So sánh hàm lượng của mobile humic acid (MHA) và humate cacium (CaHA) của chất hữu cơ trong các hệ thống luân canh và ch
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (464.66 KB, 45 trang )
TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
B MÔN KHOA H C
T VÀ QU N LÝ
T AI
NGUY N V N CHI U
SO SÁNH HÀM L
NG C A MOBILE HUMIC ACID
(MHA) VÀ HUMATE CACIUM (CaHA) C A CH T H U C
TRONG CÁC H TH NG LUÂN CANH VÀ CHUYÊN CANH
LÚA CAI L Y - TI N GIANG VÀ V NH NG
N - AN
GIANG,
B @
NGTài
SÔNG
U LONG
Trung tâm Học liệu
ĐH CầnNG
Thơ
liệuChọc
tập và nghiên cứu
K S
LU N V N T T NGHI P
NGÀNH QU N LÝ
T AI K29 (2003 - 2007)
Cán B H ng D n:
Ths.TR!NH TH! THU TRANG
Ks. TR N TH! PH NG KI U
C n Th ,
Tháng 7 n m 2007
TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C
B
MÔN KHOA H C
NG D NG
T VÀ QU N LÝ
T AI
tài:
“HÀM L
NG C A MOBILE HUMIC ACID (MHA) VÀ HUMATE CANCIUM
C A CH T H U C TRONG CÁC H TH NG LUÂN CANH VÀ CHUYÊN
CANH LÚA T I CAI L Y - TI N GIANG, V NH NG
cH i
N - AN GIANG, BSCL”
ng báo cáo Lu n v n t t nghi p xác nh n do sinh viên Nguy n V n Chi u,
MSSV: 4031629, ngành h c: Qu n lý
t ai K29 (TT0325A1) th c hi n t ngày 15
tháng 2 n m 2007 !n ngày 16 tháng 7 n m 2007.
tài
cH i
ng ánh giá " m#c: -------------
Ý ki!n nh n xét c$a H i
ng : ------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trung -------------------------------------------------------------------------------------------------------tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------C n Th , ngày _____ tháng ____ n m 2007
Xác nh n c$a H i
ii
ng
TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C
B
MÔN KHOA H C
NG D NG
T VÀ QU N LÝ
T AI
tài:
“HÀM L
NG C A MOBILE HUMIC ACID (MHA) VÀ HUMATE CANCIUM
C A CH T H U C TRONG CÁC H TH NG LUÂN CANH VÀ CHUYÊN
CANH LÚA T I CAI L Y - TI N GIANG, V NH NG
N - AN GIANG, BSCL”
c Cán b h %ng d&n xác nh n do sinh viên Nguy n V n Chi u, MSSV: 4031629,
ngành h c: Qu n lý
t ai K29 (TT0325A1) th c hi n t ngày 15 tháng 2 n m 2007
!n ngày 16 tháng 7 n m 2007.
tài
c Cán b h %ng d&n ánh giá " m#c: -------------
Ý ki!n nh n xét c$a Cán b h %ng d&n : -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trung -------------------------------------------------------------------------------------------------------tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------C n Th , ngày _____ tháng ____ n m 2007
Xác nh n c$a Cán b h %ng d&n
Ths. Tr'nh Th' Thu Trang
i
LÝ L!CH CÁ NHÂN
1. LÝ L(CH S L
C:
H và tên sinh viên: Nguy n V n Chi u
Gi%i tính: Nam
Ngày sinh: 07 tháng 3 n m 1984
Dân t c: Kinh
Quê quán: Xã Tân Duy t, Huy n
m D i, T)nh Cà Mau.
Cha: Nguy n V n Quý, Sinh n m: 1951
Ngh nghi p:Làm ru ng
M*: Hu+nh Kim Y!n, Sinh n m: 1954
Ngh nghi p: Làm ru ng
2. QUÁ TRÌNH ÀO T O :
T t nghi p Ph, Thông Trung H c tháng 7 n m 2003.
- vào .i h c vào tháng 9 n m 2003 ngành Qu n lý
t ai, h chính quy thu c
Khoa Nơng nghi p và sinh h c #ng d/ng, Tr 0ng .i H c C n Th , niên khoá: 2003 2007).
Ngày và n i b o v lu n v n: ngày 20 tháng 7 n m 2007, t.i Khoa Nông nghi p và
sinh h c #ng d/ng, Tr 0ng .i H c C n Th .
Ngày t t nghi p .i h c: tháng 9 n m 2007.
Ngày 16 tháng 7 n m 2007
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệuNghọc
tập
0i khai
ký và
tên nghiên cứu
Nguy"n V#n Chi$u
iii
L IC MT
Sau kho ng th0i gian 4 tháng
nghiên c#u và hồn thành
tài, ngồi s n-
l c h!t mình c$a b n thân ó chính là s giúp 1 h %ng d&n t n tâm c$a cô Tr'nh Th'
Thu Trang và ch' Tr n th' Ph/ng Ki u, xin cho em g"i n i ây l0i bi!t n chân thành.
M t l n n2a em xin c m n các th y cô, anh (ch') công tác " B môn Khoa h c
t và Qu n lý
t ai ã t.o m i i u ki n và quan tâm ch) d&n nhi t tình, cung c p
cho em nh2ng ki!n th#c quý báu
hoàn thành
tài khoa h c t t nghi p này, m t
ni m %c m chung c$a m i sinh viên " n m cu i c p.
Các b.n L%p Qu n lý
t ai K29, các b.n m t ch, d a tinh th n to l%n cho tôi
trong su t 4 n m h c t p và là ngu n c, v3 m.nh m4 cho tôi trong th0i gian xa nhà
th c hi n %c m c$a mình .
con có
th
c thành qu nh hơm nay là nh0 cơng lao ni d 1ng, tình
ng c$a cha m* t.o m i i u ki n ch m lo cho con n h c , con xin g5i n i ây
lịng bi!t n thành kính, con xin h#a s4 th c s x#ng áng v%i công lao y, s4 là m t
tri th#c tr6 có ích cho xã h i, góp tay làm *p cho quê h
ng
t n %c.
Xin g"i l0i bày t7 ni m bi!t n trân tr ng !
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Nguy"n V#n Chi$u
iv
TĨM L
C
Ch t h2u c có vai trị r t quan tr ng trong canh tác nơng nghi p, nó góp ph n
nâng cao n ng su t cây tr ng. Nhi u nghiên c#u trong và ngoài n %c cho th y s
khống hóa h2u c
sánh hàm l
t cung c p ngu n .m chính cho cây tr ng h p thu.
tài so
ng Mobile humic acid (MHA) và Humate calcium (CaHA) chuyên canh
lúa và luân canh lúa – màu t.i Cai L y - Ti n Giang và V8nh Ng
th c hi n nh9m m/c ích nghiên c#u hàm l
t thâm canh lúa
n - An Giang
c
ng acid humic d phân h$y trong chân
ng qua ó xem xét kh n ng cung c p .m h2u d/ng cho
t, cho
cây tr ng nh th! nào trong các h th ng chuyên canh lúa và luân canh lúa – màu.
Thí nghi m
c b trí theo kh i hồn tồn ng&u nhiên g m ba nghi m th#c, b n
l n l:p l.i: ; Cai L y: (1) lúa - lúa - lúa, (2) lúa - b
n: (1) lúa - lúa, (2) lúa - b
M&u
t
c thu th p " v/ Thu
2005 t.i V8nh Ng
n. M&u
t
u xanh - lúa ; ;
u xanh.
ông n m 2005 t.i Cai L y và v/ Hè Thu n m
c thu ng&u nhiên nhi u i m trên lơ thí nghi m "
sâu 0 – 15 cm, hai l n trên v/: (1) " th0i i m
u v/ tr %c khi sa lúa và (2) kho ng
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
5 – 10 ngày tr %c khi rút n %c cho thu ho.ch lúa, m&u
t " l n thu m&u th# hai
mang v phịng thí nghi m ti!n hành $ y!m khí và xác 'nh l
hóa b9ng ph
K!t qu thu
*
c
ng .m NH4+ khoáng
ng pháp so màu t.i các th0i i m 0 và 8 tu n sau khi $ y!m khí.
c nh sau:
ng thái v HA
Cai L%y, Thu ơng 2005:
-
t
u v/ lúa Thu ông 2005, hàm luong MHA " các nghi m th#c canh tác
lúa có luân canh cây màu ( u xanh-bso v%i
t chuyên canh lúa.
- Ch a th y s
khác bi t trong th ng kê trong hàm l
nghi m th#c lúa có và khơng có luân canh cây màu, th0i i m
ng CaHA gi2a các
u v/ lúa Thu
ông
2005.
V&nh Ng 'n, Hè Thu 2005:
Trong i u ki n ph i i dài (3-4 tu n) hàm l
màu gi m th p so v%i chuyên canh lúa.
v
ng MHA " h th ng luân canh
* Hàm l
ng N Labile
Có s gia t ng, khác bi t có ý ngh8a th ng kê, trong hàm l
chân
t luân canh lúa v%i cây màu so v%i
Thu, 2005 " c 2 i m Cai L y và V8nh Ng
* Hàm l
t chuyên lúa,
ng N Labile trên
u v/ Thu
ông và Hè
n.
ng N-NH4 khống hố tích l3y
Hàm l
ng NH4+ khống hóa tích l3y sau 8 tu n $ y!m khí trong i u ki n canh
tác lúa có luân canh lúa-bso v%i
c canh cây lúa " c hai 'a i m nghiên c#u.
* N ng su t
-
t Cai L y, mơ hình canh tác Lúa-màu giúp gia t ng n#ng su(t lúa, khác
bi t có ý ngh8a th ng kê, so v%i chuyên canh lúa 3 v/ trong cùng th0i i m kh o sát.
- Ch a th y rõ hi u qu c$a luân canh trên n ng su t lúa " V8nh Ng
n.
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
vi
M CL C
Trang
Trang ph/ bìa
Xác nh n c$a Giáo viên h %ng d&n
Xác nh n c$a H i
ng ánh giá
tài.............................................................. i
tài.................................................................ii
Lý l'ch cá nhân ....................................................................................................iii
L0i c m t. ............................................................................................................. iv
Tóm l
c................................................................................................................ v
M/c l/c ................................................................................................................vii
Danh sách b ng .................................................................................................... ix
Danh sách hình ...................................................................................................... x
=T V N
Ch
....................................................................................................... 1
ng 1: L
1.1.
C KH>O TÀI LI U.................................................................... 3
IC
NG V CH T H U C ........................................................... 3
1.1.1. Khái ni m v Ch t h2u c trong
t........................................................ 3
1.1.2. Ngu n g c ch t h2u c ........................................................................... 3
Trung tâm
Cần
Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên
cứu
1.1.3.Học
Thànhliệu
ph nĐH
ch t h2u
c ..........................................................................
4
1.1.4. Các thông s
ánh giá tr.ng thái ch t h2u c trong
t .......................... 7
1.1.5. S chuy n hoá ch t h2u c ...................................................................... 8
1.1.6. Vai trò Ch t h2u c và mùn trong
t ................................................... 11
1.1.7. Bi n pháp b o v và nâng cao ch t h2u c và mùn trong
t ............... 13
1.1.8. >nh h "ng c$a thâm canh lúa !n thành ph n ch t h2u c và
kh n ng cung c p .m ................................................................................ 15
1.2. THÀNH PH?N, TÍNH CH T C A MHA VÀ CaHA........................... 17
1.2.1. :c tính c$a MHA và CaHA................................................................. 17
1.2.2. Các y!u t
Ch
ng 2: PH
nh h "ng !n HA trong
NG TI N VÀ PH
t .............................................. 18
NG PHÁP NGHIÊN C@U .................. 21
2.1. PH
NG TI N ....................................................................................... 21
2.2. PH
NG PHÁP ...................................................................................... 21
2.2.1.Th0i gian và 'a i m thí nghi m........................................................... 21
2.2.2. Ph
ng pháp thí nghi m ....................................................................... 21
vii
Ch
ng 3: KAT QU> VÀ TH>O LU N.......................................................... 25
3.1. Hàm l
ng Mobile Axit Humic (MHA) và Humate Cancium ............... 25
3.1.1. Hàm l
ng MHA................................................................................... 25
3.1.2. Hàm l
ng CaHA.................................................................................. 27
3.1.3. Hàm l
ng HA ...................................................................................... 27
3.2. L
ng N labile trong
t ......................................................................... 27
3.3. Kh n ng khoáng hoá .m ....................................................................... 29
3.4. N ng su t cây tr ng .................................................................................. 31
Ch
ng 4: KAT LU N VÀ KIAN NGH( .......................................................... 33
TÀI LI U THAM KH>O
PHB CH
NG
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
viii
DANH SÁCH B NG
B)ng
1.1.3
1.1.4
T*a b)ng
'nh ngh8a thành ph n h2u c
t
B ng ánh giá hàm l
1.1.6a Dung tr ng và
Trang
5
ng ch t h2u c trong
t
8
x p sau 2 n m bón h2u c
+
1.1.6b Kh n ng h p thu NH4 c$a
12
t khi vùi h2u c .
1.1.7a S thay ,i C, N h2u c t,ng s và CEC d %i tác
13
ng c$a các h
14
ng c$a các bi n pháp
14
th ng cây tr ng khác nhau.
1.1.7b S thay ,i C, N h2u c t,ng s d ói tác
qu n lý
t khác nhau.
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
ix
DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 1.1.3a. Mơ hình c u trúc c$a acid fuvic theo Buffle
6
Hình 1.1.3b. Mơ hình c u trúc c$a acid humic theo Steveson
6
Hình 1.1.3c. S
tách thành ph n mùn
7
Hình 1.1.5a. S
s chuy n hố ch t h2u c
8
Hình 1.1.5b. S
q trình khống hố
9
Hình 1.1.5c. Các c ch! hình thành ch t mùn
Hình 3.1.1a. Hàm l
h2u c
ng MHA, CaHA, HA trong thành ph n
t " Cai L y, Thu ông
Hình 3.1.1b. Hàm l
t " V8nh Ng
10
u v/, 2005.
25
ng MHA trong thành ph n ch t h2u c 26
n, Hè Thu cu i v/, 2005.
Hình 3.2a. Hàm l
26
ng N labile trong các nghi m th#c " Cai L y,
Thu ông, 2005.
Hình 3.2b. Hàm l
28
ng N labile trong các nghi m th#c " V8nh Ng
Thu ơng, 2005.
n,
29
Trung Hình
tâm3.3a.
Học
Tài tliệu
Di liệu
n bi!nĐH
l ngCần
NH4 Thơ
tích luC@
trong
" Caihọc
L y, tập và nghiên cứu
+
Thu ơng,
u v/, 2005.
Hình 3.3b. Di n bi!n l
Hè Thu,
30
ng NH4+ tích luC trong
t " V8nh Ng
n,
u v/, 2005.
30
Hình 3.4a. N ng su t thu ho.ch (T n/ha) bi u hi n qua các nghi m
th#c " Cai L y, Thu ông, 2005.
31
Hình 3.4b. N ng su t thu ho.ch (T n/ha) bi u hi n qua các nghi m
th#c " V8nh Ng n, Hè Thu, 2005.
32
x
+T V N
Duy trì và làm t ng
ngun
t.
t có
phì c$a
t là y!u t then ch t
làm b n v2ng ngu n tài
phì cao khơng nh2ng làm t ng kh n ng s n xu t nơng nghi p,
mà cịn óng vai trò quan tr ng làm cân b9ng h th ng sinh thái t nhiên.
phì c$a
t ph/ thu c r t nhi u vào thành ph n t nhiên c$a nó, mà thành ph n này chính là
y!u t vơ cùng quan tr ng c$a quá trình hình thành
s5 d/ng c3ng nh cách qu n lý
t và nó c3ng bi!n ,i theo cách
t c$a con ng 0i.
T r t lâu ng 0i ta th a nh n vai trò r t :c bi t c$a ch t h2u c
vì nó nh h "ng r t nhi u !n các tính ch t khác nhau c$a
h2u c
t
các ho.t
i v%i
phì c$a
phì,
óng góp c$a ch t
ng th0i ch t h2u c c3ng là ngu n n ng l
d 1ng các ho.t
ng vi sinh
c cịn làm cho
t có mơi tr 0ng hố – lý và
ch t h2u c
t. S
i v%i
t chính là q trình phóng thích dinh d 1ng thơng qua
ng c$a vi sinh v t,
t ng tr "ng cây tr ng, và
t
ng nuôi
t (Flaig, 1984; Schnitzer, 1991). Bên c.nh ó ch t h2u
t
b n c u trúc thu n l i h n
c b o t n. Vì v y nghiên c#u b n ch t và
t là r t c n thi!t cho vi c ánh giá
phì c$a
i v%i s
ng thái
t và tính ,n 'nh c$a s n
Trung xu
tâm
Học
ĐH Quang
Cần Minh,
Thơ1999).
@ Tài liệu học tập và nghiên cứu
t nông
nghiliệu
p (Phùng
; Vi t Nam nói chung
c$a
ng b9ng sơng C5u Long nói riêng, s suy thoái v
t ngày m t tr" nên là v n
phì
c n quan tâm do nhi u nguyên nhân trong ó vi c
canh tác lúa liên t/c trong i u ki n ng p th 0ng xuyên là m t nguyên nhân. Trong h
th ng lúa thâm canh
ng thái c C và N ph/ thu c r t l%n vào th0i gian và m#c
th 0ng xuyên c$a giai o.n y!m khí ho:c háo khí (A.Dobermann, 2000). Theo th0i
gian, hố tính t nhiên c$a các thành ph n acid humic trên các chân
t lúa thâm canh
thay ,i, s gia t ng c$a ph#c phenolic và các ch t kém phân huD trong thành ph n
c$a acid humic d&n !n gi m kh n ng cung c p N
t và nh h "ng !n n ng su t
(Olk et al, 1996).
Trên th c t!, xem xét s suy thối v
v/ "
phì nhiêu
t " m t s vùng canh tác luá 3
BSCL thì gi thuy!t :t ra là s suy gi m ch t l
trong nh2ng y!u t
ng ch t h2u c
nh h "ng !n s sinh tr "ng c$a lúa.
t là m t
tài: “So sánh hàm
l ,ng c-a Mobile Humic acid và Humate Calcium c-a ch(t h.u c' trong các h/
th0ng luân canh và chuyên canh lúa t1i Cai L%y - Ti2n Giang, V&nh Ngu'n - An
Giang,
BSCL”
c th c hi n nh9m m/c ích kh o sát hàm l
-1-
ng acid humic d
phân huD (Mobile humic acid) và Humate calcium - ph#c h p khó phân huD c$a mùn
trên chân
t thâm canh lúa.
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
-2-
Ch 'ng 1: L
1.1.
IC
C KH O TÀI LI U
NG V CH T H U C
1.1.1. Khái ni/m Ch(t h.u c' trong 3(t (Soil Organic Matter)
Ch t h2u c
ho.t
t là m t ph#c h h-n h p c$a h p ch t l y
c t cây tr ng qua
ng c$a vi sinh v t phân gi i t.o nên (Stevenson, 1994). S phân tích ch t h2u
c có nhi u #ng d/ng: (i) cung c p thông tin v C và chu trình dinh d 1ng trong
t,
(i) ki m tra gi thuy!t v s t.o thành và ch#c n ng c$a h sinh thái, (iii) xét m i quan
h c$a các :c tính c$a ch t h2u c
!n vi c qu n lý
d/ng trong vi c phát tri n mơ hình di n t
t và s thay ,i chung, (iv) s5
ng thái ch t h2u c
t (Jenkinson,
1987).
Theo Nguy n Th!
:ng (1999), ch t h2u c là m t thành ph n c b n k!t h p
v%i các s n phEm phong hoá t
phân bi t
l
á m*
t.o thành
t. Ch t h2u c là m t :c tr ng
t v%i á m* và m t ngu n nguyên li u
t.o nên
phì c$a
t. S
ng và tính ch t c$a ch t h2u c quy!t 'nh nhi u !n tính ch t lý, hố, sinh h c c$a
t.
Trung tâm Khái
Họcniliệu
Tài liệu
học
tập
nghiên
cứu
m ch ĐH
t h2uCần
c c$aThơ
t cịn@
dùng
ch) hàm
l ng
ch và
t h2u
c có trong
t bao g m xác b
sinh kh i trong
t.
ng th c v t ch a phân h$y, s n phEm phân h$y c$a chúng và
ơi khi có s5 d/ng
ng ngh8a gi2a ch t h2u c và ch t mùn c$a
t. Tuy nhiên c n ph i xác 'nh rõ là ch t h2u c c$a
h2u c có trong
t bao g m c ch t mùn (D
t bao g m toàn b v t li u
ng Minh Vi n, 2003).
1.1.2. Ngu4n g0c ch(t h.u c'
Ch t h2u c b, sung vào
t do các ngu n chính sau:
- Xác sinh v t (hay tàn tích vi sinh v t): ây là ngu n ch$ y!u. Sinh v t ã hút
th#c n t
t
t.o nên c th chúng và khi ch!t i
l.i nh2ng tàn tích h2u c cho
t. Trong xác sinh v t có t%i 4/5 là t th c v t. Tính trung bình h9ng n m
t
c b,
sung t th c v t 5 - 15 t n thân, lá, r / ha. Tu+ theo th m th c v t khác nhau mà s
l
ng và ch t l
ng ch t h2u c
c b, sung c3ng khác nhau. N!u là cây g- thì cành
lá r/ng s4 t.o m t l%p th m m/c và khi phân gi i s4 làm
th o thì l
ng thân, lá, r
l.i khá h n và cho ch t l
(Nguy n Th! :ng, 1999).
-3-
t d b' chua. Cịn cây hồ
ng ch t h2u c t t h n
- Chuy n hoá ch t h2u c thành các d.ng h2u c khác: h u nh t t c các h2u
c vào
t
u b' x5 lý b"i vi sinh v t và
ng v t s ng trong
t s n phEm cu i cùng
là h p ch t vô c . Tuy nhiên trong q trình chuy n hố hình thành nên r t nhi u các
s n phEm h2u c ph#c t.p và b n khác (D
- Phân h2u c :
i v%i
t là m t ngu n h2u c
ng Minh Vi n, 2003).
t ang canh tác thì l
ng phân h2u c do ng 0i bón và
áng k . Nh2ng n i thâm canh cao ng 0i ta có th bón !n
80 t n/ha. Ngu n phân h2u c bao g m: phân chu ng, phân xanh, r m rác, phân b
ng h2u c c3ng khác
nhau (Nguy n Th! :ng, 1999).
1.1.3. Thành ph5n ch(t h.u c'
Ch t h2u c là m t b ph n c$a
t, có thành ph n ph#c t.p và có th chia làm
các lo.i sau:
- Sinh v t s ng.
- Ch t h2u c c$a
t (SOM): chia làm các lo.i sau:
+ Ch t h2u c ch a chuy n hoá: là nh2ng thành ph n cịn t
i khó phân huD
Trung ho:c
tâmkhơng
Họcphân
liệu
ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
huD.
+ Ch t h2u c
ã chuy n hố bao g m:
* Nhóm h p ch t h2u c ngoài mùn: chi!m tD l th p trong toàn b ch t
h2u c c$a
t, th 0ng không v
t quá 10 - 15% (tr than bùn ho:c
t r ng có t ng
th m m/c dày). Nhóm ch t h2u c này g m các ch t h2u c thơng th 0ng có trong
ng v t, th c v t và vi sinh v t nh : hydrat cacbon, protein linhin, lipit, tannin,
andehyt…v.v…
* Nhóm các h p ch t mùn: là nh2ng h p ch t cao phân t5, có c u t.o
ph#c t.p. Chúng chi!m tD l l%n trong ch t h2u c (85 - 90%). Ch t mùn chia làm 3
nhóm: acid humic, acid fulvic, humin.
-4-
B)ng 1.1.3. 'nh ngh8a thành ph n h2u c
t (Lê V n Khoa, 2004).
Thu%t ng.
6nh ngh&a
V t r i r/ng
Ch t h2u c phân t5 l%n (tàn d th c v t)
Các mô
Ph n nh*
ng và th c v t ch a phân huD và các s n phEm phân
huD c$a chúng và
c h i ph/c b9ng cách tuy n n,i v%i ch t
l7ng t) tr ng cao.
Sinh kh i
t
Ch t h2u c hi n di n " trong mô sinh v t s ng.
T,ng các ch t h2u c trong
Mùn
t, ngo.i tr các mô
ng và th c
v t ch a phân huD, nh2ng s n phEm phân huD t ng ph n c$a
chúng và sinh kh i
t.
Các ch t có tr ng l
ng phân t5 cao, t màu vàng !n en
c
t.o thành b"i các ph n #ng t,ng h p th# c p. Thu t ng2
Các ch t humic
d/ng nh tên g i c$a chúng
thành ph n c$a nó thu
v t li u này
c s5
mô t v t li u màu ho:c nh2ng
c d a trên :c tr ng hồ tan. Nh2ng
c phân bi t rõ v%i mơi tr 0ng
t,
i v%i
Trung tâm Học liệu ĐHpolyme
Cầnc$a
Thơ
@ và
Tài
tậpg và
cứu
các VSV
th cliệu
v t b học
c cao (bao
m c nghiên
lignin)
Các ch t không ph i
humic (khơng i n
hình)
Humin
Acid humic
Acid hyma-tomelanic
Ph n acid fulvic
Acid fulvic chung
Các h p ch t hoá sinh ã bi!t nh : acid amin, hydrat cacbon,
ch t béo, sáp, các acid h2u c … Ch t mùn có th ch#a h u h!t
nh2ng h p ch t sinh hoá ã
Ph n ch t h2u c
c c th s ng t,ng h p.
t không tan trong ki m ho:c trong ch t mùn.
V t li u h2u c màu t i có th chi!t rút t
t b9ng ki m lỗng
ho:c các tác nhân khác và chúng khơng tan trong acid lỗng.
Ph n acid tan trong c n
Ph n h2u c
t tan c trong acid và trong ki m.
V t li u có màu trong ph n acid fulvic.
-5-
* Acid fulvic
Nhóm h p ch t mùn có tính hoà tan cao, kh i l
ng phân t5 t
ng
i th p so
v%i các nhóm cịn l.i 800 - 900, có tính chua pH có giá tr' 2,6 - 3, màu sáng, ch#a ít
nhân th m, nhi u m.ch carbon thFng h n so v%i các nhóm khác, ch#a nhi u nhóm
'nh ch#c –COOH, d tan trong ki m và acid lỗng. Dung tích h p thu 280 - 320
meq/100g. Acid fuvic hình thành trong mơi tr 0ng acid, chúng t n t.i " d.ng t do
ho:c mu i fulvat v%i các kim lo.i, d b' r5a trơi.
Hình 1.1.3a. Mơ hình c u trúc c$a acid fuvic theo Buffle (D
ng Minh Vi n, 2003).
* Acid humic
m lỗng,
trong
cáchọc
acid h2u
vơ c , khcứu
i
Trung tâm Tan
Họctrong
liệuki ĐH
Cầnkhơng
Thơhồ@tanTài
liệu
tậpcvàvànghiên
l
ng phân t5 l%n 10000 - 100000, ch#a nhi u nhân th m, .m, hình thành trong mơi
tr 0ng trung tính, ki m; ít chua, màu s m, dung tích h p thu 300 - 600meq/100g.
Carbon chi!m 46 - 62%, N: 3,2 - 5%, O: 29 - 45, H: 4 - 5,6, ngồi ra cịn ch#a Ca, Mg,
Fe, K, P. T n t.i " d.ng liên k!t v%i khoáng sét, humat Ca, kim lo.i hoá tr' hai, ba khó
hồ tan, " tr.ng thái gel, t.o thành các màng m7ng quanh h.t
làm cho
t và liên k!t chúng l.i
t có c u trúc.
Hình 1.1.3b. Mơ hình c u trúc c$a acid humic theo Steveson.
-6-
Gi thuy!t mơ hình c u trúc c$a acid humic là m t ph#c h p cao phân t5 g m nhi u
nhóm nhân th m liên k!t v%i amino acid,
0ng amino, peptid, ch t béo và có ch#a
nhi u nhóm t do và liên k!t phenol, quinine. Trong ó, N và O dóng vai trị c u n i
và các nhóm 'nh ch#c carboxyl –COOH chi!m nhi u v' trí khác nhau trên vịng
th m.
* Humin (mùn tr')
Là ph n cịn l.i c$a ch t mùn, khơng hồ tan trong baz ho:c acid, có màu en,
khơng có tính chua. Chúng th 0ng là các h p ch t b n c$a khoáng sét và các acid
mùn.
t ch#a mùn
X5 lý ban
0,1M
u v%i HCl
Ph n acid hồ tan
Ph n acid khơng hoà tan
Tách b9ng Ki m
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ph n hồ tan
Ph n khơng hồ tan
Tách b9ng acid
Acid fulvic hồ tan
Hình 1.1.3.c. S
X5 lý HF
tách ch t
Acid humic khơng hồ tan
Humin
tách thành ph n mùn (theo Lê V n Khoa, 2004).
1.1.4. Các thông s0 3ánh giá tr1ng thái ch(t h.u c' trong 3(t
- S phân b theo ph&u di n: gi m m.nh, gi m d n, h u nh
- Hàm l
ng nh t.
ng ch t h2u c " t ng m:t.
- D.ng ch t h2u c " trong
t d a theo tD l Ch: Cf : >1,5 - humat; 1 - 1,5:
fulvat- humat; 1 - 0,5: humat - fulvat, <0,5: fulvat.
-7-
- TD l C/N.
- Ph n tr m acid humic t do
B)ng 1.1.4. B ng ánh giá hàm l
i v%i t,ng s acid humic.
ng ch t h2u c trong
t (theo Ngô Ng c H ng,
2004).
Ch t h2u c trong
t
ánh giá
<1%
R t nghèo
1,1 - 3%
Nghèo
3,1 -5,0%
Trung bình
5,1- 8,0%
Khá
>8,1%
Giàu
1.1.5. S* chuy$n hố ch(t h.u c' trong 3(t
Là q trình sinh hố ph#c t.p v%i s tham gia c$a các h vi sinh v t. Nh0 quá
trình này mà ch t h2u c ph#c t.p bi!n ,i thành h2u c
nh2ng d.ng h2u c khác. Xác h2u c trong
t ch'u s tác
n gi n ho:c t.o thành
ng c$a hai quá trình song
Trung song
tâmt Học
liệu
Thơc @
học
vàlo.inghiên
n t.i, tu+
thu ĐH
c i uCần
ki n ngo.i
nh, Tài
khu hliệu
vi sinh
v ttập
và các
xác h2u ccứu
mà quá trình này hay quá trình kia chi!m u th!. Hai quá trình y là:
- Q trình khống hố ch t h2u c .
- Q trình mùn hố ch t h2u c .
Mùn hố
Xác h2u c
Khoáng hoá
Phân gi i
Th c,
VSV
ng v t,
H2u c trung gian
T,ng h p
Ti!p t/c phân gi i nhanh
hoàn toàn
H2u c , khống, H2O, CO2, NH3
Mùn
Hình 1.1.5a. S
s chuy n hố ch t h2u c (theo Lê Huy Bá, 2000).
-8-
* Q trình khống hố (mineralization process): là q trình phân huD các
h p ch t h2u c
n liên t/c
t.o thành các h p ch t khoáng
cu i cùng là nh2ng h p ch t tan và ch t khí.
n gi n, s n phEm
ây là m t chu-i các q trình sinh hố
h c ph#c t.p có s tham gia c$a hàng lo.t các vi sinh v t trong
t.
Trình t c$a q trình khống hố (Hình 1.1.5b), có th khái quát thành các
b %c sau:
- ThuD phân các ch t t.o ra các h p ch t có tr ng l
ng phân t5 nh7 h n.
- Th c hi n các q trình oxy hố – kh5, kh5 amin, kh5 các carbonyl… t.o ra
các s n phEm trung gian nh : acid h2u c , acid béo, r
u, andehyt, acid vô c , các
ch t ki m.
H2u c ph#c t.p
ThuD phân (ho.t
R: Ca2+, Mg2+,
K+, Na+, NH4+
H2u c trung gian
ng VSV)
(Các 0ng, polyphenol, acid
béo, acid amin ph#c t.p)
Ph n #ng oxy hoá kh5 (VSV)
Các ch t h2u c
gi n n
(R
u, acid béo, gluxit,…)
Oxy hố
kh5tập
(VSVvà
y!mnghiên
khí)
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu
học
cứu
R(PO4), R(SO4), R(NO2), R(NO3), NH3, H2O, CO2, CH4, H2, N2, H2S, PH3
S n phEm chung
Hình 1.1.5b. S
quá trình khống hố (theo Lê Huy Bá, 2000).
- Khống hóa hồn toàn: các s n phEm trung gian s4 ti!p t/c chuy n hóa tùy
theo i u ki n ngo.i c nh và lo.i hình vi sinh v t,
cu i cùng t.o ra các ch t h2u c
d tan và các ch t khí.
Q trình khống hóa ph/ thu c vào các y!u t sau:
+ Thành ph n ch t h2u c : n!u ch t h2u c khá nhi u các lo.i
0ng
n, tinh
b t, ch#a nhi u .m, có ch#a Ca+, Mg+, K+, thì khống hóa nhanh. N!u ch#a nhi u
linhin, tannin, d u sáp và h p ch t cao phân t5 khác thì khống hóa ch m h n.
+ Gm
: N!u q cao d&n !n y!m khí thì t c
khống hóa ch m, n!u q
trình khơ h.n thì c3ng h.n ch! vi sinh v t phát tri n và càng làm ch m q trình
khống hóa. Nói chung Em
70% - 80% là thích h p nh t cho q trình khống hóa.
-9-
+ Nhi t
nhi t
: Nhi t
thích h p cho quá trình khống hóa m.nh là 25 - 35oC,
cao q ho:c th p q
+ pH c$a
u h.n ch! t c
khống hóa.
t: Trong kho ng 6,5 - 7,5 là thu n l i cho q trình khống hóa.
+ Thống khí: Càng thống khí càng khống hóa m.nh.
; Vi t Nam do i u ki n nóng Em, m a nhi u nên r t thu n l i cho q trình
khống hóa. Vì v y ch t h2u c và mùn trong
t
c khống hóa m.nh t.o ra nhi u
ch t dinh d 1ng cho cây tr ng. Nh ng q trình tích l3y mùn ít, m:t khác l.i b' phân
h$y nhanh làm cho
t nghèo mùn và .m.
* Q trình mùn hóa (humusification process)
Xác b h2u c
Lignin
Chuy n hoá b"i VSV
0ng
Polyphenols
H p ch t amin
S n phEm phân h$y lignin
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
quinones
quinones
Ch t mùn
Hình 1.1.5c. Các c ch! hình thành ch t mùn (theo D
Mùn là h p ch t h2u c cao phân t5, g m nhi u
ng Minh Vi n, 2003).
n v' c u t.o khác nhau, g m
nhi u m.ch vịng, m.ch nhánh, và các nhóm 'nh ch#c, n i v%i nhau b9ng các c u n i.
H p ch t mùn mang tính acid.
S hình thành mùn ph i thơng qua con
0ng sinh hố h c và t t y!u ph i có
s tham gia c$a các h vi sinh v t phân gi i và t,ng h p. Có th tóm l
o.n:
- 10 -
c qua 2 giai
- Giai o.n 1: phân gi i các h2u c ph#c t.p thành s n phEm trung gian.
- Giai o.n 2: t,ng h p t.o h p ch t mùn. Trong giai o.n này l.i qua 2 b %c:
+ B %c 1: các ho.t
ng qua l.i gi2a các s n phEm trung gian v%i các h enzim
t.o nên các m i liên k!t.
+ B %c 2: trùng h p các nhóm 'nh ch#c thành h p ch t mùn.
*C(u t1o mùn:
M t h p ch t mùn (
c g i là acid mùn) g m có : nhân vịng, m.ch thFng ,
m.ch nhánh và các nhóm 'nh ch#c.
- Nhân vịng: g c quinol hay phenol. Ví d/: bezen, fura, rinol, piridin, raftadin...
- M.ch nhánh: g m các carbon hydro phân t5 l
ng l%n.
- Nhóm 'nh ch#c: COOH, OH, OCH3, CO g
- Quá trình háo khí q m#c, và khơ khơng t.o
c mùn vì khơng t,ng h p
c (giai o.n 2). Q trình y!m khí, ng p n %c thì c3ng khơng t.o mùn
c, mà
thành than bùn, ho:c mùn hoá ch m.
-
i u ki n t i u: 25 - 300C, Em - khô xen k4, vi sinh v t
y $,
t cát pha
Trung th't.
tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
*Vai trị c-a mùn trong mơi tr 8ng sinh thái :
- Cung c p th#c n: nó là kho th#c n khi phân huD cho ra ch t khống NH4+
cho th c v t.
- Có tác d/ng kích thích t
- T ng c 0ng
tr 0ng
i v%i r th c v t.
phì, c i t.o t.o thành ph n khí n %c và vi sinh v t c$a mơi
t.
-
ánh giá
phì mơi tr 0ng
t, mùn càng cao
phì càng l%n; <1%: nghèo,
1 - 4%: trung bình, 4 - 8%: giàu, >8%: giàu.
+ TD l acid humic/acid fulvic càng cao mùn càng t t.
+ TD l C/N càng th p càng t t.
1.1.6. Vai trò ch(t h.u c' và mùn trong 3(t
- Ch t h2u c
óng vai trị quan tr ng trong quá trình hình thành
h "ng tr c ti!p ho:c gián ti!p !n h u h!t các tính ch t và
ng l c c$a
t. Nó nh
t. N!u
khơng có s s ng c$a vi sinh v t và h p ch t h2u c thì c3ng s4 khơng có s s ng c$a
t.
t
c hình thành khi có s t p h p c$a sinh v t
- 11 -
t s ng và ho.t
ng trên
nh2ng ch t vô c ( s n phEm phong hoá c$a á) và nh2ng m nh v/n h2u c k!t h p
ch:t ch4 v%i v t li u vô c (Kumada, 1987).
Trong ch t h2u c , :c bi t là các acid mùn có :c tính chelate s4 tham gia tích
c c trong q trình phong hố á và các khoáng v t. Humic acid phân gi i các khống
v t thu c nhóm silicate và alumino silicate (Tr n Kim Tính, 2000). Ch t h2u c cịn
liên k!t v%i sét t.o nên l%p ph$, m t d u hi u quan tr ng v các ti!n trình thành l p
t
ã ho:c ang xãy ra.
- Ch t h2u c và mùn óng m t vai trị vơ cùng quan tr ng
i v%i các q trình
lý, hố, sinh h c
t. Vì v y ng 0i ta coi mùn và ch t h2u c là m t ch) tiêu quan
tr ng quy!t 'nh
phì nhiêu c$a
t.
- Mùn là kho th#c n và vi sinh v t. Ch t h2u c và mùn
u ch#a m t l
ng
khá l%n các nguyên t dinh d 1ng cho cây tr ng và vi sinh v t nh : N, P, K, S, Mg,
Ca, và các nguyên t vi l
ch t h2u c và mùn
ng nh ng :c bi t là N. Các nguyên t dinh d 1ng có trong
c gi i phóng t t cho cây tr ng và cho vi sinh v t s5 d/ng.
Ngồi ra mùn cịn ch#a m t s ch t kích thích sinh tr "ng làm t ng ho.t
r , h.t nEy m m. Mùn còn làm t ng n ng l c c$a
ng c$a b
t làm cây tr ng ít b' sâu b nh.
Trung tâm -Học
liệu
ĐHc$aCần
Thơ
@c Tài
liệu
tập
và nghiên
cứu
i v%i
lý tính
t: Ch
t h2u
và mùn
làmhọc
c i thi
n thành
ph n c gi%i
t và tr.ng thái k!t c u
nhi t
t. Vì v y
t nhi u mùn thì có ch!
n %c, khơng khí,
t t phù h p cho cây sinh tr "ng phát tri n và cho n ng su t cao. Theo nghiên
c#u c$a Nguy n Th' Thúy và ctv, bón phân h2u c có kh n ng c i thi n
tr ng và
x p c$a
t (B ng 1.1.6a).
B)ng 1.1.6a. Dung tr ng và
X5 lý
x p sau 2 n m bón h2u c .
Dung tr ng (g/cm3)
x p (%)
Khơng bón h2u c
1,05
48,57
5 t n phân chu ng/ha
0,90
55,82
10 t n phân chu ng/ha
0,85
59,73
5 t n phân xanh / ha
0,84
58,00
10 t n phân xanh / ha
0,84
60,14
15 t n phân xanh / ha
0,82
60,04
c$a
t.
i v%i hố tính
t: ch t h2u c và mùn tham gia vào các ph n #ng hoá h c
:c bi t mùn nâng cao tính
hóa kh5 c$a
c dung
m c$a
t. Mùn nh h "ng !n tr.ng thái oxy
t, nh h "ng !n dung tích h p thu và chi ph i các ch) tiêu hố tính
- 12 -
khác c$a
t. (theo Nguy n Th!
Thúy và ctv, vùi h2u c
:ng, 1999). M t nghiên c#u khác c$a Nguy n Th'
ã c i thi n
c ph n nào kh n ng h p thu NH4 c$a
t nh
trình bày " B ng 1.1.6b.
B)ng 1.1.6b. Kh n ng h p thu NH4+c$a
+
M#c h2u c
NH4 tác
t khi vùi h2u c (Nguy n Th' Thúy & ctv)
NH4+ còn l.i
ng
NH4+ h p thu (%)
(t n/ha)
(meq/100g)
(meq/100g)
0
100
51,02
48,88
5
100
43,53
56,47
10
100
40,72
59,28
15
100
39,28
60,72
1.1.7. Bi/n pháp b)o v/ và nâng cao ch(t h.u c' và mùn trong 3(t
có bi n pháp b o v và nâng cao c v s l
và mùn trong
ng và ch t l
t, vi c c n quan tâm !n là ánh giá v s l
c và mùn trong
ng ch t h2u c
ng, ch t l
ng ch t h2u
t nh th! nào ?
Ch) tiêu c b n
ánh giá v s l
ng là tD l mùn trong
t tính b9ng %
t
t ho:c
t ng mùn. Nói chung t có t ng mùn càng dày thì càng t t.
Trung khơ
tâmki Học
liệudàyĐH
Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Thông th 0ng n!u
mùn. V ch t l
t có hàm l
ng mùn là 1,5 - 2,0 % tr" xu ng là thu c lo.i nghèo
ng ng 0i ta quan tâm !n tD l C/N c$a ch t h2u c : càng th p thì
mùn càng nhuy n. Ngồi ra cịn c n c# vào tD l acid humic/acid fulvic, tD l này n!u
l%n h n 1 và càng l%n thì càng t t (theo Nguy n Th! :ng, 1999).
Các bi/n pháp b)o v/ và t#ng c 8ng ch(t h.u c' và mùn trong 3(t:
* T ng c 0ng ch t h2u c cho
phân chu ng, than bùn …), và
t b9ng cách bón phân h2u c (cây phân xanh,
l.i cho
t " m#c cao nh t nh2ng s n phEm không
ph i là b ph n kinh t! c$a cây tr ng. Ngoài ra, c n tr ng cây ph$
t ng c 0ng h2u c cho
t, tr ng xen
t.
Theo nghiên c#u c$a Phùng Quang Minh (Vi n khoa h c Nơng nghi p mi n
Nam) thì các h th ng cây tr ng khác nhau, các bi n pháp qu n lý
!n hàm l
ng ch t h2u c
c trình bày b ng 1.1.7a-b3, 4).
- 13 -
t s4 nh h "ng
B)ng 1.1.7a. S thay ,i C, N h2u c t,ng s và CEC d %i tác
ng c$a các h
th ng cây tr ng khác nhau.
(t tr4ng
C - h.u c' (%)
N t:ng s0
CEC meq/100g
R ng
4,27
0,307
15,50
Cà phê
3,61
0.249
12,21
Trà
4,33
0,299
12,73
Dâu
3,15
0,198
11,56
0,1483
0,5608
0,5608
7,75
10,14
8,63
Sx (H = 0,05)
CV (%)
D %i tác
ng c$a i u ki n canh tác, hàm l
ng C, N h2u c và CEC gi m
xu ng m t cách áng k (b ng 1.1.7a), t c
gi m theo khuynh h %ng: cây dâu > cà
phê > trà I r ng. Sau 7 n m canh tác, hàm l
ng C, N h2u c trên
t tr ng dâu và cà
phê gi m xu ng còn 73,8; 84,5% (C h2u c ) và 64,5; 81,1% (N t,ng s ) so v%i
r ng. Trong nghiên c#u này,
,i v C, N h2u c
t
t
c l y " t ng canh tác (0 – 15/25 cm), nên s thay
c ghi nh n " ây chính là nguyên nhân c$a i u ki n canh tác.
Ngoài ra s bi!n ,i v ch t h2u c
t trên các h th ng cây tr ng này ã ph n ánh
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
ph n nào v th m th c v t c$a h th ng.
i u này ã
c nh
B)ng 1.1.7b. S thay ,i C, N h2u c t,ng s d ói tác
ng c$a các bi n pháp qu n lý
Anderson et al.,1979.
t khác nhau.
Công th#c
C%
N%
T0 (b7 tr ng không canh tác)
3,280
0,228
T2 (0 T phân chu ng/ha/n m)
2,962
0,206
T5 (5 T phân chu ng/ha/n m)
3,077
0,205
T8 (10 T phân chu ng/ha/n m)
3,070
0,207
T11(tr ng xen c7 che ph$)
3,366
0,232
Sx (H = 0,05)
0,0548
0,00474
3,25
4,41
CV (%)
Sau 2 n m thí nghi m, vi c bón phân chu ng " các m#c 5T và 10T/ha/n m v&n
ch a làm t ng C,N h2u c t,ng s (b ng 1.1.7b).
i u này chính là do hi u l c c$a
phân h2u c nói chung nh h "ng r t ch m !n vi c làm t ng hàm l
- 14 -
ng ch t h2u c
