ở
NƯỚC TA. CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC THÀNH PHẦN KINH TẾ
NÀY CÓ THỂ CÓ 100% VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI, CÓ THỂ LIÊN
KẾT, LIÊN DOANH, VÓI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC HOẶC
DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN Ở NƯỚC TA.
THÀNH PHẦN KINH TẾ NÀY ĐƯỢC TẠO ĐIỀU KIỆN PHÁT
TRIỂN THUẬN LỢI, HƯỚNG VÀO SUẤT KHẨU, XÂY DỰNG KẾT
CẤU HẠ TẦNG KINH TẾ XÃ HỘI, GẮN VỚI THU HÚT CÔNG NGHỆ

HIỆN ĐẠI, TẠO THÊM NHIỀU VIỆC LÀM. SO VỚI ĐẠI HỘI VIII, ĐẠI
HỘI IX ĐÃ TÁCH THÀNH MỘT THÀNH PHẦN KINH TẾ RIÊNG
KHÔNG ĐỂ TRONG THÀNH PHẦN KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚC.
ĐẠI HỘI IX CŨNG CHỈ CÓ: "THỰC HIỆN NHẤT QUÁN CHÍNH
SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN. CÁC THÀNH
PHẦN KINH TẾ KINH DOANH THEO PHÁP LUẬT ĐỀU LÀ BỘ PHẬN
CẤU THÀNH QUAN TRỌNG CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XHCN CÙNG PHÁT TRIỂN LÂU DÀI HỢP TÁC VÀ CẠNH
TRANH LÀNH MẠNH, TRONG ĐÓ KINH TẾ NHÀ NƯỚC GIỮ VAI
TRÒ CHỦ ĐOẠ. KINH TẾ NHÀ NƯỚC CÙNG VỚI KINH TẾ TẬP THỂ
NGÀY CÀNG TRỞ THÀNH NỀN TẢNG VỮNG CHẮC CỦA NỀN
KINH TẾ QUỐC DÂN.
2.3. TÍNH THỐNG NHẤT VÀ MÂU THUẪN GIỮA CÁC
THÀNH PHẦN KINH TẾ.
NỀN KINH TẾ HÀNG HOÁ QUÁ ĐỘ TRONG ĐÓ TỒN TẠI
NHIỀU THÀNH PHẦN KINH TẾ VỚI NHỮNG KIỂU SẢN XUẤT

13


HÀNG HOÁ KHÔNG CÙNG BẢN CHẤT, VỪA THỐNG NHẤT LẠI
VỪA MÂU THUẪN VỚI NHAU.
TÍNH THỐNG NHẤT CỦA CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ THỂ
HIỆN:
- CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ TRONG QUÁ TRÌNH HOẠT
ĐỘNG KHÔNG BIỆT LẬP NHAU, MÀ GẮN BÓ ĐAN XEM XÂM
NHẬP LẪN NHAU THÔNG QUA CÁC MỐI QUAN HỆ KINH TẾ, VÌ
CHÚNG ĐỀU LÀ CÁC BỘ PHẬN CỦA HỆ THỐNG PHÂN CÔNG LAO
ĐỘNG XÃ HỘI THỐNG NHẤT.
- MỖI THÀNH PHẦN KINH TẾ CÓ VAI TRÒ VÀ CHỨC NĂNG

CỦA NÓ TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ ĐỀU CHỊU SỰ
QUẢN LÝ THỐNG NHẤT CỦA NHÀ NƯỚC.
- SỰ THỐNG NHẤT CỦA CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ CÒN VÌ
YẾU TỐ ĐIỀU TIẾT THỐNG NHẤT CỦA HỆ THỐNG CÁC QUY KINH
TẾ ĐANG TÁC ĐỘNG TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ VÀ THỊ TRƯỜNG
THỐNG NHẤT.
TUY NHIÊN, CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ NÀY TỒN TẠI
TRONG MÂU THUẪN. MÂU THUẪN GIỮA CÁC THÀNH PHẦN
KINH TẾ VỚI NHAU THỂ HIỆN Ở:
+ MÂU THUẪN GIỮA CÔNG HỮU VÀ TƯ HỮU.
+ MÂU THUẪN GIỮA TƯ NHÂN VỚI TẬP THỂ, VỚI NHÀ
NƯỚC.
+ MÂU THUẪN GIỮA XU HƯỚNG TƯ BẢN CHỦ NGHĨA VÀ XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA.
MÂU THUẪN LÀ ĐỘNG LỰC CỦA MỌI SỰ VẬN ĐỘNG VÀ
PHÁT TRIỂN. TRONG HỆ THỐNG THỐNG NHẤT CỦA NỀN KINH TẾ
QUÁ ĐỘ CHỨA ĐỰNG NHỮNG SỰ ĐỐI LẬP, NHỮNG KHUYNH
14


HƯỚNG ĐỐI LẬP, MỘT MẶT BÀI TRỪ PHRU ĐỊNH LẪN NHAU,
CẠNH TRANH VỚI NHAU; MẶT KHÁC, CHÚNG THỐNG NHẤT VỚI
NHAU, THÂM NHẬP, NƯƠNG TỰA VÀO NHAU ĐỂ TỒN TẠI VÀ
PHÁT TRIỂN THÔNG QUA HỢP TÁC VÀ CẠNH TRANH, LIÊN
DOANH, LIÊN KẾT.
CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ ĐỀU ĐƯỢC THỪA NHẬN TỒN
TẠI KHÁCH QUAN VÀ NHÀ NƯỚC TẠO ĐIỀU KIỆN VÀ MÔI
TRƯỜNG ĐỂ CHÚNG TỒN TẠI TRÊN THỰC TẾ. ĐỒNG THỜI, CÁC
THÀNH PHẦN KINH TẾ CẦN ĐƯỢC BÌNH ĐẲNG TRƯỚC PHÁP
LUẬT.

TUỲ KHẢ NĂNG VÀ TRÌNH ĐỘ XÃ HỘI HOÁ TỪNG THÀNH
PHẦN KINH TẾ VÀ SỰ ĐAN XEN LIÊN KẾT ĐA DẠNG LẪN NHAU
GIỮA CHÚNG, GIẢI PHÓNG MỌI NĂNG LỰC SẢN XUẤT KINH
DOANH, PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT, PHÁT TRIỂN SẢN
XUẤT VÀ LƯU THÔNG, PHÁT TRIỂN VÀ MỞ RỘNG THỊ TRƯỜNG,
TẠO RA CÔNG ĂN VIỆC LÀM, KHỐI LƯỢNG SẢN PHẨM CHO XÃ
HỘI, NÂNG CAO ĐỜI SỐNG NHÂN DÂN.
TRONG QUÁ TRÌNH CẠNH TRANH VÀ HỢP TÁC, TỪNG
THÀNH PHẦN KINH TẾ TỒN TẠI VỚI TƯ CÁCH LÀ ĐƠN VỊ SẢN
XUẤT HÀNG HOÁ ĐỂ VƯƠN LÊN TỰ KHẲNG ĐỊNH MÌNH VÀ
PHÁT TRIỂN THEO QUỸ ĐẠO CHUNG, CHỊU SỰ QUẢN LÝ CỦA
NHÀ NƯỚC.
CẦN PHÂN BIỆT CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ VÌ TỪ ĐẶC
ĐIỂM LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ BẢN CHẤT VỐN CÓ CỦA MỖI
THÀNH PHẦN KINH TẾ CÓ VỊ TRÍ, VAI TRÒ, CHỨC NĂNG, TIỀM
NĂNG, XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN KHÁC NHAU. CHÍNH SỰ KHÁC
NHAU ĐÓ LÀ CƠ SỞ ĐỂ PHÂN BIỆT CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ,
15


NHẰM PHÁT HUY TÁC DỤNG TÍCH CỰC VÀ HẠN CHẾ ẢNH
HƯỞNG TEIEU CỰC CỦA CHÚNG VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI. VÀ CHỈ CÓ ĐƯỜNG LỐI, CHÍNH SÁCH PHÂN BIỆT NHƯ
VẬY MỚI CÓ TÁC DỤNG THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
THEO ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA. PHẢI NHẤN MẠNH
RẰNG, KHÔNG CHỈ PHÂN BIỆT CÁC THÀNH PHẦN KINH TẾ MÀ
NỘI DUNG TỪNG THÀNH PHẦN KINH TẾ CÀNG PHẢI PHÂN BIỆT.
KHI PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VỚI NÔNG DÂN, LÊNIN
CHỈ RÕ "PHẢI PHÂN BIỆT VÀ PHÂN ĐỊNH RÕ RANH GIỚI GIỮA
NGƯỜI NÔNG DÂN LAO ĐỘNG VỚI NGƯỜI NÔNG DÂN CON
BUÔN, GIỮA NGƯỜI NÔNG DÂN CẦN LAO ĐỘNG VỚI NGƯỜI

NÔNG DÂN ĐẦU CƠ. TẤT CẢ THỰC CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA XÃ
HỘI NẰM TRONG SỰ PHÂN ĐỊNH RANH GIỚI ĐÓ".
NHƯ VẬY, TOÀN BỘ HOẠT ĐỘNG CỦA NHÀ NƯỚC THỰC
HIỆN TRƯỚC HẾT BẰNG PHÁP LUẬT, CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT,
CÁC CHỦ TRƯƠNG, CHÍNH SÁCH KINH TẾ - XÃ HỘI, CƠ CHẾ
QUẢN LÝ, CÁC BIỆN PHÁP, PHƯƠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN…
KHÔNG THỂ KHÔNG TÍN ĐẾN SỰ NHẤT QUÁN GIỮA CÁC THÀNH
PHẦN KINH TẾ VÀ SỰ PHÂN BIỆT GIỮA CHÚNG,. TRONG SỰ
THỐNG NHẤT ĐÃ CHỨA ĐỰNG SỰ PHÂN BIỆT VÀ PHÂN BIỆT
GIỮA CHÚNG. TRONG SỰ THỐNG NHẤT ĐÃ CHỨNG ĐỰNG SỰ
PHÂN BIỆT ĐỂ THỐNG NHẤT.

16


KẾT LUẬN
THỪA NHẬN SỰ TỒN TẠI CỦA 6 THÀNH PHẦN KINH TẾ DỰA
TRÊN 3 HÌNH THỨC SỞ HỮU CƠ BẢN VỀ TƯ LIỆU SẢN XUẤT
CŨNG CÓ NGHĨA LÀ THỪA NHẬN CẢ NHỮNG XU HƯỚNG VẬN
ĐỘNG KHÁC NHAU CỦA MỖI THÀNH PHẦN KINH TẾ VÌ LỢI ÍCH
RIÊNG CỦA CHÚNG, TRONG ĐÓ TIỀM ẨN CẢ KHẢ NĂNG PHÁT
TRIỂN THEO HƯỚNG TBCN. ĐIỀU ĐÓ CÀNG TRỞ NÊN HIỆN THỰC
TRONG XU THẾ TOÀN CẦU HOÁ VỚI SỰ CHI PHỐI CỦA CÁC THẾ
LỰC TƯ BẢN TÀI CHÍNH QUỐC TẾ MONG MUỐN THÚC ĐẨY SỰ
PHÁT TRIỂN KINH TẾ NƯỚC TA THEO CON ĐƯỜNG TƯ NHÂN
HOÁ. DO ĐÓ, QUAN HỆ SẢN XUẤT MỚI TỪNG BƯỚC ĐƯỢC XÁC
LẬP PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT, KINH TẾ
NHÀ NƯỚC THỰC HIỆN TỐT VAI TRÒ CHỦ ĐẠO CÙNG VỚI KINH
TẾ HỢP TÁC XÃ DẦN DẦN TRỞ THÀNH NỀN TẢNG CỦA NỀN
KINH TẾ, KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚC DƯỚI CÁC HÌNH THỨC

KHÁC NHAU TỒN TẠI PHỔ BIẾN, KINH TẾ CÁ THỂ TIỂU CHỦ,
KINH TẾ TƯ BẢN TƯ NHÂN CHIẾM TỶ TRỌNG ĐÁNG KỂ. NHƯ
VẬY, CẦN QUÁN TRIỆT MỘT SỐ YÊU CẦU CƠ BẢN SAU:
- LẤY VIỆC GIẢI PHÓNG SỨC SẢN XUẤT, ĐỘNG VIÊN TỐI ĐA
MỌI NGUỒN LỰC BÊN TRONG VÀ BÊN NGOÀI CHO CÔNG NGHIỆP
HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ ĐẤT NƯỚC, NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ XÃ HỘI, CẢI THIỆN ĐỜI SỐNG NHÂN DÂN LÀM MỤC TIÊU HÀNG
ĐẦU TRONG VIỆC KHUYẾN KHÍCH PHÁT TRIỂN CÁC THÀNH
PHẦN KINH TẾ VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC KINH DOANH.
- CHỦ ĐỘNG ĐỔI MỚI, PHÁT TRIỂN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ
KINH TẾ NHÀ NƯỚC, KINH TẾ HỢP TÁC, LÀM CHO KINH TẾ NHÀ
17


NƯỚC ĐÓNG VAI TRÒ CHỦ ĐẠO CÙNG VỚI NỀN KINH TẾ HỢP
TÁC XÃ DẦN DẦN TRỞ THÀNH NỀN TẢNG CỦA NỀN KINH TẾ
QUỐC DÂN. TẠO ĐIỀU KIỆN ĐỂ CÁC NHÀ KINH DOANH TƯ NHÂN
YÊN TÂM ĐẦU TƯ KINH DOANH LÂU DÀI. ÁP DỤNG PHỔ BIẾN
CÁC HÌNH THỨC KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚC.
- XÁC LẬP, CỦNG CỐ VÀ NÂNG CAO ĐỊA VỊ LÀM CHỦ CỦA
NGƯỜI LAO ĐỘNG TRONG NỀN SẢN XUẤT XÃ HỘI, THỰC HIỆN
CÔNG BẰNG XÃ HỘI NGÀY MỘT TỐT HƠN.
- THỰC HIỆN NHIỀU HÌNH THỨC PHÂN PHỐI, LẤY PHÂN PHỐI
THEO KẾT QUẢ LAO ĐỘNG VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ CHỦ YẾU,
ĐỒNG THỜI PHÂN PHỐI DỰA TRÊN MỨC ĐÓNG GÓP CÁC NGUỒN
LỰC KHÁC VÀO KẾT QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH VÀ PHÂN
PHỐI THÔNG QUA PHÚC LỢI XÃ HỘI.
- TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ QUẢN LÝ VĨ MÔ CỦA NHÀ NƯỚC,
PHÁT HUY MẶT TÍCH CỰC CỦA CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG. BẢO ĐẢM
SỰ BÌNH ĐẲNG VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ TRƯỚC PHÁP LUẬT
CỦA MỌI DOANH NGHIỆP VÀ CÁ NHÂN, KHÔNG PHÂN BIỆT

THÀNH PHẦN KINH TẾ.

18